Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Սիօն ամրոց էր Հրէաստանի զոր Եբուս կոչէին. որ է Երուսաղէմ. որ էառ Դաւիթ եւ արար զնա քաղաք թագաւորական։ Անդ եդ զտապանակն եւ զխորանն։ Անչդ եւ տաճարն շինեցաւ ի Սողոմօնէ։ Անդ եւ պաշտօն քահանայութեան։ Անդ ելանէր ամենայն Իսրայէլ պաշտել զՏէր։ Անդ զենանիւր գառն զատկին յօրինակ Քրիստոսի՝ որ բառնայ զմեղս աշխարհի։ Անտի ելանէին ամենայն օրէնք. ըստ այնմ, «ի Սիօնէ ելցեն օրէնք. եւ բան Տեառն յԵրուսաղէմէ»։ Վասն որոյ մարգարէն յառաջագոյն աւետիս մատուցանէր Երուսղէմի վասն գալստեան երկնաւոր թագաւորին։ Իսկ դուստր Սիօնի՝ զԵրուսաղէմ կոչէ. որ է քաղաք ծննդական. վասն զի անդ Քրիստոս զերկնային խաղաղութիւնն բաշխէր առաքելոցն. եւ նոքօք ամենայն տիեզերաց։ Եւ զի այս ամենայն, եւ եւս բազումք. յԵրուսղէմ կատարեցան եւ ամենայն փրկագործ տնօրէնութիւնքն։ Քառասնօրեայ գալն ի տաճարն։ Այս աւուր գալուստս։ Խաչն։ Թաղումն։ Յարութիւնն։ Համբառնալն։ Հոգւոյն իջանելն։ Մարմնոյ եւ արեան պատարագիլն ի սուրբն Սիօն։ Անդ եւ փչեաց յառաքեալսն ասելով. «առէք Հոգին Սուրբ»։ Վասն որոյ աւետիս տայ նմա ասելով։ «Ուրախլեր դուստր Սիօնի»։ Դարձեալ Սիօն հին ժողովարանն էր որպէս ասացաք. իսկ դուստր նորաս եկեղեցի։ Եւ դուստր կոչի մերս եկեղեցի։ Նախզի՝ զամենայն զոր ինչ հինն ունէր օրինակաւ՝ այժմ սա ունի ճշմարտութեամբ։ Երկրորդ՝ դուստր կոչի՝ որ է պտուղ Սիօնի. զի ի նմանէ ի Սիօնէ սկիզբն առին ամենայն կատարմունք նորս եկեղեցւոյ. այսինքն, քահանայութեան եւ պատարագացն եւ այլոցն ամենայնի։ Երրորդ՝ կոչի դուստր, որ է ծննդական. զի հանապազ ծնանի սուրբ աւազանաւն զորդիս մարդկան յորդիս Աստուծոյ. այսինքն, յորդէգրութիւն հօրն երկնաւորի, եւ ժառանգակից Քրիստոսի։ Զորոյ զմեկնութիւն բանիս ասասցուք յաւետարանէն որ ասէ։ «Իբրեւ մերձեցան ի Բեթփագէ եւ ի Բեթանիա»։ Բեթփագէ՝ տուն ծնօտի որ է աշխարհս. այսինքն տուն բանական մարդոյս. զի ծնօտն սպասաւոր է բանի. եւ միայն մարդս է բանական յամենայն կենդանիս զգայականս։ Դարձեալ՝ արին Սամփսոն՝ յօրինակ Քրիստոսի իշոյն ծնօտովն զհազարսն կոտորեաց. եւ ջուրել ի ծնոօէն։ Իսկ Տէր մեր ի նոյն տեղի զողջոյն իշոյ խնդիր արար եւ նսատաւ ի վերայ. այն որ ելանել կամէր ի կառս խաչին. եւ յաղթեաց սատանայական դասուն . եւ էառ աւար զագս մարդկան. եւ ի կողէն բղխեաց աղբիւր, եւ արբոյց ծարաւեացս։ Իսկ Բեթանիա որ է տուն սգոյ. որ սուգ եղեւ աշխարհի յանկմանէն Ադամայ։ Յորոյ օրինակ Ղազար մեռաւ ի նմա. եւ ինքն կենագործօղն եկն եւ կենդանացոյց. յառաջագոյն քերցն սգալով՝ յօրինակ նախապետացն եւ մարգարէիցն. որ սուգ ունէին ի վերայ Ադամայ. եւ աղաչէին զնա գալ ի փրկութիւն մեզ։ Բեթբագէ տուն ծնօտի. եւ զո՞րս առաքեաց ի յաւանակ. ոչ թէ զՓիլիպպոս եւ զԱնդրէաս . այլ զՊետրոս եւ զՅօհաննէս. զի էին նախամեծարք որպէս ի լերրինն. եւ զզատիկն պատրաստել. եւ ի յարութեանն ի գերեզմանն ընթանալ։ Պետրոս ծեր եւ հին աւուրբ՝ զդաս մարգարէիցն նշանակէ. որք նախ քան զմարդեղութիւն բանին՝ զփրկութիւն մեր պատմեցին։ Իսկ Յօհաննէս երիտասարդ՝ նշանակէ զդաս առաքելոցն. որ ի Քրիստոսէ առաքեցան յաշխարհ։ Եւ թէ վասն է՞ր ետուն թոյլ իշոյն արձակել։ Նախզի՝ գողացեալ էին այլք՝ եւ նոքա գտին. վասն այն ի փողոցն կապեալ էին. զի մի պատժեսցին իբրեւ զգող։ Երկրորդ՝ կամ մոլորեալ եկն ի գեօղն։ Երրորդ՝ կամ վասն անդրանկութեանն տային վասն անսրբոցն սուրբ. որպէս եդ օրէնս, եւ մինչչեւ էին փոխարկեալ։ Չորրորդ՝ կամ զկարօղ զօրութիւն իւր յայտնէ, թէ իշխան է եւ Տէր ամենեցուն։ Հինգերորդ՝ զի ցուցցէ աշակերտացն զկամւոր չարչարանսն, թէ որպէս իմ կամաւ ածեմ առիս զյաւանակն. այսպէս եւ թէ կամիմ, կարեմ զերծանել. բայց կամաւ երթամ։ Վերերորդ՝ զի թէպէտ էր ի թագաւորական ցեղէն. բայց ունէր զիշխանութիւն քահանայիցն. զի եւ էր ի Ղեւեայ ցեղէն։ Եօթներորդ՝ զի մարգարէութիւնքն կատարսցին Զաքարիային. եւ Յակօբայն որ ասաց վասն Յուդայի։ Ութներորդ՝ ի կրթութիւն ածէ զաշակերտսն տալ զինչեւ խնդրեսցենի զբժշկութիւնն. որպէս նոքա զյաւանակսն։ Իններորդ՝ զի ցուցցէ թէ ամենայն բռունց եւ հակառակորդ՝ հնազանդեսցին հրամանաց իմոց. որպէս տեարքն այնոքիկ յաւանակաց։ Տասներորդ՝ զի ոչ թէ միայն ինձ լսիցեն. այլեւ ձեզ. որպէս զյաւանակդ ածիցէք զամենայն յիմարացեալ ազգի գիտութիւն ի հանգիստ ինձ, եւ ի բարձօղ պատուիրանաց իմոց։ Իսկ թէ վասն է՞ր ոչ յառաջագոյն զայս արար։ Նախզի՝ մի շարժեսցին ի նախանձ, եւ անժամանակ մատնեսցեն զնա ի մահ։ Երկրորդ՝ զի վասն գործոցն եւ սքանչելեացն՝ իրաւունս տացեն նմա տեսօղքն։ Երրորդ՝ զի խորհուրդ խաչին յայտնեալ էր, եւ մերձ էր ի մեռանիլ։ Իսկ թէ վասն է՞ր ի վեայ յաւանակի։ Նախզի՝ մարգարէքն զայն գուշակեցին. «եւ չէ մարթ եղծանիլ»։ Երկրորդ՝ զի մեզ զխոնրահութիւն ուսուսցէ. որպէս ի ծնունդն տեսանի յաղքատ մօրէ. եւ ի խոնրահ այրի եւ ի մսրի. եւ շրջիլն հետի ոտս. եւ ի վերայ մոխրոյ նստիլն. եւ կերակուր երբեմն գարէղէն. եւ քիրտն եւ տանանկութիւնն. եւ հալածանքն. եւ զչափ արտասւելոյն ի գերեզմանն Ղազարու. եւ տրտմութիւն վասն այլոց հոգւոց. որպէս ի վերայ Երուսաղէմի տրտմէր. եւ վասն նոցա աղաչէր զհայր թողուլ նոցա։ Եւ որ զամենայն վասն զմեզ ուսուցանելոյ առնէր՝ այսպէս եւ զայս. այսինքն, զառաջնորդս եկեղեցւոյ. զքահանայս եւ զկրօնաւորս։ զի մի ձիաբոյծք լիցին որպէս զաշխարհականս. եւ կառս զարդարել եւ ջորիս. այլ թէ ուրեք վասն տկարութեան պիտոյ իցէ, իշով միայն ընթասցին։ Երրորդ՝ զի յիմար եւ անսուրբ կենդանիքն՝ ի յօրինակ մարդկայինս բնութեանս յիմարեալ ազգի ազգի պաշտմամբ եւ պղծալի գործովք պղծեալ. մինչ բանն էջ առ մեզ. եւ իմաստնացոյց գիտութեամբ. եւ սրբեաց ի պղծութենէ։ Եւ զի երկու էին. էշն յօրինակ հրէիցն. եւ յաւանակն հեթանոսաց. զի թէպէտ եւ հրէայքն ունէին զօրօնսն՝ այլ սուրբ ոչ էին. զի թողեալ զօրէնսն կռոց զոհէին. եւ բեռնակիր եղեալ ի ծառայութիւնն սատանայի, բազմամօք իբրեւ զէշ անմիտ թիկնախիլ եւ կողավէր վիրաւորեալ յոգի եւ ի մարմին. եւ որպէս նախ նստաւ ի վերայ իշոյն մինչեւ ի դուռն Երուսաղէմի. եւ ապա իջեալ նստաւ ի վերայ յաւանակին. եւ էշն զհետ ընթանալով եմուտ ի քաղաքն։ Զայս նշանակէր՝ զի երբեմն էին հրէայքն ժողովուրդք Աստուծոյ. եւ կամ երեք ամ ի նոսա քարոզեաց. եւ ապա հանգեաւ ի հեթանոսս։ Եւ դարձեալ նոքա հաւատալոց են յետ նեռինն. զոր ակնունին ըստ տեսլեանն սրբոյն Յօհաննու։ Եւ ըստ առաքելոյն «յորժամ լրումն հեթանոսաց մտցէ, յայնժամ ամենայն Իսրայէլ կեցցէ»։ Իսկ յաւանակն տրմուղ եւ անվարժ՝ հեթանոսք էին. որք էին առանց օրինաց եւ մարգարէից. եւ անկիրթ էին աստուածապաշտութեան ըստ կամս անձանց գնալով. եւ միայն կապեալ էին ի կռապաշտութեանն եւ ի մեղսն զորս գործէին. ըստ այնմ, «ի գործս ձեռաց իւրեանց կապեսցին մեղաւորք». եւ սատանայ ի բազմ աստուած մոլորութիւնն էր կապեալ զնոսա։ Եւ զի արտաքոյ ի փողոցն էին կապեալ. նշանակէ որ արտաքոյ էին ամենայն գործոց բարեաց. կամ արտաքոյ դրախտին հանեալք. եւ արտաքոյ վերինն Երուսաղէմի. կամ արտաքո օրինաց եւ մարգրաէից։ Իսկ փողոցն է անցաւոր կենցաղս. եւ բազմակոխ է. նոյնպէս եւ միտք մարդկան սատանայի եղեալ կոխան. զոր կապեաց սատանայ ի տոռունս մեղացն, եւ ի գայռս ախտիցն՝ զոր փողոց ասէ։ Եւ զի լուծանել հրամայէ . այսինքն, զժողովուրդս հրէից՝ յօրինացն յաւետարանն. եւ ի թլփատութենէ ի մկրտութիւնն։ Իսկ զհեթանոսն ի կռոցն ի խաչին երկրպագութիւն. եւ ի մեղացն յարդարութիւն։ Եւ զբոլոր բնութիւնս ինքն արձակեաց ի ձեռն խաչին յանիծիցն դատապարտութենէ յօրհնութիւն. եւ ի կապանաց մեղացն եւ ի դժոխային բանդէն։ Եւ արկանելն հանդերձս ի վերայ ի շոյն՝ յօրինակ աւազանին մաքրութեան ի ձեռն շնորհաց հոգւոյն. եւ ապա թագաւորն Քրիստոս եւ հայր իւր՝ հանգիցէ ի մկրտեալսն։ Եւ զի մկրտութիւնն զգեստ է ասէ առաքեալն։ «Որք ի Քրիստս մկրրտեցայք՝ զՔրիստոս զգեցեալ էք»։ Եւ դղրդեցաւ քաղաքն. եւ ելին ընդառաջ նորա»։ Յօհաննէս ասէ զպատճառ, թէ «զՂազար կոչեալ էր ի գերեզմանէն. եւ վասն այնորիկ ընդառաջ եղեւ նմա ժողովուրդն»։ Անհաւատ հրէից ժողովուրդքն եւ քահանայքն դպրօքն եւ փարիսեցեօքն վասն նախանձու դղրդէին. որպէս ի ծննդեանն ի գալ մոգուցն՝ խռովեցաւ Հերովդէս, եւ ամենայն Երուսաղէմ ընդ նմա. իսկ հաւատացեալքն՝ բարեբանեալ դէմ ընդ առաջ ելին նմա։ Իսկ արկանել զհանդերձս առ ճանապարհաւն։ Նախ՝ նշանակէ զպատիւ վարդապետին. զի ի վերայ զգեստիցն ընթասցին ոտք յաւանակին. որպէս եւ այժմ սովոր են մեծամեծք առնել։ Երկրորդ՝ զի ճանապարհ Տեառն պատրաստէին զինքեանս. ըստ այնմ թէ, «պատրաստ արարէք զճանապարհս Տեառն. եւ ուղիղ արարէք զշաւիղս նորա»։ Երրորդ՝ յօրինակ տիեզերաց՝ որք յետ յարութեանն այնքան հնազանդեցան աւետարանին , միչեւ զի ոչ միայն զզգեստս, այսինքն զինչս, այլեւ զանձինս մերկացան յոգւոց վասն սիրոյն Քրիստոսի. եւ արեամբ նահատակեցան։ Չորրորդ՝ զհանդերձս մարմնոյ մերկանային. զայն՝ որ արար հանդերձս մաշկեղէնս, եւ զգեցոյց Ադամայ. զի զանապականն եւ զառաջինն զգեցցին զգեստ։ Հինգերորդ՝ նշանակէ ի մեզ զծածակոյթ մեղացն՝ զոր յետոյ զգեցարք, մերկանալ ի մէնջ խոստովանութեամբ. եւ առաջի տարածանել Աստուծոյ, զի առ ոտն կոխեսցէ զմեղս մեր. այսինքն, ջնջեսցէ կորուսցէ եւ ապա ճանապարհ արասցէ ի մեզ. ըստ այնմ թէ, «գնացի ի նոսա՝ եւ բնակեցայց ի նոսա»։ Եւ այլք ոստս ի ծառոց հատանէին եւ այլն»։ Զի գարնանային էր ժամանակն. եւ ծաղկօք զուարճացեալ ծառքն. ուստի հատանէին թուփս. եւ Քրիստոս գարշապարացն մատուցանէին։ Նախ՝ ի կատարումն մարգարէիցն բանից, թէ «բղխեսցէ ծաղիկն յարմատոյն յԵսսեայ»։ Եւ յերգսն ասէր. «ես ծաղիկ դաշտաց». վասն որոյ զզգալի ծաղիկն՝ իմանալի ծաղրկին վկայ մատուցանէին։ Երկրորդ՝ ի նշանակել թէ, սա է որ ասացն. «բղխեսցէ երկրի զծաղիկ, եւ զծառ պտղաբեր ի պէտս մեր». վասն որոյ զնոյն առեալ նմա ընծայ էին իբր զպատարագ։ Երրորդ՝ զի երբեմն ծառոց երկրպագանէին. եւ երբեմն զոստս կռոցն մատուցանէին. իսկ յորժամ իմացան զճշմարիտն Աստուած՝ նմա ընծայեցին զոստս. որպէս ի ծնունդն մոգքն զխորհուրդաւոր պատարագս ընծայ էին. ոսկի եւ կնդրուկ եւ զմուռ. զի յորժամ մոլորեալք էին, զայնոսիկ կռոցն ձօնէին. այսինքն զոսկին եւ զկնդրուկն եւ զմուռն։ Չորրորդ՝ ընդ անիծիւքն Ադամայ որ անէծ զերկիր՝ դատապարտեցան եւ ծառք եւ բոյսք որ ի նմա փուշ եւ տատասկ բուսուցանել։ Իսկ յորժամ ծանեան հոգւով ծերքն եւ մանկունքն եբրայեցւոց զտէրունական գալուստն՝ զի ի նոյն գարնանային եղանակն յառաջին կարգն դարձուցանելով էր զերկիր. վասն որոյ ոստս տարածանէին. զի ի փշաբերութենէն յառաջինն դարձուսցէ պայծառութիւն։ Հինգերորդ՝ զարիական ըմբիշսն՝ յուլումպիական նահատակութիւնս ոստովք պսակէին. ծանեաւ ժողովուրդն՝ զի Տէր մեր յաղթօղ եղեւ զՂազարու կոչելով. վասն որոյ իբրեւ յաղթօղ թագաւորի՝ ոստօք արմաւենեօք ելին ընդ առաջ նորա։ Իսկ այն զի ծերքն ոստօք ձիթենեօք եւ տղայքն արմաւենեօք ելի ընդառաջ Քրիստոսի։ Նախ՝ նշանակեն զաստուածութիւն եւ զթագաւորութիւն նորա. զի ձիթենին զողորմութիւն նշանակէ. իսկ արմաւենին որ բարձր է հասակաւ՝ զի ի բարձանց գալուստն նշանակէ։ Երկրորդ՝ նշանակէ ձիթենին զօծումն մկրտութեան՝ զոր պարգեւեաց եկեղեցեաց սրբոց. իսկ արմաւենւոյն քաղցր է պտուղն՝ զքաղցր վարդապետութիւնն Քրիստոսի. ըստ այնմ, «քաղցր են ի քիմս իմ բանք քո քան զմեղր բերանոյ իմոյ»։ Իսկ այն զի ծերքն ունէին ոստս ձիթենիս. եւ տղայքն ոստս արմաւենիս։ Նախ՝ ձիթենին զծերոց պարարտ՝ այսինքն, զանկեղծ առաքինութիւնն նշանակէ. զի պարարտն ոչ ընդ ունի զխառնուածս. եւ նովիմբ գիրացեալ է եւ զարատացեալ. ըստ այնմ, «ծերութիւն իմ ի ձէթ պարարտութեան»։ Եւ դարձեալ՝ «եւս եւ բազումք եղիցին ի ծերութիւն պարարտութեան գէրգք եւ փափուկք եղիցին»։ Իսկ արմաւենին՝ զաղայացեալն անապական վերջին յարութեամբն, զգործոց արդարութեան զվայելչութիւնն նշանակէ. ըստ այնմ, «արդարքն որպէս զարմաւենիս ծաղկեսցին»։ Եւ դարձեալ՝ «տնկեալք եղիցին ի տան, եւ ի Դաւիթս Աստուծոյ մերոյ ծաղկեսցին». այսինքն, մինն՝ զաստի կենացս արդարութեան պտուղն նշանակէ. իսկ միւսն՝ զարդարութեան վայելչութիւնն, եւ զնորոգումն փառացն ի հանդերձեալն նշանակէ։ Երկրորդ՝ ձիթենին զծերոցն զլուսաւոր իմաստութիւնն նշանակէ. զոր մատուցանեն Աստուծոյ. եւ աղայքն արմաւենեաւ՝ նորափթիթ եւ անապական յարութեամբն զբարեգործութիւնս նշանակեն. այսինքն է, տեսական եւ գործնական առաքինութիւնքն, զորս կատարեն մարդիկ յաշխարհի։ Իսկ այն զի զդեմսն ծեր եւ տղայ ցուցանէ։ Նախ՝ նշանակէ ծերն եւ տղայն՝ որք ի հնումն եւ որք ի նորումս՝ բարի վարուք հաճոյացան Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ ծերքն նշանակեն զայնոսիկ՝ որք բազում ժամանակս ի մէջ մեղաց կան. եւ յետոյ զղջանան, եւ ի ձեռն ապաշխարութեան հաճոյանան Աստուծոյ։ Իսկ տղայքն են այնոքիկ՝ որք միշտ անմեղութեամբ կեան. կուսութեամբ՝ պահօք եւ աղօթիւք միշտ՝ եւ արիական գործօք հաճոյանան Աստուծոյ։ Իսկ ոստն ունի առ ինքն երիս՝ այսինքն, ծաղիկ տերեւ եւ պտուղ։ Նախ՝ նշանակէ զդաւանութիւն երրորդական անձնաւորութեանն՝ զոր ունիմք ի մեզ դասքս քրիստոնէից. եւ զնոյն մատուցանեմք Աստուծոյ։ Երկրորդ՝ ծաղիկն զհաւատն նշանակէ ի մեզ. որով պայծառանամք։ Իսկ տերեւն է յորսն. յոր միշտ ուրախանամք անճառ խնդութեամբ։ Իսկ պտուղն զսէրն՝ զոր արդեամբք ցուցանեմք առ Աստուծոյ եւ առ ընկերն։ Յորոյ ի խորհուրդ՝ այսօր մեր ոստովք ուռեաց դէմ ընդառաջ ելանեմք Քրիստոնէի գալստեանս։ Եւ այս վասն ութն պատճառի։ Նախզի՝ դիւրագիւտ է ուռն յամենայն տեղիս. ի լերինս եւ ի դաշտս։ Երկրորդ՝ զի վայրենի եւ անպտուղ է. որ նշանակէ վայրենի եւ անպտուղ գոլ զհեթանոսաց ազգս . այսինքն, ի հաւատոց եւ ի գործոց. եւ ի յայնանէ եկեալ ի հնազանդութիւն Քրիստոսի։ Երրորդ՝ զի ուռն յորժամ տնկեն, փութով արմատանայ եւ կանաչի. նմանապէս եւ ազգ հեթանոսց՝ ի լրոյ քարոզութեան առաքելոցն՝ փութով հաւատացին եւ արմատացան ի Քրիստոս։ Իսկ հրէայքն ունէին զօրնս եւ զմարգարէսն. եւ ի նոցա ազգէն ծնաւ Քրիստսոս. եւ երեսորւն եւ երեք ամ ի մէջ նոցա եկաց. եւ նոքա ոչ հաւատացին ի նոսա. այլեւ խաչեցին եւ եղեն տիրասպանք։ Չորրորդ՝ զի ուռւոյն յորժամ զգլուխն հատնեն եւ ջրեն, բազում ճիւղս արձակէ. նոյնպէս եւ ազգ հեթանոսաց որք առոգեցան կենդանարար ջրով աւազանին, եւ չարչարանօք հատան գլուխք նորա վասն Քրիստոսի հաւատոցն, բազում եւ զանազան պսակս առցեն ի գլուխս իւրեանց ի Քրիստոսէ յարքայութեանն երկնից։ Հինգերորդ՝ զի թոյլ եւ կակուլ է ուռն. նոյնպէս եւ հետեւօղքն Քրիսստոսի՝ պարտին հեզ եւ խոնարհ լինիլ հոգւով. զի բարձրասցին կանաչազուարճ փառօք ի վերինն Երուսաղէմ։ Վեցերորդ՝ զի ուռւոյն մէջն դատարկ է եւ ոչ լի որպէս այլ ծառոց. ցուցանէ, թէ որք հետեւսցից Քրիստոսի. պարտին դատարկ եւ թափուր լինիլ ի սիրոյ եւ փարթամութեանց աշխարհիս. զի ասէ Տէրն. «երանի աղքատաց հոգւով՝ զի նոցա է արքայութիւնն երկնից։ Եօթներորդ՝ զի տտիպ է եղեւ ուռւոյն. ցուցանէ թէ. հաւատացելոցն ի Քրիստոս՝ պարտ է սգալ եւ րտմիլլ յայսմ աշխարհի. զի ուրախասցի անդ. ըստ այնմ, «երանի սգաւորաց՝ զի նոքա մխիթարեսցին»։ Եւ սողոմօն՝ «սիրտ իմաստնոյ ի տուն սգոյ. եւ սիրտ յիմարին՝ ի տուն ուրախութեան։ Ութներորդ՝ զի ուռին ոչ առաւել երկայնայ որպէս այլքն. նոյնպէս եւ որք հետեւին Քրիստոսի, ոչ է պարտ զերկարութիւն կենաց ի մտի ունիլ եւ մոռանալ զարդարէ վճիռ որ է մահն. այլ միշտ սպասել մահու. որպէս ասէ Դաւիթ. «երանեալ է այր՝ որոյ օգնութիւն ի քէն է. ելս եդ ի մտի իւրում ի հովիտս տրտմութեան»։ «Եւ ժողովուրդն որ առաջի եւ զկնի երթային՝ աղաղակէին եւ ասէին»։ Առաջի՝ Ադամ իւրովքն ծննդօք մինչեւ ի ծնունդն Քրիստոսի. եւ զկնի՝ յայնմ օրէ միչեւ ի միւսանգամ գալուստ նորա։ Դարձեալ առաջի՝ օրէնքն եւ մարգարէք. քահանայութիւն եւ թագաւորութիւն. եւ Ովհաննէս կատարած. որ կարապետ էր եւ կարապետեաց առաջի նորա ի դժոխս։ Միջակ եւ կէտ ամենայնի Քրիստոսի քաղցր վարդապետութիւնն. որ զառաջինն յինքն յանկեցոյց. եւ երկրորդիս հիմն էարկ հաստատութեամբ։ Եւ զկնի՝ երանելի առաքեալքն եւ սուրբ վկայքն. եւ սուրբ վարդապետքն եւ հայրապետքն. եւ բովանդակ աւազանին ծնունդք. որք աղաղակէին եւ աղաղակեն. «Ովսաննայ բարձրելոյն. օրհնեալ եկեալ յանուն Տեառն». այսինքն փրկութիւն ի բարձանց. կամ կեցո կամ ապեցո. զի վասն Ղազարու յարութեանն ասէին զնա փրկիչ եւ ապրեցուցիչ։ Դարձեալ՝ որք անգէտն էին նորա զօրութեանն՝ ասէին այլո՞վ սա. եւ որք գիտէին՝ պատասխանէին. սա նա է՝ յառաջ քան զյաւիտեանս որդի Աստուծոյ ընդ Հօր՝ եւ այժմ եկն յաշխարհս։ Եւ միւսանգամասեն. ո՞վ սա՝ նա է ասեն, որ ի ձեռն խաչանիշ գաւազանին Մովփսէսի՝ զծովն պատառեաց ժողովրդեանն Իսրայէլի. եւ զփարաւօն զօրօքն իւրովք ընկղմեաց։ Եւ դարձեալ ասեն՝ ո՞վ է սա. նա է ասեն, որ զքառասուն ամ զհարսն մեր կերակրեաց յանապատին մանանայիւն. եւ զվէմն աղբիւրացոյց յերկոտասան վտակս։ Եւ դարձեալ ասեն՝ ո՞վ է սա. սա նա է ասեն՝ որ զյորդանան սանձեաց. եւ զպարիսպն երիքովի իբրեւ զջուր փշրեաց եւ փլոյց։ Ապա ասեն միաբան՝ օրհնեալ եկեալ թագաւորութիւն Հօր մերոյ Դաւթի։ Աստ համագոյ հօր խոստովանեցան զՔրիստոս Աստուած ըստ աստուածութեանն, եւ անորիշ ըստ մարդկութեանն. վասն որոյ որդի Դաւթի եւ Տէր դաւանեցին զնա։ «Խաղաղութիւն յերկինս եւ փառք ի բարձունս»։ Եւ զի՞նչ է որ ի ծննդեանն ի յերկիր խաղաղութիւն երգէին հրեշտակք. իսկ աստ մերձ ի մահն մարդիկ ասեն խաղաղութիւն յերկինս։ Քանզի յիջանելն յերկնից արար խաղաղութիւն մարդկան. իսկ յելանելն մերով բնութիւնս յերկինս՝ թողեալ առ մեզ զխաղաղութիւն իւր. ըստ այնմ, «զխաղաղութիւն զիմ տամ ձեզ. զխաղաղութիւն թողում ձեզ»։ Արար եւ երկնաւորաց խաղաղութիւն. ըստ այնմ թէ, «արար զխաղաղութիւն յերկինս եւ յերկրի»։ Զի մարդեղութիւն նորա ոչ միայն մարդկան եղեւ յօգուտ, այլեւ հրեշտակաց. վասն որոյ փոխադարձ են մարդիկ զխաղաղութիւն յերկինս առաքելով։ Դարձեալ՝ եւ այսու յայտ առնեն, թէ Տէր է երկնաւորաց եւ զերկոսեանն ի մի ած թագաւորութիւն։ Դարձեալ՝ զի հաշտեցոյց զհայր ընդ արարածս. եւ այնու արար խաղաղութիւն հրեշտակաց եւ մարդկան։ «Սաստեան աշակերտաց՝ զի լռեսցեն. եւ ասէ Յիսուս, թէ դոքա լռեսցեն՝ քարինքդ աղաղակեսցեն»։ Նախ քարացել ազգն հեթանոսաց՝ զի անպտուղք էին իբրեւ զքար. եւ ի ձեռն աւազանին շնորհաց՝ եղեն փառաբաիչք Աստուած. եւ պտղաբերք եղեն աստուածապաշտութեամբն։ Երկրորդ՝ «թէ դոքա լռեսցեն՝ քարինքդ աղաղակեսցեն»։ Այսինքն հրէայքն. զի անհաւատութեամբ քարացեալ էին. հաւատացին եւ եղեն քարոզք Քրիստոսի եւ աշակերտք. որպէս Նիկոդիմոս. Գամաղիէլ. եւ Պօղոս։ Երրորդ՝ «զի թէ մանկտիդ լռեսցեն, քարինքդ աղաղակեսցեն»։ Պետրոս վէմն այլովք առաքելովքն քարոզեսցէ զաստուծութիւնս իմ։ Չորրորդ՝ «թէ դոքա լռեսցեն՝ այսինքն, աշակերտքդ իմ, քարինքդ աղաղակեսցեն». զի ի փախչիլ աշակերտացն եւ ի լռել, վէմք պատառեցան. երկիր շարժեցաւ, գերեզմանք բացան. եւ մեծաձայն հնչմամբ աղաղակէին Աստուած քարոզելով զխաչելեալն եւ զյարոցեալն եւ զյարուցեալն ի մեռելոց։ Հինգերորդ՝ թէ ժողովուրդքդ եւ աշակերտքդ լռեսցեն՝ քարինքդ աղաղակեսցեն. այսինքն, ստնդիա մանկունքն. որք առանց խօսից եւ անբարբառք էին իբրե զքար. բացան բերանք նոցա. եւ ի գիրկս մարց իւրեանց աղաղակէին եւ ասէին. «Ովսաննայ օրհնեալ եկեալ յանուն Տեառն»։ Վասն որոյ եւ այժմ ի նոյն խորհուրդ՝ մանր մանկտիք ունելով ի ձեռս նիւթ ինչ ի փայտէ կամ յերկաթոյ, իբր նորաձայն հնչմամբ օրհնեն զգալուստ նորին։ Իսկ թէ վասն է՞ր մանկունք աղաղակէին։ Նախզի՝ ցուցցէ զզօրութիւն Աստուածութեան իւրոյ՝ զոր գոյացոյց յոչ էից եւ խօսս ետ մարդկան. եւ այժմ զանխօս լեզուս նոցա արձակեաց։ Երկրորդ՝ յուսադրութիւն առաքելոցն զոր ասաց. «մի՛ հոգայք թէ զի՛նչ խօսիցիք. զի հոգին սուրբ խօսեսցի ի ձեզ»։ Երրորդ՝ ի յանդիմանութիւն հրէից՝ որք գիտէին զօրէնս եւ զմարդեղութւն բանին, եւ չհաւատային։ Չորրորդ՝ ի յօրինակ հեթանոսաց՝ որք անգէտք էին ի Քրիստոսէ եւ քարացեալք. զօրութեամբ հոգւոյն եղեն ծանօթք Քրիստոսի հաւատոցն. եւ օրհնաբանիչք նմին։ Հինգերորդ՝ զի որպէս ի ծնունդն խայտալով ցնծային մանկունքն. ոմն երկրպագութեամբ. եւ ոմանք արեան հեղլով ուրախակցեալք ի միմեանց. այսպէս եւ ի մահն տղայքն եւ ծերքն՝ բանիւ մարգարէին ընդելուզեալք համաձայնութեամբ խայտային վասն փրկութեան աշխարհի։ Վեցերորդ՝ զի թագաւոր է. եւ թէ հրէայքն վասն նախանձու չլինէին եւ ի հոգիախօս ծերոց ընդունի։ Եօթներորդ՝ զի մարգարէին բանքն կատարեսցին։ Ութներորդ՝ զի ցուցէ թէ, որք զբարս եւ զանմեղութիւն տղայի ըստանան , նոքա արժանասցին իջման հոգւոյն եւ կանխասացութեան բարբառոյ։ Եւ տեսէք սիրելիք՝ թէ քանի առաւել էր սէր եբրայեցւոցն քան զմերս։ Նախզի՝ նոքա ոմանք զյաւանակն զարդարէին. եւ զհանդերձս ի ներքոյ ոտիցն տարածանէին. իսկ մեք զնոյն ինքն զՔրիստոս տեսեալ մերկ՝ եւ ոչ ծածկեմք։ Զի քրիստոնեայն եւ աղքատն՝ զկերպարանս Քրիստոսի ունի. որ վասն մեր աղքատացաւ։ Նաեւ զօտարն եւ զգերոյ տէրն՝ Քրիստոս արար գերէդարձ. զքահանայն եւ զվարդապետն եւ զայլն։ Երկրորդ՝ նոքա մերկացան ի հանդերձիցն. եւ մեք ի մթերից ժողովեալ ոչ տամք աղքատաց։ Երրորդ՝ նոքա յառաջ եւ զհետ երթային. եւ մեք ի տուն մտեալ՝ արտաքս հանեմք եւ թշնամանեմք։ Չորրորդ՝ նոքա առանց խնդրելոյ աղերսէին. եւ Տէրն իբրեւ զկարօտ առ մեզ գայ եւ խնդրէ. եւ մեք ոչ լսեմք. քանի՞ առաւել է պատուհասն մեր քան զնոցայն. որք յետոյ խաչօղք եղեն Քրիստոսի։ Արդ զարմաւենեաց օրս՝ զոր օրհնեալ օր անուանեցին իմաստունքն եկեղեցւոյ, օրինակ իմանամք վերջին աւուր գալստեանն Քրիստոսի. յորում փառօք հօր եւ ամենայն հրեշտակօք իջանէ յերկիր յարեւելից կուսէ։ Աստ յաւանակաւ՝ անդ չորեք կերպեան աթոռով. յորում բոլոր ազգ մարդկան դէմ ընդ առաջ ելանեն ի գերեզմանաց յարուցեալք. յորում եւ դղրդին մեղաւորք։ Իսկ ոստոցն զատուցմունք՝ զգործս իւրաքանչիւր նշանակէ։ Եւ զի այն օրն ի կիրակէ լինելոց է. որ է հասարակաց յարութիւնն եւ գալուստն Քրիստոսի. վասն որոյ եւ զայս տօնս ի կիրակէ տօնեմք որ է Տէրունի։ Իսկ յառաւօն ելանել զարդուք ի դուրս՝ առաջին գալստեանն է նշանակ։ Իսկ ի տասն ժամուն խաչիւ եւ ժամահարաւ՝ զերկրորդ գալստեանն ունի զխորհուրդ։ Բարձրացեալ խաչն՝ զնշան խաչին. որ երեւի իբրեւ զփայլակն յերկնից։ Ժամահարն՝ զփողոյն գոչելն. օրհնութեամբ մտանելն յեկեղեցին՝ զարդարոցն մտանելն ընդ Քրիստոսի յարքայութիւնն նշանակէ։ Իսկ ի վերայ բեմին ընթեռնուլ զաւետարանն՝ զնորա վարդապետելն եւ զմեր ուսանիլն նշանակէ. զոր այժմ օրինակաւ՝ իսկ յայնժամ դէմ յանդիման տեսանելով զՔրիստոս ի փառս հայրենի. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։