Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Իսկ եօթներորդ աւուրն յիշատակութիւն՝ եւ գալն ի գերեզման՝ նմանապէս ունի բազում խորհուրդ։ Նախզի՝ եօթն թիւն՝ մշտակոյս լսի եւ շնորհալի ըստ իմաստնոցն։ Զի ամենայն թիւն՝ ի ներքոյ տասնեկին կամ ծնանի զայլս, կամ ծնանի յայլմէ. որպէս չորսն ծնանի զտասն. եւ վեցն ծնանի յերից. իսկ եօթն՝ ոչ ծնանի զայլս, եւ ոչ յայլմէ ծնեալ լինի. վասն որոյ շնորհալի է թիւ եօթնեկին. զի եօթն ամսեայ ծնեալ մանուկն ապրի. եւ յեօթն ամիսն՝ ատամն բուսանի. եւ յեօթն ամն ուսումն ընդունի։ Երկրորդ՝ զի չափ է կենցաղոյս. զի շաբաթն եօթամբ չափի. եւ եօթն դար է կենցաղոյս. վասն որոյ ի սոյն օր եկեալ ի գերեզմանս, զտասն չափ լրման ժամանակի ի յիշումն ածեմք ննջեցելոցն։ Երրորդ դարձեալ՝ յարարչութեանն վեց օր գործեաց Աստուած. եւ յեօթն օրն հանգեաւ. «եւ օրհնեաց զօրն յեօթերորդ՝ զի նմա հանգեաւ». վասն որոյ աղաչեմք, զի եւ զհոգիս սորայ հանգուսցէ յայսմ աւուր. եւ օրհնութեան արժանաւորեսցէ։ Չորրորդ դարձեալ՝ ի վեց օրն արար զհանգիստ մարմնաւորաց. եւ յեօթն օրն՝ պատրաստեաց զհանգիստ սրբոցն ի լուսեղէն յարկսն. վասն որոյ աղաչեմք զՔրիստոս զի զպատրաստեալ հանգիստն պարգեւեսցէ սմա։ Հինգերորդ դարձեալ՝ ի յօրէնսն հրամայեաց վեց օր գործել մարմնաւոր. եւ զեօթն օրն՝ դադարիլ ի մարմնաւոր գործոյ. եւ գործել հոգւոյ զբարիսն. որպէս ասաց՝ «պատուեա զօր շաբաթուն». այսինքն գործեա զհոգեւոր հանգիստն եւ զբարիս. որ ցուցանէ, թէ հոգեւոր գործն բարի է եւ մշտնջենաւոր. եւ լուծումն եւ դադարումն ոչ ունին. ոչ բարին, եւ ոչ հանգիստն. զի անվերջք են երկոքեանն. վասն որոյ՝ յայսմաւուր խնդրեմք զհոգեւոր բարիսն, եւ զհանգիստն անվախճան հոգւոյ սորայ։
       Վեցերորդ դարձեալ՝ ինքն տէրն մեր յեօթներորդ աւուր շաբաթու եմուտ մարմնով ի գերեզման, եւ ելոյծ զապականութիւն. եւ հոգւով իջեալ ի դժոխս՝ ազատեաց զգերեալսն։ Եւ ապա յարեաւ ի կիրակիէ ինքն, եւ յարոյց զնոսա, եւ եհան յերկինս։ Նմանապէս այսօր եւ մեք ժողովեալ հայցեմք, զի լուծցէ զապականութիւն մեղաց սորայ. եւ ազատեսցէ զհոգի սորայ յօդային իշխանութեանցդ։ Եւ ապա առհասարակ ի յարութեան ի վերջնումն կիրակէին՝ յարութիւն շնորհելով սմա հանցէ ի կեանսն յաւիտեանականս։ Եօթներորդ դարձեալ՝ եօթն են գլխաւորագոյն մեղք՝ որք կոչին մահու չափք. երեք հոգեկան ըստ երից զօրութեանց նորա. եւ չորս մարմնական ըստ չորից տարերց. այսինքն է, հպարտութիւն, նախանձ, բարկութիւն. որք են բանին, ցանկութեանն, եւ ցասմնականին։ Եւ ծուլութիւնն որ է տրտմութիւն՝ հողոյն։
       Ագահութիւնն՝ հրոյ։ Որկորստութիւնն՝ օդոյ։ Եւ բզջախոհութիւնն՝ ջրոյ։ Եւ եօթն զգայարանօք գործէ ամենայն ոք զմարմնական մեղս. այսինքն, ըստ հինգ զգայութեանց. եւ երկու այլ՝ որ լինի եօթն. վասն սոցա թողութիւն խնդրեմք։ Ութներորդ դարձեալ՝ եօթն շնորհս ետ Աստուած Ադամայ. եւ եօթնեկի յանցանօք կորոյս զնոսա. վասն որոյ՝ եօթնիցս պատժեցաւ. այսինքն, զի զրկեցաւ յանմահութենէն, եւ ի դրախտէն, եւ ի կենացն փայտէ, եւ ցաւօք, վաստակիլն քրտամբք, ի փշաբեր երկիր, եւ ի հող դարձաւ. յայն խորհուրդս՝ այժմ յեօթն օրս, գամք դարձեալ ի գերեզման։ Իններորդ դարձեալ՝ եօթն են փոփոխմունք ամենայն մարդկան։ Նախ ըստ տարերացն. զի փոփոխիմք յառողջութիւն եւ ի հիւանդութիւն. երկու ըստ դիպւածոցն. զի փոփոխիմք ի հարստութիւն եւ յաղքատութիւն. երեք ըստ հասակին. զի փոխիմք ի տղայութիւն եւ ի ծերութիւն. չորս ըստ ուժոյն. զի փոխիմք ի զօրութիւն եւ ի տկարութիւն . հինգ ըստ պատկերին. զի փոխիմք ի գեղեցկութիւն եւ ի տգեղութիւն. վեց ըստ ախորժակաց. զի փոխիմք յուրախութիւն եւ ի տրտմութիւն. եօթն ըստ բոլորին. զի փոխիմք ի կենաց ի մահ. վասն որոյ եօթն անգամ գամք ի գերեզման։ Տասներորդ դարձեալ՝ ըստ է աստիճանաց. զի հոգին բաժանեալ ի մարմնոյ, եօթն աստիճանաւ մտանէ յեօթնաստեղեան խորանս լուսոյ. վասն այն ըստ իւրաքանչիւր աստիճանի՝ եօթն օր աղօթեմք եւ օգնական լինիմք նմա։
       Որ նշանակեցաւ յելանելն Յակոբայ ի միջագետաց ասորւոց . որ վեց օր ընթացաւ փախստեայ. եւ յեօթն օրն դադարեաց ի լերինն Գաղայադու խորան հարեալ. մինչ զհետ ընթացեալ լաբանու, զկուռս եւ զամենայն ինչս իւր որոնեալ ի տան նորա. եւ յորժամ ոչ եգիտ՝ ունայն դարձաւ յետս։ Արդ միջագետն՝ նշանակէ զերկիր բնակութեան մարդկան. ուր բնակեալ էին մարդիկ ի մէջ երկուց գետոց. այսինքն, ի մէջ ներքին ծովուս, եւ վերին ջրեղէն կամարին. որ գերիվերոյ այնր կամարի՝ հրեշտակաց է բնակութիւնն որպէս յԵրուսաղէմ. եւ ի ներքոյ անդնոց բնակեալ են դեւք՝ որպէս ի Բաբիլօն։ Իսկ ելանելն Յակոբայ ամենայն ընչիւք եւ ստացուածովք իւրովք՝ նշանակէ զելանելն մեր յաշխարհէս աստի ամենայն բարեգործութեամբ, զոր ստանամք աստ։ Եւ լաբան ասորի իւրայնովքն՝ են գունդք դիւաց. որ զհետ հոգւոյ մտեալ զվեց օր , մինչ հասանէ յեօթն օրն յօթեւանս, այսինքն ի կայանս հոգւոցն. զոր նշանակէ լեառն Գաղայագու. ոչ յԵրուսաղէմ, եւ ոչ ի Միջագետս. այլ ի միջին տեղւոջ ի կամարս երկնից բարձրացեալ։
       Եւ մինչ անդ հասեալ դեւք, որոնեն զամենայն ինչս մեր, եթէ գտանե՞ն ինչ յիւրայնոց արկածիցն ի մեզ։ Նախ զկուռսն խնդրելով, որ է պատիւ եւ պաշտօն դիւացն թերահաւատութեան. եւ ապա զայլ ինչ չարիս գործոց. եւ յորժամ ոչ ինչ գտանեն ի սրբութեամբ հոգիս հաւատացելոց, որպէս ոչ գտին ի տունն Յակոբայ, ունայն դառնան ամաչեցեալք յետս։ Զայս նշանակէ եօթնօրեայ աղօթք օգնական լինի սրբոցն. զի դարձցին գունդք դիւաց ամաչեցեալք յետս. եւ մի գտցեն զիւրեանց ներգործութիւնս ի նոսա։ Այս կատարմունքս առհասարակ ամենայն ննջեցելոց։
       Իսկ քահանայական կատարումն՝ ունի եւ այլ իմն խորհուրդ. որ յեօթն օրս՝ եօթն աստիճանաւ ծածկեմք զգերեզմանն։ Նախզի՝ եօթն խորհրդոց որ է յեկեղեցի՝ եղեւ կատարօղ. այսինքն մկրտութիւնն. դրոշմն. պատարագն. ապաշխարութիւնն. օծումնն. կարգն. եւ պսակն. վասն որոյ եօթն անգամ գամք ի գերեզման։ Երկրորդ՝ զի եօթն կարգաց եղեւ ընդունակ. այսինքն, դռանաբացութեան. սաղմոսերգութեան. երդմնեցուցչութեան. ջահընկալութեան. դպիր որ է կիսասարկաւագ. սարկաւագութեան. եւ քահանայութեան։
       Երրորդ՝ զի եօթնարփեան շնորհաց եղեւ ընդունակ հոգւոյն սրբոյ . որ է հոգի Աստուծոյ. իմաստութեան. գիտութեան. հանճարոյ. երկիւղի. աստուածպաշտութեան. եւ զօրութեան։ Չորրորդ՝ զի եօթն անգամ յաւուրն՝ օրհնէր զԱստուած ըստ Դաւթի. եօթն աղի քնարաւ ի սաղմոսերգութիւն. զի եօթն կանոնք սաղմոսաց՝ եւ ութներորդ երգ աստիճանաց՝ զխորհուրդ ունելով ութներորդին. յորում ելանեմք յայսմ կենցաղոյս ի հանդերձեալն։ Հինգերորդ դարձեալ՝ եօթն օրս այս նշանակեցաւ յեօթնօրեայ շրջագայութիւն տապանակին ի ձեռն քահանայից եւ ժողովրդոց ի կործանումն երիքովի. նմանապէս եւ մեք առեալ զաւետարանն սուրբ, եւ զխաչն փրկական քահանայիւք եւ ժողովրդուք, սաղմոսիւք եւ օրհնութեամբ, շրջիմք զեօթն օր առ գերեզմանաւն ի կործանումն ամրութեան սատանայի եւ դժոխոց, եւ յազատութիւն հոգւոց ննջեցելոց։
       Յայս միտս եւ մեք ի կատարումն օրհնութեան սաղմոսաց՝ բարձրաձայնելով աղաղակեմք որպէս նոքայն, զուրախութիւն հոգեւոր ընդ աղաչանս խառնելով. որպէսզի մեք ընդ նոսին արժանի լիցուք ազատութեան ի դժոխային կապանաց մեղաց։ Իսկ յիւրաքանչիւր աւուրս եօթնեցունց՝ խաչիւ եւ աւետարանաւ եւ այլովքն գալն ի գերեզման՝ այս է։
       Նախզի՝ խաչն է վերջին տնօրէնութեանն Քրիստոսի. եւ խաչիւն լուծաւ մահ. եւ խաչիւն ազատեցան հոգիքն ի տանջանանց. եւ խաչիւն բացաւ դուռն դրախտին։ Եւ խաչն է կնիք եւ պահապան կենդանեաց եւ մեռելոց։ Եւ ի խաչէն ցրուին սարսեալ դիւական գունդք։ Եւ խաչիւն տեսանեմք զՔրիստոս ի միւս անգամ գալստեանն։ Դարձեալ զի աւետարանաւն գամք . զի եօթն բանքն Քրիստոսի ի վերայ խաչին՝ են գրեալ յաւետարանին։ Առաջինն հայր՝ թող սոցա. երկու՝ այսօր ընդ իս իցես ի դրախտին. երեք՝ կին ահա որդի քո. չորս՝ ծարաւի եմ. հինգ՝ ելի ելի լամասափաքթանի. վեց՝ հայր ի ձեռս քո անձն առնեմ զհոգի իմ. է՝ ամենայն ինչ կատարեալ է։ Յաղագս որոյ՝ եւ զաւետարանն բերեմք ընդ խաչին ի գերեզմանն։ Իսկ զի զսրբոց աղօթսն նւիրեմք աստ. զի սուրբք ամենայն եօթնիցս առաքինութեամբ՝ որ է հաւատ՝ յոյս՝ սէր . խոհեմութիւն. արիութիւն. ողջախոհութիւն. եւ արդարութիւն՝ հաղորդակից եղեն խաչին. եւ հնգիցս արեանն Քրիստոսի. այսինքն, որ ի թլփատութեանն, եւ ի կայլակս արեանն. ի կողէն, յոտիցն, եւ ի ձեռացն։
       Յայս միտս զաղօթս նոցա յիշատակելով բարեխօս դնեմք։ Այլեւ զաստուածածինն սուրբ յիշելով՝ զի եօթնեկի են բանք սրբուհւոյն գրեալ յաւետարանին։
       Առաջին բանն է որ ասաց առ հրեշտակն. զիա՞րդ լինիցի ինձ այդ. զի զայր ոչ գիտեմ. երկու՝ ահաւասիկ կամ աղախին Տեառն. երեք՝ յորժամ ետ ողջոյն Եղիսաբեթի. չորս՝ մեծացուսցէ անձն իմ զՏէր. հինգ՝ որդեակ զի՞նչ գործեցեր մեզ զայդ. վեց՝ գինի ոչ ունին. եօթն՝ զինչ ասասցէ ձեզ՝ արասջիք։ Եօթնեկի բանիւքս այսոքիւք՝ զաստուածածինն սուրբ բարեխօս դնեմք առ միածին որդին։ Իսկ վերջին աղօթքն է՝ Քրիստոս որդի Աստուծոյ. որ նկատէ զիրս վերջին դատաստանին. առ աջակողմեանսն եօթնալիր օրհնութեամբ որ ասէ նախ՝ եկայք. երկու՝ օրհնեալք. երեք՝ հօր իմոյ. չորս՝ ժառանգեցէք. հինգ՝ զպատրաստեալ արքայութիւնն. վեցն՝ ի յեօթն ի հանդերձեալ երկրին։ Նմանապէս եւ ձախակողմեանքն արժանասցին եօթնիցս անիծից։ Յորոց փրկեսցէ Քրիստոս որդին Աստուծոյ՝ զամենայսն զհաւատացեալս անւան իւրոյ յանիծակիր տանջանացն. եւ լսեցուսցէ զձայնն երանական եօթնալիր օրհնութեան ի դասս աջակողմեանն, ի խորանս հրեշտակերամ, անթառամ պսակացն, մշտաւէտ ուրախութեանցն ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ յաւիտեանս ամէն։ Այսքան բաւականասցի ի տեսութիւն եօթանց աւուրց կատարմանց ննջեցելոցն ի Քրիստոս։