Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Նման ասէ զայս սէրս առաջնոյն. զի նմանն՝ իրօք ինչ բաղդատի առ նախատիպն. եւ իրօք ինչ որոշի։ Այլ արդ՝ զի սէր է եւ այս. որպէս այն որ առ Աստուած. այսու համեմատ է. այլ զի այն առ Աստուած, եւ այս առ մարդիկ. այսու զանազան է։ Դարձեալ նման ասէ. որպէս ի միոյ սկզբնէ երկու պտուղք նման են միմեանց. նոյնպէս ի միոյ սկզբնէ՝ այսինքն, ի սիրոյն՝ սոքա երկոքին գործքս պտղաբերին։ Դարձեալ նման ասէ՝ զի որպէս որ զԱստուած սիրէ՝ զպատուիրանս նորա առնէ. նոյնպէս եւ որ զընկերն սիրէ՝ զնոյն Աստուծոյ հրամանս կատարէ։ Իսկ երկրորդ ասէ զսէր ընկերին. զի ըստ կարգի եւ ըստ զօրութեան՝ մերձաւոր է առաջին սիրոյն Աստուծոյ առանց միջոցի։
       Իսկ ասելն՝ «սիրեսցես զընկերն քո իբրեւ զանձն քո»։ Զչափ սիրոյն Աստուծոյ յամենայն սրտէ՝ եւ յամենայան զօրութենէ հրամայեաց. եւ զչափ սիրոյ ընկերին՝ յանձն օրինագրեաց։ Եւ բնականապէս բազում եղանակաւ սիրեմք զանձինս մեր. այնպէս պարտիւք եւ սիրել զընկերս մեր։ Նախզի՝ ակն որ լուսաւոր է՝ ոչ պահէ իւր. այլ առաջնորդ է խաւար անդամոցն. նոյնպէս թէ ոք առաջնորդ է եւ տեսօղ՝ եւ զլոյս շնորհաց ինչ ունի՝ ուսուսն՝ հաւատ՝ կամ այլ ինչ՝ ոչ պահեսցէ միայն իւր. այլ ամենեցուն ուսուսցէ։ Երկրորդ՝ զի ոչ ոչք մասն նախանձի ընդ լոյս նորա. նոյնպէս ընդ շնորհս մեծամեծաց եւ ընդ փառս՝ ոչ է պարտ այլոց զչարիլ եւ տրտմիլ. այլ մանաւանդ ուրախ լինիլ եւ գոհանալ զԱստուծոյ։ Երրորդ՝ մի ձեռն վիրաւորել ի միւսէն, ոչ փոխարէն դարձեալ վիրաւորէ զնա. նոյնպէս ընդ բարկացելոյն՝ ոչ է պարտ բարկանալ եւ վիրաւորել զնա. այլ որպէս ասէ առաքեալն. «մի յաղթիր ի չարէն՝ այլ յաղթեա բարիաւն չարին»։ Չորրորդ՝ զի ձեռն որ վիրաւորեաց ոչ ընդ վայր թողու. այլ պատէ եւ բժշկէ զնա։ Այսպէս որ վիրաւորէ զընկերն՝ պարտ է նմա դարձեալ հաշտիլ եւ բժկել զնա. «զի բարկանայք եւ մի մեղանչէք ասէ. եւ արեգակն ի վերայ բարկութեան ձերոյ մի մտցէ»։ Հինգերորդ՝ զարտաքին կերակուրս ձեռն մատուցանէ բերանոյն. եւ նա ստամոքացն. եւ նա ի լեարդն. եւ լեարդն ի սիրտն տայ. եւ նա բաշխէ յիւրաքանչիւր մասն մարմնոյն։ Նոյնպէս եւ զինչն մեր հոգեւոր թէ մարմնաւոր՝ պարտ է տալ ամենայն կարօտեալոց։ Վեցերորդ՝ ի հարկանել զմի մասն՝ ձեռն բարեխօսէ. եւ թէ ոչ կարէ դարձուցանել՝ նորա փոխան վիրաւորի. նոյնպէս եւ մեզ պարտ է վասն ընկերին բարեխօսել, թէ բանիւք՝ թէ ընչիւք՝ եւ ազատել զնա. եւ թէ չկարեմք՝ զանձն դնել ի վերայ նորա. որպէս Քրիստոս զիւր անձն եդ ի վերայ մեր եւ վասն մեր ի մահ։ Եօթներորդ՝ թէ հատանի մի անգամն, այլքն ամենայն կսկծին. նոյնպէս թէ յեղբարց մերոց հատանի ոք ի հաւատոց, կամ ի գործոց, պարտ է կսկծիլ եւ դողալ վասն նորա. ըստ այնմ, «թէ վշտանայ մի անգամն՝ վշտանան ամենայն անդամք ընդ նմա»։ Ութներորդ՝ թէ միանգամն փառաւորի՝ որպէս գլուխն, կամ ձեռն, կամ մէջքն, այլքն խնդակիցք լինին։ Նոյնպէս թէ զեղբայրն քո տեսանես պատուեալ եւ պսակեալ, պարտ է խնդալ ընդ նմա. ըստ այնմ, «թէ փառաւորի մի անգամն՝ խնդան ամենայն անդամքն ընդ նմա»։ Իններորդ՝ ոչ կարէ ասել ակնն ցձեռն թէ չես ինձ պիտոյ. կամ գլուխն ցոտն. այլ զլոյսն եւ զկենդանական ջերմութիւնն տան անդամոցն։ Նոյնպէս եւ դու գլխաւորդ եւ տեսօղդ քում ժողովրդեանն՝ տուր եւ նուաստագունիցն։ Տասներորդ՝ զի յետինն որ է ի մեզ ոտքն՝ առաւել խնամք տանիմք նմա. որ բառնայ զմարմինն անտրտունջ։ Նոյնպէս եւ յեկեղեցիս որ թուի քեզ թէ կարի յետին է, առաւել պիտանի է ի գործս իւր. նմա առաւել պարտիմք խնամ տանիլ ըստ վստակոց իւրոց։ Այս է օրէն սիրոյ ընկերին, որպէս սիրոյ անձին։ Այլ վասն բազում պատճառի պարտ է սիրել զընկերն։ Նախզի՝ ամենայն ոք գիտէ որ ընտանի է մարդս եւ ոչ վայրենի. ապա ուրեմն պարտիմք գթալ առ միմեանս։ Երկրորդ՝ զի հաղորդիմք յայտ առնէ կազմուած զգայարանացս. զի ականջն լսէ յայլմէ. լեզուն խօսի առայլս։ Երրորդ՝ զի կարօտ եմք միմեանց. վասն որոյ ժողովիմք ի բնակութիւն քաղաքաց. զի ի միմեանց լցուսցուքք զպէտսն։ Չորրորդ՝ զի ազգակիցքեմք։ Նախ՝ ըստ մարդ տեսակիս . երկու՝ վասն միոյ գլխոյն Քրիստոսի. երեք՝ վասն միոյ յարգանդէ աւազանին ծննդեանն. չորս՝ զի զմի հոգի ընկալաք. հինգ՝ զի միոյ արեան եւ մարմնոյ հաղորդիմք. վեց՝ զի միոյ հօր որդէգրութեան արժանացաք։ Հինգերորդ՝ զի զյառաջագոյն սերմանց սիրոյն զպտուղն խնդրէ ասելով. «պատուիրան նոր տամ ձեզ՝ զի սիրեսջիք զմիմեանս»։ Եւ թէ ոք տարկուսի որպէս է այս նոր, զի ի հին օրէնսն օրէնսն գրեաց զայս։ Այս է լուծումն. զի անդ հրամայէր սիրել միայն զընկերն եւ զբարեկամն. իսկ ի նորս յաւել. «սիրեցէք զթշնամիս ձեր. եւ բարի արարէք ատելեաց ձերոց»։ Վեցերորդ՝ զի նշան աշակերտութեան իւրոյ՝ զսէր ընկերին եդ. եւ ոչ թէ զօրութիւն, կամ սքանչելիք առնել. զի զայն հոգին ներգործէ. եւ միայն գործիք է սպասաւորն։ Այլ ասէ. «յամսմ ծանիցեն թէ իմ աշակերտ էք, թէ սիրեցէք զմիմեանս»։ Եօթներորդ՝ զի զսէր ընկերին յինքն փոխանադրէ եւ իւր համարի. ըստ այնմ, «քաղցեալ եւ ետուք ինձ ուտել եւ այլն»։ Եւ թէ՝ «որով հետեւ արարիք միում յեղբարցս յայսցանէ՝ ինձ արարիք»։ Ութներորդ՝ զի լրումն է առ Աստուած սիրոյն սէր ընկերին. զի վասն սիրելոյն ԶԱստուած՝ զհրամանս նորա կատարեմք եւ սիրեմք զընկերն. վասն այն Մովսէս ջնջել խնդրէր զինքն ի գրոյն կենցա վասն ժողովրդեանն։ Եւ Պօղոս «նզով լինիլ ի Քրիստոսէ վասն ազգականաց իւրոց ըստ մարմնոյ։ Զի վասն կրկին պատճառի բերէին զայս յինքեանս»։ Նախզի՝ խորհեցան նմանիլ Տեառն, եւ դնել զանձն ի վերայ նոցա. որպէս ասէ. «այս է պատուէրն իմ, զի սիրեսջիք զմիմեանս. որպէս եւ ես զձեզ սիրեցի»։ Եւ դարձեալ՝ «այսպիսի սէր ոչ ոք ունի, որ զանձն դնէ ի վերայ բարեկամաց իւրոց որպէս ես եդի»։ Երկրորդ՝ զի գիտէին անհնար գոլ օտարանալ առ ի յԱստուած սիրոյն. զի զիւր պատուիրանսն յարգէին եւ կատարէին։ Ուստի յայտ է զի տուան խնդրուածք նոցա։ Եւ առաքեալն ասէ. «լրում օրինաց սէրն է»։ Նախ այսպէս. զի տասն բան օրինացն՝ սիրովն կատարի։ Առաջին յանձնառականքն ամենայն սիրովն Աստուծոյ կատարին. յորժամ զԱստուծոյ սիրեմք, ոչ լինի այլ Աստուած բաց ի նմանէ . եւ ոչ օտար Աստուած առնեմք։ Եւ ոչ սուտ երդնումք ի Տէր. եւ սիրելովն զնա՝ պահեմք զօր շաբաթու նորա։ Եւ պատուեմք զհայր եւ զմայր. զի Աստուած է ծնօղ եւ ստեղծօղ մեր. եւ պատկեր են նորա հայրն եւ մայրն։ Նմանապէս զընկերն սիրելով՝ կատարեմք զմիւս հրաժարական օրէնսն։ Զի յորժամ սիրեմք՝ ոչ շնամք. ոչ գողանամք զինչսն. ոչ սպանանեմք. ոչ սուտ վկայեմք. եւ ոչ ցանկամք ընչից, եւ կամ կնոջ ընկերին։ Դարձեալ՝ զբանական եւ զբարոյական օրէնսն սիրով ընկերին կատարեմք. այսինքն զարդարութիւն. զարիութիւն. զողջախոհութիւն, եւ զխոհեմութիւն։ Նոյնպէս եւ զստացականն պահս։ զողորմութիւն. զաղօթս. եւ զսէր. եւ զխոնարհութիւն, եւ զպատիւ. սոքա ամենեքեն