Ի
անցեալ
նոյեմբերի
2էն
մինչեւ
սոյն
թւոյ
մարտի
15ըն
գրեալ
թուղթքդ
ժողովեալ
են
առ
պրն.
Պէինն
եւ
տարեալ
էր
ընդ
ինքեան
ի
Պետրբուրխ,
երբ
չէր
գտեալ
զմեզ
անդ,
տւեալ
էր
տէր
Գրիգորին
եւ
քնեազ
Դաւիթին
մեր,
եւ
նոքա
ամբողջ
հասուցին
առ
մեզ,
զոր
ամսոյս
17ին
ընկալեալ
գիտացաք
ամենայն
ժամանակի
գրեալ
բանք
ձեր,
եւ
մեծ
տէրտէրի,
այժմ
իմոյս
կողմանդ
չմնաց
ինչ
գործելոյ
զի
արարի
որքան
կարս
զօրեաց,
եւ
կարօղութիւնս
կարաց
տեւել,
այժմ
մնաց
տեղոյդ
օգնականութեան,
եւ
Աստուծոյ
արդար
իրաւանցն
յայտնութեան:
Թող
այժմ
Եփրեմն
ցնծասցէ,
եւ
պարծեսցի
գրովք
ընդ
ամենայն
աշխարհ,
որ
եւ
արժան
իսկ
է,
թող
սրբազանն
պահեսցէ
զծրարն
ոսկւոյ
գուցէ
աւուր
թողման
պիտանասցի,
որ
ո'չ
եմոյծ
ի
գործ`
աւուր
որում
ունէր
պիտանաւոր
լինիլ
ազգի
իւրում`
եւ
մերս
փրկութեանն
Քաղաքացիքս
միաբերան
մեղայիւ
լցուցեալ
զշրթունս
գան
եւ
լալօտ
աչօք
թողութիւն
հայցեն,
մերկապարանոց
կացուցանելով
զամենայն
անաստւած
արարս
եւ
գրութիւնս
Եփրեմի,
որով
սղալեալ
խաբեցան
ի
ուղիղ
պողոտատայէ,
եւ
մեք
երբ
այս
ամենայն
գրութիւն
նորա
ժողովեալ
առաքիցեմ
ի
դուռն
կայսեր
գտանելոց
է
զիւր
արժանաւոր
պատիւն,
սակայն
սակաւիկ
մի
տակաւին
նւիրեմ
զանձնս
համբերութեան,
գուցէ
տէրամբ
յայտնեսցի,
խափէփայական
ուղղեալ
լար
որոգայթից
նորա:
Աստ
գրեալ
էր
նախ`
քան
զգալուստ
մեր,
չնդունել
իբրեւ
զեպիսկոպոս
չհամբուրել
ձեռս
մեր,
չթողուլ
զմեզ
եկեղեցի,
չթաղել
ի
մեռանիլս
իբրեւ
կարգաւոր,
եւ
այլ
այսպիսի
հոգէ
ուրաց
խրատս,
զորս
առ
ոտն
հարեալ
ժողովուրդք
քաղաքիս,
ընկալան
զմեզ
ընդդէմ
ամենեւին
նորին
հրամանի,
այժմ
գրեալ
է
թէ,
ահա'
գտի
զգօղութիւնն
Գրիգորի
որ
յանձնեալ
է
միում
իշխանի
յիսուն
հազար
ռուպլի,
որ
ի
մօտ
աւուրս
ատեան
քաշելոց
եմ
այրն
այն,
դուք
խնդրեցէք
Ճշտիւ
ի
նմանէ
զհաշիւ,
եւ
մի'
հաւատայք
խօսիցն
եթէ
ասասցէ
չունիլ,
եւ
ցուցցէ
զինքն
աղքատ,
եւ
այլ
այսպիսի
վայր
ի
վերոյ
զրուցք,
զոր
եկեալ
մի
ըստ
միոջէ
ծանուցին
մեզ,
զինչ
արդեօք
հաշիւ
ունին
քաղաքացիքս
որ
ընդիս
տեսցեն,
այս
որպիսի
աստուածուրաց
յուդայութիւն
է,
որպէս
գարշ
հոգւոյ
է
վիՃակեալ
ողորմելին,
ես
ամենեւին
երկբայիմ
նորին
մարդ
լինիլն
զի
այս
չէ
արարք
մարդոյ,
այլ
դիւի,
գուցէ
սա'
մարմնացեալ
ստանայ
է,
որ
յոյժ
նմանի,
եւ
հաւատամ
թէ
իցէ
ընդ
նմա
այս
պատահումն,
եւ
կամ
նեռն
է
սա',
որոց
վասն
խոսեցան
մարգարեք,
եւ
փրկիչն
պատւիրեաց
իւրոց
աշակերտաց,
զգուշ
լինիլ
ի
մարգարէից,
որք
արտաքոյ
ունին
զկերպ
ոչխարի,
այլ
ի
ներքոյ
լի
են
գայլենեօք,
-վայ
ժամանակիս
որ
մեք
վիՃակեալ
պատահեցաք,
այն
զգուշալի
անձին
մօլորութեան,
զի
որպէս
թիւր
է
մարմինն`
եւ
ընթացքն
անուղիղ,
նոյնպէս
ամենեւին
թիւրեալ`
ընթացքն
հոգւոյն,
ամենեւին
կերպարանեալ
սադաել:
Զի
չէ
հնար
ընդ
գրով
արկանել
զգործ
եւ
զարարս
նորա,
եւ
տեսանօղքն
եւս`
զիւրն,
ո'չ
կարեն
հաւատալ,
որ
այս
ամենայն
արարք,
առնս
այսմիկ
իցեն
հանՃարք,
զի
արտասւօք
կեղծէ
զտեսանօղս,
խափէփայական
այնպիսի
արարս
առնէ,
մինչեւ
հանդէպ
եղելոցն
խափել,
եւ
ասել,
թէ
այրս
ալս`
անմեղ
եւ
սուրբ
ոմն
է,
եւ
այս
ամենայն
արարքն
գուցէ
ուսուցմունք
են
այլոց,
բայց`
խափին
ողորմելիքն,
զի
ոչ
թէ
այս
գործ,
այլ
բազում
սոյնպիսի
հոգէուրաց
խրատս
թիւնել
կարէ
բազմաց,
եւ
ձգել
գլխովին
ի
գեհեանն
անշէջ:
Զոր
տէր
Յիսուս
փրկեսցէ,
ի
սորին
փորձութենէ:
Որպէս
ի
երկ
տեսակ
դիւական
հնարից,
յոդայնոց,
երկրականաց,
եւ
անդնդականաց,
երանելի
նախնիքն
տակաւին
չէին
տեսեալ
զայս
չորրորդ
դեւս,
այլ`
զսա'
կոչէին
չորրորդ
գազանն,
Դանիէլեան,
արդարեւ
գազան,
Դանիէլեան:
Արդարեւ
դեւ,
զի
աստ
այլ
գրեալ
մատոյց
կայսեր,
այդր
այլ
կերպ
հնարեաց
գրել,
այսր
վիՃակի
այլ
կերպ,
այն
աստիՃան
հասոյց
ազգն,
մինչեւ
միմեանց
չիմանալ
որպէս
օտար
բարբառոյ
պատահեալ,
վասնորոյ
մնացին
տարակուսեալ,
այդր
գրեաց
իբր.
կ.
եւ
տեղոյս
ազգն
կամի
աստ
ընդ
ամենայն
տեղիս
սուտ
մանսարս
յորինեալ
անւամբ
ամենայն
քաղաքաց
երկրիդ
եցոյց
եւ
հրատարակեաց,
որպէս
թէ
ահա'
ընդհանուր
ազգն,
իբրեւ
պաշտպանի
իւրեանց
առ
ինքն
դիմեն,
ի
սուրբ
աթոռն
այլ
կերպ,
առ
փքացեալ
Դանիէլն
այլ
կերպ,
ես
արդարեւ
տակաւին
աբուշ
կամ
մնացեալ,
եւ
զարմացումն
ունի
զիս,
թէ
որպիսի
դիւական
խափէյութեամբ
կարաց
պատրել
զազգն
եւ
երկիրս,
նախիջեւանցիք
իմաստուն
գտան
քան
զայլս
որ
զգաստացեալ
արթնացան,
եւ
գրեցին
նմա
զարժանաւոր
պատասխան:
Իսկ
յաղագս
գազէթին
զոր
խնդրէք,
գրեցի
ի
Պետրբուրխ
քնեազ
Դաւիթին
առնուլ
ուստի
եւ
իցէ
նոյն
ամսոյ
տպեալ
զմէկ
երեսն,
թարգմանեալ
առաքեսցէ
առիս
ուղեւորել
ձեզ,
միթէ
խափէութիւն
համարիք
զայն
մեր
գրութիւն,
հոգին
ստախօսաց
ի
սանդարամետս
մաշեսցի,
երբ
տեսիք
ի
գիրս
մեր
խափէյութիւն,
որ
այսմանէ
երկբայիք,
քաւ
եւ
մի
լիցի,
ես
թէ
օրինակն
չառաքեցի
գազէթայի,
վասն
այն
էր`
որ
գուցէ
այդր
հեշտութեամբ
առ
ձեռն
բերել
կարէք,
ես
խօսիմ
իմ
ամենայն
գրովք
ընդ
ձեզ,
իբրեւ
քահանայ
Աստուծոյ
բարձրելոյ,
պաշտօնեայ
Յիսուսի
Քրիստոսի,
եւ
ո'չ
արբանեակ
սատանայի,
որպէս
առնէ
ընտիրն
Եփրեմ,
իւրովք
համախոհիւք,
մեզ
քաւ
լիցի,
այնմանէ
բուռն
առնուլ`
որոյ
վաղջանն
բերէ
ամօթ,
եւ
կրՃտումն
ատամանց,
ի
հրապարակական
ատենի,
վասն
Ճշմարտութեան
գազէթի
այնքան
լերուք
միամիտք,
որպէս
թէ
ինքեանք
աչօք
տեսեալ,
զի
ինձ
մեծ
ամօթ
է
ընդ
ձեզ
պատրողութեամբ
խօսիլ,
ես
ընդ
ձեզ
խօսիլս`
համարիմ
խոսիլ`
ընդ
ամենայն
սիրելի
համազգիսս
իմ,
եւ
ընդ
մեծապատիւ
եղբարցս,
ի
Քրիստոս
Յիսուս:
Ցաւիմ
ընդ
իս
չունելոյս
օրինակն
այնմ
գազէթի,
ո՞վ
գիտէր,
որ
դուք
այդր
չէք
կարող
գտանիլ:
Սրբազան
Յովհաննու,
Աստուածահրաւէր
պատրիարգի,
սրբոյ
գերամաքուր
աջոյն
համբոյրս
նւիրեմ,
եւ
ցանկամ
զառողջութենէն
գիտել,
խնդրեմ
առ
սրբազան
Մարտիրոս
արքեպիսկոպոսն
յայտնել
զիմն
սէր
եւ
ողջոյն,
գիր
նորին
սրբազնութեան
ունեցայ
պատիւ
ընկալնուլ,
առաքեցի
ի
Նախիջեւան
տեսանել,
բարեմիտքն
մեր,
բայց
զմանսարն
նախ
քան
զգալուստ
սրբազան
պատրիարգի
յօրինեալ,
առ
իս
ուղեւորելոյ,
որեւ
ընկալայ
իսկ,
մնաց
առ
իս,
իսկ
մեղայական
թուղթն
Դանիէլի,
երբէք
չնմանի
մեղայի,
այլ
անդրեն
սպասէ
պատիւ
կաթողիկոսական
ունիլ,
ի
հանդերձեալ
ժամանակի,
ընդ
Սիմէօնի
եւ
Ղուկասու,
եւ
ո'չ
ընդ
այլ
սրբափայլ
վարդապետս,
որ
գուցէ
փառօք
գերազանց
են
առ
Աստուած,
սակայն`
նա
ի
մեղայն
իւր
եւս
խառնէ
փուքն
իւրոյ
բարձրայօնութեան,
ո'վ
երանելի
աստիսն
պղտօրեալ,
դիւական
մօլօրութեամբ
կորուսէր
այժմ
զաթոռ
քոյ,
ջանաս
հաւասար
դնել
ընդ
ամպս
զաթոռ
քոյ,
յարմարի
սմա
շարքն
Վանանդայ,
-
Մօլիս
մօլորիս
փառաւօն
փտան,
զի
մաղձ
դառնութեան
երեւիս
դաժան.
մոլիս
մոլորիս`
փարաւօն
անբան,
աջովն
Աստուծոյ
լինիս
ջրոյ
կործան:
Եւ
այլն
թողում
խոհեմութեան
ձեր,
դատել
եւ
քննել,
-որեւ
մնամ
վասնորոյ
ձերոյ
գերայարգութեանցն
պատրաստական
ծառայ
եւ
աղօթարար
խոնարհ
Գրիգոր
արքեպիսկոպոս
սրբոյ
Էջմիածնի.
1803
մայիսի
30
ի
Գրիգորիպոլ.
Ամենայն
յարգելի
բարեկամաց
եւ
յատուկ
մերոյ
բարերարաց
նւիրեմք
աստւածային
օրհնութիւն
եւ
զողջոյն
սիրոյ.
ապրանքն
այս
քանի
օրս
ըստանալոց
եմ,
դարձեալ
գուցէ
դարձուցից
քաղաքացոց
ի
տեղի
պարտուցս,
եւ
կամ
առաքեցից
այդ
կոյս
տակաւին
չեմ
հաստատ
ի
յոր
եւ
իցէ
միտս,
այլ
նախ
ջանացից
յինքեանց
տալ,
եւ
ամենայն
ջանջալէ
ազատիլ,
տէր
Մեսրոպի
հաշւոյն
յաղագաւ,
որպիսի
գիր
հարկաւորիցէ,
խնդրեմ
ծանուցանէք
մեզ,
որ
մեք
ըստ
այնմ
գրեսցուք,
ձեզ`
եւ
դեսպանին:
