Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Վարդապետք ասեն թէ, վասն Ադամայ մեղացն՝ հինգ ազգ պակասութիւն եղեւ մարդկային ազգի։ Առաջին՝ զի նախ քան զմեղանչելն՝ Ադամայ յոյժ մեծ էր եւ մերձ հրեշտակաց. եւ քան զհրեշտակս փոքր ինչ խոնարհ. որպէս ասէ Դաւիթ. «փոքր ինչ խոնարհ արարեր զնա քան զհրեշտակս քո. փառօք եւ պատուով պսակեցեր զնա. եւ կարուցեր զնա ի վերայ ամեննայն ձեռակերտաց քոց»։ Եւ յորժամ ոչ ճանաչեաց զփառս եւ զպատիւ իւր՝ այլ անկաւ ի մեղս, յայն ժամա ի նմանէ հրեշտակաց՝ եղեւ նման անբան անասնոց. որպէս ասէ Դաւիթ։ «Մարդ ի պատուի էր եւ ոչ իմացաւ. հաւասարեցաւ անասնոց անբանից, եւ նմանեցաւ նոցա»։ Եւ զի նմանեաց իշոյ՝ որ է անբան կենդանի. եւ զայս նշանակեաց Քրիստոս՝ յորժամ առաքեաց զաշակերտսն եւ ասէ. «գտանիցէք էշ կապեալ». որ զմարդկային ազգս նշանակէր։ Երկրորդ պակասութիւն. զի Ադամ նախքան զմեղանչելն՝ արձակ էր յամենայն բարի գործս եւ ի մտանել յարքայութիւնն երկնից. այլ յորժամ անկաւ ի մեղս, կապեցաւ. վասն որոյ ասաց Քրիստոս. «գտանիցէք էշ կապեալ»։ Երրորդ պակասութիւն. զի մարդն եւ կինն՝ յառաջ քան զմեղանչելն՝ յօդեալ էին յԱստուած եւ առ միմեանս. այլ յետ մեղացն՝ բաժանեցան յԱստուած եւ ի միմեանց. վասն այն առաքեաց Քրիստոս թէ, «գտանիցէք էշ եւ յաւանակ»։ Զի էշն նշանակէր զհրէայսն որք կիրթ էին բեռնակրութեան օրինացն։ Եւ յաւանակն զհեթանոսս՝ որք ոչ էին ի ներքոյ բեռին օրինացն. եւ ոչ երբէք կապեցան ընդ միմեանս զի ոչ իմաբանեցան ընդ միմեանս։ Չորրորդ պակասութիւն. զի մարդն յառաջ քան զմեղանչելն մին ունէր Տէր զԱստուած որում ծառայէր. եւ յորժամ բաժանեցաւ մեղօք ի ճշմարիտ Տեառնէնն որ է Աստուած, եղեւ ծառայ բազում խաբեբայ եւ սուտ տէրանց. քանզի որչափ մահու չափ մեղս ունի մարդ՝ այնչափ բազում տեարս ունի։ Չի ասէ աւետարանն. «որ առնէ զմեղս՝ ծառայէ մեղացն»։ Այլեւ ծառայ լինի այն դիւացն, որ այն մեղօքն փոձէ. վասն այն ասէ Ղուկաս. «միչդեռ լուծանէին զյաւանակն ասէին տեարքն նորա ցնոսա. զի՞ լուծանէք զյաւանակդ. եւ նոքա ասեն տեառն իւրում պիտոյ է». այսինքն է, Յիսուս Քրիստոս՝ որ մի Տէր է հասարակ ամենայն աշխարհի։ Եւ աստ քանզի ուսուցանէ զվարդապետութեան, թէ յորժամ երթայք արձակել զմեղաւորսն ի մեղաց, թէպէտ ընդդէմ դառնան հակառակք մարդիկ եւ դեւք եւ ասեն, վասն է՞ր արձակէք զմարդիկ ի մեղաց եւ բերէք ի ճշմարտութեան ճանապարհն, ոչ է պարտ լսել նոցա. այլ կատարել զհրամանս ճշմարտին Աստուծոյ Քրիստոսի մերոյ. եւ արձակել զմարդիկ ի մեղաց։ Հինգերորդ պակասութիւն. զի յառաջ քան զմեղանչելն՝ էր բազմեալ ի ներքս ի տանն. այլ յետ մեղացն՝ արտաքոյ դրանն եղեւ ընկեցեալ ի փողոցի. ոպէս ասէ Մարկոս. «չոգան եւ գտին զյաւանակն կապեալ առ դուրս արտաքոյ ի փողոցի անդ եւ լուծին զնա»։ Դուռն արքայութեանն երկնից Քրիստոս է. որպէս ասէ. «ես եմ դուռն». եւ մարդն յորժամ մեղաւ՝ ել արտաքոյ դրանն այս ի փողոցս. այսինքն ի փողոցս. այսինքն, զի ոչ ի մի ճանապարհ մոլորութեան կապեցաւ. այլ ի զանազան մոլորութիւնս. զի փողոցն՝ զազգի ազգի մոլորութիւնն նշանակ է։ Յայսմանէ երեւի թէ, հինգ ազգ պակասութիւն եղեւ մարդոյս վասն մեղացն։ Այլ Տէր մեր Յիսուս Քրիստոս Որդինն Աստուծոյ՝ ընդդէմ այսմ՝ հինգ ազգ բարութիւն արար մարդոյս։ Առաջին՝ զի մեղաւորն որ էր կապած, արձակեաց, վասն այն ասաց Քրիստոս. «լուծէք զնա»։ Երկրորդ՝ զի ծառայ էր մեղաւորն սատանայի. եւ զնա դարձոյց ի ծառայութիւնն Աստուծոյ. վասն այն ասէ. «եւածին զէշն առ Յիսուս»։ Երրորդ՝ զի մերկ էր յամենայն առաքինութեանց՝ դարձեալ զօրացոյց զնա զանազան առաքինութեամբ. վասն այն ասէ թէ, «առաքեալքն արկին ի վերայ նորա ձորձ». այսինքն, զի առաքեալքն արկին զպատուիրանս եւ զառաքինութիւնս ի վերայ մեղաւորացն ճշմարիտ հաւատով. յորոյ վերայ նստեալ հանգչի Քրիստոս։ Չորրորդ բարութիւն. զի մարդն որչափ ի սատանայի ծառայութիւնն էր, յոյժ նեխեալ եւ ծանակեալ էր. եւ յորժաեմե ճշմարիտ հաւատով եկն ի ծառայութիւնն Աստուծոյ. յոյժ պատուեցաւ. վասն ա յն ասէ աւետարանն թէ, «յորժամ նստեալ էր Քրիստոս ի վերայ իշոյն, ամենեքեան պատուէին զէշն. զի հատանէին ոստս ի ծառոց եւ տարածանէին զճանապարհաւն՝ զի գնայր էշն ի վերայ»։ Այսու ուսուցանէ զմեզ՝ թէ զճշմարիտ հաւատացելսն որք բառնան յինքեանս զՔրիստոս՝ պարտիմք մեծ պատուով պատուել. թէպէտ աւ աղքատք իցե. եւ հատանել ոստս ի ծառոց. այսինքն, ի Սուրբ Գրոց օրինակս բարեաց ի մխիթարութեան. եւ արկանել առաջի նոցա։ Հինգերորդ բարութիւն. զի մարդն մեղանչելովն զրկեցաւ ի դրախտէն. այլ ի յողորմութենէն Քրիստոսի եհաս յարքայութիւնն յերկնից. վասն այն Քրիստոս այսօր նստեալ ի վերայ իշոյ՝ մեծ պատուով եմուտ յԵրուսաղէմ. ցուցանելով թէ, ճշմարիտ հաւատացեալքն՝ մտանելոց են մեծաւ պատուով ի վերինն Երուսաղէմ. վասն ամենայն բարութեանս զոր արար Քրիստոս ընդ ազգս մարդկան, ասէ աւետարանն, թէ «առաքեալքն լուծին զէշն եւ զյաւանակն. եւ ածին առ Յիսուս, եւ արկին զնոքօք ձերձս ի նստաւ ի վերայ նոցա»։ Եւ արդ՝ յայսմ բանէ աւետարանիս՝ հինգ ինչ ասելի է։ Նախ զի՝ սատանայ զանազան կապ ունի։ Երկրորդ՝ զի այսօր նստաւ Քրիստոս ի վեայ իշոյ։ Երրորդ՝ զի առաքեալքն արկին ձորձ ի վերայ ի շոյն։ Չորրորդ՝ զի այսօր քրիստոնեայք տօնեն ծառօք եւ ոստովք։ Հինգերորդ՝ զի Քրիստոս այսօր ի լեառնէն ձիթենեաց մեծաւ պատուով եմուտ ի տաճարն։ Եւ նախ զռաջինն գիտելի է՝ զի սատանայ բազում եւ ազգի ազգի կապ ունի։ Մին ազգ կապ կայ՝ որ զմարդն ի յինքն քարշէ. եւ մին այլ կապ ունի՝ որ ըմբռնէ եւ ապականէ զմեղաւորն։ Առաջին կապն որ զմարդն ի յինքն քարշէ՝ երեք ազգ է։ Նախ՝ գէջ ցանկութիւնն. երկու՝ հպարտութիւնն. երեք՝ ագահութիւնն։ Յայս օրինակս՝ Սամփսօն Գ ազգ կապեցաւ։ Առաջին կապն ջլեայ թաց չուանով. որ զգէջ ցանկութիւնն ցուցանէր. յայս կապէս ասէ ժողովօղն. «դառնագոյն է քան զմահ կին՝ որ ցանց է որսորդաց. սիրտն նորա ուռկան. եւ ձեռք նորա կապանք. եւ բարիքն զերծցին ի նմանէ. եւ յանցաւորն ըմբռնեսցի ի նմանէ։ Այս գէջ ցանկութեան կապովս՝ սատանայ զբազումս քարշե յիւր կողմն. զի պոռնիկ կին մի՝ աւելի քարշե զմարդիկ ի դժոխս, քան զտասն վարդապետս. որք տանին յարքայութիւննն երկնից։ Երկրորդ՝ կապեցաւ Սամփսոն նոր չուանով. որ ցուցանէ զհպարտութիւնն՝ որ ոչ երբէք հնանայ. զի սատանայ օրըստօրէ առաւելագոյն հպարտանայ. որպէս ասէ Դաւիթ. «ամ բարտաւանութիւն ատելեաց քոց՝ վերասցի հանապազ»։ Երրորդ կապեցաւ Սամփսոն՝ զի պնդեցին ցցով զհերս նորա ի գետնի. եւ այս զագահութիւն նշանակէ. Աստուած զմարդն ուղղորդ զգլուխն. ի վեր է ստեղծեալ. այլ սատանայ զգլուխս նորա խոնարհեցուցանէ ի վերայ մոխրի. այսինքն, զմիտս յագահութիւն բեւեռէ. զի ասէ առաքեալն կորնթացւոց։ «արմատ ամենայն չարանց՝ արծաթսիրութիւնն է»։ Երկրորդ կապն ստանայի՝ որով ըմբռնէ զմեղաւորն եւ պահէ ի մեղս՝ երկու ազգ է։ Առաջին սովորիլն ի մեղսն . եւ յայս կապէս՝ յիշէ Քրիստոս յաւետարանն թէ, «այս դուստրս Աբրահամու էր. զոր կապեալ էր սատանայ ԺԸ ամ. ո՞չ էր պարտ արձակել զնա ի կապանաց»։ Երկրորդ կապ՝ յուսահատութիւնն է. եւ ամենեւին չար կապ է այս։ Զոր օրինակ՝ եթէ ոտիւքն միայն լինի կապեալ մարդն՝ կարէ ձեռօքն արձակել զոտսն։ Եւ թէ ոտիւքն եւ ձեռօքն լինի կապեալ՝ կարէ բերանովն արձակել. այլ թէ ոտիւք եւ ձեռօք լինի կապեալ, եւ ձեռքն ի յետս կապեալ, ոչ է հնար արձակելոյ։ Այսպէս թէ մարդն որտիւք լինի կապեալ՝ այսիքն ցանկանալով եւ հաւանելով մեղացն, կարէ զինքն արձակել ձեռօք, որք են բարի գործքն։ Եւ թէ ձեռօք եւ ոտիւք է կապեալ՝ այսինքն հաւանելով մեղաց եւ գործ ածելով, կարէ զինքն արձակել բերանովն որ է խոստովանութեամբն. այլ յորժամ ձեռօքն ի յետս լինի կապեալ զլանջովն՝ այս է, որ դարձուցանէ զերեսն ի յԱստուծոյ եւ յուսահատի, յայնժամ ոչ կարէ արձակել զինքն։ Վասնն այն՝ թէպէտ Սամփսօն յառաջ կապեցաւ երեք ազգ կապով որպէս ասացաւ ի վերոյ , կարաց փրկել զինքն. այլ յորժաեմ կապեցաւ զլանջովն՝ այլ ոչ կարաց արձակել զինքն. կուրացաւ՝ եւ իբրեւ զէշ աղայր յերկանս. այսպէս եւ մեղաւորն որ յուսահատեալ լինի եւ կուրացեալ երկու աչօքն, այսինքն կորուսանէ զհաւատս եւ զբարի գործս, յայնժամ շուրջ ածէ զնա սատանայ ի յերկանս։ զի ի մեղաց ի մեղս շրջի։ Դարձեալ գիտելի է՝ զի միայն մի օղն զինջիլ ոչ լինի. եւ ոչ երկուքն որք զատ են ի մեիմեանց. այլ յորժամ երկու օղն անցուցած լինի ի մին միջին օղն, յայնժամ լինի զնջիլ։ Այսպէս չար խորհուրդն մին օղ է. եւ միայն ինքն առանց գործելոյն՝ ոչ լինի զնջիլ. այլեւ գործ ինչ առանց հաւանելոյն ի խորհուրդն՝ ոչ լինի զնջիլ որ բռնութեամբ լինի։ Զի Սուրբ Կուսի միոյ որ լուսիա էր անուն՝ կամեցան անօրէնքն կորուսանել զկուսութիւն նորա։ Պատասխանեաց կոյսն՝ թէ բռնութեամբ կորուսանէք զկուսութիւնս իմ առանց հաւանելոյ կամաց իմոյ, յայնժամ յաւելու պսակն իմ։ Այլ յորժամ այս երկուօղս՝ չար խորհուրդն եւ գործն խառնին ընդ միմեանս հաւանելովն, յայնժամ կատարեալ զնջիլ լինի սատանայի, եւ կապեալ լինի մեղաւորն։ Այլ այսպէս շատ օղս կցէ յայս զնջիլս, եւ առնէ զնջիլ ի ԺԲ օղն. եւ այնու կապէ զմեղաւորն եւ տանի ի դժոխս։ Առաջին օղն՝ փորձութիւնն սատանայի է։ Երկրորդ՝ խորհիլ զմեղսն։ Երրորդ՝ հեշտանալ ի չար խորհուրդն։ Չորրորդ՝ հաւանիլն գործել զմեղսն։ Հինգերորդ՝ գործով կատարել։ Վեցերորդ՝ սովորութիւն առնուլ ի մեղսն։ Եօթներորդ՝ որք ջատագով լինին մեղաց իւրեանց եւ ասեն, թէ ի հարկէ գործեմք զմեղս. զի ոչ կարեմք համբերել։ Ութներորդ՝ խստասիրտ լինիլն։ Իններորդ՝ գովել զմեղս եւ պարծենալ. որպէս ասէ յառակսն։ «Ուրախանան ընդ չարիս իւրեանց, եւ ցնծան ի յիրս չարս։ Տասներորդ՝ զի հապարտացեալ պատմեն զմեղս իւրեանց. որպէս ասէ Եսայի. «զմեղս իւրեանց պատմեցին որպէս սոդոմայեցւոցն եւ յայտ արարին»։ Մետասաներորդ՝ անյուսութիւնն։ Երկոտասաներորդ՝ զի մեղաւորն ի մահու օրն գիտէ զկորուստն իւր. եւ սոքօք այսպէս քարշէ զմարդն ի դժոխս։ Այլ Քրիստոս հրամայեաց առաքելոց. «լուծանել զկապեալ էշն, եւ ածել առ նա»։ Այս առաջին գլուխն։ Երկրորդն գիտելի է՝ զի Քրիստոս յորժամ քարոզէր՝ հետիոտս շրջէր հանապազ. այլ այսօր նստաւ ի վերայ իշոյ՝ որ խորհուրդ ինչ նշանակէր։ Նախզի՝ մարգարէութիւնն կատարեսցի. որպէս ասաց Զաքարիա վասն Քրիստոսի։ «Ուրախ լեր յոյժ դուստր Սիօնի. քարոզեա Դուստր Երուսաղէմի. ահա թագաւոր քո գայ քեզ արդար եւ փրկիչ. նոյն հեղ հեծեալ ի վերայ իշոյ եւ յաւանակի նորոյ»։ Դարձեալ խոնարհութեան օրինակ ետ մեզ. զի նա մեծ է քան զամենայն թագաւորս. որպէս ասէ տեսիլն. «թագաւոր թագաւորաց եւ Տէր Տէրանց». ոչ նստաւ ի վերայ թագաւորական կառաց. եւ ոչ յոսկիակապ երիվարս սպառազինեալ զինուք աղեղամբ եւ նետով. այլ ի վեայ իշոյ խոնարհ անասնոյ. զի զխոնարհութիւն ուսուսցէ. եւ զհպարտութիւն կործանեսցէ։ Վասն այն դարձեալ ասէ Զաքարիա ի նոյն գլուխն վասն Քրիստոս թէ, «սատակեսցէ զկառս յԵփրեմայ. եւ խորտակեսցէ զաղեղն պատերազմի». այսինքն զամենայն հպարտութեան նշան եւ զգործ պատերազմի խափանսցէ։ Արդ՝ եթէ Յիսուս Քրիստոս որ վարդապետ է վարդապետաց՝ խոնարհութեան օրինակ ետ, պարտ է զի ամենայն վարդապետք զխոնարութեան օրինակ տայցեն ի Քրիստոսէ ուսալք։ Այլ աստ հարցանելի է՝ զի երեք աւետարանիչքն՝ Մարկոս՝ Ղուկաս՝ Յօհաննէս՝ ասեն զՔրիստոս ի վերայ յաւանակի միայն նստեալ. այն Մատթէոս եւ Զաքարիա ի վերայ երկուցն ասեն նստեալ. ի վերայ իշոյն եւ յաւանակին։ Այսմ երկու ազգ պատասխանի տան վարդապետք։ Ոմանք ասեն թէ՝ զգալապէս ի վերայ յաւանակի նսատաւ միայն. այլ հոգեպէս ի վեարայ երկուցն. վասն զի ի վերայ երկու ազգաց նստաւ հաւատով ի վերայ հրէից եւ հեթանոսաց։ Եւ այլքն ոչ յիշեցին. բայց միայն Մատթէոս յիշեաց. զի գրեաց զաւետարանն եբրայեցերէն. վասն այն ասաց , թէ «ի վերայ իշոյ նստաւ վասն սրտից հրէիցն». զի էշն զժողովուրդս հրէիցն նշանակէր։ Իսկ ոմանք ասեն թէ, զգալապէս եւս նստաւ ի վերայ երկուցն։ Նախ՝ ի վերայ յաւանակին. եւ զի այն անկիրթ էր, էջ ի վայր եւ նստաւ ի վերայ իշոյն. զի ցուցցէ թէ ի վերայ երկուց ազգացն նստելոց է հոգեպէս։ Եւ աստ գիտելի է՝ զի էշս այս՝ ցուցանէ զպակասութիւն եւ զայպն մարդկային բնութեանս։ Զի այս է յատկութիւն իշոյն. զի յառաջ կոյսն՝ որ խաչանման նշանունի , յոյժ թոյլ է. եւ ոչ կարէ տանիլ զծանրութիւն բեռին յառաջ կոյսն. այլ յետի կոյսն իշոյն՝ ուժով է. եւ կարէ տանիլ զծանր բեռն. վասն այն ի շավարքն՝ զբեռն ի յետի կոյսն բառնան։ Այսպէս մարդիկ ի յառաջ կողմնէ՝ այսինքն յառաքինութիւնս՝ յոյժ տկարք էին ուր կայ ապաշխարութիւն. որ է խաչ եւ չարչարանք. այլ ի յետուստ կողմանէ որ տեղի է ցանկրութեանցն՝ յոյժ զօրաւորք են. այսինքն, յորկրամոլութիւնս, եւ յագահութիւնս, եւ ի բղջախոհութիւն, եւ յայլսն։ Բազում չարչարանս կրեն վասն մարմնական իրաց. եւ զապաշխարութեան բեռն՝ յետ կոյս ընկենուն. այսինքն ի ժամանակս ծերութեան. որպէս այն մարդն որ ունէր չորս էշ. երեքն տղայ եւ ուժով. եւ մինն վատուժ եւ պառաւ։ Զայն երեք տղայ էշն՝ ոչ բառնայր. այլ դարմանէր ի գիրացուցանէր. իսկ զկարն եւ զպառաւն՝ բառնայր ի ծանր բեռն. որ անկաւ եւ ոչ կարաց տանիլ։ Չորս էշն՝ չորս ժամանակն է մարդոյն։ Առաջին ժամանակ՝ տղայութեանն. երկու երիտասարդութեանն. երերք՝ կատարեալ հասակն. չորս՝ ծերութիւնն։ Յայս Գ հասակսն որ զօրւոր է, ոչ բառնայ զբեռն ապաշխարութեան. այլ պարար է եւ գիրացուցնէ զնա ուտելով եւ ըմպելով. եւ զՏէրն բեռն ի վերայ ծերութեան ժամանակին բառնայ. եւ ոչ կարէ տանիլ. մէկ՝ զի տկար է. եւ միւս՝ որ ի տղայութենէ անկիրթ է ի բեռնակրութիւն ապաշխարութեան։ Այս երկրորդ գլուխն։
       Երրորդն գիտելի է՝ զի առաքեալքն որք մեղ էին՝ արկին ձորձ ի վերայ ի շոյն. այլ հրէայքն որք փոքր էին, տարածանէին զհանդերձս իւրեանց ի ճանապարհին։ Առաքեալքն՝ նշանակեն զվարդապետս. զի պարտ է որ վարդապետն զմեղաւորն զարդարէ եւ զգեստաւորէ քարոզելով եւ խրատելով. վասն զի որչափ մեղաւորն մերկ է յառաքինութենէն եւ յողորմութենէն Աստուծոյ, ոչ է արժանի որ Աստուած հանգչի ի վերայ նորա։ Այլ ժողովուրդքն որք քարոզութեամբ ոչ կարեն խրատել եւ զարդարել՝ զի ոչ է այն գործ նոցա, նոցա պարտ է որ զհանիդերձս իւրեանց տարածանեն ի ներքոյ ոտիցն Քրիստոսի։ Եւ այս երեք ազգ է։ Առաջին կերպն՝ զի ժողովրդեան հանդերձն՝ զհին օրէնս նշանակէ. այս է՝ զօրինակն. որպէս թլփատութիւնն եւ լուացումն, եւ այլքն. զոր պարտէ առ ոտս Քրիստոսի ընկենուն եւ խափանել. զի մինչ ի գալուստ Քրիստոսի միայն եդաւ այն օրէնքն. վասն այն պարտ է առ ոտն հարկանել։ Այլ ձորձ առաքելոց՝ ցուցանէ զնոր օրէնս։ զոր պարտ է հաւատով պահել. եւ այնու զարդարել զհոգիս քրիստոնէից։ Երկրորդ կերպիւ՝ զի հանդերձ ժողոովրդեանն՝ նշանակէ զամենայն մարմնական ինչս եւ զփարաթամութիւնս՝ զոր պարտ է զամենայն տարածել առ ոտս Յիսուսի Քրիստոսի. զի լաւ է քրիստոնէին՝ որ զամենայն մարմնական ինչս եւ զստացուածս կորուսանէ վասն Քրիստոսի. քան թէ կորուսանէ զհոգին եւ զրկի ի հաւատոցն Քրիստոսի. որպէս ասէ աւետարանն թէ, «զի՞նչ օգուտ է թէ զաշխարհս ամենայն շահիս՝ եւ զանձն քո կորուսանես»։ Երրորդ՝ հանդերձ ժողովրդեանն՝ զմարմին մարդոյ ցուցանէ. որ է հանդերձ հոգւոյն. եւ զայս եւս պարտ է արկանել առ ոտս Յիսուսի Քրիստոսի. զի վասն Քրիստոսի հաւատոցն՝ եւ փրկութեան հոգւոյ իւրոյ՝ պարտ է քրիստոնէին զմարմինն իւր ի չարչարնս. որպէս ասէ աւետարանն . «մի երկնչիք յայնցանէ՝ որք զմարմին սպանանեն. եւ զոգի ոոչ կարեն սպանանել. այլ երկերուք յայնմանէ՝ որ զմարմին եւ զհոգի կորուսանէ ի գեհենին»։ Վասն զի զայն իրն որ խոտան է՝ պարտ է կորուսանել վասն այնր, որ պատուական է . որպէս եւ ասեն թէ՝ արծաթագործքն որք կամին յստակել զարծաթն ի քուրայն, խառնեն արդ կապար եւ հալեն. իսկ կապարն ամենեւին կորնչի եւ հալի. եւ յստակ արծաթն մնայ։ Արդ՝ պատուական արծաթ է բանական հոգին մարդոյ, եւ Քրիստոսի ճշմարիտ հաւատն. իսկ կապար՝ ինչք մարմնական եւ ստացուածք. նաւ մարմինն եւս. եւ քուրայ է փորձութիւն եւ հալածումն որ վասն Քրիստոսի. որ պարտ է կորուսանել զամենայն ինչս եւ զմարմինն եւս, վասն սիրոյն Քրիստոսի եւ փրկութեան հոգւոյն։ Այլ ոսկերիչն որ զարծաթն կորուսանէ զի կապարն նմասցէ՝ յիմար է. այսպէս բազումք ի քրիստոնէից որք կամին շահիլ զստացուածն որ է կապար, կորուսանեն զհոգիս որ է արծաթ. զի բազումք վասն մարմնական ընչին կորուսանեն զհոգիս, եւ ուրանան զՔրիստոս վասն երկիւղի մահու։ Եւ այս յոյժ զարմանք է. զի բազումք ի քրիստոնէից՝ առաւել երկնչին ի մահունէ քան զանհաւատս։ Զի սովորութիւն է ի հնդիկս՝ որ անհաւատքն զմեռեալսն ոչ թաղեն. այլ այեն։ Եւ մարդ որ ունի բազում կանայս՝ յորժաեմ ինքն մեռանի, կինն այն որ առաւել սիրական է քան զայլսն, յօժարութեամբ սրտի այրեցեալ լինի ընդ առն իւրում։ Եւ երբեմն պատերազմ լինի ի մէջ կանանցն՝ որ իւրաքանչիւր ոք կամի զինքն այրել վասն սիրոյ առն։ Եւ թէ անհաւատք վասն սիրոյ մահկանացու մարդկան ոչ երկնչին ի մահուանէ. այլ սատանայի մարտիրոս լինին եւ կորուսանեն զհոգի եւ զմարմին ի դժոխս. որչափ առաւել պարտ է քրիստոնէից ոչ երկնչիլ ի մահուանէ. այլ մարտիրոսանալ վասն Քրիստոս հաւատոցն. վասն այն հարկ է որ քրիստոնեայքն զհանդերձս իւրեանց, այսինքն զինչս եւ զմարմինս արկանեն ի ներքոյ ոտիցն Քրիստոսի. որ այսօր հրէայքն տարածանէին զհանդերձս իւրեանց առ ճանապարհաւն։ Այս երկրրորդ գլուխն։ Չորրորդն ասելի է՝ թէ վասն է՞ր քրիստոնեայք այսօր տօնեն ծառօք եւ ոստովք. զի այսօր ժողովուրդք հրէիցն՝ պատուեցին զՔրիստոս ծառօք եւ ոստովք։ Զի Յօհաննէս աւետարանիչն ասէ. «առին ոստս արմաւենեաց, եւ ելին ընդ առաջ Քրիստոսի»։ Եւ Մատթէոս ասէ թէ՝ «հատնէին ոստս ի ծառոց». թէպէտ ոչ յիշեն թէ ուստի հատանէին. այլ զի ի ձիթենեաց լեառն էին՝ որ լցեալ էր ձիթենեօք. զի երեւի թէ՝ յայնցանէ հատանէին։ Ձէթ ձիթենւոյն զողորմութիւնն նշանակէ. եւ արմաւենին զյաղթութիւնն. զի սովորութիւն էր առաջնոցն զյաղթօղսն պսակել արմաւենի ոստովք. այլեւ տերեւ արմաւենւոյն՝ նման է երկսայրի սրոյ՝ որ զյաղթութիւնն նշանակէ։ Այլեւ ի տեսիլն Յօհաննու ասէ. «տեսի յամենայն ժողովրդոց եւ յամենայն ազգաց՝ որք կային առաջի աթոռոյ գառինն զգեցեալ հանդերձս սպիտակս եւ արմաւենի ի ձեռս իւրեանց. եւ յետոյ ասէ հրաշտակն, թէ սոքա են որք գան ի վշտաց մեծաց. եւ լուացին եւ սպիտակացուցին զհանդերձս իւրեանց արեամբ գառինն Աստուծոյ. եւ արմաւենին ի ձեռս նոցա՝ է նշան յաղթութեան. զի նոքա յաղթեցին զաշխարհս եւ զսատանայ»։ Վասն այն այսօր ձիթենեօք որ զողորմութիւնն ցուցանէ՝ եւ արմաւենեօք որ զյաղթութիւնն նշանակէ՝ պատուեցին զՔրիստոս։ Զի ցուցցեն թէ՝ յողորմութենէն Աստուծոյ առին զյաղթութիւն մեղաց, եւ յաղթեցին զսատանայ։ Վասն որք ի պահս այս խոստավանեալք են, զգեցեալ են հանդերձս սպիտակս յողորմութենէն Աստուծոյ. եւ յաղթեցին զսատանայ. եւ զարդարեալ են զհոգիս իւրենց գեղեցիկ ծաղկօք առաքինութեան՝ պահօք աղօթիւք եւ ողորմութեամբ. սոյնպիսիքն՝ արժանի են որք այսօր զարդարին ծաղիկս եւ ոստս ունելով ի ձեռս։ Այլ որք ոչ են խոստովանեալ եւ զարդարեալ զհոգիս առաքինութեամբ՝ այլ դեռ եւս մահու չափ մեղօք են ի կապանս սատանայի, նոքա ոչ են արժանի առնուլ ի ձեռս իւրեանց ոստս կամ ծաղիկս։ Եւ թէ առնուն ոստս՝ նշան երեւեցուցանեն, զի կանաչ ոստս ունի ի ձեռս, եւ հոգիք նոցա չարացեալ են չարեօք. եւ ծաղիկս անուշահոտս ունին ի ձեռս իւրեանց, եւ հոգիք նոցա լի է փշօք մեղաց եւ գարշահոտութեամբ։ Եւ աստ գիտելի է՝ զի յորժամ թագաւորն գայ ի քաղաք մի քաղաքացիքն բազում պատրաստութիւնս առնեն. եւ զարդարանս կազմեն. եւ մեծ պատուով ընդունին զթագաւորն. որպէս այսօր հրէայքն մեծ պատուով ընկալան զՔրիստոս յԵրուսաղէմ։ Վասն այն պարտ է եւ մեզ պատրաստել զհոգիս մեր՝ որ է քաղաք Աստուծոյ. զի թագաւորն թագաւորաց կամի գալ ի քաղաքս մեր ի տօն մեծի զատկին. զի ամենեքեան հաղորդելոց եմք ի մարմնույ եւ յարենէն Քրիստոսի։ Վասն այն պարտ է սրբել զտունս մեր զղջմամբ. եւ ցանել ջուրր զշիթս արտասուաց. եւ ճշմարիտ խոոստովանութեամբ աւել ածել. եւ հաստանել ոստս ի ծառոց. այսինքն ի սրբոց հարցն օրինակ բարի առնուլ. ի Նոյէ զհրամանակատարութիւնն. ի Յաբրահամէ զհաւատն. ի Յօբայ զհամբերութիւնն։ Եւ թէ այլ ծառ չլինի քեզ՝ սուրբ աստուածածինն բաւական է. որ լցեալ է ամենայն բարի օրինակաւ. զոր կարես բերել ի նմանէ ոստս կուսութեան եւ խոնարհութեան եւ ողորմածութեան. եւ այլ զանազան օրինակս բարեաց. բազում գեղեցիկ ծաղիկ ի նմանէ կտրես զարդարել զտուն քո։ Դարձեալ՝ ոստս ի ծառոց հատանել՝ այսինքն վկայութիւն ի Սուրբ Գրոց, եւ արկանել առ ոտս նորա. զի հաստատեսցի. թէ նա է ճշմարիտ մՄեսիայն որ խօսեցեալ էր յօրէնս։ Վասն այն այսօր փակեն զդուռն եկեղեցւոյն. եւ ոմանք ի ներքս կան. եւ ոմանք արտաքոյ կան եւ ասեն. «օրհնեալ եկեալ անուամբ Տեառն. օրհնեալ որ գալոց ես»։ Նոքա որք յեկեղեցին են՝ նշանակեն զնոսա, որք յառաջ քան զՔրիստոս էին. եւ փակեալ էին հին օրինօքն . այլ որք արտաքոյ արտաքոյ կան քահանայք եւ ժողովուրդք՝ նշանակեն զժողովուրդս քրիստոնէից։ Եւ բացեալ զդուռն մտանեն յեկեղեցին, եւ ընթեռնուն զաւետարանն. որք ցուցանեն թէ սա է Մեսիայն. Այլ բազումք առնեն, զոր օրինակ արարին հրէայքն. զի այսօր մեծաւ պատուով մութին զՔրիստոս յԵրուսաղէմ. այլյետոյ բազում նախատանօք հանին զնա արտաքս ի քաղաքէն։ Այսպէս բազում պատուով ընդունին զնա ի տունս իւրեանց. զի զղջմամբ եւ խոստովանութեամբ առնուն հաղորդ. այլ յետոյ արբեցութեամբ եւ պոռնկութեամբ հանեն զնա արտաքս։ Եւ անմեղադրելի է զհիւրն ոչ տանիլ ի պատիւ, քան թէ տանիլ եւ յետոյ բազում նախատանօք արտաքս հանել։ Եւ որպէս առաքեալքն այսօր պատուէին զնա՝ բայց յետոյ թողին եւ փախեան. այսպէս բազումք յաւուրս պահոցն գան յեկաղեցին առ Քրիստոս. այլ յետ տօնի զատկին՝ թողուն զՔրիստոս միայն յեկաղացին եւ փախչին. եւ ամառն ի բուն ի մարմնաւոր հոգս եւ ի ցաւս կան. եւ ոչ տեսանեն պատարագ. եւ ոչ լսեն քարոզ. այլ ոչ է պարտ այսպէս առնել։ Այլ պարտ է զՔրիստոս մեծ պատուով ընդունիլ. եւ յոյժ սիրով պահել։ Երկրորդ գիտելի է՝ զի այս երկու ազգ ծառս՝ ձիթենին եւ արմաւենին՝ միշտ կանաչ կան յամառն եւ ի ձեռն. եւ ոչ թափի տերեւ նոցա որպէս զայլոցն։ Ցուցաներ զնոսա՝ որք յորժամ խոստովանին, միշտ կանաչ մնան. եւ զեդեալ կանօնս խոստովանահօրն կարտարեն. եւ ոչ թուլանան ի յապաշխարհութենէն վասն փորձութեանց սատանայի։ Որպէս այն մեղաւոր իշխանն որ խոստովանեցաւ զմեղս իւր, եւ զոր ինչ կանօն դնէր խոստովանահայրն՝ ոչ կատարէր. զի անսովոր էր. յետոյ զայս կանօնս եդ՝ զի գնասցէ նա յեկեղեցի մի որ էր անմարդաբնակ. եւ անդ աղօթեսցէ մինչեւ ի լոյսն մին գիշեր. եւ ոչ մի ինչ պատճառաւ ամենեւին ելցէ յեկեղեցւոյն մինչեւ ի լոյսն։ Եւ գնաց այրն եւ դեւք ժողովեցան թէ որպէս խափանեսցեն զապաշխարութիւնն նորա. եւ չորս դեւք գնացին փորձել զնա։ Առաջին գնաց առ նա ի կերպրանս բարեկամի եւ ասէ. զի՞նչ առնես աստ. միակե՞ց ես դարձեալ. գնա ի քո գիւղն. եւ թէ ոչ լսես, այլ խրատ քեզ ոչ տամ. եւ լինիմ քեզ թշնամի. եւ նա հաստատ մնաց՝ եւ զամօթի հարեալ դարձաւ դեւն։ Եւ ապա եկն երկրորդ դեւն ի նմանութիւն կնոջ նորա. եւ յերկու ձեռին նորա երկու դեւս՝ ի նմանութիւն երկու սիրելի որդւոց նոցա. աղաղակէր եւ ասէր թէ՝ քո թշնամիքն եկին եւ աւար առնեն զտունն. հասիր յօգնութիւն. եւ թէ ոչ զերկու որդիս քո հարից զքարի. իսկ նա ոչ խաբեցաւ՝ եւ այն դեւն եսւ յամօթ եղեալ գնաց։ Եւ ապա եկն երրորդ դեւն՝ եւ եցոյց շուրջանակի եկեղեցւոյն բազում դէզս ցորենոյ. որ հրով վարռեալ այրէին. եւ ասէ՝ զի՞նչ է քո աղօթելդ. եւ աղքատաց վաստակք այրին. ել արտաքս եւ ջրով շիցուցանեմք. եւ նա ոչ լուաւ։ Եկն չարրորդն ի նմանութիւն իրիցու եկեղեցւոյն. եւ սկսաւ առնել պատարագ. եւ ասէ ցայրն՝ ել արտաքս զի չես արժանի տեսանել զպատարագս. զի ի ներքոյ կապանաց կաս դու. եւ նա ոչ շարժեցաւ ի տեղւոյն, զհրամանս խոստովնահօրն պահելով։ Եւ իբրեւ տիւ եղեւ՝ գնաց առ խոստովանահայրն եւ պատմեաց զամենայն։ Եւ նա ասէ. ես զամենայն գիշերս յաղօթս կայի վասն քոյ. զի տեսի չորս պսակ ի ջեալ յերկնից յեկեղեցին յայն. զի դու յաղթեցեր ազգ փորձութեանց սատանայի։ Յայտնի է ապա՝ որ զկանօնս խոստոովանահօրն պահէ՝ հեշտ թուի Աստուծոյ. եւ լինի նման ձիթենւոյ եւ արմատւենւոյ տերեւոյ, որ ոչ թափի տերեւն։ Այս չորրորդ գլուխն։ Հինգերորդն գիտելի է՝ զի այսօր Որդին Աստուծոյ յորժամ իջանէր ի լեռնէն ձիթենեաց յԵրուսաղէմ, յոյժ մեծ պատւով մուծին զնա ի քաղաքն. «եւ ժողովուրդքն որք առաջի եւ զկնի երթային, աղաղկէին եւ ասէին. Ովսաննայ ի բարձունս»։ Այլ ժողովուրդքն որք առաջի երթային՝ ցուցանեն զգասս նահապետաց եւ մարգարէից. զի յառաջ էին քան զՔրիստոս։ Եւ ժողովուրդքն որք զկնի երթային, ցուցանեն զառաքեալս եւ զմարտիրոսս. որք հետեւեցան զհետ Քրիստոսի. զի մի հաւատ էր առաջնոցն եւ յետնոցն։ Զի նոքա հաւատային թէ գալոց է Քրիստոս. եւ վերջինս հաւատացաք թէ եկեալ է. եւ ամենեքեան փրկութիւն խնդրէին ի նմանէ. ոչ զփրկութիւն մարմնոյ. այլ զփրկութիւն հոգեւոր եւ յաւիտենական. վասն այն աղաղակէին Ովսաննայ. որ թարգմանի աղաչեմք զքեզ՝ փրկեա զմեզ ի բարձունս. այսինքն յերկինս։ Եւ գիտել պարտ է՝ թէպէտ Քրիստոս այսօր պատուեցաւ ի ժողովրդենէն, այլ խառնեաց ի փառս աշխարհի զխոնարհութիւն. եւ յուրախութիւն զտրտմութիւն։ Զի այսօր նստաւ ի վերայ իշոյ՝ ոորո էր գրաստ աղքատաց եւ խոնարհաց. եւ յորժամ ժողովուրդն փառաւորէր, նա սկսաւ լալ. որպէս ասէ Ղուկաս թէ՝ «այսօր տեսեալ զքաղաքն Երուսաղէմ ելաց ի վերայ նորա». վասն զի ետես թէ շուտով աւերելոց է վասն մեղաց իւրեանց։ Եւ յորժամ այս մեծ պատուովս եմուտ յԵրուսաղէմ, գնաց ի տաճարն. եւ եհան արտաքս՝ որք գնէին եւ վաճառէին. եւ զսեղանս սառաֆաց կործանեաց. եւ զաթոռս աղաւնէ վաճառացն։ Ասեն վարդապետք թէ՝ վասն այն գնաց Քրիստոս ի տաճարն, եւ եհան արտաքս զգնօղսն եւ զվաճառօղսն, զի ցուցցէ թէ վասն մեղաց եւ ագահութեան քահանայիցն՝ որք գնէին եւ վաճառէին ի տաճարին, աւերելոց է Երուսաղէմ։ Եւ այս էր ագահութիւն քահանայիցն. զի զամենայն անասունս զոր հրաման էր առնել պատարագ՝ վաճառ էին քահանայքն թանկ ի վերայ ժողովրդեանն որք ի հեռաստանէ գային. զի դարձեալ անկցի ի ձեռս նոցա։ Նոյնպէս քահանայքն կարգեալ էին սառաֆ ի տաճարին. եւ տային սպիտակ ի փոխ այնոցիկ՝ որք ի հեռաստանէ գային. եւ առնուին ծառայութիւն միրգ եւ հաս եւ այլ ինչ. զամեն արտաքս եհան Քրիստոս. եւ կործանեաց զսեղանս սառաֆաց։ Սառաֆն նշանակէ այժմ զչար քահանայս ի յեկեղեցիս. որք վասն ագահութեան վաճառեն զխորհուրդս եկեղեցւոյ։ Ոչ զայ ն ասեմ վաճառել՝ որ ի կնքելն կամ ի պսակելն, ձիթագին եւ խնկագին տային եւ զպաշտօնէինց ծառայութիւնն, այլ այն է վաճառելն՝ որ հարկիւ պահանջեն ի ժողովրդենէն, թէ այսչափ եւ այնչափ տուր՝ եւ ապա կնքեմ եւ պսակեմ։ Զի սեղան սառաֆացն՝ զսուրբ սեղանն նշանակէ։ Եւ Քրիստոս վասն մեղաց քահանայիցն՝ թոյլ տայ բազում անգամ եւ ոչ խնայէ ի կործանիլ եկեղեցւոյն եւ սեղանոյն։ Այլ աղաւնին՝ զշնորհս Սուրբ Հոգւոյն նշանակէ. զի Սուրբ Հոգին ի նմանութիւն աղաւնւոյ էջ ի վերայ Քրիստոսի։ Եւ աթոռ աղաւնէ վաճառացն՝ զաթոռս եպիսկոպոսացն նշանակէ. զի զշնորհս Սուրբ Հոգւոյն վաճառեն ձեռն դնելով ի յօրհնելն սարկաւագունս եւ քահանայս. եւ առնուն բազում սպիտակ դրամ. եւ այնու արժանացուցանեն. վասն այն երբեմն լինի զի կործանէ Աստուած զաթոռս եպիսկոպոսաց։ Եւ յորժամ արտաքսեաց ի տաճարէն զգնօղսն եւ զվաճառօղսն, այսինքն զչար քահանայս եւ զայլսն, ասէ աւետարանն թէ. «մատեան առ նա կոյրք եւ կաղք ի տաճարն՝ եւ բժշկեաց զնոսա». քանզի յորժամ զչար քահանայսն արտաքսեն յեկեղեցւոյ, յայնժամ բժշկէ Քրիստոս զժողովուրդն. որ կոյրր են ի գիտութենէ. եւ կաղ են ի բարեգործութենէ։ «Եւ յորժաեմ տեսին դպիրքն եւ փարիսեցիքն զփառս Քրիստոսի եւ զսքանչելիսն զոր արար, եւ զմանկտին որք աղաղակէին Ովսաննայ որդւույ Դաւթի, լցան նախանձու եւ ասեն ցՅիսուս. սաստեա զի լռեսցեն. եւ ասաց Քրիստոս. թէ դոքա լռեսցեն՝ քարինքդ աղաղակեսցեն»։ Եւ այնպէս եղեւ յաւուր ուրբաթին. զի ամենայն աշակերտքն նորա լռեցին յերկիւղէ հրէիցն. յայնժաեմ քարինքն աղաղակեցին. քանզի ասէ՝ «երկիր շարժեցաւ. վէմք պատառեցան». եւ երկինք եւ երկիր վկայեաց թէ՝ նա է Քրիստոս Որդի Աստուծոյ. որ եղեւ որդի Դաւթի եւ փրկեաց զարարացծս իւր։ Որում փառք եւ գոհութիւն եւ երկրպագութիւն ընդ Հօր Իւրում, որ առաքեաց զՈրդին ի փրկութիւն աշխարհի. եւ Ամենասուրբ Հոգւոյն էակցի եւ փառակցի Միածնին . այժմ եւ միշտ եւ յաւիտեանս ամէն։