ընկերին սիրովն կատարին։ Իսկ աստուածայի օրէնքն՝ որ է հաւատն՝ յոյսն՝ եւ սէրն՝ սիրով Աստուծոյ։ Այլեւ զամենայն չարչարանս եւ զնահատակութիւնս՝ զսպանումն՝ զխաչն՝ եւ զանարգանս՝ սիրովնն Աստուծոյ կատեմք։ Իսկ սէրն՝ ծնանի ի հնազանդ եւ ի խոնարհ հոգւոյ. զի հնազանդիմք Աստուծոյ եւ սիրեմք զնա. եւ խոնարհութեամբ սիրեմք զընկերն։ Իսկ ատելութիւնն . եի հակառակութենէ եւ ի հպարտութենէ լինի. զի հպարտութեամբն ատեմք զԱստուած. եւ վասն հակառակութեան ատեմք զընկերն։ Եւ յատելութենէ բազում չարիք ծնանին. ոխ՝ քէն՝ նախանձ՝ բարկութիւն, եւ այլ ամենայն չարիք։ Իսկ ի սիրոյն՝ յառաջ գան բազում բարութիւնք . զոր թուէ առաքեալն։ «Սէր ոչ նախանձի. ոչ ամբարհաւաճի. ոչ գրգռէ. ոչ խնդրէ զիւրն. եւ այլն ըստ կարգի»։ Եւ այս գիտելի է՝ զի զեղանակ սիրոյն Աստուծոյ՝ ի սիրոյ ընկերին ուսանիմք։ Նախզի՝ ոե կարեմք ի սէրն Աստուծոյ հասանիլ առանց սիրոյ ընկերին։ Զորօրինակ՝ նախ ի ներքին աստիճանն դնեմք զոտն եւ ապա ի վերինն. եւ որպէս նախ ի դուռն գնամք՝ եւ ապա ի տունն մտանեմք նոյնպէս ի ճանապարհ սիրոյ Աստուծոյ՝ նախ յնկերին գամք, եւ ապա ի սէրն Աստուծոյ ելանեմք։ Երկրորդ՝ զոորպիսութիւն Աստուծոյ սիրոյն ի յընկերէն ուսանիմք. թէ սրտւ եւ թէ լեզուաւ. եթէ բանիւ՝ եթէ գործով. եթէ պատիր, եւ թէ ճշմարիտ։ Երրորդ՝ զորքանութիւն սիրոյն Աստուծոյ՝ ի յնկերէն ուսանիմք. թէ կատարեալ, եւ թէ անկատար. եէ բոլոր, եւ եթէ մասնաւոր։ Չորրորդ՝ զհնազանդութիւն սիրոյն Աստուծոյ՝ ի յընկերէն ուսանիմք. զի որ ասաց. «սիրեսցես զընկեր քո». զի թէ սիրեմք զընկերն՝ սիրեմք զԱստուած։ Հինգերորդ՝ զբարին եւ զօգուտն սիրոյն Աստուծոյ՝ ի սիրոյ ընկերինն ուսանիմք. զի սէրն Աստուծոյ տայ մեզ զարքայութիւնն. նոյնպէս եւ սէր ընտերին։ Վեցերորդ՝ զյայտնութիւն սիրոյն Աստուծոյ՝ ի սիրոյ ընկերին ուսանիմք. զի սէրն Աստուծոյ ծածուկ եւ անտես է. եւ սիրով ընկերին յայտնի եւ ի լոյս գայ։ Զի որպէս հայելին ցուցանէ զպատկերն. նոյնպէս եւ սէր ընկերին զԱստուծոյն։ Եւ զայս ամենայն խրատէ աւետարանիչն. «թէ զընկերն զոր տեսանես ոչ սիրես. զԱստուած ոչն տեսաես զի ա՞րդ կարես սիրել»։ Այսքան վասն սիրոյ։ Եսային «երկինք աթոռ իմ են» վասն պատարագաց. եւ վասն գալստեանն ի միւսան գամ. համարն է քաղուածոյն։