Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Քրիստոս անունն օծեալ թարգմանէ ըստ մերումս լեզուի Եւ է առաջին օծումն յարգադի կուսին. զի Բանն Աստուած՝ է օծ զմարդեղութիւն իւր միաւորելով ընդ իւրում աստուածութեանն. Աստուածն մարդ եղեալ եւ երեւեալ. եւ մարդկութիւնն Աստուած կատարեալ. եւ այնպէս Աստուածութեամբն օծեալ. որպէս ասէ մարգարէն. «էօծ զքեզ Աստուած Աստուած քո իւղով ուրախութեան առաւել քան զընկերս քո»։ Եւ դարձեալ՝ օծաւ մարդկաութեամբ ի հոգւոյն սրբոյ, յորժամ էջ ի յորդանան ի կերպ աղաւնւոյ. եւ հանգեաւ ի վերայ նորա որպէս ասէ ի գործս առաքելոց։ «ԶՅիսուս որ ի Նազարեթէ՝ զոր էօծ հոգւով սրբով եւ զօրութեամբ»։ Կոչի եւ այլ կերպիւ օծել՝ ըստ որում նիւթական իւղով ի կանանց օծեցաւ։ Վասն այսորիկ վաղ ժամանակօք առակախօսն իմաստուն՝ վերաձայնէ յերգոց երգս զկոչումն օծութեան ասելով։ «Իւղ թափեալ է անուն քո. եւ հոտ իւրոց քոց առաւել քան զամենայն խունկս»։ Զայս եւ աւետարանն պատմէ։ «Իբրեւ եկն Յիսուս ի Բեթանին, բերեալ կին մի շիշ իւղոյ. եւ թափեաց ի գլուխ նորա»։ Բայց երիս տեսանել պարտիմք։ Նախ թէ՝ զի՞նչ է իւղ թափեալ անուն քո։ Երկրորդ՝ թէ որպէս է հոտն առաւել քան զամենայն խունկս։ Երրորդ՝ ի տեսութիւն աւետարանի բանիս։ Եւ զի առաջին գլուխն իւղ թափեալ է անուն քո՝ բազում տեսութիւն ունի։ Նախ՝ ի սուրբ Երրորդութիւնն իմասցի. զի որպէս թափեալ իւղն յանօթն՝ անտես է եւ անզննին. այլ միայն հոտն եւ գոլորշին տեսանի յանօթոյն բուրեալ։ Այսպէս եւ անուանք ամենայն իրաց՝ անօթ եւ ցուցանօղք են բնութեան նոցա. որպէս մարդն ցուցանէ զմարդկութիւնն. եւ հրեշտակ զբնութիւն նոցին։ Այլ ի վերայ Աստուծոյ անուանքն՝ ոչ ցուցանեն զբնութիւն. զի անզննին է. այլ սակաւ ինչ անուամբն՝ յիմացումն գամք Աստուծոյ. որպէս հոտով իւղոյն ծածկապէս ծանուցեալ, եւ տեսեալ զարարածս որպէս գոլոշի, ճանաչեմք զարարիչն նոցա. այլ բութիւնն անտեսանելի է եւ անքննելի։ Երկրորդ՝ իւղ թափեալ է. այսինքն, օծեալն անուն եւ Քրիստոսն որպէս ասացաւ. զի սոքա զմի իր նշանակեն։ Երրորդ՝ իւղ է Աստուածութիւնն. եւ հեղաւ ի բնութիւնս մեր։ Մէկ՝ զի իւղեաց եւ աստուածացոյց զնա։ Երկրորդ՝ զի անբաժին միաւորեցաւ ի նա։ Երրորդ՝ զի զհոտն իւր եդ ի նմա. այսինքն զներգործութիւնն որ յառաջ գայր ի մարմնոյն։ Վասն այն ասէ աստուածաբանն. որպէս առօղն՝ նոյնպէս եւ առեալն Աստուած. զի մեր եղեւ եւ անբաժանելի բնութեամբ, եւ կամօք, եւ ներգործութեամբ. որպէս ինքն ցկոյրն ասէր. «դու հաւատաս յորդին Աստուծոյ». եւ ի հարցանելն նորա՝ Տէր ո՞վ է. եւ նա զմիաւորեալ բնութիւնս մեր եցոյց. զոր տեսանէր նա եւ խօսէր ընդ նմա։ Չորրորդ՝ իւղ թափեալ եւ ծնեալ. որպէս ասէ առակն։ «Կթեա կաթն՝ եւ եղիցի իւղ»։ Վասն զի նախ ի հօրէ ծնաւ Բանն Աստուած. եւ ի ծոց հօր՝ որով խնդայ հայրն։ «Զի իւղ զուարթ առնէ ասէ Դաւիթ»։ Եւ իմասունն ասէ. «ես էի որով ուրախ լինէր ընդիս Տէր»։ Երկրորդ դարձեալ՝ ծնաւ յիւղեփեցական անօթն ի Սուրբ Կոյսն Մարիամ, եւ ուրախացոյց զնա. ըստ որում ասէր հրեշտակն. «ուրախ էր լեր բերկրեալ Տէր ընդ քեզ»։ Երրորդ՝ ծնաւ ի նմանէ յայրն. եւ ուրախացան մոգքն եւ հովիւքն եւ հրեշտակքն։ Այլ ըստ այսմ օրինակի իմասցի խորութիւն բանիս։ Զի ի ծոց հօր էր անմարմին եւ անյայտ. ի ծոց կուսին մարմին եւ անյայտ. ի ծոց այրին մարմին եւ յայտնի տեսողացն զնա։ Իսկ իւղ եփեցական անօթ էր Սուրբ կոյսն. զի իւղ Բանն Աստուած՝ զմարմինն եւ զհոգի եւ զշունչ եւ զմիտս մեր՝ միաւորեաց եւ խառնաց ընդ իւրում Աստուածութեան. որպէս եւ յայլ ուրեք խառնարան կոչի կոյսն Սուրբ։ Եւ դարձեալ՝ որպէս թագաւորական եւ քահանայից իւղն լինէր ի չորից նիւթոց. ծաղիկ զմռնեայ. եւ խունկ եղեգնեայ . եւ հիրիկ. եւ կինամոն. եւ պարզ ձիթով եփեալ լինէր մի իւղ։ Այսպէս եւ Տէր մեր միաւորութեամբն մի եղեւ իւղ. եւ էօծ զմեզ շնորհօք իւրովք։ Հինգերորդ՝ կոչի իւղ թափեալ անուն. զի որպէս թափեալ եւ հեղեալ իւղն ի յանօթ անուշահոտէ զնա։ Այսպէս իւղ անունն՝ զոր նախանտանօք սամարացի կոչէին՝ թափեաց զիւղն այսինքն զշնորհս իւր, եւ էօծ զմեզ եւ անուանեաց քրիստոնեայ. որպէս ասէ առակն կիսամահ առն. որ անկաւ ի ձեռս աւազակաց. եւ քահանայն եւ ղեւտացին զանց արարին. իսկ Տէրն մեր գթացեալ առոողջացոյց ձիթով. այսինքն մկրտութեան շնորհօք. եւ գինեաւ՝ այսինքն հաղորդութեամբ մարմնոյն։ Յաղագս որոյ՝ իւղ թափեալ անուն կոչի անուն Տեառն մերոյ Քրիստոս։ Այս առաջին գլուխն։ Երկրորդ գլուխն, թէ ո՞րպէս է հոտ իւղոյ նորա առաւել քան զամենայն խունկս։ Այս է յայտնապէս միտքն. զի խունկ եւ իւղ՝ զանուշահոտ առաքինութիւնն եւ զսրբութիւնն Քրիստոսի նշանակէ։ Եւ այս ոչ միայն ըստ Աստուածութեանն, «զի սուրբ է Տէր Աստուած մեր ասէ Եսայի»։ Եւ արդար է Տէր՝ եւ զարդարութիւն սիրէ ասէ Դաւիթ»։ Այլեւ առաքինութիւն եւ սրբութիւն մարմնոյն Քրիստոսի՝ գերազանց է քան զամենայն առաքինութիւն մարդկան։ Եւ երեք է յատուկ առաքինութիւն մարդոյն Քրիստոսի. որ ոչ այլ ումեք պատշաճի մարդկայինս ազգի։ Նախզի՝ սկզբնական արդարութեամբ ծնաւ. եւ այնմ պատճառ է անսերմն յղացումն. իսկ այլ ամենայն մարդիկ կորուսեալ են զսկզբնական արդարութիւնն. եւ սկզբնական մեղօք եւ ցանկութեամբ մարմնոյն ծնանին։ Երկրորդ՝ նա միայն ի գործոց արդարացաւ. «զի որ երեւեցաւ մարմնով. արդարացաւ հոգւով։ Եւ մենեքեան մեղան եւ նուազեցան ի փառաց Որդւոյն Աստուծոյ որպէս ասէ առաքեալն Պօղոս»։ Երրորդ՝ ի նա միայն գտաւ մտաց սրբութիւն ըստ առաքելոյն. «մեք զմիտս Քրիստոսի ունիմք». այսինքն սրբութեամբ։ «Իսկ ամենայն մարդկան միտք՝ հաստատեալ են ի խնամս չարին վկայէ Աստուած». եւ ո՞ պարծեսցի սիրտ սուրբ ունիլ ասէ առակն»։ Իսկ մեք ոչ ի գործոց, այլ ի հաւատոցն ընկալաք զսկզբնական արդարութիւնն, եւ զներգործութիւն մարմնոյ, եւ զսրբութիւն մտաց։ Վասն այն ասէ։ «Հոտ նորա առաւել է քան զամենայն խունկս առաքինութեան մարդկան»։ Դարձեալ գիտելի է՝ զի առաքինութիւն որ խունկ անունի՝ է վասն վեց պատճառի։ Նախզի՝ չորս նիւթ էր խնկոցն. այսինքն, ստաշխն՝ քաղբան՝ եղունգն եւ կնդրուկն. զորս խառնէին աղալով։ Նմանապէս եւ չոորս են առաքինութիւնք մեր ընդ միմեանս խառնեալ. այսինքն. խոհեմութիւն, արիութիւն, ողջախոհութիւն, եւ արդարութիւնն։ Երկրորդ՝ Աստուծոյ է խունկն. ըստ այնմ, «յամենայն տեղիս մատչի խունկ անմուան իմոյ եւ վասն Աստուծոյ են առաքինութիւնք մեր»։ Երրորդ՝ ծուխ խնկոոյն ի վեր ելանէ. «եւ առաքինութիւն մեր՝ յերկինս է ասէ առաքեալն»։ Չորրորդ՝ եւ զմարդիկ զմայլէ հոտն. եւ առաքինութիւնք մեր՝ շահ եւ օգուտ են մարդկան. ըստ այնմ, «հաճոյ լինիմք առաի Աստուծոյ եւ մարդկան»։ Հինգերորդ՝ որպէս խունկն ի հուր մերձեալ բուրէ զհոտն. այսպէս եւ սիրովն Աստուծոյ զօրանայ առաքինութիւնն մեր։ Վեցերորդ՝ խուկն քաւութիւն մեղաց , եւ հաշտութիւնն Աստուծոյ գործէ. եւ առաքինութիւնն մեր՝ քաւէ զմեղս. եւ զԱստուած հաշտեցուցանէ. որպէս երբեմն Ահարօն եւ փենէհէզ խնկով բարձին զմահ. եւ հաշտեցաւ Աստուած։ Յաղագս այսորիկ՝ առաքինութիւն մեր՝ խունկ անուանի անուշահոտ։ Այս երկրորդ գլուխն։ Երրորդ՝ տեսցուք զբան աւետարանիս եւ ասէ։ «Իբրեւ եկն Յիսուս ի տուն Սիմօնի այլն»։ Ասեն վարդապետք թէ՝ երեք կերպիւ երթայ մարդ ի տուն այլոց։ Նախ մեծարեալով. որպէս ի տուն Սիմօնի՝ որ «աղաչեաց զնա զի կերիցէ ճաշ ընդ նմա»։ Երկրորդ՝ ինքնակամ. որպէս ի տուն Զաքէայ։ Երրորդ՝ որպէս զաղքատս. քանզի ասէ տեսիլն ի դէմս Քրիստոսի թէ՝ «ես բախեմ զդուրս. եւ թէ բանայ ոք՝ մտանեմ առ նա. եւ ուտեմ հաց ընդ նմա, եւ նա ընդիս»։ Եւ զի յոյժ սիրէ Քրիստոս գալ եւ բնակիլ ի մէջ մարդկան. եւ հանգանակիլ ընդ նոսա. քանզի ասէ Սողոմօն ի դէմս Քրիստոսի թէ, «ես բնակացայց ի մէջ մարդկան»։ եւ աստ հանգանակեցաւ ընդ Մարիամայ Մագդաղենացւոյն։ Զի նա Գ ցեղ կերակուր եբեր, եւ եդ առաջի Քրիստոսի. բայց էր թթու. եւ Քրիստոս երեք ցեղ այլ քաղցր խառնեաց անդ։ Առաջին կերակուր Մարիամայ՝ զղջումն. եւ Քրիստոսին որ ողորմեցաւ նմա։ Երկրորդ՝ խոստովանիլն. եւ Քրիստոսին որ եթող նմա։ Երրորդ՝ ապաշխարեալն. եւ Քրիստոսին որ ետ նմա զերկնից արքայութիւնն։ Բայց Սիմօն անիրաւ դատեաց զՔրիստոս եւ զկինն. զի ասաց՝ թէ մարգարէ էր սա, գիտէր թէ որպիսի կին մերձենայ. եւ զՄարիամ, զի աղտեղի համարէր զնա. վան այն ասաց Քրիստոս. Սիմօն կամիմ ինչ հարցանել ցքեզ։ Ումեմն փոխատունի՝ ոմն պարտական էր հինգ հարիւր դահեկան. եւ ոմն յիսուն։ Հինգ հարիւրն պարտական էր Մարիամ. զի հինգ զգայութեամբ կատարեալ հարիւրովն զամենայն մեղս գործեալ էր։ Իսկ յիսնին պարտական էր Սիմօն. զի այլ սակաւ էր։ Եւ յիսունն՝ հինգ տասն է. եւ սա հինգ զգայութեամբ մեղացեալ էր ի տասն օրէնսն. եւ երկոցունցն շնորհեաց։ Զի ամենայն որ մեղանչէ՝ ոչ կարէ վճարել առանց ողորմութեանն Աստուծոյ. որպէս ոք կարէ ինքեամբ անկանիլ ի խորխորատ. բայց ինքեանմբ ոչ կարէ ելանել։ Երկու աստղ կայ յերկինս՝ որ բնաւ ոչ մտանէ. որպէս բեւեռն. մի ի հիւսիս, եւ մի ի հարաւ. ի վերին ծովուս՝ վերին աստեղբն կարեն նաւավարքն ուղղիլ. եւ ի հարաւային ծովուն՝ ներքին աստեղբն։ Վերին աստղն՝ նշանակէ զսուրբ Աստուածածինն. զի հրեշտակք եւ կուսանք՝ նովաւ ուղղեն զռաքինութիւն եւ զկուսութիւն օրինակ առնլով։ Եւ ներքին աստղն՝ զՄարիամս զայս. որ լինի օրինակ ստորնայնոց մեղաւորացս. որք առնուն ի սմանէ օրինակ զյոյս դարձին։ Եւ սա բազում բարութիւնս եւ բարիս մեզ ուսուցանէ։ Նախզի՝ այլք մեղաւորք՝ յապաղին ի խոստովանութիւն. եւ սա իբրեւ լուաւ ի Քրիստոս, ի նմին ժամու եկն ի խոստովանութիւն։ Երկրորդ՝ ոմանք զմեծ մեղս թաքուցանեն. յորմէ գարշելի հոտ ելանէ. իսկ սա զամենայն յայտնեաց. այսինքն է , զամենայն իւղն եհեղ։ Երրորդ՝ զիի այլք յետ խոստովանութեանն՝ դառնան ի մեղս եւ ի փսխածն. իսկ սա եկաց առ ոտս Յիսուսի։ Չորրորդ՝ զի այլք պարծին զմեղս իւրեանց առաջի մարդկան լրբութեամբ. իսկ սա ամօթով, եւ ոչ կամէր ի վեր հայիլ։ Հինգերորդ՝ այլք ծիծաղելով խոստովանին. եւ սա լալով։ Վեցերորդ՝ այլք տրտնջելով եւ տրտմութեամբ ապաշխարեն. եւ սա ուրախութեամբ։ «Եւ հերով իւրոով ջնջէր»։ որ է պատահումն։ Նշանակէր հերն զմեծութիւն աշխարհիս։ որ պարտ է զամենայն հեղուլ ի վերայ ոտիցն Քրիստոսի որք են աղքատք. որպէս նա զամենայն իւղն եհեղ։ Եւ տեսէք եղբարք՝ զի ապաշխարութիւն մեղաւորաց առաւել ընդունելի է, քան որք յանձինս արդար ձեւանան, եւ զբարիս ոչ գործեն. որպէս Սիմօնի ասաց փրկիչն։ Եւ կինն պոռնիկ որ էօծ զՏէրն՝ լիապէս ունէր զերեք մասունս ապաշխարութեան։ Զզղջումն ցուցանէր արտասուքն։ Եւ զխոստովանութիւնն համբոյր ոտիցն։ Եւ զգործն իւղն։ Վասն որոյ՝ ասաց Տէրն. «թողեալ լիցին քեզ մեղք քո»։ Եւ զդպիրսն եւ զփարիսեցիսն անարգեաց. զի չունէին զապաշխարութիւն. եւ զանձինս արդար կարծէին։ Իսկ միւս աւետարանիչն ասէ. «տեսին աշակերտքն եւ զայրացան, թէ ընդէ՞ր եղեւ կորուստ իւղոյդ. պարտ էր վաճառել եւ տալ աղքատաց»։ Յուդա զայս նենգութեամբ ասաց. զի գող էր եւ արծաթասէր. իսկ այլ աշակերտքն՝ բարի մտօք ասացին։ Նախզի՝ լսեալ էին ի Քրիստոսէ, թէ «զողորմութիւնն կամիմ եւ ոչ զզոհ եւ զպատարագս»։ Դարձեալ մեղադիր լինէր հրէիցն, թէ «թողին զծանր ծանր օրինացն. այսինքն, զդատաստանն եւ զողորմութիւն եւ զհաւատս»։ Դարձեալ՝ եւ ի լերինն բազում ինչ վասն ողորմութեան խօսեցաւ. յայսմանէ զմտաւ ածէին թէ, զողջակէզս չընդունի՝ եւ ոչ զհին պաշտօնն՝ որչափ առաւել զիւղոյն պէտսն ոչ ընդունի։ Նաեւ մարգարէն ասէ. «իւղ մեղաւորի մի օծցէ զգլուխ եմ»։ վասն այն աշակերտքն մեղադիր լինէին կնոջն։ Այլ Քրիստոս վասն վեց պատճառի թոյլ ետ եւ ի գլուխն իսկ թափել զիւղն։ Նախ զմիտս կնոջն ետես զի յոյժ զղջացաւ. եւ երկիւղիւ եւ ջերմն սիրով եւ մեծ հաւատով եւ յուսով եկն առ Յիսուս։ Երկրորդ՝ զի որպէս մարդ եղեւ յղանալով յարգանդի. եւ կաթամբ սնանիլ յանձն էառ . նոյնպէս եւ օծանիլ ի կնոջէն ոչ հրաժարեցաւ։ Երրորդ՝ զի եւ հայրն նորա զճենճերն եւ զծուխն ընդունեաց. եւ ի պատարագին իւղ մատուցանէին. նոյնպէս եւ Որդին Աստուծոյ՝ ի ձեռաց կնոջ զիւղն ընկալաւ։ Չորրորդ՝ զի Յակօբ զարձանն իւղով էօծ. եւ քահանայքն եւ թագաւորքն՝ իւղով օծանէին յօրինակ Քրիստոս. վասն այն ճշմարտութիւնն ընկալաւ զօծումն իւղոյ՝ զի կատարեսցին օրինակքն։ Հինգերորդ՝ ի խորհուրդ թաղմանն եւ գերեզեմանին. զի իւղաբեր կանայքն ոչ կարէին օծանել զմարմինն. աստ ընկալաւ զօծումն. որպէս ասէր՝ «առ ի թաղելոյ զիս նշանակեաց»։ Վեցերորդ՝ ի յօրինակ եւ ի յոյս մեղաւորացս մեզ. զի յորժամ ի պոռնիկ կնոջէն ընկալաւ զիւղն ի գլուխն՝ զի զղջացաւ ի սրտի. նոյնպէս եւ զամենայն մեղաւորաց աղօթս եւ զնուէրս ընդունի Քրիստոս. յորժամ զղջանամք ի մեղաց։ Իսկ որ մարգարէն ասէ թէ՝ «մեղաւորին իւղն մի օծցէ զգլուխ իմ». այն է՝ որ զանզեղջ մեղաւորին զպատարագն ոչ ընդունի. եւ զաղօթն ոչ լսէ։ Եւ այն որ ասաց աշակերտացն. «թոյլ տուք դմա. զի գործ մի բարի գործեաց՝» կրկին ունի տեսութիւն։ Նախզի՝ կինն պոռնիկ խնդութեամբ գնասցէ. եւ զի մի յուսահատեսցի բանից աշակերտացն որք զայրացան։ Երկրորդ՝ ի խրատ մեզ ասէ սուրբն Ոսկէբերան. թէ ոք գայ եւ սպաս նուիրանաց կազմէ յեկեղեցիս յնչից իւրոց՝ սկիհ, կամ նափորտ, կամ խաչ կանգնեսցէ, եւ եկեղեցի շինեսցէ, եւ այնու հաճոյ լիցի արդարանալ ի մեղաց, նա դու մի կասէր զյօժարութիւն նորա. թոյլ տուր նմա. զի զինչ եւ կամեսցի արասցէ. եւ զթողութիւն մեղաց գտցէ։ Այլ թէ գայցէ առ քեզ եւ հարցանիցէ թէ, զի՞նչ առնիցեմ, յայնժամ տուր նմա զբարւոք խրատն։ Եթէ պարտ է աղքատաց բաշխել. կամ խաչ կանգնել. կամ եկեղեցի շինել, եւ այլն։ Եւ այնպէս մեծ է մարդասիրութիւնն Քրիստոսի. զի եւ կնոջ միոյ պոռնիկ անսայր զոտսն համբուրել. եւ իւղովն թանալ. եւ հերովն մաքրել։ Եւ թէ կամիմք, եւ այժմ մեք համբուրեմք զՔրիստոս միջնորդութեամբ եւ անընդմիջաբար։ Այսինքն, ներքին զգայութեամբ անընդմիջաբար վեցիւք իրօք համբուրեմք զՔրիստոս։ Նախ իմացմամբ եւ աղօթիւք հպիւք մտօք եւ խօսիմք ընդ նմա. զի աղօթքն խօսք է ընդ Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ կատարեալ հաւատով համբուրեմք զՔրիստոս։ Երրորդ՝ յուսով։ Չորրորդ՝ ջերմ սիրով։ Հինգերորդ՝ զղջմամբ ի մեղաց։ Վեցերորդ՝ շնորհօք ինչ օծութեամբ. քահանայ, կամ պաշտօնեայ, եւ այլ ինչ. սոքօք անմիջոց ներքին զգայութեամբ ի համբոյրս գամք Աստուծոյ։ Նոյնպէս եւ միջնորդիւ արտաքին զգայութեամբն՝ վեց եղանակաւ համբուրեմք զՔրիստոս։ Նախ՝ շրթամբք որպէս զխաչն եւ զեկեղեցի, զՔրիստոս համբուրեմք։ Երկրորդ՝ ճաշակելով զմարմինն ե զարիւնն նորա, միաւորիմք ընդ նմա։ Երրորդ՝ խօսելով եւ լսելով զբանս Աստուծոյ՝ համբուրեմք զԱստուած։ Չորրորդ՝ տեսութեամբ աչաց համբուրեմք։ Հինգերորդ՝ հոտոտելով զհոտ սրբութեան՝ զանուշահոտութիւնն Քրիստոսի ընդունիմք։ Վեցերորդ՝ շօշափելով եւ համբուրելով. որպէս զփրկական խորհուրդն, եւ զայլ ինչ կատարելով զխորհուրդս եկեղեցւոյ սրբոյ։ Այսպէս միջնորդութեամբ զգայարանացս համբուրի Քրիստոս։ Այժմ մարմնական կենօք. եւ կատարեալն ի հանդերձեալն. յորում «բազմեցուսցէ ի սեղան հօրն երկնաւորի եւ անցեալ պաշտեսցէ»։ Որում եւ զմեզ զամենեսեան արժանի արասցէ համբուրի բերանոյ Իւրոյ երկնաւոր խնդութեանցն, Քրիստոս Յիսուս Տէրն մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։