Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Գիտելի է զի չորիւք տրամատին ի մարդկանէ սուրբք եւ անսուրբք։ Զի են ոմանք սուրբք առաջի մարդկան, եւ պիղծ առաջի Աստուծոյ որպէս կեղծաւորք. ըստ այնմ, «գան հանդերձիւք ոչխարաց՝ եւ ի ներքոյ են գայլք յափշտակօղք»։ Եւ են ոմանք սուրբ առաջի Աստուծոյ, եւ պիղծ յաչս մարդկան. որպէս հաւատացեալք ի մէջ անհաւատից. եւ մարտիրոսք ի մէջ չարչարողացն։ Վասն որոյ ասէ Տէրն. «որ սպանանիցեն ի ձէնջ համարիցին պաշտօն մատուցանել Աստուծոյ»։ Եւ են ոմանք անսուրբք առաջի մարդկան եւ Աստուծոյ . որպէս չարք ի մարդկանէ. գողք՝ աւազակք՝ պոռնիկք՝ եւ զեղխք։
       Որոց «վայ ասէ Տէրն որք գայթակղեցուցանեն զմարդիկ եւ այլն»։ Եւ են ոմանք սուրբք առաջի Աստուծոյ եւ մարդկան. որպէս ճգնաւորքն եւ պահօղքն եւ պարկեշտքն. որպէս ասէ Պօղոս. «խորհիմք զբարիս առաջի Աստուծոյ եւ մարդկան»։ Եւ յայսցաէ չորս բաժանելոցս՝ երկուքն բարիք են. եւ երկուքն չարք։ Յի նոքա որք միայն սուրբք են յաչս մարդկան, եւ անսուրբք առաջի մարդկան եւ Աստուծոյ, այնոքիկ չարք են։ Իսկ նոքա որք սուրբք են միայն առաջի Աստուծոյ, եւ նոքա որք սուրբք են առաջի մարդկան եւ Աստուծոյ, այնոքիկ բարիք են։ Եւ թէ այսոքիկ կրկին բարեգործութիւնքս՝ որո՞ց ի մարդկանէ պատշաճի։ Գիտելի է՝ զի լինիլ սուրբ առաջի մարդկան եւ առաջի Աստուծոյ՝ երկուց ոմանց պատշաճի։
       Նախ այնոցիկ՝ որք առաջնորդք են եկեղեցւոյ հոգեւոր կամ մարմնաւոր։
       Հոգեւորք՝ որպէս վարդապետք եպիսկոպոսք եւ այլք։ Եւ մարմնաւոր՝ որպէս թագաւորք իշխանք եւ այլք։ Վասն հոգեւորին ասէ Տէր. «որ արասցէ եւ ուսուսցէ, նա մեծ կոչեսցի»։ Եւ վասն մարմնաւորին ասէ Դաւիթ. «զաղօթս իմ Տէրն տաց առաջի ամենայն ժողովրդեան նորա»։ Զի որպէս ի հոգեւոր առաջնորդէն ուսանին հետեւեալքն. նոյնպէս ի մարմնաւոր իշխանէն՝ ուսանին հնազանդեալքն զբարին կամ զչարն։ Երկրորդ՝ պատշաճի այնոցիկ հաւատեցելոց՝ որք են ի մէջ անհաւատիցն. կամ ի մէջ այլադաւան ժողովրդեանն. նոցա առաւել պարտ է զբարիս գործել առաջի մարդկան եւ Աստուծոյ վասն երկու պատճառի։ Նախ վասն փառացն Աստուծոյ. որպէս ասէ Տէրն. «տեսցեն զգործս ձեր բարիս, եւ փառաւորեսցեն զհայր ձեր որ յերկինս է»։ Երկրորդ՝ զի բազումք յանհաւատիցն, կամ ի հերձուածողաց, յորժամ տեսցեն զհաւատացելսն ի բարեգործութեան, գան ի հաւատս ճշմարիտս. եւ շահեցան զնոսա։ Ապա թէ ի մէջ այլազգաց ծուլութեամբ եւ անպատշաճ վարուք կեան, նոքա մնան ի կորուստ անհաւատութեան եւ ի թերութեան. եւ դարձեալ հայհոյեն զահաւոր անունն որ կոչեցեաք է ի վերայ հաւատացելոցն. այսինքն, զքրիստոնէութիւն. որպէս ասէ Աստուած մարգարէութիւն. «անուն իմ հայհոյի ի մէջ հեթանոսաց վասն ձեր». այսոքիկ նոցա է՝ որք պարտին զբարիս գործել առաջի մարդկան եւ Աստուծոյ։ Իսկ այնոցիկ՝ որոց պատշաճ է բարեգործել միայն առաջի Աստուծոյ, են որպէս հասարակ ժողովուրդք յեկեղեցիս իւրեանց, որ զամենայն բարեգործութինս պարտ է ի ծածուկ գործել. զպահս՝ զաղօթս՝ զողորմութիւն եւ զայլն։ Որպէս ուսուցանէ Տէրն վասն պահոցն, եթէ «լըւա զերեսս քո. եւ օ՛ծ զմուրուսդ». եւ վասն աղօթիցն, թէ «մուտ ի սենեակ. եւ փակեա զդուրս քո»։ Եւ վասն ողորմութեան, թէ «մի գիտասցէ ձախ քո թէ զի՛նչ գործեսցէ աջ քո. զի հայրն քո որ տեսանէ ի ծածուկ , հատուսցէ քեզ յայտնապէս»։ Իսկ ծածուկ ոչ զայն ասէ, թէ ամենեւին մարդիկ ոչ տեսցեն. զի այս ոչ կարէ լինիլ։ Զի ահա պահեմք առհասարակ զպահս յիսնակաց եւ զայլն. եւ զայն տեսանեն մարդիկ. մի թէ ո՞չ է ընդունելի . եւ ժողովիմք յեկեղեցիս եւ աղօթեմք. եւ ողորմութիւն մարդկան առնեմք սակաւուց կամ բազմաց։ Նոյնպէս զխոնարհութիւն՝ զհեզութիւն զխաղաղութիւն ի մէջ մարդական առնեմք. մի թէ ո՞չ է ընդունելի. այլ զայս ոչ ասէ։ Այլ զծածուկ սրտին հրամայէ Տէրն. զի յորժամ բարիս գործես, մի առ նիցես ի ցոյցս մարդկան. որպէս մարդահաճոյքն, զի փառաւորեսցին ի մարդկանէ։ Զի լուանալ զերեսս եւ օծանել զհերս՝ ո՛չ զայն ասէ, թէ յորժամ պահես յարաժամ երթ ի բաղնիսն եւ լուա եւ օ՛ծ զքեզ։ Այլ զայն ասէ, թէ յորժամ պահես, լուա զղջմամբ եւ սրբեա խոստովանութեամբ ի հոգւոյդ քո զամենայն աղտ եւ զգարշութիւն մեղաց. այսինքն զնախանձ՝ զատելութիւն՝ զբարկութիւն՝ եւ զագահութիւն, եւ զայլ ամենայն մեղաց տեսակս. սոքա ամենեքեան սեւացուցանեն եւ ապականեն զհոգիս։ Զայսոսիկ հրամայէ լուանազ. եւ ոչ զաղտ մարմնական. որպէս Եսայի ասէ։ «Լուացարուք սրբեցարուք՝ ընկեցէք զչարիս յաձանց ձերոց առաջի աչաց իմոց եւ այլն»։ Եւ ապա այսպիսի պահքս՝ որոշի ի կեղծաւորացն. որք միայն զմարմնոյն ունին որ է ի փառս մարդկան. եւ ոչ ունին զհոգւոյն որ է ի փառս Աստուծոյ։ Նոյնպէս եւ այն որ ասէ. «մուտ ի սենեակ քո. եւ փակեա զդուրս». ոչ զայն ասէ, թէ յեկեղեցին մի աղօթեր. այլ սենեակ զմիտս կոչէ. եւ դրունք զզգայարանս։ Զսոյն եւ Եսայի ասէ. «խոյս տուր ժողովուրդ իմ. գնա՛ մուտ ի շտեմարանս. փակեա զդրունս»։ Ասէ թէ յորժամ աղօթես առ Աստուած, փակեա եւ արգիլեա՛ զամենայն զգայարանսդ յամենայն աշխարհական գործոց. եւ ի միտս քո ի խորհուրդդխօսեաց ընդ Աստուծոյ. որպէս ասէ Պօղոս. «սաղմոս ասացից մտօք. սաղմոս ասացից հոգւով եւ այլն»։ Նոյնպէս այն որ ասէ. «մի գիտասցէ ձախ քո». ոչ զայն ասէ, թէ յողորմութեան տուրսն. զձախ ձեռդ ի զատ պահեա. զի ահա յորժամ բրդեմք քաղցելոց զհացն, երկու ձեռօք ինի. եւ յորժամ զմերկն զգեցուցանեմք, նոյնպէս երկու ձեռօք լինի. եւ բազումք այսպէս։ Այլ ձախ զայն ասէ, թէ յորժամ ողորմիս աղքատաց, մի մարմնական սիրով որ զփոխարէնն խնդրէ . որպէս տեարք ծառայից տան վասն ծառայութեան. եւ չարք ոմանք գործակցացն տան. եւ բարեկամք բարեկամաց տաց. զի եւ նոքա նոցա տայցեն. այսոքիկ տուրքս՝ ձախողակի կենացս են. այսպէս մի լիցի ողորմութիւն ասէ։ Իսկ աջ է հոգեւոր սէրն. որ է վասն հանդերձեալ կենացն. առ այս հրամայէ զողորմութիւն առնել. որպէս եւ յայլ ուր ասէ. տուք փոխ ուստի ակն ոչ ունիցիք առնուլ»։ Դարձեալ ձախ է՝ որ վասն գովութեան եւ փառաց մարդկան տան գովչաց եւ այլոցն . ուստի հրաժարեցուցանէ. իսկ աջ է որ ի փառս Աստուծոյ տան յեկեղեցի՝ ի քահանայս եւ յաղքատս. առ որս հրամայէ։ Դարձեալ են ոմանք ի մարդկանէ՝ որք չար կամօք արգելուն զողորմածն յորոմածութենէ. այնպիսիքն ասէ՝ մի գիտասցեն զողորմութիւն քո. զի մի խափանեսցեն։ Այլ յաջողակ եւ բարի կամօք յորժամ ի միտդ անկանի, եւ թէ այլք բարեկամք յորդորեսցեն զքեզ, նոցա լո՛ւր եւ արա զողորմութիւն։ Դարձեալ աջն այն է՝ որ առ ձեռն պատրաստ լինի ի նոյն ներկայ ժամանակն որպէս այսօր . ապա ուրեմն ձախ է՝ որ յապայն է որպէս վաղն, կամ մի այլ տարին։ Զայն ասէ Տէրն, թէ զողորմութիւն մի ձգեր առ վաղիւն որ ձախ է. այլ ի յաջդ արա որ է այսօր. զի են բազումք՝ որք պահեն զողորմութիւն ի վաղն առնել, եւ ոչ հանդիպին. զի սատանայ հակառակ է. եւ տայ փոշիմանիլ եւ զղջալ. եւ այլ ինչ պատահարք խափանման լինին։ Վասն ասէ Յակոբոս, թէ «մի ձգեր առ վաղիւն. զի ոչ գիտես զի՛նչ լինի քեզ ի վաղիւն». վասն այն պարտ է ի նոյն ժամն որ ի միտն անկանի՝ տալ զողորմութիւն։ Դարձեալ աջ է ուրախութիւն. եւ ձախ է տրտմութիւն. որպէս յայտ է որ մարդիկ զուրախալի իրն՝ յաողակ կոչեն. իսկ զտրտմալին ձախ ասեն. վասն որոյ ասէ Տէրն թէ՝ զողորմութիւն մի՛ առներ հանդերձ տրտմութեամբ եւ հարկիւ որ ձախ է. այլ տո՛ւր զողորմութիւն ուրախ եւ զուարթ սրտիւ որ աջ է որպէս ասաէ Սողոմօն. «զտուրս զուարթս առատս սիրէ Աստուած»։
       Իսկ աստ հարցումն լինի, թէ վասն է՞ր յորժամ մեղանչեմք, ամենայն բարի գործքն զորս գործեցաք կորնչին. իսկ ողորմութիւն ոչ։ Ասեմք թէ վասն Գ պատճառի։ Նախզի՝ ողորմութիւն փո՛խ է Աստուծոյ. եւ որպէս առ մարդիկ փոխն ոչ կորնչի, թէ աղքատ է պարտատէրն, թէ հարուստ. թէ արդար թէ մեղաւոր. այլ ամենայն իրօք պարտ է հատուցանել զփոխն։ Երկրորդ՝ զի ողորմութիւն առ այլս լինի. թէպէտ մեղանչեմք՝ նա ոչ պղծի եւ կորնչի. զի ի բացեայ է. իսկ այլ բարի գործն որ առ մեզ է՝ յորժամ մեղանչեմք, մեղօքն պպղծի եւ կորնչի։
       Երրորդ՝ զի ողորմութիւն սէր է առ եղբարս. զոր հրամայէ Տտտտէրն կատարել. եւ որպէս սէրն երկարաձիգ է եւ անանց. նոյնպէս եւ ողորմութիւն անանց եւ անխափան։ Իսկ ողորմածքն՝ ողորմութիւն գտցեն յԱստուծոյ. եւ անողորմքն անողորմութիւն ըստ առաքելոյն. «անողորմ դատաստան լինելոց է այնոցիկ՝ որք ոչ առնեն ողորմութիւն»։ Ա՛յսպէս զի հայելին մաքուր՝ յորժամ զգեղեցկութիւն ինչ ընդդէմ կացուցանեմք, նկարէ յինքն. եւ զնոյնն ի մեզ դարձուցանէ։ Այսպէս աստուածային արդար իրաւունք դատաստանին՝ թէ զողորմութիւն եւ զբերութիւն գործովք մեր յանդիման կացուցանեմք արդար իրաւանցն, նկարի առ նա եւ հատուցանէ անդրէն առ մեզ համառօտ վճռաւ, թէ «եկա՛յք օրհնեալք հօր իմոյ»։ Եւ թէ անողորմութիւն եւ վատթարորւթիւն նկարի, զնոյն դարձուցանէ առ մեզ կարճ բանիւ, թէ «երթայք յինէն անիծեալք». եւ որպէս բնութիւն հայելւոյն ոչ փոփոխի եւ ոչ այլայլի ի հակառակ երեւմունսն. նոյնպէս եւ աստուծային իրաւունքն ոչ փոփոխի եւ ոչ այլայլի։ «Լուացարուք սրբեցարուք»։ Ասաց յառաջ քան զայս թէ, «ոչ ներեցից մեղաց ձերոց. յագեալ եմ ձեօք. զպահս ձեր ատեցի. խունկք ձեր պի՛ղծ են ինձ. զի ձեռք ձեր զի են արեամբ»։
       Իսկ այժմ զիա՞րդ խրատ տայ ուղղութեան։ Ա՛յս է պատճառն. զի սովոր է Աստուած սպառնալ մարդկան, զի յապաշխարութիւն ածցէ. եւ յորժամ դառնան, զփրկութեան յոյսն առաջի դնէ. որպէս նինուէացւոցն արար։ Զի յորժամ ի սպառնալեացն զարհուրեցան, եւ ի լաւութիւն դարձան, յայնժամ վաղվաղակի անցոյց զբարկութիւն. նոյնպէս եւ աստ ասէ։ «Լուացարուք սրբեցարուք»։ Այսինքն, ի ձեռն ապաշխարութեան՝ զղջան՝ արտասուաց՝ խոստովանութեան, եւ այլոցն։ Դարձեալ բանս այս՝ զհոգեւոր մըկրտութիւն նշանակկէ եւ գուշակէ. «որք մըկրտիմք ի հոգին սուրբ եւ ի հուր». զի մաքրէ զաղտեղութիւնս մեղաց. որպէս ասէ Պետրոս. «ապաշխարեցէ՛ք՝ եւ մըկրտեսցի իւրաքանչիւր ոք ի ձէնջ յանուն Տեառն Յիսուսի ի թողութիւն մեղաց»։ «Ընկեցէք զչարիս ձեր յանձանց ձերոց»։ Զի մի յորրժամ լսիցեն, «լուացարուք սրբեցարուք, » կարծիցեն զհրէական լուացմունս. վասն որոյ յաւել, թէ «ի բաց ընկեցէք զչարիս»։ Զդիւրութիւն առաքինութեան եւ զանձնիշխան ազատութիւն ցուցանէ. զի յո՛ր կողմ եւ կամիմք փոխիմք։ Եւ զի յետ լուացման մըկրտութեան՝ պարտ է զանձինս սուրբ պահել ըստ կաողութեան. վասն որոյ յաւել. «ընկեցէք զչարիս յանձանց». որպէս եւ Սողոմօն ասէ. «ամենայն պահպանութեամբ պահեա զսիրտ քո»։ «Առաջի աչաց իմոց. որպէս ասէ Սողոմօն. «առաջի ամենատես աչացն Աստուծոյ լիցի քո սրբութիւնդ. եւ ոչ որպէս կեղծաւորքն՝ որք յաչս մարդկան ձեւանան. եւ ի ներքոյ են գայլք յափշտակօղք. բերանով խօսին զխաղաղութիւն. եւ սրտիւ նիւթեն զնենգութիւն. «Ուսարւոք զբարիս գործել»։ Չորս ինչ հակառակ կայ բարի գործոց։ Նախ՝ բըռնութիւն բնոթեանս։ Երկրորդ՝ ծուլութիւն անձնիշխանութեանս։ Երրորդ՝ խաբէութիւն դիւաց։ Չորրորդ՝ ագահութիւն։ Եւ թէ ոք կամեսցի զերծանել յայսցանէ, պարտ է զյօժարութիւն կամացն ուղղել առպ բարին. եւ յԱստուծոյ խնդրել զօգնութիւն. որպէս ասէ Դաւիթ։ «Օգնութիւն ինձ ի Տեառնէ եկեսցէ» Այլեւ ուսանիլ ի սուրբ գրոց եւ յառաջնորդաց. որպէս ասէ. «ուսարո՛ւք զբարիս գործել». այսինքն է որ ասէ. «խնդրեցէք զիրաւունս. փրկեցէք զզրկեալն, եւ այլն ըստ կարգի»։ «Եւ եկայք խօսեցարուք ընդ միմեանս». կրկին է իմացումն։ Նախ խօսիլ ընդ միմեանս՝ զխոստովանութիւն է իմանայ։ Երկրկորդ՝ զխաղաղութիւն եւ զհաշտութիւն ընդ միմեանս. որպէս եւ Դաւիթ ասէ. «խոտորեա ի չարէ, եւ արա զբարի. եւխնդրեա զխաղաղութիւն, եւ այլն»։
       Այժմ պարտ է խոտորիլ ի չարէ եւ առնել զբարի ի ձեռն պահոց եւ ապաշխարութեան. եւ խնդրել զխաղաղութիւն ի չորս դէմս։ Նախ՝ ի հոգի եւ ի մարմինս մեր։ Երկրորդ՝ ընդ մեզ եւ ընդ Աստուած։ Երրորդ՝ ընդ մեզ եւ առ ընկերն։ Չորրորդ՝ եւ զայլս ընդ միմեանս հաշտեցուցանել։ Յայնժամ թէ իցեն մեղք մեր գարշելի իբրեւ զձանձախարիթ սեւացեալ, եւ իբրեւ ըզյորդան կարմիր արեամբ մածեալ, իբրեւ զձիւն եւ զասր՝ սպիտակ առնիցէ շնորհք եւ ողորմութիւն փրկչին մերոյ եւ Աստուծոյ Յիսուսի Քրիստոսի եւ նմա փառք յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։