Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՀԱՒԱՏԱՄՔ իմացականիս գիտութեամբ զԱստուած նախ քան զամենայն եղականքս, անեղ էութիւն, որոյ բնութեանն իսկութեան ոչ կարեմք մտօք վերահասու լինել եւ ոչ բանիւ պատմել, ոչ հուր զնա գիտեմք եւոչ լոյս, ոչ պարզութիւն եւ ոչ այլ ինչ որակ հասանելի , որպէս նախ քան զմեզ հարքն ասացին եւ ուսուցին մեզ. այլ զանհասն բնութեան անձնաւորութիւն երից դիմաց որոշման սրբոյ եւ թագաւորականի եւ երկրպագելի Երրորդութեանն, ՚ի հայելն ՚ի ստեղծուածս՝ որ ըստ պատկերի Աստուծոյ յանձինս մեր՝ փոքր ինչ համարձակիմք նշմարել. զի թէ պատկեր Աստուծոյ ստեղծաք եւ անուանեցաք, պարտ էր ՚ի պշնուլն ընդդէմ սորա իմաստից մտաց, զնախագաղափարին տեսանել զձեւ, թէպէտ եւ ոչ զբնութիւն. եւ ՚ի տեսանելն հաւատալ այնմ որ հաւատայ, ասողին, եթէ «Ըստ պատկերի Աստուծոյ արարաւ մարդս ». բայց եւ այսպէս, որպէս պատկերի Աստուծոյ արարաւ մարդս ». բայց եւ այսպէս, որպէս պատկեր անշունչ ՚ի նախատիպ կենդանւոյն զօրութենէ եւ ՚ի բնութենէ որոշի, այսպէս եւ մեք ՚ի խոնարհ մնամք յԱստուծոյ, ոչ ունելով նմանութիւն առ բնութիւն նորա եւ զօրութիւն, այլ միայն ՚ի ձեւ յատկութեան անձնաւորութեանցն արժանի գտաք ըստ բանական հոգւոյս գոյանալ, զի մի՛ ասասցուք ՚ի սրտի, «Ո՞վ ելանէ յերկինս, կամ ո՛վ իջանիցէ յանդունդս իմանալ զԱստուած »։ Այլ որպէս ասէ Մովսէս, «Մերձ է բան գիտութեան նորա ՚ի սիրտս մեր եւ յանձինս », որպէս նկարագիր կենդանւոյն ՚ի կենդանագիրն. եւ գիտեմք պատկեր Աստուծոյ զիմանալի բանականս հոգի եւ զանձնիշխան, որ է էութիւն պարզ եւ աննիւթ, անապական եւ անմահ, իմաստուն յընտրութիւն բարւոյ եւ չարի եւ հանգուցեալ ՚ի բարին, եւ սա տիրէ ՚ի վերայ անբանս շնչոյ, որով ներգործէ ՚ի զգայարանս եւ իշխէ մարմնոյս, եւ ինքն ըստ արդարութեան վարելով՝ պարզ մնայ եւ սոցա գեր ՚ի վերոյ։
       Արդ զի ասացին ոմանք զնոյն զոգիս եռամասնեայ, բան գոլով, ցասումն եւ ցանկութիւն, սակայն մեր խօսս ՚ի վերայ նորին նոյն էութեանն է, որ զեռամասեայ ունի զօրութիւնս. եւ ահա նա անմահ բնութիւն եւ պարզ, որ եւ բերէ յինքենէ յառաջ բան եթէ ըստ խոհականութեանն, եթէ ըստ ցասման, եթէ ըստ ցանկութեան. այլ բանն որ ՚ի նմանէ յառաջ գայ յեռամասնեայ հոգւոյն, եւ գոյացեալ անձնաւորի ՚ի նմանէ, եւ այլ է՛ ամենայն իրօք քան զնա տեսանի, որ ոչ ՚ի նմա է որպէս զծնունդ, եւ է առ նմա որպէս զհամաբնութիւն։ Այսպէս ասէ եւ աւետարանիչն վասն Աստուծոյ բանին Քրիստոսի. «Ի սկզբանն էր բանն, նա էր ՚ի սկզբանէ առ Աստուած, եւ Աստուած էր բանն. նա էր ՚ի սկզբանէ առ Աստուած »։ Այսպէս եւ ՚ի յարացոյցդ է տեսանել ճշմարիտ քննողի, եւ նշմարելովն հաւատալ իսկ, զի այս բանս որ անձնաւորեցաւ ՚ի միտսն, եւ է առ նմա, կամօք ծնօղի մտացն արտաքս բղխէ, եւ ելանէ, եւ ելանէ առ Աստուած իմանալի խօսութեամբ, կամ իջանէ ՚ի զգայարանս եւ սփռի ՚ի մարդիկ լեզւոյ պաշտմամբ, եւ ձեռին սպասաւորութեամբ։ Եւ է խօսս բղխեալ ա՛յլ քան զբանն ծնեալ, զի ոչ թէ յելանելն սորա՝ նա ՚ի մտացն եւ բանին որ ՚ի նմա՝ սա բղխէ, եւ նա ՚ի ծնօղ միտսն անշարժ մնայ, եւ անձնաւորի ՚ի մտացն. եւ ՚ի բանէն՝ անձնաւորութիւն խօսիցն, եթէ առ իմանալիս իմացականապէս, եթէառ զգալիս սպասաւորութեամբ զգայարանացս ոպէս եւ ասացաւ. այսպէս Քրիստոս ասէ եւ յաղագս Հոգւոյն սրբոյ. «Հոգին ճշմարտութեան որ ՚ի Հօրէ ելանէ, եւ յիմմէ անտի առնուցու եւ պատմեսցէ ձեզ »։ Արդ ըստ էութեան եւ բնութեան անմարմին տեսանի, հոգին ծնօղ եւ բանն ծնեալ եւ խօսքն արտաքս բխեալ. սակայն տրամորոշին յերիս հատուածս, ՚ի հոգի, ՚ի բան եւ ՚ի խօսս։ Այս պատկերաւս ՚ի նախագաղափարն Աստուած հպիմք իմացմամբ. եւ իմանամք զմի աստուածութիւնն եւ զմի զօրութիւնն եւ զբնութիւն, երիս անձնաւորութիւնս կատարեալս։ Սակայն ՚ի ստորեւ մնայ յարացոյցս ՚ի նախատպէն բազում իրօք, զի Աստուծոյ բանն անձնաւոր է ՚ի նմա անցնդելի. իսկ մերս ցնդի հանապազ. եւ յԱստուծոյ բխումնն՝ լնու զարարածս գիտութեամբ նորա, եւ առ ծնօղին է անաղաւաղելի, իսկ մերս աղաւաղեալ ստուերայնայ. քանզի ապականացու եւ աղցաւոր բնութեանս հարկ է, զի ծնունդ բանի եւ արտաքս բխումն խօսից ապականացու լինիցի. իսկ անապականին է եւ անուանի անապական եւ անփոփոխ եւ անցնդելի եւ անշարժ եւ յամենեցունց ՚ի մէնջ խոստովանեալ երկրպագի։
