Յանցեալ
1791
թուոջ
Փրկչին
ի
նոյ.
27
գրեցեալ
թուղթ
քո
էհաս
առ
մեզ
ի
սոյն
թուոյս
օգոստոսի
Թ.
եւ
իմացաք
զգրեալսդ
ամենայն:
Իսկ
մեք
յապրիլի
17թուղթ
եմք
գրեալ
առ
քեզ
ի
պատասխանի
թղթոյն
քո
յօգոստոսի
18
գրեցելոյ`
եւ
հանդերձ
մխիթարական
թղթովք
առ
ազնիւ
Աղայ
Յովհաննէսն
եւ
առ
Քփրեանց
հանգուցեալ
Աղաչայ
Յովհաննէսի
որդիսն,
եւ
այլ
եւս
թղթովք
առ
այլս,
յղեալ
եմք.
որք
ի
ժամանակին
հասանելոց
են
առ
քեզ:
Այժմ
նոր
թղթոյդ
գրուածոցն
արասցուք
զպատասխանիս:
Ծանուցեալ
էիր
զխափան
առնուլն
ի
նոր
Նախիջեւան
կատարելի
առաջադրութեանցդ,
ի
պատՃառս
ընկալնլոյդ
անդէն
զբօթ
մահուան
ի
Տէր
հանգուցեալ
եղբօրն
քո,
եւ
սգաւորելոյդ.
որոյ
աղագաւ
թէպէտ
եւ
յառաջագոյն
գրեալ
եմք
սիրելւոյդ
զմխիթարական
բանս.
այլ
այժմ
եւս
յիմանալ
մեր
զցաւագին
մորմոքումն
սրտիդ`
կսկծակից
եղեալ
քեզ,
ասեմք`
Հոգին
սուրբ
Աստուած
մխիթարիչ
լիցի
սիրելւոյդ,
եւ
հանգուսցէ
զհոգի
նորա
ի
տեղւոջ
լուսոյ
եւ
հանգստեան:
Գրեալ
էիր
եւ
զպայծառափայլ
քնէազի
փոխիլն
յաստեացս
կենաց,
եւ
զսուգ
մեծ
թողուլն
երկիրդ
եւ
մանաւանդ
մերայնոցդ
վասն
պսակելոյ
ընդ
ինքեան
եւ
խնամոցն,
եւ
զայլ
որպիսութիւնսն:
Զայնմանէ
մեք
ի
վաղուց
լսէաք,
բայց
ոչ
հաւատայաք,
դիտելով
ըզհաւաստութիւն
ի
քէն
իմանալ.
որպէս
եւ
թղթովն
մերով
նշանակեալ
եմք
քեզ:
Եւ
մինչ
ահա
գրութեամբ
քով
ստուգեցաք,
տրտմութիւն
մեծ
եղեւ
մեզ,
եւ
սակս
տարաբախտութեան
մեր
եւ
ազգին
մերոյ
վարկաք
զայնպիսի
պատուական
եւ
խնամառատ
անձին
բառնիլն
ի
մէնջ
յայսպիսում
ժամանակի,
այլ
զինչ
ունիմք
ասել,
փառք
եւ
գոհութիւն
ստեղծողին.
եղիցին
կամք
նորա
օրհնեալ,
որ
եւ
ըստ
խնամակալութեան
եւ
բարելաւութեանց
նորա
առ
ազգ
մեր,
բարերարեսցէ
ի
հոգի
նորին:
Ծանուցեալ
էիր
եւս
զՀագարացւոց
ոմանց
երեւելեաց
բազում
անձամբք
գալն
ի
բանակն
վասն
խորհրդոյ
հաշտութեան,
եւ
պայծառափայլին
հանգուցելոյ
ի
կենդանութեան
հրաման
հանելն
վասն
մերայնոցն
ի
զանազան
քաղաքացն
առեցելոց`
ժողովեալ
տանիլ
յայնկոյս
Թուռլայու.
առ
ի
նոր
քաղաք
շինել
անդէն
եւ
յետոյ`
մեծի
կայսերուհւոյն
առաքելն
զպայծառ
գրաֆ
Աղէքսանդր
Անդրէիչ
Բէզբօրօկին
վասն
ի
գլուխ
տանելոյ
զհաշտութիւն.
եւ
նորա
յարգմամբ
ընդունիլն
զքեզ,
եւ
զօգտաւոր
խնդիրս
քո
ի
գիր
հանել
առաքելն
առ
ողորմած
կայսերուհին.
