Երիցս
երանեալ
եւ
բազմերջանիկ
հայրապետս
այս
տեառն
Ովհաննէս՝
որ
երկրորդ
տեառն
Սողոմօնի
կարգեցաւ
յաթոռ
մետրապօլտութեան
տանս
սիւնեաց։
Ասի
զսմանէ
Որդի
գոլ
առն
միոյն
այրւոյ
եւ
մուրացիկ
աղքատի
ի
նորեաց
շինոյն.
եւ
առեալէր
յետոյ
կին
մի
անզգամ՝
որ
պահէր
զերամս
ընտանի
թռչնոց
Տեառն
գեղջն.
եւ
վարէր
ոխութեամբ
ընդ
խորթոյն
իւրոյ
փոքր
պատանեկին
Ովհաննու.
եւ
հանապազ
գանալից
եւ
սովամաահ
առնէր
զնա.
եւ
յաւուր
միում
կորուսեալ
մանկանն
բազում
ձագս
ի
թռչնոցն՝
ոչ
իշխեաց
մտանել
ի
տուն
անդր։
Այլ
փախստական
գայ
Հոգւոյն
Սրբոյ
առաջնորդութեամբ
ի
վանս
Տաթեւու.
եւ
բնակեալ
առ
կրօնաւորի
միոյ.
զարգանայ
ուսմամբ
եւ
հասակաւ։
Քանզի
էր
լի
աստուածեղէն
շնորհիւ.
հարուստ
խոհականաւն.
եւ
փարթամ
յիշողականաւն։
Եւ
արժանաւորեալ
ասուածային
օծմանն,
առնու
ձեռնադրութիւն
քահանայութեանն
ի
Տէր
Դաւթէ
եպիսկոպոսէ
սիւնեաց.
եւ
վարժեալ
աստուածային
գրովք՝
հասանէր
իի
կատարեալ
չափ
գիտնականին
եւ
գործնականին։
Եւ
յաւուրս
Տեառն
Սողոմօնի՝
առնու
զփակական
լութիւնն
եկեղեցւոյն
սրբոյ.
եւ
լինի
գլուխ
ամենայն
կղերիկոսաց
տանն՝
եւ
աւագ
եկեղեցականացն։
Ապա
հասեալ
վախճան
առաքինւոյն
Տեառն
Սողոմօնի՝
եւ
ժողովեալ
տէրանցն
սիւնեաց
եւ
ամենայն
ազատաց
նոցա,
եւ
վանաց
երիցունքն
աշխարհի.
նաեւ
աւագ
տանուտեարք
ըստ
գաւառաց
գաւառաց,
եւ
անփոփեալ
զսուրբ
մարմինն
եպիսկոպոսին,
առնեն
ընտրութիւն
նորոգ
հայրապետի։
Եւ
ամենայն
ժողովոյն
զաղաղակ
հարեալ՝
զՏէր
Ովհաննէս
փակակալն
խնդրէին
ինքեանց
առաջնորդ.
ընդ
որ
հանճեալ
ամենայն
բազմութեանն՝
ուղարկեն
զնա
մեծապատիւ
փառօք
առ
կաթուղիկոսն
հայոց
Տէր
Գէորգ.
եւ
ձեռնադրեալ
դառնայ
մեծաշուք
պատուով
եւ
նստի
յաթոռ
մետրապօլտութեան
տանս
սիւնական։
Տեսանէր
ապա
երանելիս
այս
զեկեղեցին
նեղ
եւ
խրթին,
եւ
հնացեալ
ի
բազում
ժամանակաց.
նախ
ի
շարժմանէ
իսկ
խարխալեալ.
եւ
զի
անպատշաճ
էր
այնպիսի
մեծի
մայրաքաղաքի
եւ
աշխարհագումար
ժողովարանի
սուրբ
հայրապետանոցին
առանց
մեծ
կաթուղիկէ
եկեղեցւոյ
լինիլ.
վսան
հանապազ
մտախոհ
լինէր
ի
սրտին՝
եւ
ոչ
ինչ
գտանէր
հնարս.
մին
զի
ոչ
իշխէր
քակել
զառաջին
սրբոց
առաքելոցն
հիմնեալ
եւ
շնիեալ
տաճարն։
Եւ
մին
զի
անձեռնհաս
թուէր
յանհուն
ծախս
պիտոյիցն.
ապա
ի
տեսլեան
հրաման
առնու
ի
հրեշտակէ
զհինն
ի
բաց
դնել՝
եւ
նոր
առնել
սկիզբն
շինուածոյն
եկեղեցւոյ.
եւ
այն
ին
երկրորդ
էր
եւ
երրորդ
էր
տեսիլն,
մինչ
բնաւին
հաւաստեցուցանէր
հրեշտակն
զիրն
զի
մի
երեւոյթ
երազական
ինչ
կարծիցի.