       Այս երից անձնաւորութեանս ÿ մի բնութիւն եւ յաստուածութիւն մի է կամք, մի զօրութիւն, մի տէրութիւն, մի իշխանութիւն, մի թագաւորութիւն, մի անեղութիւն, մի ՚ի վեր քան զժամանակ էութիւն։ Պատճառ է Հայր միածնին՝ որպէս հոգի ՚ի նմա ծնեալն բանի, բայց ՚ի վեր քան զժամանակ, եւ ոչ որպէս մեր միտքս, զի ընդ աճել մարմնական տասակին ապա ներգործէ զծնունդ բանին. մի՛ լիցի զայս յանմարմին պարզութիւն աստուածութեանն կարծել, եւ ժամանակ ՚ի ներքս ածել յանժամանակն ծնունդ, զի «Ի սկզբանն էր բանն »։ Եւ մեք այսմ կարօտիմք՝ վասն ընդ աղցաւոր մարմինս բարետոհմութեան ոգւոյ շարամանութեան ապա թէ ՚ի սմանէ արտաքս էր, ոչ կարօտէր ժամանակի առ ՚ի ծնունդն բանի, զի եւ ոչ ինքն ժամանակաւ կատարի, որպէս ոմանց արտաքնոցն թուի, այլ կատարեալն վասն անկատար մարմնոյս, որ անճառ խառնումն առ նա ունի, ՚ի ներգործելոյ խափանի, մինչեւ յօդուած սորա կատարի։ Իսկ առ Աստուած ոչ մարմին եւ աճումն նորին եւ ոչ անկատարութիւն, այլ լոյս է փառաց նորա միածինն եւ նկարագիր էութեանն. եւ արտաքս առաքումն ՚ի նմանէ Հոգին՝ եւ քննող է խորհրդոց. նա եւ որպէս խօսիցն գիտութիւն արտաքս գայ ՚ի մտացն ՚ի լսողսն՝ եւ յինքենէ ոչ պակասէ, այսպէս եւ Հոգին սուրբ իմաստնացուցանէ զերկնաւորս եւ զերկրաւորս խորոցն Աստուծոյ, եւ առ բխողն միշտ է։
       Զայս երիս անձինս եւ զմի աստուածութիւնս խոստովանիմք երկնի եւ երկրի արարիչ, որ եւ ստեղծ յերկինս զհրեշտակս եւ յերկիր զգալեաց զսեռս. «Ո արար զհրեշտակս իւր հոգիս, եւ զպաշտոնեայս իւր բոց հրոյ » ասաց մարգարէն։ Եւ զի նախ է իմանալեացն սեռ քան զգալեացս, կարծեմ ՚ի բանն Աստուծոյ որ առ Յոբ ակնարկեալ ուսանեմք. «Յորժամ եղեն, ասէ, աստեղք ծերք, ամենայն հրեշտակք աստեղաց օրհնեցին զիս մեծաձայն, եւ ամենայն հրեշտակք իմ գովեսցին զիս »։ Արդ յայս իմանալի էութեանց հրեշտակաց որք կամ շուրջ զԱստուծով ՚ի պաշտօն նորա, մինն ընդվզեալ յանցեաւ ՚ի սահմանեալ կանոնէն, որպէս մեզ անհաս է տեսակ յանցանացն, եւ ՚ի ստորեւ կործանեալ սատանայ անուանեցաւ, եւ չարացեալ ինքնիշխան կամօք՝ գտակ չարեաց եղեւ։
       Յետ որոյ արար Աստուած զորս ՚ի վերայ երկրի զարդս ՚ի պէտս մարդոյն տէրութեան զոր ստեղծ. եւ արար զմարդն ՚ի պատկեր իւր ըստ իմանալին բնութեան, խառնեալ ընդ զգալի նիւթս հողոյ, զի նիւթական եւ զգայական արարածոցս լիցի իշխան, այլ եւ յօդակապ իմանալւոյ եւ զգալի աշխարհացս բնակչաց։ Որում ետ աչս՝ բանական հոգւոյն զմիտս, հայել նովաւ յիմանալի աստուածութիւնն, եւ ձգել յինքն զճառագայթս Հոգւոյն սրբոյ շնորհաց, այլ եւ ճաշակել զիմանալի խորհրդոցն Աստուծոյ զտեսութիւն. ետ եւ զգալի աչս՝ ճառագայթիւք արեգական վայելել յերեւելի արարածոցս վայելչութիւնն։ Ընդ այս մարդոյս՝ որ եդաւ գործել զդրախտ իմաստիցն Աստուծոյ եւ պահել ՚ի դրախտն նիւթական, մախացաւ բանսարկուն, եւ պատրանօք դաւաճանեաց. եւ սողոցու մարդն ՚ի կամացն Աստուծոյ եւ յօրինացն խաբողին կամօք, եւ ոչ իւրովք ախորժականաօք իբրեւ զնա. քանզի սպանող է՝ ոչ իւրոյ անձինն մարդն, որ դատապարտեցաւ մահու, այլ սատանայ, որպէս ասաց Քրիստոս. «Նա մարդասպան է ՚ի սկզբանէ »։ Իսկ մարդն զի պատրանօք մեղաւ, ընդ պարտիլն զղջացաւ եւ ընդ պատիժ մահուն վշնացաւ եւ երկիւղիւ մահուն կայր վտարանդի ՚ի ծառայութիւն. յաղագս որոյ եւ յարդար իրաւանացն Աստուծոյ վերստին ՚ի կոչեցաւ, իբրեւ պատրանօք եւ ոչ կամօք մեղուցեալ։
       Եւ ո՞ւր երեւեցաւ զղջումն, ասիցէ ոք արդեօք. ՚ի նոյն ինքն յԱդամ եւ ՚ի ծնունդս նորա, որպէս գրէ իմաստունն. «Նա զնախաստեղծն զհայրն աշխարհի զմիայն հաստատաեալ պահեաց, եւ փրկեաց զնա ՚ի յանցանաց իւրոց ». իսկ յորդիսն՝ յԱբրահամ եւ ՚ի տոհմ իւր, ՚ի Մելքիսեդեկ, ՚ի Յոբ եւ յայլս ՚ի հեթանոսաց, ըստ որում գրէ առաքեալ. «Հեթանոսք որ զորէնս ոչ ունէին, բնութեամբ զօրինացն գործէին »։ Արդ նոքա որք իմանալի մտացն հաւանէին, ճանաչէին զիմանալին Աստուած, եւ լուսաւորէին ՚ի ճառագայթից նորա. իսկ որք ՚ի զգայարանաց եւ ՚ի հեշտութենէ մարմնոյ գերէին, օտարացեալք յարարչէն՝ բանսարկուին կամաց տային զանձինս ՚ի գերութիւն. եւ այսպէս յաճախեալ մարմնասիրութիւնն յաշխարհ՝ պակասեաց գիտութիւն Աստուծոյ. եւ գրեթէ ամենեքեան զաչս մտացն, որում անկ էր ՚ի վեր հայել, զգայարանօք ընդ ստորինս ցնդեցան, եւ սատանայի պատրանացն ծառայեցին, թիւրեալ զբնութիւնս յիւր բնական գեղոյն վայելչութենէ. եւ արարին առաջի Աստուծոյ. իբր թէ կամօք սիրեն սոքա զչարութիւն, որ արտաքոյ է բնութիւնես, որպէս եւ ինքն սիրեաց. եւ էր վկայ նորա ստութեանն ամենեցուն անխըտաբար ընդ մեղս բերիլն։ Յոբ զի արդար երեւեցաւ մարմնով , ՚ի հարցանելն Աստուծոյ՝ նորա պարսպելոյն տայր զշնորհն, եւ ոչ արդարոյն անձնիշխան կամացն, յորմէ եւ խայտառակեալ պարտեցաւ։
       Արդ թիւրեցան մարդիկ ինքնիշխանութեամբ յուղիղն շաւղաց՝ հաւանեալք պատրողին, եւ զտիղմ մարմնոյն հեշտութեան արկեալ քող հոգւոյ՝ խաւարեցուցին զիմանալւոյն հայեցողութիւն. սակս որոյ եւ բարկացաւ Աստուած ՚ի վերայ նոցա, ըստ առաքելոյ. «Բարկութիւն եւ սրտմտութիւն Աստուծոյ ՚ի վերայ ամենայնի որ գործէ զչար »։ Եւ էր բարկութիւնս իրաւամբք, զի էր կար նոցա հպել հոգւով յիմաստս Աստուծոյ ՚ի յօրանալն մարմնով յիրս աշխարհիս. բայց ոչ կամեցան, եւ եղեն ատեցեալք յԱստուծոյ վասն զհոգի սպանանելոյ ՚ի մեղս մարմնոյ, եւ գտան մեռեալք, ըստ առաքելոյ, «Մինչ դեռ մեռեալն էաք ՚ի մեղս մեր »։ Ուստի եւ արգել արդարութիւն նորա զողորմութիւնն յայնցանէ որք ոչ խնդրեցին զնոյն . զի անկար էր, որպէս եւ կափուցելոց աչօք, ՚ի քաղցրութիւն