եւ
թէ
նոր
շինելի
քաղաքն`
յանուն
սրբոյն
Գրիգորի
Լուսաւորչին
է
անուանելոց.
եւ
այլն:
Զայսոսիկ
ամենայն
իմացեալ
ընդ
ներկայական
նեղսակրութիւն
մերայնոցն
տրտմեալ
ցաւեցաք.
բայց
յուսով
ապագայ
անդորրութեան
եւ
բարօրութեան,
որպէս
նշանակեալ
էիր,
ուրախ
լինիմք.
տացէ
Աստուած
ըստ
ակնկալութեան
քո
եւ
մեր
յաջողիլ
խղՃալեացն:
Եւ
զոր
խնդրեալ
էին
առ
յիշեալ
պայծառ
գրաֆն
թուղթ
գրել,
բարւոք
է,
բայց
ըստ
ցուցանելոյդ
թերեւս
ցարդ
ուղեւորեալ
իցէք
դէպ
ի
Պետրպօլք
եւ
տակաւին
չեն
վՃարեցեալ
առաջադրութիւնքն.
բարեաւ
մինչ
կատարիցին,
յայնժամ
պատկանագոյն
լինի
շնորհակալիլն
եւ
յանձնարարութիւնն:
Ի
կողմանէ
մարտին
գրեալ
էիր
թէ`
զբազում
պահանջմունս
առնեն,
զորս
թէ
հագարացիքն
յանձն
չառնուցուն,
պարզումն
նորոգիլոց
է:
Բայց
յայս
կողմունքս
հռչակի
թէ`
հաշտութիւն
եղեալ
է,
եւ
զներքին
իրաց
ոչ
ոք
է
տեղեակ
ասել
ինչ,
մնամք
դարձեալ
ի
քոյդ
ազդեցմանէ
իմանալ
զստոյգն:
Գրեալ
ես
եւս
որպէս
թէ`
հարկաւոր
էր
մեզ
առ
նոր
կայսր
Նամսայի`
երկրորդ
Լէօպօլն
շնորհակալութիւն
գրել`
եւ
խնդիր
վասն
Սչովայու.
ո՞չ
ապաքէն
յառաջնում
առ
Յովսէփ
կայսրն
գրեցաք
խնդիր
եւ
աղերս,
ըստ
որում
եւ
առ
դեսպանն,
եւ
առ
ազնիւ
աղայ
Յովհաննէսն
եւ
առ
քեզ
եւս
գրեցաք
վասն
այնմ
բանի.
բայց
ոչ
ինչ
արդիւնացաւ
փոյթն
մեր
եւ
պարզ
բան
ինչ
եւս
ոչ
իմացաք:
Այժմ
եւս
ունիմք
զնոյն
յօժարութիւն
գրելոյ.
սակայն
եւ
նոցին
հաշտութիւն
զդոցունց
կախեալ
գոլով`
ոչ
է
կատարեալ.
մինչ
կատարիցի,
տեսցուք
թէ
որպէս
յաջողիցի
առնել:
Այլ
եւ
Քփրենց
ազնիւ
աղաչայ
Յովհաննէսն
եւ
որդիսն
հասարակապէս`
եւ
առ
աւագ
որդի
Նիկօլն
յատկապէս
եւս
յառաջագոյն
թուղթս
եմք
գրեալ.
եւ
զկնի
եւս
որ
զմահն
աղաչայ
Յովհաննէսին
գրեալ
էիր,
առ
որդիսն
մխիթարութիւն
գրեցաք:
Իսկ
կոնդակ
առ
հասարակութիւնն`
յետոյ
լինելոց
է.
զի
յարդեանս
ըստ
ցուցանելոյդ
չունի
այնքան
ինչ
հարկաւորութիւն.
մինչ
դու
հաւատարիմ
սիրելիդ
մեր
մերձ
գոլով
ինքնին
իսկ
շահեցող
եւ
մխիթարիչ
ես
նոցա:
Գիտացաք
եւ
զառաքելդ
զԳրիգոր
խոհեմամիտ
վարդապետ
որդեակն
քո
եւ
մեր
ի
Հաշտարխան
եւ
ի
կողմունս
վասն
գործոյ
նուիրակութեան.
եւ
զյանձնելդ
նմա
զարդիւնս
ինչ,
ընդ
այլ
արդեանց
ուղեւորել
առ
սուրբ
Աթոռս,
որ
նա
ինքն
եւս
աստ
առ
մերսն
զթուղթ
գրեալ`
ծանուցեալ
էր
զգալն
իւր
անդ,
եւ
զորպէսութեանց
ինչ
գործոյն.
եւ
խոստացեալ
էր
ըստ
պատուիրմանդ`
հաւատարմաւ
յղել
մեզ
զայս
արդիւնս.
որոյ
վասն
շնորհակալ
եմք.
եւ
երբ
հասցէ,
միամտութիւն
եմք
գրելոց
սիրելւոյդ:
Դարձեալ`
միւս
հատուածովն
թղթոյ
ծանուցեալ
էիր
զՍչովայու
աղաչայ
Գրիգորի
գալն
առ
քեզ
եւ
զինչ
խօսիլն.
վասն
թղթադրութեան
որ
զմէնջ
թօհմաթ
է
արարեալ.
դեռ
եւս
զթուղթսն
մեր
չէին
ընկալեալ.
այլ
յուսամ
թէ
յետոյ
ընկալեալ
իցեն
եւ
սրտադիւր
եղեալ:
Բայց
վասն
առ
կայսրն
բան
գրելոյ
ի
վերդ
պատասխանի
եղեւ:
Եւ
յաղագս
ոմանց
տեղեաց
որ
ասացեալ
է
իբրեւ
յառաջն
լինիլ
թեմ
սուրբ
Օգսէնտի
վանացն.
յիրաւի
եւ
մեք
յառաջմէ
գիտեմք
թէ
զայն
խնդիր
ունին
նոքա:
Այլ
հայեսցուք
կատարածի
իրացն,
յայնժամ
ըստ
բերման
ժամանակի
հոգս
իմն
տեսցուք:
Իսկ
առ
վարեցեալ
ժողովուրդսն
խղՃալիս
յայսմ
միջոցի
թուղթ
չգրելոյ
աղագաւ
որ
գրես,
յառաջագոյն
գրեցեր
մինչ
յիւրաքանչիւր
տեղիս
էին
դեռ
եւս.
մեք
նկատելով
թէ
տակաւին
ոչ
երեւի
նշան
հաստատուն
կերպի
կացութեան
նոցա,
գրեցաք
քեզ
թէ`
տեսցուք
զիարդ
լինիցի
վախՃանաբար:
Նարդենի
թէպէտ
եւ
գրես
թէ
ժողովեալք
են
ի
Դուբասար,
եւ
այլն,
սակայն
դեռ
անկատար
են
իրք
քաղաքաշինութեան
եւ
այլ
լինելութեանց:
Բարեաւ
մինչ
կատարիցին
այնոքիկ,
եւ
ծանուսցես
մեզ
զորպիսութիւն
հաստատուն
կացութեան
նոցա,
յայնժամ
ի
հարկէ
գրեսցուք:
Այլ
եւ
վասն
աղայ
Մահմատխանի
յառաջշարժութեան
որ
ցաւակցեալ
էիր
մեզ,
եւ
զորպէսն
ծանուցանել
խնդրեալ.
առաջին
թղթովն
մերով
գրեալ
եմք
քեզ
զգալն
նորա
մինչեւ
ի
Թարվէզ
եւ
վերադառնալն,
եւ
զայլ
անցսն
կողմանցս:
Այժմ
լսեմք
ի
բազմաց
թէ`
նա
զՇիրազ
եւս
առեալ
է,
եւ
զբազում
հազար
տունս
վարեալ
անտի
ի
Թէհրան,
եւ
զայլ
զարհուրելի
արարողութիւնս.
այլ
դեռ
յայս
կոյս
շարժելոյ
համբաւ
չկայ.
Աստուած
ի
բարին
եզերեսցէ
զամենայն
ինչ.
այց
առնելով
խղՃալի
ազգի
մերոյ
եւ
սրբոյ
Աթոռոյս:
Կովկասային
Վիրագն
եւս
որ
եկեալ
էր
յօգնութիւն
Արցախու
իշխողին,
ո'չ
ինչ
գտեալ
ըստ
ախորժակին`
դարձ
արար
ի
տեղի
իւր
յամսեանն
մայիսի,
յարդեանս
արտաքուստ
թշնամեաց
ապահով
է
երկիրս
եւ
մեք,
թէ
եւ
ի
ներքնոցն
ո'չ
լինի
անդորրութիւն.
գոհութիւն
Ամենախնամին
Աստուծոյ,
յապայն
եւս
նմա
յանձն
եղիցուք:
Գիտասջի'ր
եւ
զայս
զի
սրբոյ
Երուսաղէմի
պատրիարգ
Յովակիմ
վարդապետն
քանի
ամօք
յառաջ
զԿարբեցի
Կարապետ
եպիսկոպոսն
յղեալ
էր
ի
մեծն
Պօլիս
գալ
յերկիրդ
յայդ
ի
նուիրակութիւն,
եւ
մեզ
գրեալ
էր
վասն
նորա
բաշպօրթ
եւ
կոնդակ`
եւ
ի
վերայ
քո
յանձնարարական
թուղթ
յղել:
Իսկ
մեք
Կարապետ
վարդապետի
անուամբ
յղեցաք
զթուղթսն:
Այլ
զի
պարզումն
մեծ
սկսաւ,
ո'չ
եւս
կարելով
նմա
գալ
յայդկոյս,
վերադարձեալ
էր
ի
Սաղիմ:
Այժմ
զայլ
ոմն
Կարապետ
վարդապետ
եւ
ոչ
եպիսկոպոս
յղեալ
ի
Պօլիս,
նոր
եւս
խնդրեալ
էր
ի
մէնջ
զայն
յիշեալ
թուղթսն
կրկին
գրել
եւ
յղել:
Իսկ
մեք
զկոնդակ
ո'չ
գրեցաք.
զառաջինն
բաւական
համարելով,
այլ
միայն
զբաշբօրթ,
եւ
ի
վերայ
քո
զյանձնարարական
թուղթ
գրեալ
յղեցաք
յամսոյս
ԺԶ.
եւ
գրեցաք
նոցին
վէքիլ
տիրացու
Սարգսին.
զգուշացուցանել
զԿարապետ
վարդապետն
համեստութեամբ
եւ
սիրով
վարիլ
առ
քեզ,
եւ
խաղաղութեամբ
կալ
առ
ժողովուրդսն.
(թէեւ
Յովակիմ
պատրիարգն
ի
թղթի
իւրում
զբազում
գովութիւնս
էր
ստորոգեալ
զնմանէ:
)
Ապա
եւ
քեզ
սիրեցելոյդ
գրեմ,
զի
մինչ
եկեսցէ
նա
յայդր
եւ
առ
քեզ,
ըստ
գրուածոցն
ի
յանձնարարական
թղթին
մերում
սիրով
ընկալցիս,
եւ
որպէս
առաջինն
եկելոցն
անտի
յայդր`
պատիւ
ցուցանել
տացես
ի
սէր
սրբոց
Տնօրինական
տեղեացն
Քրիստոսի
Տեառն
մերոյ.
զի
եթէ
բան
եւ
ասութիւն
ինչ
վիՃական
իցէ
ի
նոսա
առ
մեզ,
հատցի,
եւ
յայնմ
մասին
եւս
բարեհամբաւիցիս:
Այսչափ
առ
այս
շատ
լիցի
վսեմախոհ
մտացդ:
Այլեւ
յառաջագոյն
որ
ի
Քովշանու
զգանձարանադրամսն
սրբոյն
Թովմայի
Առաքելոյ
վանացն
եւ
զքանիս
եւս
զխոստումս
եւ
զհոգեբաժինս
յանուն
նորա
ի
յոմանց
առեալ
էիր,
եւ
զքանիս
խոստումս
եւս
յանուն
Երնջակու
սրբոյ
Կարապետի
վանացն
ընկալեալ
էիր,
եւ
զսիահին
առ
մեզ
յղեալ,
որոց
ջամն
էր
ԺԴ
թուման,
առ.
ԹՃԴՆ,
զի
հասուցանիցեմք
նոյն
վանորէիցն.
ահա
հասուցեալ
առ
առաջնորդսն
նոցին
առ
Թովմաս
եւ
Կարապետ
վարդապետսն,
ի
նոցունց
զշնորհակալութեան
թուղթս
առեալ
առ
տուողսն
գրոցն.
ընդ
գրոյս
եդաք,
որք
են
թուով
ինն.
զորս
հասուսցես
առ
նոսա
ի
միամտութիւն:
Եւ
ի
սիրոյ
եւ
ի
հարազատութենէ
աննուազ
մնալով
եւ
զորպէսայայտ
գիրդ
չպակասեցուցանելով`
ողջ
լեր
ի
Տէր:
Գրեցաւ
յամի
Փրկչին
1792
եւ
ի
սեպտեմբերի
Բ.
ի
սուրբ
Աթոռս
Էջմիածին:
