Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Բազմադիմի է տեսութիւն բանիս եւ խոր. վասն որոյ մտաւոր աշխատութեամբ ի լոյս բերելի է։ Նախ իմանալի է զԲանն Աստուած ի մէջ Հօր եւ հոգւոյն. զի որդի կայ ընդաջճմէ Հօր. եւ Հոգի ընդաջմէ Որդւոյ. եւ նա ծանեաւ մարմնով աշխարհի. զի տեսանել կարասցեն զանտեսանելին։ Իսկ Հայր եւ Հոգին՝ կամօք եւ գործակցութեամբ ընդ նմա էին. բայց ոչ եղեն տեսեալ վասն անմարմին բնութեանն։ Երկրորդ՝ ի մէջ հրեշտակաց եւ մարդկան. յերկուցն պաշտել եւ երկրպագեալ։ Երրորդ՝ ի մէջ առաքելոցն . ոմանց նախատպաւորութեամբ հոգւոյն եղեւ ծանուցեալ. եւ ոմանք յայտնապէս մարմնաւոր աչօք եղեւ տեսեալ եւ լուեալ. վասն որոյ եւ երանեցանն իսկ։ Չորրորդ՝ ի մէջ օրինացն եւ աւետարանիս. եւ յերկոցունց մի Աստուած քարոզեալ եւ փառաւորեալ։ Հինգերորդ դարձեալ՝ ի մէջ Եգիպտոսի եւ Բաբիլօնի. զի նա եհան զհրէայս յԵգիպտոսէ վասն խոստմանն Աբրահամու. եւ նա մատնեաց զնոսա բաբիլացւոցն վասն մեղաց իւրեանց։ Վեցերորդ դարձեալ ի մէջ Երուսաղէմի եւ Սամարիայ. ուր երկու թագաւորութիւնքն բաժանեցան. տասն ազգն ի Սամարիա. եւ երկու ազգն յԵրուսաղէմ ունէին զաթոռ թագաւորութեան. եւ ի նոսա յերկոսինն՝ լինէին անխտիր մարգարէք վասն ծանուցանելոյ զգալուստ եւ զխաչ Միածնին։ Եօթներորդ՝ ի մէջ Մարիամու եւ Յովսէփայ՝ աստուածավայելուչ կուսութեամբ ծանուցեալ եւ ծնեալ եւ սնեալ եղեւ Որդին Աստուծոյ։ Ութներորդ՝ ի մէջ հին քահանայութեանն եւ նորոյս ծանուցաւ Տէր մեր. յոմանց ստուերաւ եւ օրինակաւ պաշտեցեալ. եւ յոմանց ճշմարտութեամբ կատարեալ։ Իններորդ՝ ի մէջ հրէից եւ հեթանոսաց՝ վէմ ընտիր եւ գլուխ անկեան եդեալ հաւատացեալ ժողովրդոց, առնլով զերկոսեանն մի։ Տասներորդ դարձեալ՝ ի մէջն երեւեցաւ . այսինքն, յերկուց գոյացութեանց մի եղեալ Քրիստոսի. զի էառ զմեր բնութիւնս՝ միաւորեաց ընդ իւրում աստուածութեանն, ունելով աստուածութեամբ ընդ Հօր հաւասարութիւն եւ մարդկութեամբ ընդ մեզ։ Եւ այսպէս «միջնորդ եղեւ Աստուծոյ եւ մարդկան»։ Զերկուս տարակացեալ բնութիւնս միաւորելով ընդ ինքեան Բանն մարմին եղեալ, որով զմարմինն Աստուածացուցեալ, ծանուցաւ ամենայն արարածոց։ «Զի նմա կրկին ամենայն ծունր երկնաւորաց եւ երկրաւորաց եւ սանդարամետականաց. եւ ամենայն լեզու խոստովնի Տէր զՅիսուս ի փառս Աստուծոյ Հօր»։ Մետասաներորդ՝ եւ ճշմարտութեամբ ասացեալ է զայս մարգրարէն վասն մեծի աւուր ուրբաթին երկիւղալի եւ զարմանալի աւուրն, յորժամ առաջի երկնի եւ երկրի զարարիչն երկնի եւ երկրի դատեալ կախեցին ի մէջ երկուց չարագործեացն զփայտէ։ Եւ խաչիւն վասն այն սպանին զի մի ոք խաչեցելոյ երկրպագանիցէ։ Զի գրեալ էր յօրէնսն. «անիծեալ ամենայն որ կախեալ կայցէ զփայտէ»։ Այլ նա զչարութիւն նոցա մեզ ի բարիս փոխարկեաց. «զի գնեաց զմեզ յանիծից օրինացն. եւ օրհնեաց զմեզ ամենայն հոգեւոր օրհնութեամբ»։ Նոյնպէս եւ չար կամօք ի մէջ աւազակացն դատապարտեցին. զի իբրեւ զմի ի նոցանէ կարծիցի. եւ նոցա գործոցն կցորդ։ Այլ նորա ըստ մարգարէիս՝ ծանուցաւ եւ ոչ թաքուցաւ աստուածութիւն ի մէջ վնասակարացն։ Զի վասն նորա արեգակն խաւարեացաւ. շարժեցաւ եւ գողաց երկիր. եւ հիմունք լերանց սասանեցաւ եւ խռովեցան ըստ մարգարէին. զի բարկացաւ ի վերայ հրէիցնի Աստուած։
       Զոր աստուածաբանն ասէ։ «Աստուած խաչեալ՝ վասն որոյ արեգակն խաւարեալ եւ դարձեալ լուսաւարեալ». որպէս եւ Զաքարիա մարգարէն գրեաց։ «Օր մի լինի ասէ. եւ նա յայտնի Տեառն. ոչ տիւ իցէ եւ ոչ գիշեր. եւ ընդ երեկո եղիցի լոյս»։ Եւ այս եղեալ՝ ծանոյց թէ, ո՛ է նա. նա է՝ վասն որոյ ասաց Յոբ։ «Ասէ արեգականն եւ ոչ ծագէ. եւ ընդդէմ աստեղաց կնքէ. եւ զտիւ ի գիշեր մթացուցանէ»։ Բանս այս վեց իմն տեսութեամբ իմանի։ Նախզի՝ գիշեր եւ խաւար կոչի բանսարկուն սատանայ. եւ աստեղք են նորա դեւք իւր. եւ զնոսա խաւարեցոյց Քրիստոս առաջին գալստեամբն իւրով. որպէս ասէ. «խաւարեսցին աստեղք գիշերոյն այնորիկ»։ Նաեւ վերջին գալստեամբն յորժամ ծագեսցէ արեգակն Քրիստոսի, խաւարեցուսցէ զնեռն եւ զկարապետս նորա. ըստ այնմ, «հոգւով բերանոյ իւրոյ՝ սատակեսցէ զնա Տէր»։ Երկրորդ՝ ոչ ծագիլ արեգական եւ կնքիլ աստեղացն լինելոց է ի կատարածի. որպէս ասէ փրկիչն. «յետ նեղութեանց աւուրցն այնոցիկ, արեգակն խաւարեսցի. եւ լուսինն ոչ տացէ զլոյս իւր. եւ աստեղք անկցին»։ Վասն զի համապայծառ լոյս երրդութեանն՝ ծագեսցի յաշխարհս. եւ ամենայն զօրութիւնք իմանալեացն յերկիր ի ջեալ. եւ փայլեն արդարքն իբրեւ զարգեակն. յայնցանէ խաւարեալ նուաղին լուսաւորք երկնից։ Երրորդ՝ ի մեծի ուրբաթի խաչին խաւարեցոյց զլուսաւորս ի միջօրէի. եւ կնքեալ եցոյց թէ, սոքա չեն Աստուածք. վասն այն խաւարեցան ի լուսոցն։ Չորրորդ՝ ի ժամ խաչին յորժամ լուսաւորքն մեծ ծածկեցին զլոյսն իւրեանց, եւ աստեղք յերկնից խնդրէին թօթափիլ որպէս տերեւ յորթոյ։ Եւ տէր մեր տարածեալ զբազուկս ամենազօր կարողութեամբ՝ հաստատեաց զնոսա եւ կնքեաց թէ, ինքն է որ ի սկզբնաէ հաստասեաց զնոսա։
       Հինգերորդ՝ գոչմամբ ձայնին աղաղակեաց ի վերայ խաչին. յորժամ երկիր շարժեցաւ. վէմք պատառեցան. եւ աւանդեաց զհոգին ի ձեռս հօր. կնքեաց թէ՝ յայսմ հետէ հոգիք մարդկան ի ձեռին Աստուծոյ են. եւ այլ ոչ եւս իշխէ սատանայ ի վերայ հոգւոց մարդկան բռնութեամբ տանիլ ի դժոխս. որպէս ասէ իմաստունն. «բայց հոգիք արդարոց ի ձեռին Աստուծոյ են». եւ անդ ասացեալ մարգարէութեամբ. աստ կատարեցաւ արդեամբ։ Վեցերորդ՝ ի սկզբանէ յանկմանէ հրեշտակաց՝ մինչ ի լրումն տնտեսութեան բանին՝ երկիւղ էր ի հրեշտակս վասն անկման բանսարկուին. եւ նա երեւեալ մարմնով ի մէջ նոցա, կնքեաց եւ եբարձ զկասկած երկիւղի նոցա. եւ հաստատեաց զխաղաղութիւն։ Զայս ունի տեսութիւն բանիս. «որ ասէ արեգական չծագիլ եւ ոչ ծագէ. եւ ընդդէմ աստեղաց կնքէ»։ Դարձեալ՝ յորժամ եկին խորտակել զբարձս խաչեցելոցն զի մեռանիցին փութով. եւ զաւազակացն խորտակեցին. զի դեռեւս կենդանի էին. իբրեւ եկին յաջ եւ յահեակ կողմանէ ի մէջն այ Յիսուս, եւ տեսին զի այն ինչ մեռեալ էր, ոչ խորտակեցին. եւ ծանուցաւ թէ՝ Աստուած է. զի կամաւ մեռաւ ուժգին ձայնիւ եւ խանարհեալ գլխով. որ ակամայ մեռելոյ ոչ է հնար։ Եւ ի հաւատարմութիւնն իրացն՝ ձգեաց զինուաոր մի հրամանաւ հարիւրապետին զգեղարդն ի կողն եւ ել վաղվաղակի արիւն եւ ջուր։ Եւ դարձեալ՝ ծանուցաւ աստուածութիւն նորա՝ զոր աստուածաբանն ասէ. «արիւն եւ ջուր ի կողիցն հոսեալ». մինն իբրեւ մարդոյ. եւ մինն առաւել քան զմարդոյ. զի մեռելոյ թէ խոցի՝ ջուր ելանէ. եւ թէ կենդանի է՝ արիւն։ Եւ նա զի մեռաւ մարմնով՝ ջուրն վկայեաց. եւ զի կենդանի էր աստուածութեամբն՝ վկայեաց արիւնն։ Եւ զի երեք նշանակութիւն ունի արիւն եւ ջուր կողին Քրիստոսի։ Նախ արիւնն կենաց էր նշան. որ կենդանի էր աստուածութեամբն եւ ջուրն զի մեռաեալ էր հոգւոյն բաժանմամբն։ Երկրորդ՝ նշանակէ արիւնն որով գնեաց զմեզ. եւ ջուրն զի շիջոյց զհուր մեղացն Ադամայ։ Երրորդ՝ արիւնն նշանկէ զխորհուրդ պատարագին որ ի վերնատանն. եւ ջուրն զխորհուրդ մկրտութեանն որ ի Յորդանան։ Եւ այսպէս կրկին վտակաւ կողին՝ շինեցաւ եկեղեցի սուրբ. զի ջրովն սրբիմք. եւ զարիւնն ըմպեմք։ Այլ ասեն թէ՝ հարիւրապեան միականի կոյր էր. առ ի Տեառն արենէն հասոյց յաչսն եւ բացաւ. եւ փառաւոր արար զԱստուած. որպէս պատմե աւետարանն թէ, «որ ետեսն վկայեաց, թէ արդարեւ որդի Աստուծոյ է. եւ գիտեմք թէ ճշմարիտ է վկայութիւն նորա»։ Եւ այնպէս ծանուցաւ դարձեալ ի մէջ երկուց աւազակացն. զի որ բարէբարոյն էր աջակողմեան աւազակն՝ դաւանեաց զնա Տէր արքայութեանն. եւ յիշել աղաչէր յորժամ գայցէ արքայութեամբ իւրով։ Ասեն թէ Դեմաս էր անուն նորա, եւ յազգէ հեթանոսաց։ Եւ միւսոյն կեստաս եւ յազգէ հրէից։ Այլեւ ծանեաւ զնա յայնմ աւուր աթենացւոց իմաստասէրն Դիոնէսիոս. եւ գրեաց այսպէս։ Ե զբարք ես ի Բալբաք քաղաքի վասն դատաստանի իրիք կոչեցեալ. եւ մինչ նստէր եւ ամենայն իշխանք եւ իմաստասէրք յոտս կային առաջի իմ։ Եւ էր ժամն վեցերորդ՝ եւ յանկարծակի մթացաւ ամենայն երկիր. զի լուսինն չորեքտասան էր. եւ էր նա ի միջոյ երկնի ի ներքոյ անդնդոց. որ ի մտանել արգերականն պարտ էր նմա յարեւելից ելանել. եւ սքանչելեօք եկն ի վայրկեան ժամանակի. եւ եհաս մինչեւ յարեգակն ի մէջ աւուրն. եւ խաւարեցան հանդերձ աստեղբքն. եւ Գ ժամ գնացին ի միասին դէպ յարեւմուտս. եւ ապա լուսինն դարձաւ յետս. եւ ի քթթել ական եհաս յարեւելս եւ ըստ սովորութեան իւրով ելյարեւելից. որ ոչ եղեւ այսպիսի ինչ յամենայն յաւիտենաց։ Եւ ի լինիլ այսմիկ յերկինս, եւ ոչ երկիր եկաց ի կայի իւրում զի լերինք սարսէին. եւ երկիր ի հիմանց դողայր. եւ վէմք պատառէին. եւ ձայն աղաղարկի աղիողորմ լսելի լինէր ի տարերացս. որպէս ողբումն մօր դառնացելոյ յորժամ տեսցէ զորդի յիւր սպանեալ. եւ լացցէ զնա ի ձայն հառաչանաց իւրոց։ Եւ մեք անկաք ի վերայ երեսաց մերոց ի վեց ժամէ աւուրն, մինչեւ ցինն ժամն. եւ ապա ուշաբերեալ յարեաք։ Եւ ի քննել սկսայ ես ըստ աստեղագիտութեան արուսետից. եւ չգոյր ինչ պատճառ այնմ լինելոյ։ Եւ յանկարծակի ծագեաց առիս նշոյլ շնորհի. եւ բացաւ ակն ոգւոյս. եւ սկսայ ասել թէ աստուածն անծանօթ եւ յաւիտենական՝ ողորմութեամբ ի ջեալ յերկնից ի փրկել զաշխարհս։ Եւ այսօր ըմբռնեցին զնա զաշխարհս։ Եւ այսօր ըմբռնեցին զնա արք անպարիշտք . եւ պրկեալ զնա ի փայտի սպանին. եւ կան եւ այպանեն զնա յաշխարհի ուրեք ի կորուստ անձանց։ Եւ ասեմ ցպատուական աշակերտն իմ ցաստղիփոս. բեր քարտէզ. եւ գրեա զքանիս ամոյս. եւ զլուսնիս. եւ զթուականն. եւ զպատկեր աւուրս ուրբաթու. եւ զժամ վեցերորդ։ Եւ պահեցի զգիրն, մինչեւ եկն Պօղոս յաթէնս. եւ յարոզեաց զմահ Որդւոյն Աստուծոյ. եւ ես հանի զգիրն եւ ցուցի, եւ վկայեցի իրացն. եւ այն եղեւ ինձ պատճառ հաւատալոյ։ Արդ՝ այսպէս ծանուցաւ Տէրն ի մէջ երկուց կենդանեաց. զոր միւս թարգմանն ի մէջ երկուց գազանաց ասէ. Զի ստուգապէս իբր զգազանս ի լերինս շրջէին. եւ պատառէին զորս գտանէին ի ճանապարհորդաց եւ յանպարից արանց։ Եւ կատարեցաւ գիրն թէ՝ «ընդ անօրէնսն համարեցաւ»։ Զի ինքն արդարացոյց զբանս ծառայից իւրոց՝ որ ելից եւ կատարեաց զնոսա։ Այս է որ ասէ. «ի մէջ երկուց կենդանեաց ծանիցիս դու. ի մերձենալ ամացն յայտնեսցիս. եւ ի հասանիլ ժամանկի փրկեսցես»։ Որ ի ձեռն չարչարանաց Խաչին փրկեաց զարարածս Միածին Բանն Աստուծոյ մարդացեալ։ Որով եւ ընդ Որում Հօր եւ Հոգւոյն Սրբոյ՝ փառք յաւիտեանս ամէն։