լուսոյ նայելն։ Իսկ յառաջանալ դարուց ժամանակացն երեւեցան ոմանք՝ որք սկսան հայել ՚ի բնութեանս ուղղութիւն, եւ բացատրել ՚ի նմանէ իմաստիցն քննութեամբ զարտաքուստ մտեալ զվատթարութիւնն. որք եւ սահմանեցին անիրաւութիւն հոգւոյ զչարութիւնն՝ եւ զորս ՚ի նմանէ ծնունդ՝ արդարութիւն, զառաքինութիւն, եւ զորս ՚ի նմանէ ծնանի, եւ այնպիսի ջանալ տնօրինել զսահմանադրութիւնս ոչ կարացին տիրապէս ճանաչել, թէ թոյնք սատանայի խառնեալ ընդ մեզ ստիպէ առնել զանիրաւութիւն. այլ միայն նայելով ՚ի կամս հոգւոյս ճգնութեանն անօսրութեամբ՝ անիրաւութիւն եդին նմա զմեղս. զի ՚ի պահելն զբնութիւնս ուղիղ, եւ ՚ի պատահելն մեղաց՝ զղջմամբն ցուցանիմք՝ թէ արտաքոյ բնութեանս սայթաքեցաք. եւ զառաքինութիւնն արդարութիւն, զի ուրախ լինելն ՚ի նսին յայտնէ բանական կիրս, եւ բնութեանս՝ ըստ ուղղութեանն ներգործութիւն. ըստ այնմ ցուցանեն զգործս օրինացն գրեալ ՚ի սիրտս իւրեանց վւայութեամբ մտաց իւրեանց, եւ յանդիմանեալ զմիմեանս ՚ի խորհրդոց իւրեանց։
       Այսպիսի վկայութեամբ մտաց եւ առանց ուսման գտաւ ՚ի մէջ նոցա քաղաքական օրէնք, իշխանութեան կարգ , բարւոյ գովութիւն եւ չարի պատուհաս. եւ համառօտ ասել, օրինացն կամաց որ յԱստուծոյ՝ լրումն, որ քան զամենայնս օգնականք էին մտացն իմաստութեան եւ վերհայեցողութեան, որով եւ խնդրեցին զԱստուած ունել ըստ բնականս կամաց փափաքման, եւ նմա վասն ստեղծանելոյն եւ նախախնամելոյն շնորհ ունել պաշտմամբ։ Սակայն ոչ կարասցին զճշմարիտն գտանել. զի հաճեցաւ իմաստութիւնն Աստուծոյ ոչ ճանաչել աշխարհի իմաստութեամբ իւրեանց զԱստուած, որպէս զի մի՛ պարծեսցի մարմին առաջի նորա. բայց մարդիկ զաստուածասիրութեանն փոյթ ոչ թողին անպտուղ, այլ առին ՚ի պաշտօն զորս եւ սիրեցին, եւ յորոց օգուտ ունել վարկանէին. եւ այս է ՚ի տեառնէ ասացեալ խոկումն անառակին, որ մտածէր. «Յարուցեալ գնացից առ հայր իմ ». քանզի ընթացքն է սոցա յառաջանալն ՚ի բարեգործութիւնն եւ յաստուածասիրութիւն։ Եւ տես, զի նախ նա խորհեցաւ գալ առ հայրն եւ ընթացաւ, եւ ապա հայրն տեսեալ զնոյն ՚ի հեռուստ՝ ընդ առաջ եկն եւ գթացաւ. այսինքն զի նախ մարդիկ խնդրեցին ունել զԱստուած որպէս առ Յոբն. իբր թէ ակամայ եւ բռնի ուղղեաց զմարդկան փրկութիւն, որ էր զրկումն անձնիշխանականի բնականս մեր ստեղծուածոյ. ըւստի գտանէր եւ իւր դատելն անիրաւութիւն. վասն զի կարելի էր Աստուծոյ եւ զնա ակամայ ՚ի պատժոց ճողոպրել. այլ զի մի՛ այս լիցի, արդարութիւնն Աստուծոյ թոյլ ետ՝ յորժամ կամեցաւ անձնիշխանս՝ զմեղանչելն, եւ վատնել զամենայն գանձս առաքինութեան անառակութեամբ։ Եւ յորժամ խոկաց զառ նա դարձն եւ ընթացաւ, ապա ընկալաւ եւ յայտնեաց զգթութեան չափ սքանչելի։ Եւ մինչ հեթանոսք սովեալք աստուծասիրութեամբն ՚ի հայրենի տունն բարւոք կարգօք ճանապարհ արարեալ փութային, նախահոգակն Աստուած զփրկութիւն նոցին ՚ի բերանս մարգարէիցն նախաճառեալ նշանակէր ուրուականօք առակաց, զանխուլ ՚ի չարութեանն հօրէ. իսկ անառակ որդին որ գայր առ հայրն, եհաս ճանապարհաւն մինչեւ յօդդ, ուր զշրջանս աստեղաց եւ լուսաւորեացն քննեալ առ ՚ի գտանել ՚ի մէջ նոցին զարարիչն՝ ել ՚ի յերկրէ, անց ընդ ծով, կոխեաց զտարերս, եթող զզարդս սոցա, եւ հասեալ յեթերդ՝ այլ ոչ կարէր յառաջել. յոր հայեցեալ ՚ի բարձանց ՚ի սրբութենէ իւրմէ Հայրն երկնաւոր՝ ՚ի հեռուստ գթացաւ, եւ յարուցեալ եկն ընդ առաջ նորա, անկաւ զպարանոցաւն եւ համբուրեաց. այսինքն՝ զի ընդ բնութիւնս խառնեալ սիրով՝ մարդացաւ. քանզի համբոյրն՝ միութեան է նշանակ ՚ի ձգմանէ սիրոյ. եւ այս եղեւ ներմարդութեամբ բանին Աստուծոյ ՚ի սրբոյ կուսէն . ուստի յայտնեալ մարդ յաշխարհ՝ տնօրինեաց մարդկան ազգի զփրկութիւն. եւ տնօրէնութիւն զայս վարկանիմ։ Քանզի ցուցաք նախ ՚ի բանս՝ թէ մարդիկ ծանեան զբնութեանս ուղղութիւն, եւ բացատրեցին զչարն ՚ի բարւոյն ուղղակի, զոմն անուանեալ անիրնւութիւն կամացս եւ զոմն արդարութիւն. սակայն ոչ կարացին արդար լինելովն յանիրաւութենէ խոտորել։ Մի՛ արդեօք զի ո՞չ կամեցան. եւ ապա ընդէ՞ր գովեցին զարդարութիւնն եւ պատժեցին զչարութիւնն. ահաւասիկ յայտ է զի կամեցան զլինելն արդար, եւ այնր աղագաւ գովեցին զնոյնն. բայց սակայն զդաւաճանիչ բանսարկուն զկնի ունէին, որ զինէր զօրէնս իւր զչար՝ հակառակ օրինաց մտացն նոցա, եպերէր եւ գերէր զնոսա յօրինաց մեղաց վիհս՝ անդամոց մարմնոյս հարկաւոր կրիւքն։ Սակայն նոքա ոչ կարացին ճանաչել, թէ այս նորա է դաւաճանութիւն. այլ միայն անիրաւութիւն եւ չարութիւն եդին բանական հոգւոյս զյանցանսն. եւ թէ ո՛ էր որ առիթ լինէր սորա անիրաւելոց զինքն , տգիտացան։
       Եկն բանն Աստուծոյ համբուրեալ զբնութիւնս եւ ընդ սմա խառնեալ. որպէս զի զայս, զոր մարդիկ վկայեցին արդար գոլ բնաւորապէս եւ ոչ կարացին արդարանալ, պահեսցէ ՚ի բնական արդարութիւնն՝ եւ զհայր մեղացն խայտառակեսցէ. եւ զի զաստուածադիր օրէնսն, զոր կարելի էր մարմնաւորացս պահել եւ տկարացաք ՚ի խաբանաց թշնամւոյն, պահեալ ՚ի գլուխ հանցէ, եւ զարդարութիւն օրինացն ՚ի վերայ մեր սփռեալ՝ դատապարտեսցէ ընդ խաբեցելոցս զխաբողն, որպէս գրէ առաքեալ. «Վասն այսր խորհրդոյ հաւատամք զբանն մարմին եղեալ, որ եւ բնակեաց ՚ի մեզ ». զորոյ մարմին լինելն «Ոչ ոք յիշխանաց աշխարհիս այսորիկ ծանեաւ. զի թէ էր ծանուցեալ, ոչ արդեօք զտէրն փառաց ՚ի խաչ հանէին », որպէս ասէ առաքեալ։ Այլ էր այս խորհրդոյ իմաստ առ Աստուած ծածկեալ յամենայն եղանակացս, ՚ի հրեշտակաց ասեմ՝ եւ ՚ի դիւաց եւ ՚ի մարդկանէ. զի հրեշտակաց ՚ի ձեռն եկեղեցւոյ յայտնեցաւ. եւ դեւք թէ գիտէին ոչ մարտնչէին ընդ նա որպէս ընդ մարդ, զեթէն ՚ի մէջ դնելով որդիութեանն Աստուծոյ, եթէ տէր փառաց զնա գիտէին։
       Այսպէս յայտնեցաւ Աստուած ՚ի վերայ երկրի մարդ՝ անհաս եւ յետ մարմնանալոյն յեղականացս, զի տացէ տեղի բանսարկուին մարմնոյս հարկաւոր կրիւքն մարտնչել ընդ ինքեան. քանզի նա զինքն Աստուծոյ մարտակից ոչ գիտէր, եւ ոչ պատերազմէր ընդ Աստուած քաղցիւ՝ թէ ծանուցեալ էր գոլ զնա Աստուած. այլ վանէր որպէս ընդ մարդ եւ ստիպէր ըստ հարկաւոր կրից խոտորեցուցանել յաւելորդսն. սակայն լոյս աստուածութեանն ՚ի խաւար մարմնոյն լուսաւոր գոլով՝ խաւար մեղացն ոչ հպէր ՚ի նա, որ անհասն էր ՚ի խաւարի հօրէն. զի մարմինն հոգւովն հանդերձ կրէր զիւր բնական կիրսն յիւրաքանչիւր հասակս փրկչին, եւ աստուածութեանն ՚ի խաւար մարմնոյն լուսաւոր գոլով՝ խաւար մեղացն ոչ հպէր ՚ի նա, որ անհասն էր ՚ի խաւարի հօրէն. զի մարմինն հոգւովն հանդերձ կերէր զիւր բանական կիրսն յիւրաքանչիւր հասակս փրկչին, եւ աստուածութիւնն անհաս ՚ի թշնամւոյն էր խառնեալ ընդ նմին։ Ջանայր սատանայ պատրել եւ խառնել զաւելորդսն ընդ լուսոյ մտացն՝ եւ նովաւ ընդ բնականսն՝ եւ ոչ կարէր, զի լոյս աստուածութեանն խառնեալ ընդ լուսոյ մտացն՝ եւ նովաւ ընդ մարմինն, զխաւար նորին բնական կրիցն պահէր ՚ի սահմանս իւր, եւ ոչ տայր չարութեանն հօր սերմանն առ ինքն մերձենալ. այլ ծանուցեալ զաւելորդսն՝ առ ոտն կոխէր ՚ի կրելն զբանականսն. ուստի եւ եղեւ տղայ, եւ զտղայական ախտից մարտն վանեաց, տղայական կրիւքն ամաչեցուցեալ զթշնամին։ Մանուկ, եւ ՚ի վարժումն հնազանդութեան ծնօղացն ոչ կարաց յողդողել զնա։ Երիտասարդ, եւ ցանկութեամբքն ոչ կարաց գայթակղեցուցանել զնա. եւ մարտն ոչ եթէ մարմնոյ առ մարմին, այլ հոգիքն չարք ընդ հոգին Աստուծոյ մարմնացելոյ, եւ հգւոյ նորա կամաց՝ որ անշարժ եկաց ՚ի ներհակացն՝ ոչ եղեւ կոխան. ըստ որում եւ ասէ Եսայի. «Մինչ չեւ ծանուցեալ իցէ մանկանն զբարի կամ զչար, անարգեսցէ զչարն եւ ընտեսցէ զբարին ». եւ ասպէս պարտեալ զամօթ եղեւ սատանայ եւ դեւք նորա վերակացուք ախտից, ՚ի նմանէ՝ որ երեւեցաւ ՚ի նմանութիւն մարմնոյ մեղաց, եւ դատապարտեաց զնոսա մեղաց աշխարհի պարտապանս մարմնովն իւրով։ Քանզի չարախօսէին զմարդկանէ առաջի Աստուծոյ, թէ կամօք եւ բնութեամբ բերին ՚ի մեղս. եւ ահա մարմինն Քրիստոսի ՚ի բնականսն՝ պարսպեալ ՚ի ներգործութենէ նոցին դաւաճանութեանցն՝ արդար գտաւ եւ անարգող չարին եւ ընտրող բարւոյն. եւ այսու հռչակեցաւ Աստուած ՚ի բնութեանս արարչութեան՝ թէ ոչ ստեղծ չար եւ բնութեամբ չարակամ. եւ մարդիկ ստուգեցան ՚ի բնական առաքինութեանն բաղձանս, թէ զոր սիրենն բնութեամբ՝ խափանին ՚ի ներգործելոյ, ոչ բնութեամբ կամ կամօք, այլ ՚ի գայթակղեցուցանող թշնամւոյն որոգայթից , որ պատճառս առեալ զպատուիրանն վասն ապստամբեցուցանելոյ ՚ի նմանէ՝ գործեաց ՚ի մեզ զամենայն ցանկութիւնս ախտից։
       Արդ յորժամ զայս հանդէս ած ՚ի գլուխ Աստուածն մարդացեալ, ներեաց Հայր մեզ. ըստ այնմ. «Ի ներելն Աստուծոյ ՚ի հանդէս արդարութեան նորա ՚ի ժամանակի աստ յայսմիկ, զի եղիցի նա արդար, եւ արդարացուսցէ զայնոսիկ, որք ՚ի հաւատոցն Յիսուսի ». քանզի որպէս ասացաք, ինքն արդար ցուցաւ հանդիսիւ արդարութեան Քրիստոսի ՚ի ստեղծուածս իւր, եւ մեք առ ՚ի նոյն հաւատով։ Տեսին զայս եւ հրեշտակք ըստ առաքելոյ. «Որ երեւեցաւ մարմնով, արդարացաւ հոգւով, յայտնեցաւ հրեշտակաց »։ Եւ ՚ի լնուլ ամաց եսենից, որ է հասարակութիւն ընթացից կենացս, եւ անցք ընդ եռացումն բնութեանս, ածեալ ՚ի գլուխ զյաղթութիւնն բանին մարմնացելոյ, եւ կոխեալ զամենայն ախտս որ սերմանի ՚ի կիրս մարմնոյս, ած Աստուած վկայ նմին յանապատէն զյառաջընթաց մկրտիչն Յովհաննէս. առ որ եկն տէրն մեր ՚ի մկրտութիւն ընդ այնոսիկ՝ որք խոստովանէին ՚ի ջուրսն Յորդանանու զմեղս իւրեանց առաջի նորա։
       Եւ տեսեալ Յովհաննու ՚ի հեռուստ զօրինօք բնական կրից անմեղութիւն նորա, հրաժարէր, ՚ի մկրտելոյ զայն, որ անկարօտ էր մաքրութեան։ Իսկ նա ասէր, «Թոյլ տուր, զի այսպէս մեզվայելէ լնուլ զամենայն արդարութիւնս ». այսինքն թէ զբովանդակ արդարութիւնս՝ զոր եդ օրէնքն մարմնոց, եւ ծանեան հելլենացիքն հոգւոց, զի ես միայն ՚ի մարդկանէ գործով կատարեցի. արդ թոյլ տուր կալ առաջի քո, եւ զ ՚ի գլուխ ածեալ արդարութիւնս յերկուց եւ յերից վկայից հաստատել ըստ կամաց օրինացն։ Էջ ապա ՚ի ջուրն. եւ զի ոչ ինչ ունէր խոստովանել, ել վաղվաղակի. տեսին հրեշտակք տեսին եւ ամենայն դեւք, թէ միայն ՚ի մարդկանէ բնական կրիւք վարեալ՝ արդար է, ոչ ինչ սայթաքեալ. յամօթ եղեւ եւ սատանայ՝ չարախօսն բնութեանս, զի յանդիմանեցաւ ինքն առիթ մեղած , եւ ոչ սա։ Ձայնեաց Հայրն ՚ի յերկնից. «Դա է որդի իմ սիրելի, ընդ որոյ տնօրէնութեան գործոյն հաճեցայ ». այսինքն, զի մարմնով դա միայն զկամս իմ հաճոյացոյց։ Արդ ըստ աստուածութեանն անկրօտ էր այսմ վկայութեան Էմմանուէլն. սակայն մարդկութիւնն կարօտ էր տնօրինաբար ունել զվկայութիւնն Աստուծոյ, թէ արդար է. զի անսուտ բնութիւնն ճշմարիտ է, եւ ճշմարտութեան վկայ է։ Եւ սորա հաճոյ լինելոյ վկայութիւնն հաճոյ գտաւ իւրեւ զամենայն մարդկութիւնս. ուստի եւ Հոգին սուրբ զոր փչեաց Աստուած ՚ի մարդս եւ յետ յանցանացն բարձաւ, եկն վերստին եւ եկաց ՚ի վերայ բնութեանս նորոգողին Յիսուսի, եւ օծ ՚ի նա զամենեսեան զմեզ շնորհօք իւր. քանզի նովաւ ՚ի մեզ անցանէ շնորհն։ Արդ ոչ չափով տայ Աստուած զՀոգին Որդւոյ. եւ նա ինքն ոչ կարօտի իւրոյ Հոգւոյն, եւ առնու զնա իբրեւ զշնորհ. սակայն ըստ տնօրէնութեան եւ սպասաւորութեան զոր սկսաւ առնել բնութեանս մեր՝ իրաւամբք եւ արդարութեամբ նորոգութիւն, եւ առնու եւ կարօտի, զի ՚ի նա մեք առցուք։ Քանզի նոր Ադամ էր, ցոյց թէ այս այն մարմին է Ադամայ, որ զրկեցաւ ՚ի Հոգւոյն սրբոյ ըստ յանցանաց, եւ առ զնոյն վերստին արդարութեամբ մարմնոյ ըստ արդար իրաւանցն Աստուծոյ. ըստ այսմ խորհրդոյ առ զիւր հոգին ինքն Էմմանուելն եւ օծաւ Քրիստոս։ Եւ դարձեալ, ոչ թէ զի որ ՚ի Քրիստոս մարդկութիւնն այսմ կարօտ էր, կամ ընդ բանն միացեալ մարմինն Հոգւովն որպէս կարօտ զօրանայր, մի՛ լիցի. քանզի եւ զամենայն յաղթութիւնն ՚ի գլուխ էած նախ քան զիջումն Հոգւոյն. այլ որպէս ասացի, մեզ քահանայապետ եղեալ՝ մեզ էառ եւ ՚ի մեզ անցոյց զշնորհն. ըստ այնմ, «Ի վերայ սոցա ես սուրբ առնեմ զանձն իմ, զի եղիցին եւ սոքա սրբեալք ճշմարտութեամբ »։ Արդ առ զՀոգին, եւ օծաւ նովաւ տնօրինաբար, որ անկարօտն էր. սակայն սատանայ որ ոչ գիտէր զԱստուած ընդ մարմինն միացեալ, որպէս զլրումն կարօտութեան համարէր նմա զՀոգւոյն ընդունելութիւն, եւ իբր զյաղթութեան փոխարէն, ըստ այլ մարգարէիցն։ Եւ տես, զի նախ քան զՀոգին ոչ ինչ արար Քրիստոս նշանս եւ սքանչելիս, զի մի՛ երեւեսցի մարտակիցն, թէ առաւել է քան զմի ոք ՚ի հասարակաց մարդկանէ, որ եւ ընդ նմա որպէս ընդ մարդ մաքառեցաւ, եւ զիւր յաղթահարիլն ՚ի մարդոյ գիտէր. իսկ ապա զգեցեալ Քրիստոս զՀոգին, եւ որպէս թէ կարօտ նովաւ զօրացեալ, կրկին դրդեաց նախանձն զմարդասպան թշնամին ՚ի մարտ ընդ նմա. որ եւ եկաց ՚ի լերինն առաջի փորձել զնա զգայապէս, որ մինչեւ ցայժմ իմացականապէս. զի այս է նորին սովորութիւն, յորժամ ՚ի ներքս պարտի, յերեսս երեւի, որպէս եւ սրբոցն, որք զօրացան Քրիստոսիւ, արար ՚ի յետոյ։ Արդ կացեալ ՚ի լերինն առաջի՝ փորձէր զնա ըստ քաղցոյն որպէս զմարմնաւոր, եւ ագահութեամբ որպէս զշնչաւոր, եւ սնափառութեամբ որպէս զհոգեւոր. զի յայս պարփակի ամենայն գայթակղութիւնք նորա. եւ եղեալ նկուն ոչ աստուածեղէն իշխանական զօրութեամբ, այլ մարդկեղէն իմաստիցն խոհականութեամբ. որով յընտրութիւն ճգեալ զնորա խորհրդակցութիւնն խոտորնակ գտաւ յօրինացն, որոյ կատարողացն հետեւէր զղջումն եւ խղճի ստգտանք. եւ նա ոչ հաւանեցաւ. զի մի ստգտցի յօրինացն, որ ասաց՝ բանիւ Աստուծոյ կալ եւ ոչ փորձել զԱստուած, եւ նմա միայն երկիր պագանել. յաղագս որոյ եւ ՚ի բաց եկաց ՚ի նմանէ՝ որ գրոց վկայութեամբքն եկաց ընդդէմ, եւ օրինօքն արար զպատասխանիսն։ Եւ կատարեալ զյաղթութիւնն՝ դարձաւ ՚ի Գալիլեա, եւ զօրութեամբ Հոգւոյն սկիզբն արար նշանագործութեանն, որով եւ ՚ի մրմնոյն որ պարտեաց զդեւսն՝ սկսաւ հալածել զնոսին իրաւամբք. զի թէ վասն այնր կոխան եղեւ նոցին, զի խաբեցաւ եւ մեղաւ, ապա իրաւացի է այսօր զերծանելն ՚ի նոցանէ, զի յաղթահարեաց, եւ անխաբ մնալովն անմեղ ցուցաւ։ Եւ նոքա անուանէին զնա որդի Աստուծոյ, ոչ ստոյգ գիտութեամբ, այլ կարծեօք եւ երկմտութեամբ. ՚ի գործոյն տարակուսեալք, եւ ոչ յելից խորհրդոյն հաւանեալք։ Իսկ Քրիստոս ընդ սաստել դիւացն եւ բժշկելով զախտսն եւ զմեղս թողոյր, ասելով. «Զի գիտասջիք թէ որդի մարդոյ ունի իշխանութիւն ՚ի վերայ երկրի թողուլ զմեղս ». մանզի դաստիրակութեամբ աստուածութեանն՝ մարդկութիւնս որ յիս՝ զանմեղութիւն ուղղեաց, եւ առ իշխանութիւն ամենայն մարդկան, որք յերկրի պատրանօք եւ ոչ բնութեամբ են մեղաւորք, թողուլ զնոյնն։ Իսկ դեւքն դրդէին զդպիրսն ասել. «Ո՞ կարէ թողուլ զմեղս եթէ ոչ միայն Աստուած ». զի ինքն յանձն առցէ զանունն, եւ ՚ի կարծիսն հաստատեսցէ զնոսա. իսկ նա տակաւին եւս ՚ի պէտս տնօրէնութեանն անփոյթ առնէր զյայտնելն, եւ բանիւ վարդապետութեանն զերկնից արքայութիւնն աւետարանէր. այսինքն թէ ինեւ ՚ի սատանայի իշխանութենէն ելէք, եւ երկնից թագաւոր մերձեցաւ տիրել ձեզ՝ եթէ հաւատայք։ Բայց հաւատայր եւ ոչ ոք, զի Հոգւոյն շնորհալի էր լուսաւորել զմիտս առ հաւատ իմանալի յուսոյն. եւ զայս ոչ ունէին մարդիկ. եւ Քրիստոս միայն յինքն միայն գտաւ արդար. եւ այլ մարդիկ ՚ի ներքոյ դատապարտութեանն վասն հաւանելոյ չարին, որում նա նովին մարմնովս յաղթեաց։ Վասն այսորիկ ոչ բուսանէր սերմն բանին առանց ցօղոյ հոգւոյն յանդաստանս մտաց մարդկան. եւ հրակ էր նմա զանմեղ իւր մարմինն պատարագել, եւ զմեղս մարդկան քաւել, եւ զՀոգին յաշխարհս սփռել. եւ այս տնօրինեցաւ ՚ի հակառակամարտ հնարից թշնամւոյն. քանզի յորժամ յանձն եւ ՚ի մարմին փրկչին ընթադրեալ ոչ կարէր մերձենալ պատրանօք, զդպիրսն եւ զփարիսեցիսն զինէր նախանձու նմին հակառակ։ Բայց տէրն գիտելով զիւր մարտակիցն, ՚ի ձեռն մարդկանն յամօթ առնէր զնա ամենայն ուրեք հեզութեամբն եւ խոնարհութեամբ. մինչեւ ոչ հանդուրժեալ ՚ի գլուխ ածել զմախանսն, փութացուցանէր մահուանն հնարիւք. քանզի լսէր ՚ի նմանէ, զի ասէր. «Ո՞վ ՚ի ձէնջ յանդիմանեսցէ զիս վասն մեղաց ». եւ գիտելով զճշմարտութիւն հրամանին՝ քասքնէր. ուստի եւ հնարեցաւ զնա ՚ի չարչարանաց մտանել նախատանս. զի գոնէ զհեզն առ բանիցն այպանումն՝ ՚ի կրելն մարմնով զվիշտ՝ զինեալ պատժական զօրութեամբ սայթաքեցուսցէ բարկութեամբ։ Այլ նա փոխանակ յարութեանն եւ փառացն՝ որում ըստ գործոց իւրոց արժանի էր ՚ի մարդկանէ՝ յանձն առ զխաչ, արհամարհեաց զամօթ։
       Եւ մի՛ ոք փոքր կարծեսցէ զարհամարհութիւն ամօթոյ ՚ի տեառնն վիշտս. զի որպէս մարմնով զչարչարանցն վիշտս կրեաց, նոյնպէս եւ հոգւով զամօթոյն, ըստ երկոցունց աշխատեալ հեզութեամբ. նա որ զթզենւոյն տունկ չորացոյց զօրութեամբ, հնազանդեալ Հօր մահու չափ եւ մահու խաչի փոխանակ անհնազանդութեանն Ադամայ. վասն այսորիկ որպէս անհնազանդութեամբ հնոյն մեղաւորք բազում եղեն, նոյնպէս եւ հնազանդութեամբ նորոյս Ադամայ արդարքն եղեն հաւատացեալքն ՚ի նոյն։ Եւ թէ այս որպիսի յեղանակաւ՝ ասելի է։
       Անմեղ երեեւցաւ Քրիստոս ինքն միայն, ուստ ի եւ Հոգին սուրբ հանգեաւ ՚ի նա միայն. եւ արդարութիւն Աստուծոյ բարեհռչակ եղեւ ՚ի նորին անմեղութիւնն. եւ թէ ոչ ունի ստեղծուած բնութեանս բանաւորական զչարութիւնն, այլ եկամուտ է. եւ օրէնքն՝ բնութեանս օգնական է եւ ոչ հակառակ. ըստ այնմ. «Զօրէնսն ետ յըգնականութիւն ». եւ ընդ օրէնսն անցանելն՝ եւ բնութեանս սահմանի է դրժումն, սակս որոյ եւ զղջումն։ Երեւեցաւ սերմանող ՚ի մեզ զհակառակն օրինացն եւ բնութեանս սատանայ, որ եւ մարդասպան ՚ի սկզբանէ, եւ յաղագս սպանութեան եւ դաւաճանութեան գտաւ դատապարտ. յայնմանէ՝ որ եկն դատաստան առնել աշխարհի, եւ ընկենուլ զնա արտաքս. որ եւ ասէր, իշխան աշխարհիս այսորիկ դատախազութեամբ անմեղութեանս իմոյ յարդար իրաւունսն Աստուծոյ եւ Հօր եւ Հոգւոյն դատապարտեալ է. իսկ մարդիկ դատապարտք էին վասն հաւանելոյ կամացն նորին , եւ արտաքոյ բնութեանս եւ օրինացն Աստուծոյ յանիրաւութիւն խոտորելոյ. եւ յայսմ պատժոց որոյ մեք պարտապանք, Քրիստոս որ մեղացն խայթոց է. սակայն ետ զիւր անմեղ մարմինն պատարագ Աստուծոյ Հօր փոխանակ մեղաց մերոց։ Եւ վասն զի նա որ անպարտն էր մեղաց, եւ գեր ՚ի վերոյ մահու՝ մեռաւ, մեք որ պարտաւորքս էաք՝ ՚ի մահուն պատժոցն զերծաք, եւ քաւեցաք արեամբ նորա, որ ետ զանձն ՚ի վերայ ոչխարաց իւրոց ըստ առաքելոյ. «Զոր յառաջն եդ Աստուած քաւութիւն ՚ի ձեռն հաւատոցն արեամբն նորա»։
       Յառաջ, ասելով, զկանխախօսութիւն մարգարէիցն նշանակէ. յորոց ասէ Եսայի. «Տէր մատնեաց զնա առ մեղս մեր, եւ մտադիւր ծառայեաց բազմաց, եւ զմեղս բազմաց նա վերացուսցէ ». եւ Աստուած Հայր ած զնա ՚ի չարչարանսն. քանզի «Այնպէս սիրեաց Աստուած զաշխարհ մինչեւ զորդին իւր միածին ետ». զի ամենայն որ հաւատասցեն ՚ի նորա տնօրէնութիւն մահուն՝ մի՛ կորիցէն, այլ ընկալցին զկեանս յաւիտենականս. իսկ որ ոչ հնազանդին Որդւոյ, բարկութիւնն Աստուծոյ մնայ ՚ի վերայ նոցա. քանզի զիրաւացի բարկութիւնն նորա շիջոյց յաշխարհէ միայն նորա մահուն պատարագն, որ վասն մեր տուաւ Հօր։
       Արդ եկեալ Քրիստոս ՚ի խաչն, եցոյց Հօր թէ ոչ եմ մահու արժանի, վասն զի մահն խայթոց մեղաց է, եւ ես անմեղ եմ . նա եւ ոչ կամիմ զնոյն՝ չարչարելի ունելով մարմին, որ վշտանայ մահուամբն. սակս որոյ եւ երկնչի ՚ի նմանէ։ Ունիմ եւ շունչ զգայական՝ որ խորշի յամօթոյ նախատանաց. իսկ բանական հոգիս յօժար է տալ զանձն իմ պատարագ, եւ զաշխարհս քաւել։ Հայր եթէ հնար է ձրի արդարանալ աշխարհի, անցո յինէն զբաժակս մահու երկիւղի. ապա թէ ոչ կամիս, արբից զսա, զի եղիցին կամք քո, զոր իջի յերկնից զի մարմնով արարից։ Բայց Հայրն ոչ ձրի արար զմեր քաւութիւնն. որոյ աթոռն յարդարութիւն եւ յիրաւունս հաստատեալ է. այլ զողորմութիւն ճշմարտութեամբ՝ որդւոյն տնօրէնութեամբ ուղղեալ առաջի՝ ՚ի գլուխ որդւոյն տնօրէնութիւնն. եւ առեալ գին զսուրբ եւ զպատուական արիւնն, կշռեաց ՚ի գթութիւնն իւր, եւ յաղթող ետես մեղաց ամենայն աշխարհի. եւ մեք այնր գնոց տուաք Քրիստոսի սեպհական ժողովուրդք, ըստ գրելոյ առաքելոյն. «Ոչ ապականացու արծաթեղինօք փրկեցայք, այլ պատուական արեամբ ամբիծ եւ անարատ գառինն ». եւ գնոց գնեցայք, փառաւոր արարէք զԱստուած ՚ի մարմինս ձեր եւ յոգիս . եւ հովուել զժողովուրդ տեառն զոր ապրեցոյց արեմաբն իւրով. վասն որոյ եւ օր ըստ օրէ զայս արիւն պատարագեալ Հօր՝ քաւիմք ՚ի պարտեաց մեղացն՝ որպէս գրեալ է. «Արիւնն Յիսուսի սրբէ զմեզ յամենայն մեղաց ». մանզի ետ զինքն Աստուծոյ Հօր փոխանակ ամենեցուն մեր. եւ Հայր առեալ յիւր հնազանդութիւն մահու չափ մատնեաց ըստ մարգարէութեան ՚ի ձեռս թշնամւոյն. «Տէր, ասէ, մատնեաց զնա առ մեղս մեր. եւ նա առ վշտին ոչ բանայ զբերան իւր »։ Արդ լցեալ ՚ի նա զքաղց թշնամւոյն որ ՚ի ներքին մարդն՝ յաղթեցաւ մարմնոյն չարչարանօք. ոչ բանայր զբերանն պատժողական հրամանաւ Հօր մինչեւ ՚ի մահ խաչի. ՚ի վերայ որոյ յարոյց սատանայ զաշակերտն մատնութեամբն, զդատաւորն անիրաւութեամբն, զզինուրսն նախատանօքն. եւ տէրն յաղթեաց. որպէս եւ ասէր նախ քան զխաչն, «Այժմիկ դատաստան է աշխարհիս, այժմիկ իշխան աշխարհիս ընկեսցի արտաքս »։ Եւ առաքեալ, «Մերկեաց զիշխանուիս եւ զպետութիւնս, յայտ յանդիման խայտառակեալ նշաւակեաց զնոսա յանձին իւրում ՚ի յարութեան իւրում »։ Խայտառակեալ զայն իմանամք, զի մինչեւ ՚ի խաչին բեւեռելն սպասէր սատանայ նմին ըստերիւրել. յորժամ խաչիւն մահ մարմնոյն կատարեցաւ, մեղքն որ բնութեանս կործանիչ էր՝ բարձաւ եւ ունայնացաւ, ՚ի մենջ հեռացեալ, եւ ՚ի գայթակղեցուցանողին վերայ դարձեալ. եւ սատանայ մերկացաւ յիշխանութենէն որ ՚ի վերայ մեղանչականացս , եւ նշաւակեցաւ թէ յանցանքն՝ նորին որոգայթ է, եւ ոչ մեր կամաց կամ բնութեան պտուղ. եւ ստուգեցաւ այս, զի մարմինն՝ որ կամաւ իբր մեղաւոր մեռաւ, վասն անմեղութեանն՝ ապականութեանն անկերակրելի մնացեալ՝ յարեաւ. զի «Մարմին նորա ոչետես զապականութիւն, եւ ոգին ոչ ըմբռնեցաւ ՚ի դժոխս », որպէս եւ գրեաց Պետրոս։ Քանզի յորժամ աւանդեցաւ ՚ի ձեռս Հօր, եկն իշխան աշխարհիս ընդ առաջ՝ որպէս եւ այլ հոգւոց, եւ ՚ի նմա ոչ ինչ եգիտ յիւրոցն. յայնժամ ապա ծանեաւ, թէ մեռաւ ոչ ըստ իւր յաղթութեանն կամ ըստ բնութեանն տկարութեան, այլ վասն Հօր հնազանդութեանն, որ ասաց նմին առնել զայս։ Յայնժամ զամօթի հարեալ նշաւակեցաւ անմեղութեամբն Քրիստոսի պարտականն մեղաց աշխարհի, եւ նիգք յուսահատութեան լուծան, փականք դատապարտութեանն բացան, դրունք պղինձք իշխանութեան դիւացն փշրեցան. եւ ոգին Քրիստոսի «Ոգւոցն որ ՚ի բանդին էին՝ երթեալ քարոզեաց զփրկութիւն », որպէս գրեաց գլուխ առաքելոցն Պետրոս։ Եւ զիշխանն աշխարհի կործանեալ առ ոտս, առ յինքն զիշխանութիւն բնութեանս մերոյ յերկինս եւ յերկիր . ՚ի կատարման տնօրէնութեանն յարութեամբն որ տուաւ նմա իրաւամբք եւ արդարութեաբ ՚ի տնօրինելն զայս հնազանդութիւն Հօր, որ եւ զնոյն ինքն առ բարձրացոյց եւ նստոյց ընդ աջմէ իւր եւ արար իւր երկրպագուս զերկնաւորս եւ զերկրաւորս եւ սանդրամետական մեռեալսն. եւ զնա եդ գլուխ ՚ի վերայ ամենայն իրիք եկեղեցւոյ։ Յաղագս որոյ եւ օծումն հոգւոյն էջ ՚ի գլուխն եւ ՚ի զմարմինն իւր ըստ կարգին Մելքիսեդեկի՝ Աստուծոյ Հօր. ըստ որում ասէր. «Յորժամ կատարեմ զտնօրէնութիւնս, ապա երթամ եւ զմխիթարիչն առաքեմ առ ձեզ ». զոր եւ առեալ Հօր առհաւատչեայ՝ եհեղ ՚ի մեզ զշնորհս Հոգւոյն, որ վկայէ հոգւոյս մերոյ, թէ եմք որդիք Աստուծոյ. նա եւ զոր ոչ հանդարտեաք առանց նորին ճառագայթիցն տանել ՚ի Քրիստոսէ՝ եկեալ ուսոյց մեզ եւ յիշեցոյց եւ հաւանեցոյց զտիեզերս առ ՚ի նորին հաւատն, որով եւ Պետրոս զանհաւանսն տեառն նշանօք խառնեալ վարդապետութեան երեք հազարս ՚ի միում աւուր աշակերտեաց. եւ այսպէս միշտ ՚ի Քրիստոսէ իջեալ յեկեղեցի իւր շնորհք Հոգւոյն յայտնէ բնաւիցս զխորս խորհրդոց նորա. ըստ առաքելոյ. «Այլ մեզ յայտնեաց Աստուած Հոգւովն իւրով, զի Հոգին զամենայն քննէ, եւ զխորս Աստուծոյ»։ Յայսմ Հոգւոյ լուսաւորեալ մարգարէքն եւ առաքեալք եւ վարդապետք եկեղեցւոյ, հարքն զայսր խորհրդոյ զօրութիւն ետուն մեզ յիւրաքանչիւր բանս. զոր շնչաւոր մարդ ոչ կարէ ընդունել , քանզի յիմարութիւն է նմա. իսկ մեր համեմատեալ ընդ հոգւոյ զհոգեւոր բանս նոցին՝ հաւատամք ասացելոցս, եւ խօսիմք նոցին սրբոցն համաձայն. եւ գիտեմք եւ վկայեմք խորհուրդ մեծ գոլ զտնօրէնութիւնն Աստուծոյ. յայտնի իսկ եւ մեծ ըստ առաքելոյ։ Վկայէ եւ Դաւիթ. «Ո՛րպէս զի մեծ են գործք քո տէր », եւ խոր յոյժ խորհրուրդք, եւ այր անզգամ ոչ ծանիցէ, եւ անմիտն ոչ առնու ՚ի միտ. զի ոչ սքանչելիք զգայարանաց առաջի, այլ արդարութեամբ փրկագործութիւն ըստ բազմապատիկ իմաստութեան . եւ ոչ զօրութեամբ, զի մարմնովն որով մահ՝ նովին լիցի եւ յարութիւն մեռելոց։
       Արդ ՚ի գլխաւորեալս զհաւատս, զբանն մարմին խոստովանիմք, եւ զմարմնոյ բնութիւն ընդ նմին անճառ միացեալ ՚ի կուսական արգանդին. եւ ՚ի կրելն զկիրս մարդոյ ոչ առանձինն ՚ի բանէն, այլ ճարտարապետաւ բանին վարեցաւ յամենայն մարդկութիւնն, Աստուած գոլով համանգամայն եւ մարդ, բանն էր՝ որ ներգործէր եւ կրէր մարմնովն, խոստովանիմ. բայց զյատկութիւն բնութեան մարմնոյն ոչ զլանամ յանճառ միութիւնն, զի մի՛ խորհրդոյս զօրութիւն աղաւաղեսցի. այլ կրեաց անճառ միացեալ բանն ՚ի մարմինն մարմնովն զմարմնոյ կիրս. եւ թոյլ ետ մարմնոյն յիւր բնական ներգործութիւնն եւ ՚ի կամսն վարիլ, զի անմեղ մնալով մարդացեալն Աստուած ՚ի հարկաւոր կիրսն եւ ՚ի ներգործութիւնն եւ ՚ի կամսն, բնութեանս արդարութիւնն հռչակեսցի. քանզի Աստուծոյ զի՞նչ մեծ արդար լինել, բայց մարդոյ մեծ. վասն այսորիկ եւ մեծ է մերս աստուածպաշտութիւեան խորհուրդքս, որք հաւատամք յայն՝ որ երեւեցաւ մարմնով արդարացաւ հոգւով. զի նորա արդարութեամբն փրկեցաք. եւ արդարութիւն հոգւոյ ո՞րպէս ուղղէր առանց ունելոյ տարբերութիւն յաստուածայինն կամաց ընդ Աստուած խարնեալն ոգի ըստ իւրն կամաց։ Եւ զի ունէր, երեւեցոյց ՚ի ներգործութիւնս. եւ զի արդար գտաւ, նոգին յաղթեաց թշնամւոյն. նա եւ զիա՞րդ մարմնոյն կրիցն ամնմեղութիւնն զմեզ փրկէր , թէ ոչ տարբերութիւն ունէր բնութիւն յաստուածային անմեղն բնութենէ. եւ զի էր այս, եցոյց ՚ի ներգործելն մարմնով, եւ մնալով անմեղ ՚ի հարկաւոր կիրսն յոր ամենեքեան մեղաք։ Սփռեաց զարդարութիւնն ՚ի վերայ ամենեցուն մեր, սակայն յայսոսիկ ոչ տարբերութիւն աստուածութեանն եւ մարմնոյն անճառ խառնմանն, այլ մի Քրիստոս, մի տէր, մի անձն, մի Աստուած դաւանեմք զԱստուածն համանգամայն եւ մարդ ըստ միաւորութեան բնութեանցն յատկութեանցն հայեցողութեամբ. քանզի Աստուած ոչ է բնութեան անուն, այլ փառացն. եւ բնութեան անուն էսքանչելի եւ անհաս. ուստի եւ մի Աստուած ասելով զբանն մարմնացեալ, ոչ շփոթեմք զբնութիւնսն. քանզի զնա Հայր կնքեաց Աստուած. եւ որ Քրիստոսն է ըստ մարմնոյն, նոյն է ՚ի վերայ ամենեցուն Աստուած օրհնեալ յաւիտեանս։ Ապա ընդէ՞ր է ոմանց յանդգնել եւ ապաշնորհ առնել զերախտիս արդարութեամբ փրկագործութեան Աստուծոյ, նրբելով եւ ՚ի կարծիս ձգելով զխորհուրդ ներմարդութեան, կարծելով սնոտիախորհողացն այնու զԱստուած բարձր երեւեցուցանել, անգիտացեալ՝ թէ նուաստացուցանեն մանաւանդ, այլ եւ զիւրեանց փրկութիւն յաղաչեն. զի Աստուած խոնարհութեամբն բարձրացաւ. եւ ընդ այս բազմապատիկ իմաստութիւնս՝ որ յայտնեցաւ երկնաւորացն յեկեղեցւոյ՝ հիացան։ Արդ որք Աստուծոյ տան զներգործութիւն մարմնոյ եւ զկամս իբրեւ զմիոյ բնութեան, եւ ոչ որպէս Աստուծոյ վերաբերութեամբ կրեալ զնոյնն մրամնով, երիս մեղս մեղանչեն. նախ՝ զի զանչարչարելի բնութիւնն չարչարանաց եւ կրից մարմնոյ ՚ի ներքոյ դնեն, ապա զի մարդով եղեւ մահ եւ ոչ մարդով յարութիւն մեռելոց, որոյ խափանեալ էր կամքն եւ գործն. եւ Աստուծոյ ամենայն ինչ հնարաւոր է. եւ ոչ վասն հնազանդութեան բարձրացաւ մարդկութիւնս. զի եւ ըստ նոցա չհնազանդեցաւ մարդկութիւնս. զի եւ ըստ նոցա չհնազանդեցաւ՝ ոչ ունելով կամս, որոյ է այս ներգործութիւն։
       Իսկ երրորդն եւս թշուառութիւն, զի նա բուռն եհար զբնութենէս եւ ամենայնիւ եղբարցս նմանեաց, զի ողորմած լիցի մեզ քահանայապետ փորձիւ չարչարանացն. իսկ նոքա արտաքս ձգեն զնա ՚ի վշտակցութենէ եւ յեղբայրութենէ եւ յողորմածն լինելոյ հաւասար կրիցն փորձիւ. ըր եւ քան զամենայնս է ողբոց արժանի։ Իսկ մեք հաւատամք զԱստուած մարդացեալ եւ մարմնացեալ անյեղաշրջելի բնութեամբ. զի«Ես նոյն եմ, ասէ, եւ ոչ փոփոխիմ», եւ ոչ մարմինն որդւոյ մարդոյ այլայլեցաւ ՚ի բնութիւն Աստուծոյ. այլ նոր եւ սքանչելի խառնուածով միացան երկու բնութիւնքն ՚ի մի անձնաւորութիւն պահելով եւ յետ միութեանն անշփոթ զտարբերութիւն բնութեանցն յատկութեան. եւ վասն այսորիկ անուանի խառնումն նոր եւ սքանչելի. եւ տնօրինեաց արդարութեամբ զփրկագործութիւնն, որոյ բանդ վերոյ եղեւ պատմիչ. եւ այս անհաս ՚ի հրեշտակաց իմաստութիւնս Աստուծոյ նոցին յայտնեցաւ՝ խոնարհութեան բանս, զոր նոքա անմարթ Աստուծոյ գիտէին. որպէս արքունեաց սպասաւորք՝ թագաւորի զստրկանալն։ Եւ մեք առ ՚ի սոյն հաւատալովն արդարացեալ խաղաղութիւն եւ հաշտութիւն կալաք առ Աստուած ըստ առաքելոյ. մանզի վերջացեալքս ՚ի գործոց օրինացն պատահեցաք Քրիստոսի շնորին. եւ զնորին հաւատոցն արդարութիւն ունիմք, որ յԱստուծոյ տուաւ մեզ. եւ մեղք այսուհետեւ մեզ ոչ կարեն տիրել, զի եմք յայսպիսի խորհրդոյս եւ շնորհիս հաւատն եւ ՚ի գիտութիւնն. ըրով եւ սրբիմք հանապազ ըստ առաքելոյ. «Արիւնն Յիսուսի՝ որ ՚ի ձեռն Հոգւոյն մատոյց զանձն անարատ պատարագ Աստուծոյ, սրբեսցէ զխիղճ մտաց ձերոց ՚ի մեռելոտի գործոց ձերոց պաշտել զԱստուած կենդանի ». ըր եւ նոր ուխտիւ իւրով արեամբն հրաւիրելոցս ժառանգեցուսցէ զարքայութիւն յաւիտենից։ Որում եւ զմեզ արժանի արասցէ նոյն ինքն ամենասուրբ եւ երկրպագելի տէրութիւն թագաւորականի Երրորդութեանն, վասն որոյ բանս գլխաւորեցաւ ՚ի պատիւ եւ ՚ի գոհութիւն անուան իւրոյ եւ աստուածութեանն փառաց, որ է օրհնեալ յաւիտեանս . ամէն։