եւ
իւրով
նամակով
ծրագրէր
զտեղին.
եւ
հրամայէր
շինել
յանուն
գլխաւորի
սուրբ
առաքելոց
վիմին
Պետրոսի.
եւ
առաքեալն
Պօղոսի .
եւ
քաջալերէր
ի
գործն
ասելով.
ոչ
ի
մարդոց
կատարի
դա,
այլ
Տէր
կամի
կանգնել
զդա
տուն
փառաց
իւրոց.
զարհուրեալ
եպիսկոպոսին,
ապա
եւ
զարթեաւ
ի
քնոյն
ի
յոլով
ժամս
ափշեալ
լինէր։
Յարուցեալ
եկն
ի
տեղին
եւ
ցուցանէր
եղբայրութեանն
զծրեալն
ի
հրեշտակէն.
ազդէ
եւ
զայս
մեծի
եւ
գահ
էրէց
իշխանին
սիւնեաց
Աշոտի
եղբօր
Վասակայ
որդւոյ
Փիլիպպէի
եւ
հօր
Սմբատայ
եւ
Իսահակայ
եւ
Բաբգէնի.
եւ
ամուսնոյ
նորա
երանելի
եւ
մեծահաւատ
տիկնոջն
Շուշանայ.
եւ
միւս
իշխանին
որ
ի
Գեղամ
գաւառի
լինէր
Գրիգորի
Սուփանայ
որդւոյ
Գաբուռայ
եւ
Իսակայ.
եւ
միւս
իշխանին
որ
ի
բաղսձագիկ
կոչեցելոյ
հօր
Ջէւանշէրի։
Որք
մեծապէս
խրախացեալ
աստուածային
իմն
տեսչութեամբ,
անդր
փութապէս
բերեալք
լին
էին.
եւ
հիացեալ
ընդ
սքանչելի
տեսիլն,
միաբան
միախորհուրդ
ձեռն
ի
գործ
արկանէին.
եւ
ջանային
փութապէս
կատարեալ։
Բացեալ
լինէին
այնուհետեւ
գանձարանք
նոցա.
եւ
առատապէս
ծախեալ
ի
գործունեայս
շինուածոյն.
բայց
գլխովին
ինքն
իսկ
մեծ
իշխանն
Աշոտ՝
եւ
եպիսկոպոսն
տէր
Ովհաննէս՝
մեծամեծ
ծախիւք
եւ
աշխատութեամբ
կային
ի
վերայ
գործոյն։
Եւ
աստուածային
կամակցութեամբն
եկիզբն
առնեն
շինուածոյն.
եւ
արկանենն
հիմն
ի
վերայ
հրեշտակաձեւ
տեղւոյն
յերեք
հարիւր
քառասուն
եւ
չորս
թուականին
հայոց.
ի
թագաւորութեանն
Սմբատայ
Բագրատունւոյ
խոստովնողի
որդւոյ
Աշոտի
թագաւորի.
յիշխանութեան
Սիւնեաց
Աշոտի
որդւոյ
Փիլիպպէի.
ի
կաթողիկոսութեանն
հայոց
տեառն
Գէորգայ
գառնեցւոյն
հրամանաւ
եւ
կամօք
Աշոտի.
ձեռամբ
տեառն
Ովհաննիսի.
որեւ
իւր
իսկ
գրեալ
էր
ի
վերայ
եկեղեցւոյն
այսպէս։
Յամի
յորում
թուականն
հայոց
երեք
հարիւր
քառասուն
եւ
չորս
էր,
եւ
զատիկն
ի
նաւասարդի
չորս ,
ես
տէր
Ովհաննէս
որ
երկրորդ
կարգեցայ
եպիսկոպոս
սիւնեաց
զկնի
տեառն
Սողոմօնի,
արարի
սկիզբն
շինուածոյ
եկեղեցւոյս.
եւ
այնպէս
կատարեալ
զեկեղեցին
կամար
երկնանման
գմբեթայարկ
ճեմարան
իմն
հրեշտակաց,
եւ
քաւարան
մարդկան
ի
տաշածու
վիմաց,
եւ
ի
քերուածու
քարանց
Գաղատոսաշէն
իմն
յարմարեալ
ակնախտիշ
տեսողաց։
Ի
հարիւր
կանգնոյ
բարձրութիւնն
նորա.
եւ
ի
քառասուն
եւ
ընդ
կանգնոյ
երկայնութիւն
նորա.
եւ
ի
քսան
եւ
Դ
կանգնոյ
լայնութիւն
նորա.
ունելով
յինքն
Դ
խորանս,
բաց
յաւագ
խորանէն.
եւ
ըստ
Սողոմոնեան
յարկին,
եւ
կամ
Զօրաբաբէլեան
կառուցեալ
ի
մէջ
տանն
Բ
սիւնս
հրաշակերտս
զբոյսս
եւ
զյարքում.
որք
հաստահողոյս
խարսխօք
եւ
բարձրաբերձ
գեղեցկագիր
թակաղաղօք
պարաբարձեալ
ունին
զահագին
թանձրութիւն
երկնաձեղուն
քարակառկառ
յարկին։
Եւ
այս
ի
խորհուրդ
Բ
գլխաւոր
առաքելոցն
Պետրոսի
եւ
Պօղոսի.
յորոց
նշխարացս
եդան
ի
ներքոյ
սեանցս.
եւ
բազմութիւնք
սրբոց
նշխարաց
անդ
գումարեցելոցն՝
առաքելոց,
մարգարէից,
հայրապետաց,
մարտիրոսաց,
նահատակաց,
եդան
ի
հիմունս
եւ
յանկիւնս
սուրբ
եկեղեցւոյն։
Ահա
զայս
իսկ
աւարատեալ
զամս
մետասան,
կանգնէ
եւ
մերձ
եկեղեցւոյն
հանդէպ
դրանն
հարաւոյ
սիւն
մի
զարմանալի
յանուն
սրբոյ
երրորդութեանն
ի
մանր
քարանց
պատաւածեալ
ի
չափ
Լ
կանգնոյ.
պարսպէ
եւ
զեկեղեցղին
սրբաքարով.
եւ
ապա
զՎանսն
կոփածոյ
քարամբք.
եւ
զի
էր
նիստ
տեղւոյն
անյարմար՝
հարթէ
զթանձրութիւն
գետնոյն՝
եւ
զխորութիւն
վայրիցն
բարձրացուցանէ
կրաշաղախ
որմովք։
Շինէ
եւ
զգաղտանոցս
գետնափորս
ի
ներքոյ
Վանիցն
ծածուկ
ընդ
երկրաւ
բազում
տունս
եւ
դարանս
ի
պէտսս
եկեղեցւոյն.
եւ
հարթեալ
հաւասրեալ
զվայրն,
շինէ
եւ
սրբաշէն
տրապէզս
եւ
գործնատներս.
համբարանոցս
եւ
սրբատունս
եւ
գրանոցս.
եւ
ի
դրան
եկեղեցւոյն՝
տուն
աղօթից
եւ
տեղի
դամբարանի
իշխանաց
եւ
եպիսկոպոսաց
Սիւնեաց։
Ահա
զայս
ամենայն
կազմուած
յօրինուածի
մեծի
տանն
հայրապետութեան
հոգացեալ
եւ
աւարտեալ՝
արար
ցանկալի
հեռաւորաց
եւ
մերձաւորաց
Հայաստանն
աշխարհիս.
եւ
ջահաւորեալ
իբրեւ
զարեգակն
ի
մէջ
աստեղաց՝
երեւելի
էր
ի
մէջ
ամենայնի.
ոչ
միայն
շինուածովք,
այլ
պայծառանայր
քահանայական
եւ
կրօնաւորական
դասուք
ի
չափ
ԵՃ
եղբարց.
լի
էր
եւ
ծովամատոյց
փիլիսոփայիւք
եւ
երաժշտական
երգովք.
ճոխ
էր
եւ
վարժարան
դպրոցացն
վարդապետական
կրթութեամբ։
Նաեւ
արուեստաւորք
նկարաչացն
եւ
գրողաց՝
անհամեմատք.
վասն
այն
յայսպիսի
համբաւոյ
հրաշացեալք
թագաւորք
եւ
իշխանք
եւ
եպիսկոպոսունք՝
գային
ի
տեսութիւն,
եւ
ընծայաբերք
լինէին
Սուրբ
եւ
երկնահանդէս
աթոռոյն։
Բայց
յորժամ
աւարտէր
զշինուածս
եկեղեցւոյն,
եւ
այլ
ձեռակերտացն
եպիսկոպոսն
տէր
Ովհաննէս,
ապա
ի
խնդիր
լինէր
աշխարհախումբ
հանդիսից՝
առ
ի
կատարեալ
զնաւակատիս
մեծի
եւ
աստուածահրաշ
տաճարին.
կոչեն
զթագաւորն
հայոց
Սմբատ
այլօք
իշխանօքն.
եւ
զկաթուղիկսն
տէր
Յօհաննէս.
որ
զկնի
մաշտոցին
ի
Սէուան
կղզոյն
յաջորդեացաւ
այլօք
եպիսկոպոսօք
հայոց.
գայ
եւ
Գագիկ
վասպուրականի՝
որեւ
թագաւորեաց
իսկ
իւրով
եպիսկոպոսօք
եւ
իշխանօք
եւ
ազատօք.
գայ
եւ
աղուանից
կաթուղիկոսն
տէր
Սիմէօն,
իւրոյ
աշխարհին
եպիսկոպոսօք
եւ
մեծամեծ
իշխանօք.
ժողովին
եւ
համազգի
հայկազան
իշխանքն
Սիւնեաց
զորս
յիշեցաք
եւ
այլ
վանականք
եւ
աշխարհականք
Սիսական
աշխարհիս։
Յորոց
միջի
արդարեւ
էր
տեսանել
ըստ
իւրում
անսուտ
հրամանին՝
«զՔրիստոս
հարբ
եւ
ամենասուրբ
Հոգւովն
եւ
ամենայն
երկնային
զօրօքն».
նաեւ
առաքելական
եւ
մարգարէական
գնդիւք.
եւ
հայրապետախումբ
եւ
մարտիրոսաջոկ
երամօք.
զորեւ
տեսանէ
ի
ցայգապատմանն
սուրբ
եպիսկոպոսն
Ովհաննէս՝
զՊետրոս
առաքեալն՝
եւ
ի
ձեռինն
բանալի
երկաթի.
եւ
զՊօղոս
ի
գիրկն
իւր
առաքելական
գիրքն.
որք
մտեալ
յեկեղեցին
պատրաստէին
աթոռ
երկնաւոր
թագաւորին
Քրիստոսի.
եւ
տային
զբանալին
եւ
զգիրքն
ցեպիսկոպոսն.
եւ
ասեն.
«հաճեցաւ
տէր
բնակիլ
ի
սմա».
եւ
մեք
պատրաստեմք
տեղի
հանգստեան
նմա.
եւ
մեզ
իսկ
հրամայեացաւ
աստէն
մնալ
մինչեւ
ի
միւսանգամ
գալուս
թագաւորին
մերոյ։
Արդ՝
բանալի
արքայութեանն՝
կացցէ
յեկաղացւոջս.
զի
աստ
բանալոց
է
դուռն
դրախին
ամենայն
մեղուցելոց
հաւատով
դիմելոցն
ի
սա.
եւ
այս
գիրք
կայցէ
ի
սմին.
զի
աստի
բղխելոց
է
շնորհ
վարդապետական
եւ
ողջամիտ
քարոզութիւն
սուրբ
Գրելեացս.
աստ
մնալոց
է
անապական
եւ
անխառնուրդ։
Զայս
տեսեալ
եւ
զարթուցեալ
մեծաւ
գոհութեամբ՝
փառս
ի
վեր
առաքէր.
եւ
ոչ
ինչ
յայտէր
ումեք։
Ապա
ընդ
լուսանալ
առաւօտուն՝
զգեստաւորեալ
սուրբ
հայրապետացն
եւ
ամենայն
եպիսկոպոսացն,
ելին
ի
բեմն.
եւ
կատարեալ
զհոգեւորական
օրհնութիւնն,
օծանէին
աստուածագործ
իւղովն.
եւ
ի
յասելն
օրհնսցի
օծցի,
ամենայն
բազմութիւնն
այնքան
հնչեցուցանէին
զամենայն,
մինչ
թուէին
լսողացն
ահագին
որոտմունք
եւ
ճայթմունք
ամպոց
հրեղինաց
ճշմարտապէս
եկեալ.
եւ
դղրդէր
երկիրն
եւ
շարժէր
վայրն.
որեւ
այսպէս
կարծեցեալ
թուի
մեզ
թէ,
անմարմին
ձայնք
հրեշտակաց
խառն
լինէին
նոցա
որ
այնպէս
ահարկու
երեւէր.
եւ
ոչ
միայն
սոսկ
մարդոց։
Եւ
այսպէս
կատարել
օրհնութիւնն՝
ընդ
օր
նաւակատիս
առնեն
ի
փառս
Աստուծոյ
Հօր
եւ
Որդւոյ
եւ
Հոգւոյն
Սրբոյ.
եւ
իւրաքանչիւր
ոք
դառնայ
ի
տեղի
իւր։
Բայց
թագաւորն
եւ
իշխանքն
սիւնեաց՝
տեսեալ
զայնպիսի
հանդէս
եւ
զայն
քան
զչքնաղագոյն
յօրինուած,
առաւելապէս
սիրեն
եւ
պատուեն
զտեղին.
եւ
մեծամեծ
տրօք
փարթամացուցանեն.
եւ
յոյժ
ընդ
արձակեն
զսահման
տեղւոյն.
զորս
եւ
ասելի
իսկ
է.
եւ
Քրիստոսի
յուսոյն
մերոյ
շնորհողին
զայս
ամենայն
փառք
եւ
գոհութիւն
եւ
բարեբանութիւն
հանդերձ
երկրպագութեամբ
ընդ
Հօր
եւ
Սուրբ
Հոգւոյն,
յաւիտեանս
ամէն։
