Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Ասեն բժիշկք թէ, զանազան են կերակուրք մարդկան. հիւանդաց եւ առողջաց։ Զի որ հիւանդ է, պիտոյ է նմա դառն դեղ. եւ որ դարձեալ է ի հիւանդութենէ, բայց դեռ եւս անզօր է, պիտոյ է նմա թեթեւ կերակուր. որպէս գարեջուր եւ շլֆօն. զի ոչ է օգուտ նմա գինի, կամ գէր միս։ Իսկ որ կատարեալ առողջ է եւ զօրաւոր՝ պիտոյ է նմա հաստատուն կերակուր. որպէս գինի եւ խորովեալ գառն եւ այլ ինչ։ Նոյնպէս զնազան է եւ հոգեւոր կերակուրն։ Զի որ ի մահու չափ մեղացն հիւանդացեալ է. կերակուր է նմա դառն դեղ. այսինքն. զղջումն եւ խոստովանութիւնն։ Եւ որ նոր դարձեալ է ի մեղաց՝ պիտոյ է նմա կերակուր. այսինքն, պահք՝ եւ աղօթք՝ եւ ողորմութիւն։ Եւ որ կատարեալ առողջացեալ է ապաշխարութեամբն՝ պիտոյ է նմա կերակուր մարմին եւ արիւնն Քրիստոսի. որ գառն է Աստուծոյ՝ որ խորովեցաւ ի վերայ խաչին։ Այլ այսպիսի հաստատուն եւ կատարեալ կերակուրս՝ ոչ է օգուտ այնպիեացն, որք են ի ծայր հիւանդութեան մեղացն. այ լ մահ է նոցա. որպէս գինին եւ միսն մարմնաւոր հիւանդին։ Նաեւ որք նոր են դարձեալ ի մեղաց, եւ դեռ եւս անզօր են, եւ ի մէջ ապաշխարութեան են, եւ ոչ նոցա է օգուտ. զի կերակուրս այս՝ քան զամենայն կերակուր հզօրագոյն է. նա պիտոյ է նմա մեծ ջերմութիւն ի ստամոքս հոգւոյն՝ որ կարէ հալել։ Վասն այն ասէ Պօղոս։ «Փորձեսցէ մարդ զանձն իւր՝ եւ գիտասցէ, թէ ի մահու չափ մ՞եղս է թէ ոչ. եւ ապա ի հացէ անտի կերիցէ եւ այլն»։ Եւ արդ վասն հաղորդութեանն՝ հինգ իրս ասենի է։ Նախ թէ՝ որք հաղորդին կամ մատուցանեն պատարագ՝ պարտ է ահիւ եւ դողութեամբ պատարագել եւ հաղորդիլ։ Երկրորդ՝ ընդդէմ նոցա որք հաղորդին կամ պատարագեն՝ եւ յետոյ ոչ պահեն սրբութեամբ։ Երրորդ՝ ասելի է ընդդէմ նոցա՝ որք ոչ կամի պատարագել կամ հաղորդիլ. այլ ծուլութեամբ յետս կենան։ Չորրորդ՝ ասելի է ընդդէմ նոցա՝ որք անարժան հաղորդին։ Հինգերորդ՝ ասելի է, թէ լինի արժանաւոր հաղորդիլ կամ պատարագել։ Արդ՝ տեսցուք զառաջին գլուխն, թէ այն որ հաղորդի կամ պատարագ մատուցանէ՝ պարտ է ահիւ եւ դողութեամբ մատուցանել եւ հաղորդիլ վասն են պատճառի։ Նախ՝ հաստատի օրինակաւ. զի յորժամ Մովսէս կամեցաւ երթալ եւ տեսանել զմորենին վառեալ՝ ասէ ցնա Տէրն . «մի մերձենար այսր. լոյծ զկօշիկս յոտից քոց. զի տեղիդ յորում դու կաս՝ երկիր Սուրբ»։ Արդ՝ լեառն Սինայ օրինակէ. եւ սուրբ սեղանն ճշմարտութիւն ուր Քրիստոս պատարագի. վասն այն պարտ է ահիւ եւ դողութեամբ մատչելի. եւ ի բաց հանել զկօշիկս որ ի մեռեալ մորթոյ. զի այսինքն, զամենայն չար գործս որ մեռելութիւնն է հոգւոյ։ Երկրորդ՝ զի գրեալ է յառաջին թագաւորութիւն թէ, «տեսին զտապանակ Տեառն բացեալ՝ եւ զի ոչ էին արժանի, եհա ի նոցանէ , ԾՌ եւ Հ այր։ Եւ արդ՝ եթէ այսպիսի մեծ պատիժ կրեցին որք զտապանակն տեսին աչօք միայն. ո՞րչափ առաել ահիւ եւ դողութեամբ պարտ է առ նուլ զմարմինն Քրիստոսի՝ որ բազմապատիկ բարձր է քան զտապանակն։ Եւ այն զի ճաշակելն առաւել քան զտեսանելն. որպէս ասէ առաքեալն որք անարժան հաղորդին. «վասն այն են ի ձեզ բազում հիւանդք եւ ախտաժէտք. եւ շատ ես որք ննջեցեալք եւս են»։ Երրորդ հաստատի՝ զի Ովհաննէս ոոր սրբեցաւ յորովայնէ՝ եւ անմեղութեամբ յանապատի սնեալ. եւ ի Քրիստոսէ հրաւիրեալ, երկեաւ եւ դողաց դնել զձեռն իի վերայ գլխոյն Քրիստոսի եւ մկրտել զնա։ Ասաց՝ «ինձ պարտ է ի քէն մկրտիլ եւ դու առիս՞ գաս» ո՞րչափ առաւել պարտ է երկնչիլ՝ որ ոչ յորովայնէ մաքրեալ, այլ ի մէջ աշխարհիս սնեալ , առնուլ զմարմինն Քրիստոսի եւ ճաշակել որ ընդաջմէ հօր է նստեալ եւ ի փառս աստուածութեան։ Չորրորդ՝ զի Մարիամ Մագդաղենացին որ յոյժ ջերմ սիրով սիրէր զՔրիստոս, եւ ի կենդանութեանն եւ ի մահուն բազում սպասաւորեալ էր նմա, յորժամ կամեցաւ համբուրել զոտս նորա, ոչ ետ թոյլ. այլ ասաց «մի մերձենար յիս. զի անկատար ես դու». քանի՞ առաել պարտ է երկնչիլ մեզ մերձենալ առ սոսկալի խորհուրդն. որք ոչ ունիմք զնոյն ջերմութիւն սիրոյն։ Հինգերորդ՝ զի հարիւրապետն որ ունէր կատարեալ հաւատ՝ յորժամ ետես զի երթայր Քրիստոս ի տուն նորա, աղաղակեաց եւ ասէ. «Տէր չեմ բաւական թէ ընդ յարկաւ իմով մտես»։ Նաեւ առաքեալն Պետրոս ասաց ցՔրստոս. «ի բաց գնա յինէն Տէր՝ զիի այր մեղաւոր եմ ես». յոյժ հաճի Քրիստոս ընդ այսպիսի խոնարհութւնս. քանզի ասաց հարիւրապետին. «եղիցի քեզ որպէս եւ կամիս՝ եւ ողջացաւ ծառայ նորա». եւ ցՊետրոս ասաց՝ «մի երկնչիր՝ այսուհետեւ զմարդիկ որսայցես»։ Ապա յայտնի է՝ զի պարտ է ահիւ եւ դողութեամբ մատչիլ ի սպասաւորութիւն այս խորհրդոյս եւ ի ճաշակումն. եւ ոչ համարձակիլ յանդգնութեամբ։ Այս առաջին գլուխն։ Երկրորդ ասելի է ընդդէմ նոցա, որք մատուցանեն պատարագ կամ հաղորդին եւ յետոյ ոչ պահեն զՔրիստոս առ ինքեանս. այլ մահու չափ մեղօք ի բաց հանեն ի սրտից իւրեանց։ Նախ՝ այսոքիկ նման են Յուդային. որ ընդ Քրիստոսի բազմեալ եկեր ի սեղանն. նոյնպէս եւ հաղորդեցաւ եւս յորժամ ասաց Քրիստոս «առէք կերէք ի սմանէ ամենեքեան». բայց փութով արտաքսել, եւ մատնեաց զնա խաչահանուացն։ Վասն այն ասէ Սիրաք վասն այնպիսի նենգաւոր սիրելեաց թէ՝ «են սիրելիք առ սեղանս՝ որք ոչ մնան ի ժամանակս նեղութեան»։ Երկրորդ՝ նման են այնոքիկ հրէիցն՝ որք յաւուրս ծաղկազարդին մեծ պատուով ընկալան զՔրիստոս. եւ յետոյ մեծ նախատանօք արտաքսեցին զնա յԵրուսաղէմէ։ Վասն զի բազումք պատրաստեն զսիրտս իւրեանց յաւուրս պահոց քառասնորդաց եւ ի տօնի զատկին հաղորդին. եւ յետոյ արբեցութեամբ եւ ազգի մեղօք նախատեն զՔրիստոս. եւ փախչի ի նոցանէ։ Զի լաւ է ոչ ընկալնուլ զհիւրս, քան թէ ընդունիլ եւ յետոյ անարգանօք արտաքս հանել։ Երրրորդ դարձեալ՝ նման են հրէիցն՝ որք ընտրեցին զբարաբբա աւազակն. եւ թողին զորդին Աստուծոյ։ Նոյնպէս նոքա զՈրդին որ կենդանի է՝ հանեն արտաքս եւ զաւազակն սատանայ որ սպանանէ զհոգիս նոցա ընդունին։ Եւ այս յոյժ դժուարի է Աստուծոյ. զի ասէ սաղմոսն. «զի թէ թշնամւոյն նախատեալ էր, համբերէի արդեօք. այլ դու մարդ առաջնորդ իմ եւ ծանօթ իմ». վասն այն զարժանի պատիժն դնէ ի վերայ նոցա ասելով. «եկեցէ մահ ի վերայ նոցա՝ եւ կենդանոյն ի ջցեն ի դժոխս»։ Եւ յայլ ուր ասէ. «որ ուտէր ընդիս հաց՝ յաճախեաց առնել ինձ զխաբէութիւն»։ Վասն այն նոցա պատիժ խոստանայ. «այլ դու Տէր ողորմեաց ինձ՝ եւ կանգնեա զիս. եւ ես հատուցից նոցա»։ Վասն որոյ պարտ է զգուշութեամբ պահել զխորհուրդ պատարագին որք մատուցանեն եւ որք հաղորդին . զոր բնական օրինակօք հաստատեմք։ Զի ասեն իմաստունք թէ՝ սատաֆն որ ի ծովն է՝ գայ յերես ջրոյն եւ առնու յինքն ի ցօղոյ երկնից, եւ զգուշութեամբ պահէ. եւ ի նոյն ժամն փակէ զինք եւ ի ջանէ յատակս ծովու. եւ փոխէ զցօղն ի գեղեցիկ մարգարիտ։ Այսպէս պարտէ մեզ բարձրանալ ի դառնութեանց մեղաց աշխարհիս՝ եւ առնուլ զերկնային ցօղն. այսինքն, զմարմին եւ զարիւնն Տեառն. եւ փակել մեծ ընդ միմեանս զհոգի եւ զմարմինս. եւ ի ջանել ի վայր կոյս խոնարհութեան. եւ փոխել զնա ի գեղեցիկ մարգարիտ. այսինքն, բարի գործովք հասանիլ տեսութեանն Աստուծոյ որ է պատուական մարգարի։ Այլ բազումք նման են օձին այն՝ որ յորժամ երթայ ըմպել զջուրն, հեղու զթոյնս իւր ի վերայ քարի. եւ յորժամ ըմպէ զջուրն, դարձեալ առնու զթոյնս. այսպէս որք կամին ըմպել ի կենդանի աղբերրէն որ է մարմին եւ արիւնն Տեառն, յայնժամ հեղուն զթոյնս մեղաց իւրեանց. այլ յետ հաղորդելոյն՝ դարձեալ դառնան ի նոյն մեղս առաջինս։ Այս երկրորդն։ Երրորդ՝ ասելի է ընդդէմ նոցա, որք ոչ կամին պատարագ մատուցանել կամ հաղորդիլ. այլ յետս կենան ծուլութեամբ։ Եւ պարտ է այնպիսեանց տրտմազգած լինիլ ցաւագին վասն հինգ պատճառի։ Նախզիի՝ Աստուած բարկացեալ է ի վերայ նոցա. եւ այս ոչ է զարմանք. զի պարտ է հանապազ զԱստուած հանգուցանել ի տունս իւրեանց. այսինքն ի հոգիս. նաեւ ոչ ի տարւոջն միանգամ ընդունին զնա. որպէս ասէ աւետարանն. «յիւրսն եկն, եւ իւրքն զնա ոչ ընկալան»։ Եւ պարտ էր եկնչիլ ի բանէն յայնմանէ որ ասէ Քրիստոս առ դժոխայինսն. «երթայք յինէն անիծեալք ի հուրն յաւիտենից. զի օտար էի եւ ոչ ժողովեցիք զիս»։ Երկրորդ՝ պարտ էր նոցա ցաւագին եւ տրտում լինիլ վասն անարժանութեան իւրեանց. զի ոչ են արժանի ուտել զհացն կենաց։ Այլ այնպիսիքն ջատագով լինիլ մեղաց իւրեանց ասելով. «լաւ է ոչ առնուլ զմարմինն Քրիստոսի, քան թէ առնուլ անարժանութեամբ»։ Որոց պատասխանելի է թէ՝ բարւոք առնեն զի անարժանութեամբ ոչ հաղորդին. որպէս ասէ աւետարանն, թէ «ոչ է պարտ առնուլ զհաց մանկանց եւ արկանել շանց». այլ նոքա ամօթով լինելոց են. զի պարտ էր նոցա ի կարգս մանկանց լինիլ. այլ նոքա դասեն զինքեանս ի թիւ շանցն։ Երրորդ՝ պարտ էրր նոցա տրտմիլ եւ ցաւիլ. զի Քրիստոս զխորհուրդ մարմնոյ իւրոյ՝ յանձնեաց յաշատկրտսն իւր ի նշանակ մեծ սիրոյ, յորժամ կամիէր զատիլ. ե կամեցաւ զի անմոռանալի կացցէ ի միտս նոցա. որպէս ասաց. «զայս արարէք առ իմոյ յիշատակի»։ Վայ է այնոցիկ՝ զի եւ ոչ ի տարւոջն յիշեն միանգամ զսէրն Քրիստոսի հաղորդիլով ի մարմնոյ նորա։ Չորրորդ պատճառ՝ պարտ էր նոցա ցաւիլ եւ հոգալ եւ արտասուել. զի ամենօրհնեալ հիւրս այս Քրիստոս՝ յորժամ գայ ի տունս մեր՝ բազում բարութիւն եւ օգտութիւն ունի ընդ ինքեան. եւ նոքա զրկին յարս բարութենէս։ Եւ զայս բարութենէս խօսի Ղուկաս թէ, յորժամ Զաքէոս ընկալաւ զՔրիստոս ի տուն իւր՝ լուաւ թէ. «այսօր եղեւ փրկութիւն տանս այսմիկ»։ Նաեւ սարեփթացի կինն որ ընկալաւ զԵղիա ի տուն իւր եւ կերակրեաց զնա՝ եղեւ այն իւրեանն պատճառ փրկութեան. զի ինքն եւ որդիք իւր կերակրեացան ի նմանէ եւ ոչ պակասեցաւ ի տանէ նորա իւղ եւ ալիւր։ Քանզի որ արժանաւորութեամբ ընդունի զՔրիստոս ի տուն իւր՝ փրկութեան հանդիպի որպէս Զաքէոսն. եւ շնորհ եւ ողորմութիւն ոչ պակասի ի նմանէ ի կողմանէն Աստուծոյ։ Արդ զայսպիսի հիւրս ընդունիլ ի տունս՝ է մեծ խաղաղութիւն եւ պահապան յամենայն վշտաց. որպէս ասէ սաղմոսն. «թէ գնացից ի մէջ ստուերաց մահու՝ ոչ երկայց ի չարէ. զի դու Տէր ընդ իս ես»։ Այլ Սողոմօն վայ տայ նոցա՝ որք ոչ հաղորդին կամ պատարագեն ասելով. «վայ միոյն ի ճանապարհի. թէ գլորի, ո՞ յարուսցէ զնա»։ Զի այնպիսիքն որք չեն արժանի այսմ սրբոյ սեղանոյս. նոքա եւ չեն արժանաւոր երկնաւոր սեղանոյն. որպէս ասէ աւետարանն. «թէ ոչ կերիջիք զմարմին եւ զարիւն որդւոյն Աստուծոյ, ոչ ունիք կեանս յանձին»։ Վասն զի գրեալ է յօրէնս թէ, «մարդ որ անսուրբ լինի կամ ի ճանապարհի, եւ ոչ կարիցէ ուտել զզատիկ Տեառն ի միւս ամիսն արասցէ զզատիկն։ Եւ թէ սուրբ լինիցի եւ ոչ ի ճանապարհի, այլ վասն հեղգութեա ոչ կերիցէ զզատիկն ասէ՝ սատակեսցի անձն այն ի ժողովրդենէն»։ Վասն այն գրեալ է ի կանօնս հարցն ի վերայ հաւատացեալոց. զի ի տարւոջն միանգամ խոստովանիցին զմեղս իւրեանց. եւ կերիցեն զգառն Աստուծոյ . թէպէտ եւ կարի ծոյլք լիցին։ Եւ թէ անցանի տարի մի որ ոչ խոստովանիցի, եւ ոչ հաղորդիցի, զայնպիսին ոչ ընդունիցին յեկեղեցին. եւ թէ մեռանի, ոչ թաղիցեն զնա ի գերեզմանս քրիստոնէից. այլ արտաքոյ ի դաշտի։ Հինգերորդ՝ պարտ էր նոցա ցաւագին եւ տրտում լինիլ. զի ի ջերմութենէ սիրոյն Աստուծոյ՝ յոյժ սառուցեալ են այնպիսիքն։ Զի յառաջ ժամանակս յաւուրս առաքելոցն՝ այնպիսի ջերմ էին քրիստոնեայք ի սէրն Աստուծոյ, զի յամենայն օր հաղորդէին. այլ յետոյ սակաւ մի հովացան եւ յամենայն կիրկաէի. եւ յետոյ առաւել հովացան, զի ի տարւոջն երեք անգամ հաղորդէիին ի մեծամեծ տօնս. այսինքն, ի տօնի ծննդեանն. եւ ի մեծի զատկին. եւ ի գալստեանն հոգւոյն, կամ ի վարդավառին։ Եւ յետոյ առաւել հովացան. վասն այն կանօնս կարգեցին յեկեղեցիս ի տօնի մեծի զատկին հաղորդիլ ամենայն ժողովրդեանն. բայց որ կարէ արժանաւորութեամբ հաղորդիլ, այլ աւելի ի տարւոջն բարի է. այսինքն, ի յայտնութեանն. եւ ի զատկին. եւ ի հոգւոյ գալստեանն. եւ ի վարդավառին. եւ ի սուրբ Աստուածածնին. եւ ի սուրբ խաչին. ի սրբութիւն վեց շարժմանցս մերոց եւ ամենայն զգայարանցս. եւ թէ ոչ կարէ՝ զմիանգամն ոչ է պարտ պակասեցուցանել։ Բայց սոքա քան զամենեսեան սառուցեալ գտան. զի բազում տարիք անցանեն որք չ խոստովանին կամ հաղորդին։ Այս երրորդ գլուխն։ Չորրորդ՝ ասելի է զնոցանէ, որք անարժան եւ մահու չափ մեղօք հաղորդին կամ պատարագեն։ Գիտելի է՝ զի այնպիսիքն՝ կրկին անգամ բեւեռեն զՔրիստոս ի խաչին. որպէս ասէ առաքեալն. «վերստին ի խաչ հանեն զՈրդին Աստուծոյ. եւ դարձեալ խայտառակին»։ Եւ երեք կերպիւ առաւել են նոքա քան զհրէայսն որք զՔրիստոս խաչեցին։ Նախզի՝ հրէայք որք խաչեցին՝ ոչ գիտէին եթէ Քրիստոս Աստուած է ճշմարիտ. որպէս ասէ առաքեալն. «եթէ էր ծանուցեալ՝ ոչ արգեօք զՏէրն փառաց ի խաչ հանէին»։ Այլ որք մահու չափ մեղօք զպատարագս մատուցանեն կամ հաղորդին, գիտեն եւ հաւատան թէ Քրիստոս ճշմարիտ Աստուած է. եւ վերստին հանեն զնա ի խաչ։ Ապա ուրեմն ծանրագոյն քան զհէայսն մեղանչեն. եւ Քրիստոս ոչ կարէ այսպիսեացս աղօթել առ հայր զի գիտեն զնա. որպէս ասէր վասն նոցա. «հայր թող սոցա՝ զի ոչ գիտեն զինչ գործեն»։ Այլ այսպիսի սուտ քրիստոնեայքս՝ գիտեն որք կրկին անգամ խաչեն զՔրիստոս։ Երկրորդ՝ զի ծանր մեղք է արհամարհել զթագաւորն որ նստեալ է յաթոռ, քան զզինուոր մի որ դեռ չէ նստեալ յաթոռ թագաւորական. հրէայքն զՔրիստոս խաչեցին իբրեւ զզինւոր մի. որպէս ասէր. «իմ թագաւորութիւն չէ յայսմ աշխարհի»։ Այլ սուտ քրիտստոնեայք որք անարժան հաղորդին , խաչեն զՔրիստոս յայսմ ժամանակս որ ընդաջմէ հօր նստեալ է յաթոռ փառաց իւրոց։ Երրորդ՝ զի հրէայքն միանգամ խաչեցին զՔրիստոս. այլ սուտ քրիստնոեայքս՝ բազում անգամ զնա ի խաչ բեւեռեն անարժան հաղորդիլով։ Եւ ոչ միայն ի խաչ հանեն, այլեւ անարգեն զնա. որպէս հրէայքն որք խաչեցին զՔրիստոս, «ի ծունր իջեալ կատակէին զնա»։ Այսպէս որք անարժան հաղորդին՝ ցուցանեն զինքեանս թէ պատուեն զՔրիստոս ծունր կրկնելով. այլեւ ճշմարտապէս կատակեն եւ արհամարհեն զնա։ Երկրորդ գիտելի է՝ զի որք անարժան հաղորդին, մեծ նախատանօք անարգել զՔրիստոս. վասն այն արժանի են որ դատաստանն Աստուծոյ հասանի ի վերայ նոցա։ Զոր օրինակ՝ թէ ոք անարգէ զթագաւորն ի յապարանս իւր առաջի մեծամեծ եւ իշխանաց իւրոց, եւ կոխէ զթագաւորն ոտիւք եւ արկանէ ի բանդ խաւարին, եւ յետոյ մատնէ զնա ի ձեռս թշնամեաց թագաւորին, այնպիսի մարդն մեծ պատժոց եւ մեծ տանջանաց է արժանաւոր։ Այսպէս առնէ ի յիւր կողմանէն որ անարժան հաղորդի եւ պատարագէ զՔրիստոս. որ է թագաւոր թագաւորաց։ Զի ապարանքն Քրիստոսի է սուրբ եկեղեցին ուր ժողովք են մարդկան եւ հրեշտակաց. զի ուր Քրիստոս պատարագի՝ անդ ի ջանեն յերկնից դասք հրեշտակաց եւ սպասաւորեն. եւ նա որր անարժան հաղորդի՝ առաջի հրեշտակաց եւ մարդկան անարգ է զՔրիստոս եւ արհամարհէ. եւ առ ոտն կոխէ զնա եւ արկանէ ի զազրահոտ բանդս. այսինքն ի բերանս իւր. որ գարշահոտ է մեղօք քան զամենայն ինչ. եւ մտանէ զնա ի ձեռս դիւաց որպէս Յուդա որ մատնեաց զնա ի ձեռս հրէից. նոյնպէս անարժան հաղորդօղն՝ մատնէ զՔրիստոս ի ձեռս դիւաց. վասն զի դնէ զնա ի սիրտս իւր՝ որ է ընդ իշխանութեամբն սատանայի։ Ապա մեծ պատոց արդանի է այնպիսին. որպէս ասէ առաքեալն. «արհամարհեալ ուրուք զօրէնս Մովսէսի՝ առանց ողորմութեան առ երկու եւ երեք վկայիւք մեռանէր. իսկ ո՞րչափ սաստիկ պատժոց արժանի համարիցիք զայն՝ որ զՈրդին Աստուծոյ ոտն եհար. եւ զարիւն նորոյ ուխտին խառնակ համարեցաւ»։ Երրորդ գիտելի է՝ զի որք անարժան հաղորդին կամ պատարագեն, քան զչափն աւելիի անշնորհակալուք են. զի Որդին Աստուծոյ տէրն է փառաց՝ մեծ ողորմութիւն եցոյց. զի յերկնից էջ ի փրկութիւն մեղաւորաց. եւ փորհրդով պատարագիս առաւել երեւեցոյց զիւր սէրն ի մեզ քան թէ այլ խորհրդովքն. վասն որոյ պարտ է այս խորհրդովս՝ առաւել պարտուել զՔրիստոս. ապա ուրեմն յոյժ անշնորհակալ է մեղաւորն՝ որ փոխանակ պատուելոյ անարգէ զնա։ Դարձեալ՝ խորհրդով պատարագիս՝ յիշեմք զմահն քրիստոսի եւ զանչափ սէրն, որ վասն մեր մեռաւ. ապա յոյժ անշնորհակալ է մեղաւորն՝ որ այս խորհրդովս անարգէ զնա։ Դարձեալ անշնորհակալ է քան զաւակսն. վասն զի նոքա հաւատարմութիւն պահեն որոց ի սեղանն կերեալ են հաց։ Իսկ անարժան հաղորդօղն այնչափ անշնորհակալ է՝ զի ուտէ ի սեղանն Քրիստոսի զհացն կենաց. եւ ոչ պահէ նմա հաւատարմութիւն. նաեւ քան զայլ մեղաւորս այնպիսին վատթար է. զի մարմինն Քրիստոսի որ քաղցր է իբրեւ զխորիսխ մեղու՝ փոխի նմա ի լեղի դառնութեան. կեանք է՝ փոխի նմա ի մահ։ դեղ է առողջութեան՝ փոխի նմա ի դեղ մահաբեր։ Վասն որոյ Պօղոս զգուշացուցանէ ասալով։ «Փորձեսցէ մարդ զանձն իւր»։ Այս չորրորդ գլուխն։ Հինգերորդ՝ ասէ լի է թէ, ո՞րպէս լինի արժանաւոր հաղորդիլն կամ պատարագելն։ Գիտելի է՝ զի բազում ինչ պիտոյ է։ Նախ՝ պիտոյ է զի քննեսցէ զինքն ստուգիւ. եւ սրբեսցէ զսիրտն ի մեղաց. ե ապա մատչիլ առ սեղանն. որպէս ասէ սաղմոսն։ «Լուացից սրբութեամբ զձեռս իմ. եւ շուրջ եղէց զսեղանով քով Տէր»։ Եւ յայլ ուր ասէ. «հատուսցէ ինձ Տէր ըստ արդարութեան իմում. ըստ սրբութեան ձեռաց իմոց առաջի աչաց իմոց»։ Ոչ ասէ թէ հատուսցէ ինձ Տէր ըստ բազում պատարագ առնելոյ, կամ բազում անգամ հաղորդիլոյ. այլ ըստ սրբութեան ձեռացն հատուսցէ. զի միանգամ հաղորդիլ եւ պատարագել առանց մեղաց՝ առաւել օգուտ է քան բազում անգամ մահու չափ մեղօք։ Ապա ուերմն որ կամի ուտել ի սեղանն Աստուծոյ, առաջին պիտոյ է լուանալ զձեռս ի մեղաց խոստովանութեամբ, եւ քննել զինքն եւ ապա ճաշակել։ Երկրորդ՝ պիտոյ է հաղորդողին՝ զի լոյս վառեալ ունիցի. զի անպատշաճ է աստուածային սեղանոյն առանց լուսոյ լինիլ. վասն այն ասէ սաղմոսն. «առաքեա Տէր զլոյս քո. եւ զճշմարտութիւն քո. զի առջնորդեալ հանցեն զիս ի լեռն սուրբ եւ ի յարկս քո։ Մտին առաջի սեղանոյ Աստուծոյ»։ Ապա ուրեմն պիտոյ է՝ զի վառեալ լապտեր հաւատոյ ունիցի. որ տեսանել կարասցէ զճշմարիտ մարմինն Քրիստոսի, որ ծածկեալ է ի ներքոյ տեսակի հացին եւ գինւոյն։ Իսկ որք խաւար աչօք հային ի խորհուրդս այս՝ այսինքն թերահաւատութեամբ, կատարի ի վերայ նոցա բան մարգարէին որ ասէ. «եղիցին սեղանք նոցա յորոգայթ. ի հատուցումն եւ ի գայթակղութիւն. խաւարեսցին աչք զի մի տեսցեն»։ Երրորդ պիտոյ է՝ զի որ ուտէ ի հոգեւոր սեղանոյս այս՝ քաղցեալ լիցի. ոչ միայն մարմնով, այլեւ հոգւով. զի Աստուած ոչ կամի զյագեալսն յագեցուցանել. այլ զքաղցեալսն. որպէս ասէ կոյսն սուրբ յերգսն իւր. «զքաղցեալսն ելից բարութեամբ». եւ Տէրն ասէ. «երանի որք քաղցեալք եւ ծարաւիք են. զի նոքա յագեսցին»։ Զի յորժամ քաղցենայ ոք հոգեւորապէս՝ յայն ժաեմ ճանաչէ մտօքն զպակասութիւն իւր. եւ տեսանէ զինքն ունայն ի գործոց բարեաց. եւ տեսանէ որ կերակուրս այս՝ լցեալ է ամենայն քաղցրութեամբ. յայնժաեմ կարօտութեամբ առնու զկերակուրս զայս. եւ ոչ միայն զիւր քաղցն տեսանէ, այլեւ զհաւատացեալ ննջեցելոց. որք ակնունին փրկութեան եւ շնորհաց պատարագին։ Այլեւ տեսանէ զքաղց մեղաւորացն որք են ի կայանս. եւ կարօտ են փրկութեան հոգւոց. զի նոցա մասն հասցէ ի շնորհաց պատարագին։ Յորժամ զայս ամենայն քաղցս ի միտ ածէ, յայնժամ քաղցրութեամբ պատարագէ զՔրիստոս, եւ յօժարութեամբ հողորդի։ Ապա թէ յագեալ իցէ՝ ոչ առնու զճաշակ զանազան քաղցրութեան պատարագին. «զի յագեալ որովայն՝ եւ զմեղր արհամարհէ առակն ասէ»։ Չորրորդ պիտոյ է՝ զի զհոգեւոոր կերակուրս զայս որ է «գառն Աստուծոյ որ բառնայ զմեղս աշխարհի՝» գեղեցիկ կազմեսցէ եւ ապա կերիցէ։ Եւ վասն զի զգառն օրինակին ուսուցանէ մեզ Մովսէս ի յօրէնսն ասելով. «զմիս խորովեալ հրով ուտիցեն . եւ բաղարջ ընդ եղեգին կերիցեն. եւ ոչ ուտիցեն հում եւ ոչ պախ եփեալ ջրով. եւ փութանակի կերիցեն»։ Չորրորդ իրս նշանկէ մեզ այսու հոգեւոր գառն Աստուծոյ։ Նախ ուտել խորովեալ հրով այն է՝ որ հաղորդին ջերմութեամբ սիրոյն Աստուծոյ. եւ ի միտ ածեն զչաչարանսն Քրիստոսի. եւ այն ուտէ հում՝ որ ոչ ունի զջերմ սէրն Աստուծոյ ի սրտին. եւ այն ուտէ պախ եփեալ ջրով՝ որ գէջ ցանկութեամբ աշխարհի լցեալ է զսիրտն։ Երկրորդ պիտոյ է՝ զի բաղարջիւ կերիցէ, եւ ոչ խմորեալ, այսինքն, սուրբ վարուք եւ ոչ ապականեալ մեղօք. որպէս ասէ առաքեալն. «այսուհետեւ արասցուք տօն՝ մի ի խմորն հին չարութեան. այլ ի բաղարջ ստուգոթեան եւ ճշմարտութեան»։ Երրորդ պիտոյ է՝ զի ընդ եղեգին կերիցեն. այսինքն, ի միտ ածելով զդառնութիւն մեղաց իւրեանց. եւ յոյժ զղջմամբ սրտի։ Չորրորդ պիտոյ է՝ զի որք կամին ուտել զգառն զայս, պատրաստ լինիցին ելանել յաշխարհէս եւ մտանել ի վերինն Երուսաղէմ։ Զի իսրայէլացիքն որք կերին զգառն օրինակին՝ զաչս ի ճանապարհ ունիէին. վասն այն փութով ուտէին։ Հինգերորդ պիտոյ է՝ որ արժանապէս հաղորդի կամ պատարագէ. որ առնէ որոշումն ի մէջ այս հոգեւոր կերակրոյս եւ այլ կերակրոց այսինքն գիտասցէ որ կերակուրս այս՝ ոչ է մարդկան կերակուր այլ հրեշտակաց. որպէս ասէ Դաւիթ. «զհաց երկնից ետ նոցա. զհաց հրեշտակաց կերին մարդիկ»։ Արդ յորժամ զհաց հրեշտակաց ուտես՝ զհրեշտակաց վարս եւ զսրբութիւնս պարտիս ի քեզ ցուցանել։ Զի յորժամ հարցին հրէայքն զՔրիստոս, թէ զի՞նչ նշանցուցանես մեզ՝ զի հաւատասցուք ի քեզ. հարքն մրե զմանանյն յանապատին կերին. Քրիստոս պատասխանի ետ նոցա. «ես եմ հացն կենաց. հարքն ձեր զմանանայն կերին եւ մեռան. ես եմ հացն կենաց ոոր յերկնից իջեալ. որ ուտէ զհացս զայս՝ կեցցէ յաւիտեան»։ Յայսմանէ երեւի թէ՝ մարմինն Քրիստսի հոգեւոր մանանայ է, եւ յաւիտենից կենացն տուօղ։ Եւ զի մանանայ է մարմինն Քրիստոսի. որպէս մանանայն որ ունէր յինքն զամենայն համս զոր խնդրէին կերօղքն. այսպէս իմանալի մանանայս՝ ունի բազում համս. այսինքն զոր ինչ խնդրեն սուրբքն՝ գտանեն բազում հոգեւոր բարութիւնս ի սմա։ Եւ ոպէս մանանայն ի ջերմութենէ արեւուն հալիւր յորժամ ծագէր ի վերայ նորա. այլ ի ջերմութենէ հրոյն կարծրանայր յորժամ եփէին զնա։ Այսպէս որ առնու զմարմինն Քրիստոսի ջերմութեամբ արեգականն՝ այսինքն աստուածային եւ երկնային իրովն՝ յայնժամ հալի ի սիրտ նորա եւ ոռոգէ գոգի նորա։ Այլ յորժամ առնու զմարմինն Քրիստոսի ջերմութեամբ աշխարհի սիրով եւ ցանկութեամբ մեղաց, յայն ժամ կարծրանայ իբր զքար ի վերայ սրտի նորա. եւ հարեալ լինի հանապազ ի խղճէմտաց իւրոց։ Եւ դարձեալ՝ որչափ Իսրայէլացիքն յԵգիպտոս էին, այլեւ թէպէտ յանապատն էին եւ ունէին յալերէն Եգիպտոսի, ոչ տայր նոցա Աստուած մանանայ։ Եւ յորժամ արժանի եղեն մանանային, մնաց առ նոսա մանանայն. մինչեւ կերին ի պտղոոյ երկրին աւետեաց։ Այսպէս որք են յԵգիպտոս ի խաւար անհաւատութեան, եւ ունին զեգիպտական ալիւրն, այսինքն զհեշտութիւն մեղացն, ոչ են արժանի հոգեւոր մանանային։ Այլյոր ժամելանեն յանհաւատութենէ, եւ պակասի ի նոցանէ հեշտութիւն մեղացն, յայնժամ արժանի լինին հոգեւոր մանանային. եւ կերակրին աստ մարմնով մինչեւ կերիցեն ի պտղոյ վերինն Երուսաղէմի։ Եւ յայն ժամ պակասի խորհուրդս այս. զի ոչ լինի կերեալ տեսակաւ հացիեւ գինւոյ. այլ դէմ յանդիման տեսանեն զՈրդին Աստուծոյ յաւիտենական կենօք. եւ ոչ պակասի ի նոցանէ անմահական կերակուրն երկնաւոր։ Որում եւ զմեզ արժանաւորեսցէ Քրիստոս Որդի Աստուծոյ՝ այժմ արժանապէս հաղորդիլ կենարար Մարմնոյ եւ Արեան Իւրոյ. եւ անդ յաւիտենական կենացն մասնաւորիլ ի Քրիստոս Յիսուս ի Տէր մեր. որ է օրհնեալ ընդ Հօր իւրում եւ Սուրբ Հոգւոյն, այժմ եւ միշտ յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։