Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Մեծ են գործքն Աստուծոյ եւ հրաշալիք։ Զոր ոչ ոք խորհիլ կարէ եւ ոչ լեզուաւ ճառել. եւ ոչ միայն վերջնոց տկարացելոցս. այլեւ գերագունիցն առաջնոց կանխատեսացն սրբոց եւ յայտնողացն զծածուկս աստոուածային խորհրդոց։ Յորոց մինն նուաստացեալ ասէր։ «Մեծ են գործք քո Տէր. եւ յոյժ խոր են խորհուրդք քո»։ Եւ միւսն զարհուրեալ ասէ։ «Ո՛վ խորք մեծութեան եւ իմաստութեան քոյ»։ Որ եւ ընտրեալն յորովայնէ եւ մեծն ի ծնունդս կանանց՝ ո՛չ բաւէր թարգմանել բան ինչ ի մարդեղութենէ բանին։ Ապա ուրեմն յաղագս որոյ բանն է երկրպագել, Տէր տայ զբան աւետարանչացն բանին որ ասէ։ «Առաքեաց զբան իւր եւ բժշկութեանց զնոսա»։ Արդ տեսցուք նախ զառաջին գլուխն որ ասէ. «Առաքեաց զբան իւր»։ Զի բան կոչի որդին միածին ծնեալն ի հօրէ նախ քան զյաւիտեանս. վասն բազում պատճառի։ Նախ զի՝ բանն ի մտաց ծնանի անախտաբար եւ անմարմնապէս։ Նոյնպէս բանն Աստուած ի Հօրէ ծնունդ է անմարմին եւ անախտ նման եւ պատկեր ծնողին իւրոյ. եւ զորպիսութիւն ոչ ոք գիտէ. զի եղական եւ ժամանակեայ միտք՝ զանեղութիւն եւ զանժամանակն ոչ կարէ քննել։ Զի որպէս օդս միջնորդ է տեսութեան աչաց. նոյնպէս եւ ժամանակն տեսութեան մտացս. եւ ուր ժամանակ ոչ հասանէ, եւ ոչ միտք բաւել կարէ։
       Այլ որպէս լուսովս տեսանեմք զգալիսս նոյնպէս լուսով հաւատոյն հաւատամք զՈրդին Միածին ծնունդ ի Հօրէ եւ զհոգին բղխումն։ Այլ թէ ո՞րպէս՝ անգիտելի մնայ ի մէնջ եւ անճառելի, եւ լռութեամբ պատուի եւ հաւատով հասանի եւ երկրպագի։ Երկրորդ՝ որպէս բանն ծնանի ի մտաց՝ այլ չէ յետոյ քան զմիտքն. զի բանաւոր միտք, ոչ երբէք լինի առանց բանի։ Նոյնպէս բանն Աստուած ծնունդ է ի Հօրէ. այլ ոչ յետոյ քան զՀայր։ Զոր օրինակ լոյսն ծնանի ի հրոյ՝ այլ ոչ է ժամանակ ի մէջ հրոյն եւ լուսոյն իւր։ Նոյնպէս ոչ է ժամանակ ի մէջ ծնողին եւ ի ծնիցելոյ բանին. այլ որքան է հայր՝ է ընդ նմա որդին։ Վասն այն ասէ աւետարանիչն. «ի սկզբանէ էր բանն»։ Երրորդ՝ բանն ծնանի ի մտաց եւ անբաժանելի է ի նմանէ. գայ ի լսելիս մեր եւ ի մտաց եւ ոչ բաժանի։ Նոյնպէս բանն Աստուած ծնունդ է ի Հօրէ. եւ ոչ բաժանի ի նմանէ. ի մէջ արգանդի կուսին, եւ ի ծոցոյ Հօր ոչ հեռանայ։ Էր ի գիրկս Կուսին, եւ ընդ Հօր յաթոռ փառաց. ի մսուր եդեալ եւ ընդ աջմէ Հօր նստեալ. որպէս ասէ. «բանն էր առ Աստուած»։ Չորրորդ՝ բանն զնոյն բնութիւն ունի մտաց. զի միեւնոյն է բնութիւն բանին եւ մտացն. այլ յատկութեամբ որոշեալ. նոյնպէս մի է բնութիւն Հօր եւ Որդւոյ. թէպէտ դէմքն յատկացեալ այլ աստուածութիւն փառք՝ կամք՝ զօրութիւն եւ ներգործութիւն մի է ընդ Հօր. վասն այն ասէ. «Աստուած էր բանն»։ Հինգերորդ՝ բանս մեր ո՛չ է յոչնչէ, եւ ո՛չ ինքն յինքենէ, եւ ո՛չ արտաքուստ ի ներս մտել, այլ ի մտացն յառաջ եկեալ։ Նոյնպէս բանն Աստուած՝ ո՛չ է յոչնչէ եւ ո՛չ ինքն յինքենէ. այլ էն որդի ի յէէն Հօրէ. եւ ո՛չ արտաքուստ ի ներքս մտեալ եւ ընդ երրորդութեան կարգեալ. այլ ընդ Հօր էր նախ քան զյաւիտեանս որդի. վասն որոյ ասէ. «նա՛ էր ի սկզբանէ առ Աստուած ամենայն ինչ նովաւ եղեւ»։
       Վեցերորդ՝ բանս մեր կրկին է. ներ տրամագրեալ որ է ծածուկ ի սիրտն. եւ յառաջ բերեալ որ ի լեզուս։ Նոյնպէս բանն Աստուած էր ծածկեալ ի սիրտ հօր անմարմին. եւ յառաջ եկեալ ի Սրբոյ Կուսէն. եւ մարմնով երեւեալ. եւ որպէս միեւնոյն է ներտրամագրեալ բանն եւ յառաջ բերեալն։ Նոյնպէս միեւնոյն բանն որ ի Հօրէ անմարմին է, եւ նոյն եղեալ ի Կուսէն մարմին եւ ոչ այլ եւ այլ. այլ այս միայն. զի էր անմարմին յառաջն՝ եւ եղեւ մարմին յետոյ։
       Եօթներորդ՝ բանս մեր ո՛չ է մասն առ լսելիս, եւ մասն առ միտս. այլ բոլորն ի միտս մեր. եւ բոլորն առ լսելիս։ Նոյնպէս բանն Աստուած ոչ մասամբ առ հայր, եւ ոչ մասամբ ի մարմին. այլ բոլոր եւ կատարեալ անձամբ եւ բնութեամբ միաւորեալ ի մարմնի. որպէս ասէ առաքեալն. «ի նմա բնակի ամենայն լրումն Աստուածութեան մարմնապէս, որ է էապէս»։
       Ութերորդ՝ բանն Աստուծոյ է արարչակից Հօր. «զի բանիւ Տեառն երկինք հաստատեցան։ Զի նա ասաց եւ եղեն հրամայեաց եւ հաստատեցան»։ Զի որպէս մեր է խօսք մեր. նոյնպէս խօսք եւ բան եւ հրամանք Աստուծոյ, է Որդին Միածին. «որով կրէ զամենայն բանիւ զօրութեան իւրոյ»։ Այժմ զարարչակից բանն ասէ՝ «Առաքեալ եւ փրկեալ զմեզ»։ Իններորդ՝ բանն՝ իմաստութիւն է մտաց. նոյնպէս իմաստութիւն հօրէ որդին միածին. ըստ առաքելոյն. «Քրիստոս Աստուծոյ զօրութիւն եւ Աստուծյ իմաաստութիւն»։ Եւ որպէս բանն գիտէ զմիտքն, եւ միտքն զբանն գիտէ։ Նոյնպէս գիտէ որդի զհայր, եւ հայր գիտէ զորդի. որպէս ասէր. «որպէս գիտէ զիս հայր իմ, գիտեմ եւ ես զհայր»։ Ապա ուրեմն զտգիտութիւնս մեր իմաստնացոյց եւ բանաւորեաց գալստեամբն իւրով եւ յԱստուած գիտութիւն եբեր։ Տասներորդ բանին երեք են տեղիք՝ միտքն որ ծնանի. եւ միտք լսողացն որ ընկալաւ. եւ նիւթ ինչ քարտէզ, կամ այլ ինչ գրեալ։ Նոյնպէս բանն Աստուած՝ է առ Աստուած Հայր. եւ է ի մարմնի միացեալ. եւ է ի սիրտ հաւատացելոց բնակեալ։ Որպէս յառաջ քան զյաւիտեանս էր ընդ Հօր. եւ ծնաւ ի Կուսէն, եւ էր ի գիրկս կուսին մօր։ Նոյնպէս եւ այժմ որ կատարեմք զնոյն օր ծննդեանս, է ի միջի մերում եւ ոչ հեռի ի մէնջ. որպէս ինքն ասաց։ «Ուր Բ կամ երեք ժողովին յանուն իմ, անդ եմ ես ի մէջ նոցա»։ Այս է որ ասէ։ «Առաքեաց զբան իւր»։ Իսկ առաքեալն ոչ այլ ինչ է , բայց միայն իջանելն յարգանդ սուրբ եւ անարատ Կուսին Աստուածածնին Մարիամու, առեալ մարմին եւ հոգի եւ միտք ճշմարտապէս եւ ծնել ի նմանէ։ Այս առաջին գլուխն։ Երկրորդ՝ հարցումն. թէ մարդ եղեւ եւ փրկեաց զմեզ։ Կարօ՞ղ էր առանց մարմին լինելոյ փրկել զմեզ։ Ասեն վարդապետութիւնք թէ, յամենայնի կարօ՛ղ է Աստուած. եւ ոչ ինչ տկարանայ ի նմանէ։ Այլ վասն բազում պատճառի մարդ եղեւ եւ փրկեաց զմեզ։ Նախ զի դեղն պատասխանի տայ հիւանդութեան։ Որպէս չորոյն կակուղ, եւ հովոյն ջերմն, եւ ապա առողջանայ։ Նոյնպէս եւ մարդկայինս բնութիւնս նախ հիւանդացաւ հպարտութեամբ աստուածանալոյն, եւ օձն միջնորդ խաբէութեան. վասն այսորիկ ընդդէմ հպարտութեան՝ Աստուած ի յերկնից խոնարհեցաւ եւ մարդ եղեւ. եւ միջնորդհրեշտակն Գաբրիէլ։ Որ ետ նախ զաւետիսն Սրբոյ Կուսին Մարիամայ. եւ նա ո՛չ եղեւ փոյթ որպէս զԵւա որ խաբեցաւ, եւ ոչ յամր որպէս Զաքարիա որ պատժէ ցաւ։ Այլ յորժամ խորհեցաւ ի միտս եւ ընտրեաց, եւ լուաւ ի հրեշտակէն զճշմարտութիւն բանին, ապա հնազանդեցաւ եւ ասէ։ Կամ աղախին Տեառն։ Արդ հնազանդութիւն Կուսին՝ բժշկեաց զանհնազանդութիւն Եւայի. եւ խոնարհութիւն բանին՝ զհպարտութիւն Ադամայ բժշկեաց։ Եւ այսպէս արդարութեամբ Աստուածն մարդ եղեւ. եւ աստուածացաւ մարդն. որպէս ցանկացաւ նախաստեղծն եւ ոչ էհաս։ Երկրորդ՝ աստուածասէր է մարդս բնութեամբ. վասն այն զոր ինչ տեսանէր պատուական, Աստուած կարծէր եւ պաշտէր. որպէս զարեգակն եւ զլուսինն եւ զայլն. եւ այնպէս մոլորեցաւ զհետ կռոց. քարանց եւ փայտից եւ արծաթոյ երկրպագէր. վասն երեւեցաւ ճշմարիտն Աստուած մարմնով. զի տեսցեն զնա եւ պաշտեսցեն։ Երրորդ՝ զանազան մեղօք հիւանդացաւ մարդկայինս բնութիւն. ոչ ոք կարէր արդարանալ եւ փրկիլ ի մեղաց. վասն որոյ կարօղացաւ անմեղ բնութեան՝ զի ազատեսցի ի մեղաց։ Այլ արդ՝ սուրբք ի մարդկանէ որպէս նահապէտք, կամ մարգարէք, Աբրահամ, Մովսէս, Եսայի , եւ այլն ոչ կարէին փրկել զաշխարհս. զի եւ նոքա ունէին զդատապարտութիւն նախահօրն Ադամայ։ Այլեւ ի ձեռն հրեշտակաց ո՛չ փրկեց. զի մի պաշտեսցեն եւ մոլորեսցին։ Այլ Աստուած որ անմեղ էր բնութեամբ՝ մարդացաւ եւ փրկեաց. զի պաշտեսցուք զՓրկիչն մեր. եւ աստուածապաշտ լիցուք. ըստ այնմ, «ո՛չ միջնորդօք եւ պատգամօք, այլ ինքնին Տէր եկեսցէ եւ փրկեսցէ զմեզ»։ Չորրորդ՝ գործք Աստուծոյ ճշմարտութիւն եւ իրաւունք են ասէ մագարէն։ Այլ արդ՝ առանց մարմնոյ կարօղ էր ազատել զմարդ, այլ այն լինէր բռնութիւն. այլ մարմնացաւ Աստուած՝ եւ այնու մարմնովն որ յաղթեցաւ ի սատանայէ՝ յաղթեաց զսատանայ. զի երեւեսցի արդար ի գործս իւր. վասն այն մարտեաւ ընդ փորձողին եւ յաղթեաց մարմնով. եւ զօրացոյց զհետեւօղս իւր յաղթեալ նմա. որպէս ասէ. «ետու ձեզ իշխանութիւն կոխել զօձս եւ զկարիճս եւ ձեզ ինչ ոչ մեղանչիցեն»։ Հինգերրդ՝ Աստուած մարդասէր կոչի, կամեցաւ զառաւել սէրն ցուցանել մեզ. որպէս թէ բարեկամ՝ ոք տեսեալ զբարեկամս ի գերութեան, երթեալ առ նա հարցանէ. այլ թէ գին տայ եւ փրկէ, առաւել սիրէ. եւս առաւել սիրէ յոժամ զիւր արիւնն տայ եւ թափէ։ Այսպէս Աստուած տեսեալ զպատկեր իւր զմարդ գերեալ ի սատանայէ եւ տանջեալ ի դժոխս, եկն մեզ ի խնդիր մարդ լինելով. եւ եհարց սփոփելով զհիւանդս բժշկելով՝ զբորոտս սրբելով զմեղս թողլով՝ զմեռեալս յարուցանելով՝ եւ այլն. եւ ո՛չ միայն այս, այլեւ գին ետ եւ գնեաց զմեզ արդարութեամբ. որ ոչ արար զմեղս եւ արդարացաւ հոգւով. եւ ուսոյց մեզ զնոյն. եւ ի վերայ այսր՝ զարիւնն իւր ետ գնեաց զմեզ. որպէս ասէ զառաքեալն. «ո՛չ ապականանու արծաթեղինօք, այլ անապական արեամբ Միածնին փրկեցաք»։ Ապա ուրեմն առաւել է սէրն Աստուծոյ որպէս ասէ. «զի ոչ ոք ունի այսպիսի սէր կատարեալ, որ զանձն դնէ ի վերայ, որպէս ես եդի»։ Ամենեքեան տեսէք եղբարք այսուամենայնիւ պարտական եմք սիրել զնա զի փրկութիւն նորա հաղորդ լինիցիմք։ Արդ՝ նա յերկնից խոնարհեցաւ վասն մեր. եւ մեք ոչ խոնարհիմք վասն եղբօրն։ Նա զինքն ետ քեզ եւ գնեաց. եւ դու տեսանես զեղբայրն կարօտեալ, եւ անտես առնես։ Նա զարիւնն իւր եհեղ վասն քո. եւ դու արտասուս ո՛չ հեղուս. թո՛ղ թէ զարիւնդ. ապա ուրեմն ո՞րպէս լինիմք հաղորդ մարդասիրութեան նորա։ Վեցերորդ՝ զի կատարեսցէ զխոստումն նախահարցն որպէս ասացաւ Աբրահամու, թէ զաւակ քո եղիցի ի գերութեան մինչեւ ի չորս ծնունդս»։ Արդ՝ խորհրդաբար թէ, որպէս ի չորս ազգին ազատեցան յԵգիպտոսէ ի ձեռն Մովսէսի. այս խորհրդաբար ի Քրիստոսէ տեսանի. որ նա եղեւ մեզ չորրորդ ծնունդ մարդկան ազգի։ Այսպէս զի առաջին՝ ծնաւ Ադամ առանց մօր եւ առանց հօր ի հողոյ։ Երկրորդ՝ ծնաւ եւ Աստուծոյ ի յԱդամայ առանց մօր։ Երրորդ՝ ծնաւ Սէթ ի յԱդամայ եւ յԵւայէ. եւ ամենայն մարդ ծնանի ի հօրէ եւ ի մօրէ։ Իսկ չորրորդ՝ Փրկիչն մեր Քրիստոս ի մօրէ առանց հօր. եւ այսպէս ճշմարտապէս ազատեցաք ծննդեամբն Քրիստոսի։ Զի այն որ Մովսէս ազատեաց՝ օրինակ էր. զի թէպէտ ի գերութենէն ազատեցան, դարձեալ գերեցան եւ մարմնով ազատեցան. եւ հոգւով ծառայք էին մեղաց եւ դժոխոց. այլ ճշմարտութիւն եղեւ Քրիստոսիւ որ ազատեաց ի մեղաց եւ ի դժոխոց. եւ Ինքն յարեաւ ի մեռելոց եւ ետ մեզ զյարութիւն եւ զկեանս անմահ։ Վասն այս պատճառիս՝ եւ առաւել քան զայս զոր ի կարճեմք զբանս, Բանն Աստուած մարդ եղեւ եւ ծնաւ ի Կուսէն։ Այս երկրորդ գլուխն։
       Երրորդ հարցումն։ Վասն է՞ր Բանն Աստուած մարդ եղեւ. եւ ոչ Հայր, կամ Հոգի։
       Եւ այսմ դնեն պատճառք վարդապետք եւ ասեն։ Նախ զի մի շփոթեսցին Անձինք Երրորդութեան. զի թէ Հայր էր մարմնացեալ ի Կուսէն, լինէր ինքն Հայր եւ Որդի. եւ թէ հոգին, նոյնպէս լինէր որդի եւ հոգի։ Երկրորդ՝ զի հայր անսկիզբն էր. զի թէ հայր էր մարմնացեալ ի յաշխահս, ոչ ոք լինէր անսկիզբն։ Այլ որդին սկսեալ ի հօրէ նախքան զյաւիտեանս. սկսաւ ի մօրէ ի ժամանակի մարմնով։
       Երրորդ՝ զի թէ հոգին էր մարմնացեալ՝ լինէին երկու որդիք։ Բանն հօր. եւ միւսն որդին մօր. յայնժամ ո՛չ լինէր միածին։ Վասն որոյ Միածին Որդին Հօր՝ նոյն եղեւ Որդի Կուսին։ Չորրորդ՝ զի քարոզել եւ պատմել՝ բանին է յայտնապէս վասն որոյ Բանն մարմին եղեւ եւ քարոզեաց յայտնապէս զհօրէ եւ զյաւիտենից կենացն. որպէս ասէր. «զոր լուայ ի հօրէ՝ ծանուցի ձեզ»։ Հինգերորդ՝ զի Որդին՝ է էական պատկեր Հօր. որպէս ասէ առաքեալն. «Ճառագայթ փառաց՝ եւ պատկեր էոութեան աներեւութին Աստուծոյ». եւ մարդս նմանութեամբ պատկեր ըստ այնմ որ ասաց Աստուած. «արասցուք մարդ ըստ պատկերի մերում. եւ ըստ նմանութեան». եւ պատկերն էական լինէր եւ նմանութեան պատկեր. եւ նորոգէր զստեղծեալ պատկերն իւր, որ ապականեցաւ մեղօք։ Վեցերորդ՝ ՈրդինԱստուծոյ եղեւ Որդի մարդոյ. զի մարդիկ արասցէ Որդի Աստուծոյ. ըստ Պօղոսի։ «Առաքեաց Աստուած զՈրդի Իւր՝ որ եղեւ ի կնոջէ. զի մեք զորդէգրութիւն ընկալցուք»։ Այս է ասելն։ «Առաքեաց զբան իւր»։ Չորրորդ՝ գլուխ։ Եթէ ոք տարակուսի թէ, վասն է՞ր յայս միջին ժամանակս եկն բանն Աստուած ի յերկիր եւ ոչ յայլ յառաջ. որպէս յաւուրս Նոյի, Աբրահամու, Մովսէսի, եւ այլոցն. կամ թէ հուսկ յետոյ ի վերջին ժամանակս։ Այսպէս պատասխանեն։ Նախ Յօհան Ոսկեբերանն թէ, զոր օրինակ բժիշկ ոչ ամենեւիմբ կանուխ եւ յառաջ տայ զդեղն հիւանդին զի վնասիչ է, եւ ոչ ամենեւիմբ յետոյ, զի անօգուտ է. այլ ի դիպօղ ժամու՝ զի առողջւթիւն է։ Նոյնպէս բանն Աստուած՝ թէ կարի իսկ յառաջին դարն էր եկեալ եւ մարդ եղեալ, յաւուրս Նոյի, Աբրահամու, եւ այլոցն, լինէր կրկին վնաս։ Նախ զի ոչինչ խնդրէին եւ ո՛չ ցանկային։ Երկու՝ ո՛չ հաւատային եւ ո՛չ գիտէին. իսկ ամենեւիմբ հուսկ յետոյ, եւ այն լինէր կրկին պակասութիւն։ Նախ յուսահատեալ լինէին մարդիկ ի փրկութենէ։ Երկու՝ զի այսքան բազմութիւն հաւատացելոցս կորնչէին. զոր ոչ վայելէր ամենիմաստ գիտութեան Աստուծոյ որ զամենայն յամենայնի տնօրինէ։ Այլ ի դիպօղ ժամու յորում ցաւն զօրացաւ, եւ կարօտացաք բժշկութեան, եկն եւ երեւեցաւ մարդասէրն բժիշկ. եւ առողջացոյց զկարէվէր խոցեալսս։ Եւ բժիշկ անուանէր զինքն. «ո՛չ է պիտոյ բժիշկ ողջաց, այլ հիւանդաց. եւ ոչ եկի կոչել զարդարս, այլ զմեղաւորս»։ Իսկ այլք վարդապետք ասեն , թէ ետ զբնական օրէնք՝ եւ յառաջ քան զնա. եւ զբնականն Աբրահամու. Եւ զգրաւորն Մովսէսի։ Եւ թէ յայնմ ժամանակի փրկէր զմեզ, կարծէաք թէ յօրինացն եղեւ փրկութիւն։ Այլ յորժամ տկարացան օրէնքն եւ ո՛չ կարացին փրկել, յետոյ երեւեցաւ բան Աստուած օրէնսդիրն եւ փրկեաց զմեզ՝ զի մի յօրինացն, այլ ի շնորհացն Քրիստոսի արդարասցուք եւ փրկեալք լիցուք. որպէս գրէ Պօղոս ի գաղատացւոցն։ «Ո՛չ արդարանայ մարդ ի գործոց օրինացն, այլ ի հաւատոցն Քրիստոսի»։ Իսկ մեր վարդապետք ասեն. որպէս մեծն Ներսէս ի վեց աւուր արար զմարդն ի պատկեր տիրական. յանցանելն զպատուիրանաւն, կործանեցաւ ի կորուստ ապականութեան։ Իսկ նորն Ադամ նոյն ի վեց դարուն յայցել եւ խնդրեաց զկորուսեալ պատկերն ի խորհրդաւոր թիւ կատարեալ դարին։
       Եւ է առաջին դարն Ադամայ։ Երկրորդ Ենովքայ։ Երրորդ Նոյի։ Չորրորդ Աբրահամու։ Հինգերորդ Մովսէսի։ Վեցերորդ Դաւթի։ Իսկ վեցերորդն Յորում ծնաւ Քրիստոս։ Եւ դար կոչի հազար ամ. զի հինգ դար եւ կէսն ծնաւ Քրիստոս։ Եւ յայս միտս զնշան խաչին յորում դրոշմեմք ի դէմս՝ զի ծագ մատն բոլորելով ի թաթն, նշանակէ զհինգ դարն եւ կէս՝ մտեալ ի վեցն, յորում երեւեցաւ բանն Աստուած եւ փրկեաց զմեզ. վասն որոյ ասէ։ «Առաքեաց զբան իւր բժշկեաց զնոսա»։ Հինգերորդ հարցումն։ Եթէ որքանաբար բժշկեաց եւ փրկեաց զմեզ։ Վասն այսր գիտելի է. զի բազում եւ անբաւ են բժշկութիւնք եւ փրկութիւնք եւ փրկագործ եւ տնօրէնութիւնք զորս արար մարդկան ազգի։ Զի բազում եւ զանազան վիրացն եւ հիւանդութեանց՝ պիտոյ է զանազան բժշկութիւն. զի դեղն պատասխանի տացէ հիւանդութեանց որպէս ասացաք։ Այլ գլխօրէն վեցեակ թուով ժողովին փրկութիւնքն զորս արար Քրիստոս։ Նախ՝ փրկեաց ի մեղաց։ Երկրորդ՝ Յանիծիցն։ Երրորդ՝ փրկեաց ի բուռն ծառայութենէ սատանայի։ Չորրորդ՝ յապականութենէ մահու։ Հինգերորդ՝ փրկեաց զհոգիսն ի դժոխոցն։ Վեցերորդ՝ ի դիւամոլ կռապաշտութեանցն։ Եւ առաջինն փրկեաց ի մեղաց ըստ անուանն որ կոչեցաւ Յիսուս, որ է Փրկիչ. «զի եւ փրկեաց զժողովուրդս ի մեղաց իւրեանց»։ Եւ այսպէս արար զփրկութիւն։ Զի մեղքն Ադամայ սփռեցաւ ի բոլոր բնութիւնս մարդկան. զոր օրինակ՝ յորժամ արմատ ծառոց չորանան, եւ ճիւղքն չորանան։ Կամ որպէս յորժամ աղբեր ակն պղտորեալ լինի, եւ առունքն պղտորին։ Նոյնպէս եւ Ադամ սկիզբն էր մեզ եւ արմատ. զի ամենայն մարդիկ զօրութեամբ ի յԱդամայ էաք յորժամ ապականեցաւ մեղօք. եւ այն սկզբնական մեղօքն ամենայն մարդ ծնանի եւ մեղաց նորա կցորդի. որպէս ասէ Յոբ. «թէ մի օրեայ իցէ մարդ, ո՛չ է առանց մեղաց»։ Եւ մեղքս այս գայր մինչ ի Քրիստոս. եւ յորժամ եկն ի նա ո՛չ կարաց անցանել որպէս յոդահոսան գետ ընդդէմ վիմի անկեալ ո՛չ անցանէ։ Եւ զի կրկին է մեղքն. մին սկզբնական. եւ մինն ներգործական, մահացու, եւ ներելի։ Արդ՝ սկզբնական մեղք ո՛չ էր ի նա. զի ո՛չ էր ի սերմանէ, այլ ի սրբեալ յարենէ Կուսին եղեւ մարմին։ Եւ ներգործական մեղք ո՛չ էր . «զի ո՛չ արար մեղս. եւ ո՛չ գտաւ նենգութիւն ի բերան նորա ասէ մարգարէն»։ Եւ այսպէս զերկոսին զմեղս զայս եբարձ ի մարդկային բնութենէս։ Դարձեալ մկրտեցաւ անկարօտն սրբութեան վասն երկու պատճառի։ Մին՝ զի զօրութիւն տացէ ջրոյն եւ սրբեսցէ զնա. զի կարասցէ ջուրն սրբել զմեզ։ Երկու՝ զի օրինակ տացէ ամենայն հետեւողաց իւրոց մըկրտիլ եւ սրբիլ ի մեղաց. վասն որոյ կարգեաց զաւազան ի սրբութիւն մեզ ի սկզբնական մեղաց եւ յամենայն գործելոց։ Իսկ թէ յետ աւազանին մեղանչեմք ներելի կամ մահու չափ , կազմեաց զերկրորդ աւազան ապաշխարութեան. զի խոստովանութամբ եւ ապաշխարութեամբ սրբիցիմք ի մեղաց. այսպէս փրկեաց զմեզ ի մեղաց։ Երկրորդ՝ փրկեաց յանիծից։ Եւ կրկին էր Անէծքն։ Նախ՝ Ադամայ եւ Եւայի։ Որպէս անիծեալ լիցի երկիր ի գործս քո. եւ ցաւօք տրտմոութեամբ ծնցիս որդի։ Եւ երկրորդ՝ անէծք օրինացն։ Որպէս ասէ. «անիծել ամենայն մարդ որ ոչ կացցէ յօրէնս»։ Զի որք ոչ պահէին, ընդ անիծիւք մնային։ Եւ որք պահէին, չարչարէին եւ ո՛չ արդարանային։ Վասն որոյ եբարձ զայսպիսի անէծս։ Նախ զօրէնս կատարելով ազատեաց զմեզ յանիծիցն օրինաց. եւ եբարձ զնա եւ ետ մեզ հաւատով արդարանալ եւ շնորհօք։ Երկրորդ՝ զանէծսն Եւայի եբարձ ի ծնունդն. եւ ազատեաց զնա յերկանցն. վասն այն ասաց հրեշտակն։ «Ուրախ լեր բերկրեալդ. զի հանցէ զտրտմութիւն նախամօրն։ Իսկ զԱդամայն եբարձ, յորժամ ի խաչն բարձրացաւ, եւ զլեղին ճաշակեաց, եւ ի հող եւ ի գերեզման եմուտ. փոխանակ Ադամայ որ գնաց մերձ եւ ձգեաց զձեռն ի ծառն. եւ Քրիստոս ոտիւքն գնաց ի խաչն եւ տարածեաց զձեռս եւ զոտս ի նմա։ Եւ փոխանակ քաղցր պտղոյն մահացուի, զլեղին ճաշակեաց։
       Եւ փոխանակ հպարտութեան Ադամայ, խոնարհեցոյց զգլուխն եւ եմուտ ի գերեզմանն. զի օրհնեսցէ զանէծս երկրի։ Եւ փշեղէն պսակն փոխանակ փշոյն։ Եւ զայլն նմանապէս։ Եւ այսպէս եբարձ զանէծս եւ օրհնեաց զմեզ հոդ եւ որ օրհնութեաբ։ Այս երկրորդ փրկութիւն յանիծիցն։ Իսկ երրորդ՝ փրկեաց զմեզ ի բռնութեան սատանայի, որ զօրացեալ էր ի վերայ մարդկան. եւ բռնութամբ եւ խաբէութեամբ չարչարէր զմարդիկ։ Վասն որոյ ողորմածն Աստուած՝ ետես զպատկերն իւր յայտնապէս ի գառն ծառայութեան. եւ առաքեաց զՄիածինն իւր եւ փրկեաց զմեզ. զի բեւեռեաց զնա ընդ խաչափայտին. եւ մերկեաց զիշխանութիւն Նորա. որ նշանակէր զնորա մերկանալն ի վերայ խաչին. եւ զբեւեռելն զձեռս, եւ զայն ասէ առաքեալն ի դիմաց Հօրն, եթէ փրկեաց զմեզ յիշխանութենէ խաւարի եւ էած յարքայութիւն որդւոյ իւրոյ»։ Վասն որոյ հանապազ աղօթեմք. «եկեսցէ արքայութիւն քո. որ փրկեցեր զմեզ յիշխանութենէ սատանայի։ Ուստի յայտէ, զի այլ ո՛չ կարէ տիրել բռնութեամբ սատանայ ի վերայ մարդոյ. եւ ոչ կարէ բռնւթեամբ զհոգին ի դժոխս տանջել, եթէ ո՛չ մարդիկ իւրեանց կամաւն զհետ նորա գնան։ Չորրորդ՝ փրկեաց ի մահուանէ. զորմէ ասէ Եսայի։ «Զօրացաւ մահ եւ եկուլ ասէ՝ եւ ոչ եկեր»։ Նախ զբոլորն նշանակէ։ Զի ո՛չ թէ Մասին, այլ ամենայն մարդոյ տիրեաց մահ։ Եւ երկրորդ՝ զբորբոք եւ զջերմն ցանկութիւն նշանակէ մահն, որ եկուլ զմարդիկ։ Իսկ երրորդն՝ նշանակէ կլանելն զանբողջ մտանելն եւ ելանելն. որպէս Յունան ի փոր կիտին։ Նոյնպէս եւ Քրիստոս եմուտ ի դժոխս եւ յարեաւ առանց ապականութեան. ըստ բազմակուլ վիշապին Դանիէլի, որ հերձաւ փորն. նոյնպէս եւ դժոխքն։ Զի մահն Քրիստոսի՝ մահ եղեւ մահուն. եւ փրկեաց զմեզ ի մահուանէ. եւ յարութեամբն յարոյց զմեզ եւ կենդանացոյց։
       Եւ թէ ոք ասիցէ , ապա այժմ վասն է՞ր մեռանիմք։ Ասեն վարդապետք եթէ, կրկին է մահ, հոգեւոր եւ մարմնաւոր. նոյնպէս եւ կրկին է յարութիւն հոգեւոր եւ մարմնաւոր։ Արդ՝ հոգին պատուական է քան զմարմինն։ Այժմ առաջին գալստեամբն Քրիստոս փրկեաց ի հոգեւոր մահուն , եւ զյարութիւն հոգւոյ շնորհեաց թողութեամբ մեղաց, ազատելով ի դժոխոց։ Եւ ապա յերկրորդ գալստեանն՝ փրկէ ի մարմնաւոր մահուանէ. եւ տայ յարութիւն մարմնոյ եւ անմահ կեանք։ Եւ այսպէս փրկեաց զմեզ ի մահուանէ։ Հինգերորդ փրկեաց զհոգիս ի տանջանաց դժոխոց, որում սպասէին արգելեալքն ի մեղսասէր բանտին. զի եկեալ ազատեսցէ զնոսա։ Եւ եկեալ Փրկիչն բարձրացաւ ի խաչին. կապեաց զհզօրն. եւ զհոգիսն արձակեաց. որպէս ասէ Դաւիթ։ «Ել ի բարձունս՝ գերեաց, էառ աւար զհոգիս մարդկան. ետ պարգեւս՝ բաշխեաց զազատիլն ի տանջանաց»։ Զի որպէս մարմնովն փրկութիւն գործեաց ի յերկրի. նոյնպէս մարդկային հոգւովն էջ ի դժոխս. եւ փրկեաց զնոսա առ հասարակ. զի աւարն՝ զհասարակն ցուցանէ։ Եւ այս է պատճառն. զի դժոխքն չարչարէր զհոգիս մարդկան վասն պարտուցն Ադամայ։ Եւ զայն պարտսն՝ վճարեաց Քրիստոս եւ ազատեաց զնոսա։ Եւ որպէս նախքան զՔրիստոս արդարք եւ մեղաւորք երթային ի դժոխս, նոյնպէս եւ Քրիստոոս առհասարակ զամենայնսն արձակեաց զարդարս եւ զմեղաւորս եւ ո՛չ եթող անդ հոգի։ Այլ ի կատարածի յորժամ մտցեն արդարքն ի կեանս յաւիտենից, դառնան մեղաւորքն ի տանջան յաւիտենից։ Այժմ ազատեաց զհոգիսն. զի բռնութեամբ այլ ո՛չ կարէ տանջել սատանայ, եթէ ո՛չ մեք գործովք մերովք եւ կամօք երթիցեմք։ Վեցերորդ՝ փրկեաց զմեզ ի կռոց պաշտելութենէ. եւ եբեր զմեզ ի ճշմարիտ Աստուած գիտութիւն. որպէս ասէր յետ յարութեան։ «Երթայք աշակերտեցէք. մըկրտեցաք յանուն Հօր եւ որդւոյ»։ Եւ այս վերջին փրկութիւնս մեծ է եւ առաւել քան զամենայն վասն երկու պատճառի։
       Նախ զի՝ թէ ի կռոցն ո՛չ էր ազատեալ՝ զուր լինէին ամենայն գործք Նորա. մարդեղութիւն, քարոզութիւն, չարչարանքն, եւ յարութիւն։ Զի թէ ոչ հաւատային, ո՛չ փրկէին. որպէս այժմ բազում անհաւատք եւ չարք կորստեան են որդիք։ Երկրորդ՝ զի որքան մեղքն ծանր է, այնքան եւ փրկութիւն մեծ է. Արդ մեղք կռապաշտութեան ծանր է քան զամենայն մեղս։ Նախ զի ամենայն մեղք՝ յանցումն է պատուիրանացն Աստուծոյ. եւ մեղք կռապաշտութեան է ընդդէմ էութեան Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ Զի ամենայն մեղք ի հին օրէնսն քաւիր պատարագօքն. որպէս գառն ոչխարն, եւ այլն։ Այլ կռապաշտութիւն ո՛չ քաւեցաւ, մինչ միածին որդին բանն Աստուծոյ մարդ եղեւ եւ էջ յերկիր եւ փրկեաց զաշխարհս։ Այս է որ ասէ։ «Առաքեաց զբան իւր բժշկեաց զնոսա»։ Որ եւ մարդասէր Փրկիչն մեր Քրիստոս տղացեալն Աստուած՝ որ ի յերկնից էջ վասն մերոյ փրկութեան եւ ի մսուր եդաւ, եւ ի խանձարուրս պատեցաւ, մաղթանօք եւ անդառնալի հայցուածով Աստուածամօրն Կուսի, եւ աւուրս շնորհի, փրկեսցէ զմեզ յամենայն մեղաց մերոց. եւ ազատեսցէ ի չարեաց. եւ մասնակից եւ հաղորդս արասցէ զմեզ ընդ երջանիկ հովուացն տեսանել. եւ ընդ եկեալ թագաւորացն երկիրպագանել նորածին արքային. ընդ հրեշտակս բարեբանութիւն եւ փառաւորութիւն մատուցանել ի բարձունս Աստուծոյ Հօր, եւ մարմնացեալ բանին, եւ գործակից սուրբ հոգւոյն այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեան։