ՂՈՒՆԻԲ
Ստացանք
յանձնարարական
նամակները
եւ
փոշտով
գնացինք
դէպի
Ղունիբ,
որ
է
վերջին
ապաստանարան
Շէյխ-Շամիլի:
Այս
բնութենաստեղծ
եւ
անմատչելի
ամրոցն
անջրպետուած
է
իւր
շրջակայ
լեռներից
լայնատարած
եւ
խորանդունդ
ձորերով
եւ
բարձրացած
չորս
կողմի
լեռներից:
Կարծես
թէ
բնութիւնն
շռայլած
է
Ղունիբին
ամէն
տեսակ
յարմարութիւն`
որ
լինի
միակ
անառիկ
ամրոց
ամբողջ
Դաղստանում:
Վիմահերձ
եւ
բարձրագոյն
քերծեր
են
ամրոցի
չորս
կողմերն,
միայն
արեւելեան
հարաւային
կողմից
ունի
մի
ամենադժուարատար
մուտք,
որ
ամրապնդուած
է
քարուկիր
հաստ
պատով:
Արեւմտքից
արեւելք
թեքուած
է
ամրոցիս
մակերեւոյթն,
որի
երկարութիւնն
է
մօտ
15
վերստ,
իսկ
լայնութիւնն`
2-6:
Այս
տարածութեան
վերայ
կան
բերրի
վարելահողեր,
պատուական
խոտահարք,
գեղեցիկ
անտառ,
առատ
ջուր
եւ
ջրաղաց:
Բայց
կան
նաեւ
տեղ
տեղ
սալացեալ
ապառաժներ
եւ
անձրեւաջրի
հեղեղատներ:
Գարնանն,
ամռան
եւ
աշնանն
ունի
հիանալի՜
օդ,
սքանչելի՜
տեսարան
եւ
ուշագրա՜ւ
երեւոյթ:
Սարահարթ
ամրոցիս
արեւելեան
կողմին
մօտ
է
Շէյխ-Շամիլի
առանձին
գիւղն,
որի
մէջ
այժմ
դեռ
կանգուն
են
Շէյխի
ապարանը,
կանանոցը
եւ
աղօթարանը,
բայց
հետզհետէ
մօտենում
են
քայքայուն
դրութեան:
Ահա
այս
անառիկ
բերդն
էր,
որ
երկար
տարիներ
կարողացաւ
աննուաճելի
պահել
Միջին-Դաղստանը`ռուսաց
հզօր
կայսրութեան
սարսափելի
ուժերի
դէմ:
Ռուս
զօրաց
հրամանատարները,
տեսնելով,
թէ
անհնար
է
գրաւել
ամրոցս,
սկսում
են
ական
հատանել
Ղունիբի
հիւսիսային
կողմից
դէպի
ներս:
Սակայն
տեսնելով,
թէ
խիստ
դժուարին
է
տեղ
հասուցանել`
շարունակ
ապառաժ
կտրելով,
թողնում
են
կիսատ:
Ականի
բերանը
կամ
դուռն
երեւում
է
տակաւին
հեռի
տեղերից:
Այնուհետեւ
մտածում
են
ուրիշ
հնարք`
շինում
են
չուանեայ
սանդուխներ
եւ
1859
թուին
մի
գիշեր
մինչեւ
արշալոյս
բարձրանում
Ղունիբ
բերդիս
արեւմտահարաւ
կողմից
եւ
լուսաբացին
շրջապատում
Շէյխ-Շամիլի
բնակարանը:
Վերջինս
պաշարուած
տեսնելով
զինքը
ռուս
զօրքով,
մտնում
է
իւր
մզկիթն
աղօթելու:
Պատմում
են,
թէ
բացի
Լազրեւից
ոչ
ոք
չէ
համարձակւում
գնալ
Շէյխի
մօտ
եւ
յայտնել,
որ
անձնատուր
լինի:
Շէյխն
իւր
մօտ
կանգնած
տեսնելով
Լազրեւը,
ասում
է
սմա.
«Բայց
դու
էլ
լա՜ւ
տղամարդ
եղած
ես
հա'.
հսկայ
հասակովդ
եւ
աննկուն
քաջութեամբդ
այո'
կաս
այնքան,
որքան
լսած
եմ
բազմիցս
քո
համբաւի
մասին»:
Ապա
անձնատուր
է
լինում
Շէյխն
եւ
փոխադրւում
Պետերբուրգ:
Շէյխի
բնակարանից
դէպի
հարաւ-արեւելք,
փոքր
ինչ
հեռի,
կայ
այն
քարն,
որի
վերայ
նստած
ռուս
զօրաց
հրամանատար
Բարեատինսկին
ընդունած
է
Շէյխը
եւ
ղրկած
Պետերբուրգ
հանդերձ
գերդաստանով:
Ռուսաց
եկեղեցու
հիւսիսային
կողմում,
որ
շինուած
է
բերդիս
դրան
մօտ,
շարուած
են
Շէյխից
գրաւած
14
հատ
փոքր,
կարճ
եւ
կոպիտ
թնդանօդներ
եւ
244
հատ
թնդանօդագնդակներ,
որք
ձուլուած
են
ամրոցումս:
Տեղւոյս
գաւառապետ
պ.
Չիլաեւի
մօտ
կայ
մի
արծաթեայ
բուրվառ
եւ
մի
պղնձեայ
ջրաթաս,
որք,
ըստ
ասութեան
բազմաց,
ունին
հայերէն
արձանագրութիւն:
Բայց
պ.
Չիլաեւի
բացակայութեան
պատճառաւ
չարժանացանք
տեսնել
այն
անօթները
եւ
ընդօրինակել
արձանագրութիւնները,
որք
գուցէ
կարող
էին
յայտնել,
թէ
ի՞նչ
տեղից
բերուած
են:
Ամրոցս
գրաւելու
վերջն
ռուսներն
այս
տեղ
շինած
են
եկեղեցի,
զօրանոցներ,
դատարաններ,
բնակարաններ
եւ
վաճառանոցներ
եւ
աւելի
ամրացրած
ամրոցիս
մուտքը:
