Գիրք քարոզութեան որ կոչի ձմեռան հատոր

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Բնաբանս երեք կերպիւ գովէ։ Նախ զէութիւն Աստուածութեանն՝ յորժամ ասէ թէ «ես եմ»։ Երկրորդ՝ զբնութիւնս մեր զոր էառ՝ եւ զկատարեալ սէրն որ վասն մեր հաց եղեւ՝ ասէ. «հացն կենաց»։ Երրորդ՝ զխոնարհութիւնն որ ասէ՝ «յերկնից իջեալ»։ Վասն առաջնոյն գրեալ է յելսն թէ՝ եհարց Մովսէս զԱստուած՝ «զի՞նչ է անուն քո»։ Պատասխանի ետ Աստուած՝ «ես որ էն. եւ ասէ այսպէս ասասցես ցորդիսն Իսրայէլի. որ էնն առաքեաց զիս առ ձեզ»։ Վասն զի ամենայն ստեղծուածք՝ ոչ ունին կատարեալ բաց յԱստուծոյ. վասն այն ի նմանէ ունիմք զկեալն, որ հարկաւոր էութիւնն է. վասն այն տայ մեզ զհացն կենաց։ Եւ այս է որ երկրորդ մասն բնականիս ցուցանէ մեզ զսէրն, որ տուեալ է մեզ՝ զի կենդանի մնամք որպէս ասէ. «հացն կենաց»։ Եւ այս հացիս յատկութիւնն է որպէս օգութիւն տայ մեզ՝ նշանակեցաւ յօրէնս Մովսէսի ի մանանայն. զոր ետ Աստուած ժողովրդեանն։ Եւ այս մանանայս տասն յատկութիւն ունի՝ որ համեմատի պատարագի խորհրդոյս։ Նախ թէ՝ ո՞վ է որ ուտել կարէ։ Երկրորդ՝ թէ ո՞ւմ պարտ է տալ կամ ուտել։ Երրորդ՝ թէ ո՞րպէս պարտ է պատրաստել զհացս զայս։ Չորրորդ՝ թէ ո՞րպիսի զգուշութիւն պիտոյ է խորհրդոյս այս։ Հինգերորդ՝ թէ յորո՞ւմ ժամանակի տուաւ մանանայս այս։ Վեցերորդ՝ թէ ո՞րպիսի էր այս կերակուրս։ Եօթներորդ՝ թէ ո՞րպիսի համ ունէր։ Ութներորդ՝ թէ ո՞յք են որք ոչ կամին ճաշակել։ Իններորդ՝ թէ ո՞րպիսի իջանէր ընդ ցօղոյն։ Տասներորդ՝ թէ ո՞րպէս պարտ է պահել։ Արդ տեսցուք զառաջին գլուխն թէ՝ ո՞վ են որք ուտել կարեն։ Եւ վասն այսր՝ Գ իրս գիտելի է։ Նախ՝ պարտէ որ մարդ լինի. զի ոչ հրեշտակք, եւ ոչ անասունք կարեն ընդունիլ զխորհուրդս զայս։ Երկրորդ՝ որ որդիք Իսրայէլի լինին. այս նշանակէ զքրիստոնեայս. զի այլ ազգիք՝ հրէայք՝ կամ տաճիկք՝ ոչ կարեն ընդունիլ։ Երրորդ՝ զի առողջ լինի հոգւով, եւ ոչ տկար մեղօք կամ դիւաբաղխ. զի գրեալ է ի սաղմոսն. «յորժամ ելին յԵգիպտոսէ՝ ոչ գոյր յազգի նոցա հիւանդ». վասն այն մեղօք հիւանդն ոչ ուտէ. զի վնասիչ նմա. եւ դիւաբաղխն ոչ ուտէ. զի ոչ ճանաչէ զխորհուրդն. եւ ոչ կարէ որոշել ի յայլ կերակրոց. վասն այն ասէ առաքեալն. «փորձեսցէ մարդ զանձն իւր. եւ ապա ի հացէ անտի կերիցէ»։ Երկրորդ գլուխն՝ թէ ո՞ւմ պարտ է ուտել կամ տալ։ Երեք իր գիտելի է։ Նախզի՝ Մովսէս է որ տայ։ Երկրորդ՝ զի բանիւն Աստուծոյ տայ։ Երրորդ՝ զի տխմար ժողովրդեանն տայ։ Առաջինն՝ Մովսէս նշանակէ զքահանայսն. զի որպէս Մովսէս հանեալ է ի ջրոյ. նոյնպէս քահանայն պարտ է ի հոգոց աշխարհիս ի բաց լինիլ։ Երկրորդ՝ է Բանն Աստուծոյ. որ նշանակէ զիշխանութիւն քահանայիցն զոր ունին յԱստուծոյ յորժամ ասեն քահանայք «այս է մարմին իմ, եւ այս է արիիւն իմ»։ Որպէս գրեալ է Մովսէս. «այդ է հաց զոր ետ ձեզ Տէրր ուտելոց. եւ այս է Բանն զոր պատուիրեաց Տէր»։ Եւ գիտելի է՝ զի երեք իր պիտոյ է, որ լինի հացն մարմին, եւ գինին արիւն. այսինքն, քահանային եւ Բանն Աստուծոյ եւ դիտաւորութիւն։ Երրորդ՝ որ տայ ամենայն ժողովրդեանն զսուրբ խորհրդոյն մեծի եւ փոքու. որպէս մանանայն ամենեցուն էր կերակրելի. եւ պարտ է որ քահանայն ուսուցանէ ժողովրդեանն, թէ որպէս պարտ է տալ զմարմինն Քրիստոսի. կամ որպէս առնուլ. որպէս գրեալ է։ «Արդ՝ խօսեաց ընդ նոսա եւ ասասցես, թէ ընդ երեկս միս կերիջիք. եւ ընդ առաւօտս հացիւ յագեսջիք. եւ ծանիջիք թէ ես եմ տէր Աստուած ձեր»։ Ընդ երեկոյս՝ կոչէ զկատարած օրինացն. այլեւ զկատարած կենացն Քրիստոսի. այլե զկատարումն բանից մարգարէիցն. որպէս ասեր թէ «ամենայն ինչ կատարեալ է»։ «Միս կերիջիք». այս է՝ զյատուկ մարմինն ի խաչին։ «Եւ ընդ առաւօտս հացիւ յագեսջիք»։ այս է՝ ոոր յետ յարութեանն, եւ ի սկիզբն եկեղեցւոյս եւ նոր կտակարանացս. զխորհուրդ եկեղեցւոյ ճաշակեն ի տեսակ հացի եւ ի տեսակ գինւոյ. որպէս գրեալ է ի գործսն։ «Եւ էին հանապազորդեալք վարդապետութեան առաքելոցն, եւ հաղորդութեան եւ բեկանելոյ հացին, եւ աղօթիցն»։ Զայս ցուցանէ թէ, որք հաղորդին՝ նախ պարտին հետեւիլ վարդապետութեան առաքելոցն եւ ոչ հերձուածողացն. եւ ապա հաղորդիլ եւ աղօթս առնել, եւ ոչ դատարկաբանութեան պարապիլ։ «Եւ ծանիջիք թէ ես եմ Տէր Աստուած ձեր»։ Աստ տարակոյս է թէ, ո՞րպէս ճանաչեմք թէ Տէր Աստուած է։ Գիտելի է՝ զի ուր մարմինն Քրիստոսի է, անդ է եւ բանական հոգին Քրիստոսի անբաժանելի։ Եւ ուր հոգին է՝ անդ է եւ Բանն Աստուած անորոշաբար։ Եւ ուր Բանն Աստուծոյ է՝ անդ է Հայր եւ Հոգին Սուրբ. եւ այս է Տէր Աստուած մեր։ Եւ թէ ոք տարակուսի թէ հաւատամ, թէ ուր մարմինն Քրիստոսի է՝ անդ է եւ Հոգին եւ Բանն. ապա զի ա՞րդ կարեմ հաւատալ թէ հացն փոխի ի մարմինն Քրիստոսի։ Պատասխանեն վարդապետք թէ, կրկին եղանակաւ. այսինքն ըստ հաւատոյ եւ ըստ բնութեան։ Ըստ հաւատոյ այսպէս. զի ներգործօղ՝ Բանն Քրիստոսի է. եւ Աստուած բանիւ արար զամենայն. որպէս ասէ սաղմոսն. «ասաց եւ եղեն, հրամայեաց եւ հաստատեցան։ Եւ թէ բանիւ Տեառն երկինք հաստատեցան»։ Նոյնպէս Բանն Աստուած՝ որ յոչնչէ զամենայն արար՝ կարօղ է փոխել զհացն ի մարմինն իւր. եւ զգինին յարիւն. որպէս ասէ մկրտիչն Ովհաննէս թէ , «կարօղ է Աստուած ի քարանցս յայսցանէ յարուցանել զորդիս Աբրահամու»։ Եւ ըստ բնութեան այսպէս. զի բնութեամբ է որ յորժամ կերկրիմք հաց՝ եւ ըմպեմք գինի՝ ի մարմինս մեր փոխի կերակուրն, եւ գինին յարիւն։ Եւ Աստուած տուեալ այնպիսի զօրութիւն բնութեանս , որ միջնորդութեամբ բնութեանս փոոխի կերակուրն ի մարմինս մեր։ Ապա քանի՞ առաւել կարօղ է Բանն Աստուած առանց միջնորդի փոխել զհացն ի մարմինն իւր, եւ զգինին յարիւն։ Երրորդ թէ՝ ո՞րպէս պարտ է պատրաստել զհացս զայս։ Գիտելի է՝ զի որդիքն Իսրայէլի երեք կերպիւ պատրաստէին զմանանայն։ Նախ՝ ժողովէին ի դաշտէ։ Երկրորդ՝ աղային երկանաւ։ Երրորդ՝ ի պտուկ եփէին։ Վասն առաջնոյն պարտ է զՔրիստոսի վարդապետութիւնն որ գրեալ է յաւետարանին, որպէս ի դաշտէ ժողովել։ Երկրորդ՝ աղալն. որ է գործով կատարել զտանջանս ե զապաշխարութիւնն։ Երրորդ՝ սիրով եփել ի պտուկ սրտի մերոյ։ Դարձեալ պարտ է ժողովել ի մարգարէիցն եւ ի հին կտակարանացն, թէ որպէս նշանակեցաւ խորհուրդն Քրիստոսի։ Երկրորդ թէ՝ որրպէս սիրով ի յարգանդի կուսին որպէս ի պտուկ եփեցաւ։ Երրորդ՝ թէ որպէս նեղութեամբ եւ չարչարանօք աղացաւ յաշխարհիս եւ ի խաչին։ Գիտելի է՝ զիի զարմանալի հրաշ եղեւ որդւոցն Իսրայէլի. զի յորժամ ժողովեցին զմանանայն որ շատ եւ որ սակաւ, եւ յոր ժամ չափեցին, որ շատ էր՝ ոչ յաւելաւ. եւ որ սակաւ էր ժողովեալ՝ ոչ պակասեցաւ։ Եւ այս կրկին նշանակութիւն ունի։ Նախ՝ թէ կամիս զխորհուրդ մարմնանալոյն Քրիստոսի եւ զճշմարիտ հաւատն առ Աստուած իմանանլ յԱստուածաշունչ Գիրս՝ թէ զամենայն ընթեռնուս, այլ աւելի ոչ ասէ քան զմի առաքելոյ կամ զմարգարղէի բան. թէ Քրիստոս Աստուած է մարդացեալ. եւ թէ զմի միայն առնուս, ոչ ինչ պակասի քան զբոլորն։ Երկրորդ՝ զի թէ ոք բազում նշխար օրհնեալ՝ որ է մարմինն Քրիստոսի ճաշակէ, ոչ ինչ աւելի ճաշակէ քան զայն որ մին ճաշակէ. նոյն օրինակաւ է որ զմասն ճաշակէ եւ որ զբոլոր նշխարն։ Եւ ունիմք օրինակ. որպէս թէ ոք ունի հայելի՝ որ ծնանի ի նմա մին մարդոյ պատկեր. յորժամ մանրես զհայելին, թէպէտ հայելին մանրի՝ այլ ոչ պատկերն. այլ յամենայն կիսաւորն՝ երեւի բոլոր պատկերն։ Նոյնպէս Քրիստոս բոլորն ի բոլոր նշխարն է. եւ բոլորն ի մասն նշխարին է. եւ ընդ ամենայն տիեզերս՝ ի յամենայն սեղանս մին Քրիստոս պտարագի. եւ որպէս մի ձայն ի բազմաց լսի. եւ որպէս լոյս ճրագի որ ի բազում աչաց միապէս տեսանի. եթէ բնութիւնս կարօղ է զայս առնել՝ որքան առաւել Աստուած։ Այս երրորդ գլուխն։ Չորրորդն թէ ո՞րպիսի զգուշութիւն պիտոյ է այսմ խորհրդոյ։ Գրեալ է թէ «մի թողուցուք զայդ ի յայդ. եւ որք թողին յայդ, եռաց ի նմա որդն եւ նեխեցաւ. եւ դառնացաւ ի նոսա Մովսէս»։ Այգն՝ նշանակէ զլուսաւոր գիտութիւն. եթէ ոք թողուցու յայգ. այս է՝ թէ ոք կամի քննել եւ գիտենալ առանց հաւատոյ՝ յայնժամ որդն մոլորութեան ծնանի եւ նեխի. այս է տաղտկալի թուի Աստուծոյ. եւ դառնանայ Աստուծոյ այսպիսեացս վասն անհաւատութեան։ Գիտելի է՝ զի արեգակն յորժամ ծագէր ի վերայ մանանային, նա հալիւր. եւ այս նշանակէ զմարմինն Քրիստոսի. արեգակն զԱստուածութիւնն Քրիստոսի. ջերմութիւնն զսէրն՝ որ հալէր զմարմինն սիրով ի չարչարանս եւ ի խաչն. Դարձեալ՝ քանի որ կայ պատահումն հացին ի ստամոքսն՝ նա ոչ է հալեալ մարմինն։ Ապա յորժամ պատահումն մարսի ի ստամոքսն, նա Քրիստոսի մարմինն հալեցաւ. այս է համբարձաւ յերկինս. եւ թէ ջերմութիւն սիրոյ կայ , նա սերմն մնաց ի հոգի ընդունողին։ Այսքան առ չորրորդ գլուխն ասացեալ եղեւ։ Հինգերորդ գլուխն՝ թէ յորո՞ւմ ժամանակի տուեալ եղեւ որդւոցն Իսրայէլի։ Այս է՝ յետ անցման կարմիր ծովուն. եւ յետ քառասուն ամ յանապատն մնալոյն, յորժամ ի ճանապարհի կային աւետեաց երկրին. եւ յետ այգոյն ընդ լուսանալն։ Որ նշանակէր զչորս իրս։ Նախ որ ընդ ծովն անցին՝ նշանակէր զաւազանն։ Եւ որդիքն Իսրայէլի որք յեգիպոս էին՝ թէպէտ հաւատացեալք էին յԱստուած, այլ ոչ արժանաւորեցան մանանային, մինչ որ ընդ ծովն անցին։ Եգիպտոս աշխարհս է. եւ Քրիստոնեայք հաւատացեալք ի սմա. մինչեւ ոչ են անցեալ ընդ ծով աւազանին, ոչ արժանաւորին մարմնոյն Քրիստոսի. որպէս գրէ Պօղոս թէ՝ «հերքն մեր ամենեքեան ընդ ամպովն էին. եւ ամենեքեան ընդ ծովն անցին. եւ ամենեքան ի Մովսէս մկրտեցան յամպն եւ ի ծովն. եւ ապա զնոյն հոգեւոր կերակուրն կերին»։ Երրորդ՝ քառասուն ամն մնալ յանապատ՝ է վարք ապաշխարութեան. զոր անապատն նշանակէր. եւ քառասուն ամն՝ զքառասնորդաց պահսն զոր պահեցին սուրբքն։ Երրորդ է ճանապարհն . որ նշակակէ զվեցօրեայ կեանս. զի գրեալ է թէ՝ յեօթն օրն ոչ գտին մանանայ. զի ի հանդերձեալն՝ ոչ առնումք զմարմինն Քրիստոսի խորհրդով. «այլ տեսանեմք զնա որպէս եւ էն»։ Չորրորդ ընդ այգն. որ նշանակէ, զի նօթի ճաշակեմք։ Այս հինգերորդ գլուխն։ Վեցերորդ գլուխն՝ թէ որպիսի է այս կերակուրս։ Եւ երեք յատկութիւն ունէր։ Նախ՝ մանր էր։ Երկրորդ՝ բոլոր էր որպէս սերմն գինձի։ Երրորդ՝ սպիտակ էր։ Նախ՝ նշանակէր մանրն զխորհուրդն։ Բոլորն զյաւիտենականութիւնն եւ զկատարելութիւնն. զի բոլորն ոչ սկիզբն ունի եւ ոչ կատարած. եւ սերմն է ամենայն ստեղծուածոց. զի ի նմանէ եղեն։ Սպիտակն՝ վասն կատարեալ սրբութեանն եւ պայծառ իմաստութեանն։ Պարտ է մեզ նմանիլ այնմ, խոնարհ լինիլ. ծնօղ եւ սերմն բարեաց լինիլ եւ կատարեալ. բայց ունիմք սկիզբն եւ կատարած զԱստուած. եւ սպիտակ՝ այսինքն առաքինութեան գործովք։ Այս վեցերորդ գլուխն։ Եօթներորդ գլուխն՝ թէ ո՞րպիսի համ ունէր։ Երեք եզգ գտանեմք ի գրոց։ Նախ՝ էր որպէս խորիսխ մեղու։ Երկրորդ՝ զամենայն կերակրոց համ տայր, որ ոք զինչ եւ կամէր. որպէս ասէ յիմաստութիւնն իւր Սողոմօն։ «Առ ամենայն ցանկութիւնս բաւական. եւ առ ամենայն հանդերձանս ճաշակաց»։ Երրորդ դարձեալ՝ գրէ ի նոյն ի մաստութիւնն թէ՝ «ըստ մատուցանելոյ ցանկութեան արբանեկեալ. առ որ զինչ եւ ոք կամէր խառնէր»։ Վասն առաջնոյն գիտելի է՝ զի խորիսխն երկու իր է. ալյուր, եւ մեղր. որ նշանակէր զՔրիստոս։ Մեղր՝ զԱստուածայինն որ յերկնից ի ջանէ. եւ ալիւրն զմարդկութիւնն որ ի բազում ցորենոյ։ Երկրորդ՝ որ զամենայն համ ունէր, նշանակէր զամենայն առաքինութիւն եւ զսրբութիւն որ կայր ի Քրիստոս։ Երրորդ՝ որ ըստ ախորժակս մեր փոխի։ Այս է՝ որո զամենայն հոգեւոր ցանկութիւն եւ զբարի կամս մեր կատարէ։ Բայց պարտ է զառաջինն եւ զերկրորդն հաւատալ. ապա երրորդի հասանիլ։ Այս եօթներորդ գլուխն։ Ութներորդ գլուխն՝ թէ ո՞յք են որք ոչ կամին ճաշակել։ Այս է՝ խառնիճաղանճ ժողովուրդքն. որպէս գրեալ է յելսն թէ, «խառնիճաղանճքն որք էին ի մէջ նոցա՝ ցանկացան զցանկութիւն. եւ նստեալ լային որդիքն Իսրայէլի»։ Ո՞ տայր մեզ միս ուտելոյ. զի յիշեցաք զձուկն զոր ուտէաք զԵգիպտոս ձրի. եւ զսեխն եւ զմեղրապոպն. եւ զպրասն. եւ զսոխն եւ զսխտորն»։ Խառնիճաղանճ ժողովուրդն որք ցանկացան զցանկութիւն. եւ որդիքն Իսրայէլի որք նստեալ լային ընդ նոսա։ Զի խառնիճաղանճն՝ նշանակէ զանհաւատ ժողովուրդն. զտաճիկն եւ զայլսն. որք խառնեալ են ընդ մեղս անօրէնութեան. եւ ցանկան մսոյ. այս է պոռնկութեան. եւ ձկան ուտելոյ որ է որկրամոլութիւն։ Երկիրն Եգիպտոսի՝ նշանակէ զխաւար՝ որ է նախանձն։ Սեխն քաղցր է՝ որ զփառասիրութիւնն ցուցանէ։ Մեղրապոպն ձմերուկն՝ նշանակէ զագահութիւնն. որ բազում տերեւ պտուղ եւ կորիզ ունի։ Պրասն՝ Սոխն՝ եւ Սխտորն՝ նշանակեն զերեք ազգ բարկութիւնն. ոոր մի քան զմի չար են։ Որ սոխն կծու է քան զպրասն. եւ սխտորն քան զսոխն։ Նոյնպէս լելզուի բարկութիւնն՝ չար է զսրտին. եւ գործովն քան զլեզուին. որպէս ասէ Մատթէոս. «որ բարկանայ եղբօր իւրում տարապարտուց՝ պարտաւոր լիցի դատաստանի»։ Եւ որք ասեն թէ՝ նքօղեալ են անձինք մեր, եւ ոչ ուրեք, այլ միայն ի մանանայն են աչք մեր։ Եւ որդիքն Իսրայէլի որ նստեալ ընդ նոսա լային՝ քրիստոնեայքն են. որք ընդ նոսա նստեալ ի մեղս են. եւ որք ոչ կարեն առնել նոյն մեղս՝ նստեալ լան. եւ ընդ սրբութեան գործն ոչ ուրախանան որ տանի ի յաւետեաց արքայութիւնն։ Գիտելի է՝ զի չորս իր ցուցանիւր աստ. ցանկալ՝ եւ ասել՝ եւ յիշել՝ եւ տեսանել։ Զի ցանկալ մեղաց՝ մեղք է։ Ասել զմեղսն թէ առնէ՝ կամ յիշել այլ ազգ մեղք է։ Յիշել զանցեալ մեղսն ցանկութեամբ՝ մեղք է։ Աչօք տեսանել զմեղսն մեղք է։ Այս ութներորդ գլուխն։ Իններորդ գլուխն թէ՝ ո՞րպէս իջանէր ընդ ցօղոյն ի յերկնից եւ ի գիշերին։ Որ նշանակէր զերեք իրս։ Ցօղն որ էր շնորհ։ Գիշեր որ է հաւատ. զի զոր ակն ոչ կարօղ է տեսանել՝ հաւատամք ի յերկնից զմեծ սէրն։ Եւ թէ ո՞ւր իջանէր . յ երկիր որ պտուղ բերէ. այս է՝ ի սուրբ կոյսն եւ ի մեզ։ Այս իններոր գլուխն։ Տասներորդ գլուխն թէ՝ ո՞րպէս պարտ էր պահիլ։ Յերեք տեղի ասի. այսինքն ի սափորն ոսկի. եւ առաջի Աստուծոյ ի պահեստի եւ ի խորանն վկայութեան։ Սափորն ոսկի՝ նշանակէր զսուրբ յիշատակն. ըստ այնմ, «զայս արարէք առ իմոոոյ յիշատակի»։ Եւ առաջի Աստուծոյ՝ է ուղիղ դիտաւորութիւնն. որ վասն Աստուծոյ առնէ եւ ոչ վասն մարդկան։ Խորանն՝ նշանակէ զմեծ վարսն զոր ունիցիմք։ Եւ վկայութիւն կոչէ զգործով առնելն. որ իւր գործքն՝ իւր սրբութեանն վկայ լինի. յայնժամ Աստուած հանգչի։ Այս առ երկրորդ մասն բնաբանիս որ ասէ։ «Ես եմ հացն կենաց»։ Իսկ երրորդ մասն այն է որ ասէ։ «Ի յերկնից ի ջեալ»։ Եւ զայս արար Քրիստոս վասն մերոյ փրկութեան. որպէս ասէ աւետարանն. «ոչ ոք ել յերկինս, եթէ ոչ որ էջն յերկնից որդին մարդոյ որ էն յերկինս»։ Աստ երեւի թէ՝ ոչ ոք իւր յատուկ կարողութեամբն կարէ ելանել յերկինս. վասն այն գլուխն մեր Քրիստոս էջ յերկնից՝ զի զանդամս զմեզ վերացուսցէ յերկինս։ Երկրորդ՝ զբանն ցուցանէ որ ի յերկինս է եւ յերկիր. այսինքն մարդկութեամբ եւ աստուածութեամբն. որպէս սանդուխ՝ որ գլուխն յերկինս է. եւ ոտքն յերկրի. գլուխն է աստուածութիւնն. եւ ոտք մարդկութիւն»։ Որով հանցէ զմեզ յարքայութիւնն երկնից Քրիստոս Աստուած մեր. որում փառք եւ զօրութիւն ընդ Հօր իւրում եւ ամենասուրբ Հոգւոյն յաւիտեանս յաւիտենից ամէն։