Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

«ԵԿԱՅՔ ցնծասցուք ՚ի տէր, աղաղակեսցուք առ Աստուած փրկիչ մեր »։ Զայս սաղմոսս ճշգրտաբար երանելի առաքեալն ա՛ռ ՚ի թուղթն որ առ Եբրայեցիսն. ուր եւ ցուցանէ նա Պօղոս՝ թէ առ եկեղեցի է ասացեալ. վասն որոյ ոչ եմք կարօտ սորին վասն բանիս տալ հաստատութիւն. քանզի ասէ՝ թէ այսու սաղմոսիւս եմք աւետարանեալ ՚ի Դաւթէ լսել ձայնին Քրիստոսի. որպէս եւ նոքա ՚ի Մովսեսէ ընկալան զգուշութիւն առ հրամանս Աստուծոյ. եւ զի աւետարանութիւն է սաղմոսս եւ ուրախութեան կարապետ, նորին աղագաւ ՚ի սկիզբն սորա առաքելաբար հրամանաւ ՚ի ցնծութիւն կոչէ զմեզ ասելով.
       «Եկայք ցնծասցուք ՚ի տէր »։ Զո՞ ոք կոչէ ՚ի ցնծութիւն՝ եթէ ոչ զքեզ եկեղեցի հեթանոսաց. դուես սեպհական փրկչին քո ժողովուրդ՝ գնեալ արեամբ ամբիծ եւ անարատ գառինն։ Եկայք ամենեքեան ժողովեսցուք ՚ի միասին, եկեղեցասցուք ՚ի Քրիստոս եւ ցնծասցուք ՚ի նա, յիշատակեալ զբազմապատիկ շնորհս նորա առ մեզ։ Վասն մեր եհար զԵգիպտոս զծառայեցուցիչն բանսարկուն. մեզ պատառեաց զծովն մեղաց, եւ անցոյց ընդ նոյնն խաղաղութեամբ. զայս ժողովրդեանս հետեւեալ Փարաւոնն՝ նշանակեալ ընկղմեաց ՚ի ծով խաչին, եւ մերկացոյց յիշխանութէան եւ ՚ի պետութենէ. քեզ առաջնորդէ սիւն Հոգւոյն, քեզ առաջնորդէ մշտնջենաբուխ վէմն աւետարանական Քրիստոս. դու ճաշակես զհաց երկնից զճշմարիտ, դու ընթանաս յերկիրն պարգեւաց յերկնային հանգիստն. նոքա քեզ եղեն ամենայնիւ օրինակ. վասն որոյ ճշմարտութեան վայելող եկեղեցի քրիստոնէից, մի՛ հեղգանար, մի՛ դանդաղիր, այլ եկեսցուք ՚ի միասին եւ ցնծասցուք ՚ի տէրն՝ յորմէ զայսքան գտաք փրկութիւն։
       «Աղաղակեսցուք առ Աստուած փրկիչ մեր »։ Աղաղակն ցնծութեան է ծնունդ. քանզի յորժամ ոք ՚ի միտս եւ ՚ի խորհուրդս առատանայ՝ առաւելութեամբ ուրախութեանն1, ոչ կարէ ՚ի ներքս թաքուցանել զնոյնն, այլ արտաքս ՚ի զգայարանս ձգէ, յայնժամ իւրաքանչիւր ոք ՚ի նոցանէ շարժին ՚ի գործակցութիւն ուրախութեանն. հայեցուածք աչացն զուարթանայ, ձեռքն ծափս հարկանէ , բերանն ծիծաղի, լեզուն աղաղակէ, եւ ամենայն մարմինն ներգործութեան հոգւոյն կցորդի2։ Մեք ասէ այնպէս սրտի մտօք տարփմամբ սիրոյ տեառն մերոյ ցնծասցուք, մինչ զի ոչ հանդուրժեալ առաւելութեանն ՚ի զգայարանս զնոյն ձգեսցուք, եւ յայտնաբան արասցուք Աստուծոյ մերոյ՝ զառ նա ուրախութիւնս աղաղակաւ լեզուացս. «Աղաղակեսցուք ասէ, առ Աստուած փրկիչ մեր »։ Որ ստուգաբանի առ Աստուաթ Յիսուս, զի նա է որ փրկեաց զժողովուրդ իւր ՚ի մեղաց իւրեանց։
       «Կանխեսցուք առաջի նորա խոստովանութեամբ»։
       Աղաղակել հրամայեաց ցնծացելոցս՝ զի մի՛ տարակուսեսցուք՝ եթէ զի՞նչ աղաղակեմք, ուսուցանէ եւ զնոյնն. «Կանխեսցուք ասէ », այսինքն փութասցուք մտցուք՝ որք ժողովեցաք, կացցուք առաջի նորա խոստովանութեամբ. խոստովանել զո՞ այլ, եթէ ոչ զպէսպէս տնօրէնութիւնս նորա ՚ի պէտս փրկութեան մարդկան։ Կամի՞ս ասէ ուսանել եկեղեցի, եթէ յորժամ եկեալ կանխես ցնծալ առ փրկիչն քո, եթէ զի՞նչ աղաղակես առ նա. ես ցուցից քեզ. խոստովանեաց զերախտիսն զոր առեր ՚ի ձեռանէ նորա՝ սաղմոսիւք եւ եղանակաւոր աղաղակաւ3 եթէ վասն մեր մարդացար, զմեզ սիրեցեր. ՚ի պէտս փրկութեան մեր չարչարեցար, յաղագս զմարդիկ կենդանացուցանելոյ խաչեցար, մեզ քահանայապետ, յոյս եւ բարեխօս ընդ աջմէ Հօր նստար. այս ժողովրդեանս զընդ քեզ լինելն աղօթեցեր, եւ կամիս միշտ։
       «Սաղմոսիւք աղաղակեսցուք առ նա »։ Առ ո՞. առ փրկիչն մեր . զայսպիսի խոստովանութիւնս յեղանակ սաղմոսերգութեան նուագի խառնեալ1 միշտ առ նա աղաղակեսցուք։
       «Զի Աստուաթ մեծ է եւ տէր, թագաւոր մեծ ՚ի վերայ ամենայն երկրի »։ Այս է՝ որ զմեզ փրկեաց երկրորդ արաչութեամբն. ոչ եթէ յայնժամ արար զպէսպէս սքանչելիս զոր խոստովանիմքս, եւ այժմ տկարացաւ, կամ ոչ եթէ յայնժամ կամեցաւ զփրկութիւն մարդկան եւ արդ ոչ. այլ նոյն մեծն է եւ ամենազօրն եւ թագաւոր բարձրաբազուկ ՚ի վերայ ամենայն երկրի. զոր ինչ կամի իշխանական ուժգնութեամբն եւ այսօր կատարէ ՚ի սոյն։
       «Ի ձեռն նորա են ամենայն տիեզերք երկրի, եւ բարձրութիւնք լերանց նորա են »։ Եթէ տիեզերք ՚ի ձեռս նորա են, զի՞նչ պարտ էր2 զլերինս երկրորդել որք ՚ի յեզերաց են պարփակեալ. այլ ուսցուք, զի սմա մարգարէիս սովորութիւն է անուամբ լերանց միշտ զհրեշտակս առնուլ, որպէս մինչ ասէ, «Լերինք շուրջ են զնովաւ». «Որ յուսայ ՚ի տէր որպէս լեառն ». ՚ի սոյն միտս առնլի է եւ զասացեալս, զի փրկիչն մեր, ասէ, եւ թագաւորն ոչ թէ սոսկ մեծ է որպէս զմի ոք ՚ի մարդկանէ, այլ զեզերս աշխարհի ՚ի ներքոյ զօրութեան ձեռինն ունի գրաւեալ, եւ զերկիր զամենայն չափէ քլաւ իշխանութեանն. նորա են եւ բարձրութիւնք լերանց, հրեշտակացն յաւիտենական լերինքն, առ որս եւ զձեզ մերձ կացոյց շնորհօք, եւ զնոսա պահապանս զձեօք։
       «Նորա է ծով, եւ նա արար զնա, եւ զցամաք ձեռք նորա ստեղծին »։ Ընդարձակէ զիշխանութիւն փրկչին մերոյ ընդ երկինս եւ ընդ երկիր, ՚ի ծով եւ ՚ի ցամաք, որպէս զի յայսմ ամենայն ՚ի մեծութենէ նորին եւ ՚ի փառաց նիւթ առցուք փրկեալքս նորա գովասանութեան, խոստովանութեան եւ փառատրութեան. զի մի՛ միայն մեք, այլ եւ զծով եւ զցամաք կոչեսցուք ՚ի կցորդութիւն օրհնութեան նորա։ Ապա թէ ՚ի միտս1 ոք առնու զսոյն, եւ ոչ այնպէս վրիպէ ՚ի ճշմարտութենէն. ծով զիմաստութիւն մտաց, եւ ցամաք առոգեալ ՚ի նմանէ զստեղծեալս ձեռամբն Աստուծոյ մարմին, որոց թագաւորեալ տիրէ ընդ հրեշտակաց եւ ընդ երկրի. քանզի նորա առաջի ամենայն ծունր կրկնեսցի, երկնաւորաց եւ երկրաւորաց եւ սանդարամետականաց, եւ ամենայն լեզու խոստովան լինի տէր զՅիսուս Քրիստոս ՚ի փառս Աստուծոյ Հօր։ «Եկայք երկիրպագցուք նմա, անկցուք եւ լացցուք առաջի տեառն արարչին մերոյ »։ Իրաւացի արդարեւ այս կոչումն եւ վայելուչ՝ նմա երկիրպագանել որ յերկնաւորաց եւ յերկրաւորաց զնոյն պահանջէ. ապա թէ այս պատշաճ պատիւ է նմա, եւ արժանաւոր է երկրպագութեան յերկնաւորաց եւ յերկրաւորաց, մեք Քրիստոսի եկեղեցի՝ մի՛ միայն սոսկ տացուք փրկչին մերոյ եւ Աստուծոյ զերկրպագութիւն, այլ յառաւելութենէ սիրոյն եւ յըղձութենէ սրտին եւ ՚ի փղձկելոյ գթոյն՝ զառուս արտասուաց արձակեսցուք, եւ անկեալ առաջի տեառն արարչին մերոյ՝ լացցուք ուժգնակի, եւ եղիցի լալն մեր՝ ոչ վասն գործոյ մեղաց այժմ, եւ ոչ վասն ապաշխարութեան յանցանաց, այլ զի՞նչ. պտուղ սիրոյն տեառն ՚ի սիրոյ պարտականացս։ Յիշատակեալ զերախտիս նորա առաջի նորա, եւ խոստովանել զպարտութիւն ասէ, խոստովանեսցուք. քանզի զի՞նչ մեք, կամ զի՞նչ բնութիւն մեր. զի նա որոյ է ծով եւ ցամաք, լերինք եւ երկիր, փրկել կամելով զմարդիկ՝ ոչ միայն մարդացու վասն մեր, այլ եւ չարչարեցաւ. եւ ոչ թէ չարչարեցաւ միայն, այլ եւ մեռաւ։ Ո՞ր ապառաժ սիրտ, ո՞ր յիմարեալ միտք, ո՞ր թանձրացեալ խորհուրդք, որ ՚ի յիշատակելն զայս ոչ երկրպագէ առաջի նորա, եւ անկեալ արտասուօք զշնորհսն խոստովանի։ Եւ տե՛ս ինձ զգեղեցկութիւն ընթացից սաղմոսիս. զի նախ ՚ի ցնծութիւն կոչեաց զմեզ, եւ ՚ի խոստովանել զշնորհսն Աստուծոյ մերոյ՝ յորժամ խոստովանեցաք թէ նա որ մեծն էր Աստուած տէր թագաւոր՝ զայսքանս կրեաց փոխանակ մեր չարչարանս եւ տնօրէնութիւն. ապա գիտէ զի այլ ոչ ժուժամք ՚ի խոստովանելոյ զշնորհսն ՚ի խաղաղութիւն, այլ առատացեալ նովաւ փղձկիմք ընդ արտասուս. վասն այսորիկ եւ ասէ. ոչ ունիմք այլ ինչ, եղբարք, այս բազմապատիկ երախտեացս փոխարէն. մի՛այն զայս կարեմք հատուցանել, զսէրն եւ զարտասուս։ Արդ եկայք երկիր պագցուք շնորհակալութեամբ մեծամեծ շնորհացն, անկցուք առաջի տեառն արարչին մերոյ եւ նորոգողի։
       «Նա ինքն է տէր Աստուած մեր, մեք ժողովուրդք ՚ի ձեռին նորա, եւ խաշն արօտի նորա »։ Նա. ո՞. որոյ ծով է եւ ցամաք, երկինք եւ երկիր. նոյն է տէր մեր եւ փրկիչ, նա մեծ թագաւորն, ոչ զհրեշտակաց բուռն եհար, այլ զմարդկայինս բնութենէ. սոցա եղեւ եղբայր եւ ողորմած քահանայապետ յաստուածակոյս կողմ անդ. ապա թէ նա քահանայապետ է մեր, յայտ է թէ մեք ժողովուրդք նորա եմք. եթէ նա հովիւ քաջ է, որ եդ1 զանձն ՚ի վերայ հօտիս, մեք հօտ եմք եւ խաշն արօտի նորա։ Բայց զի՞նչ է ասելն, մեք ժողովուրդք նորա. ոչ վայրապար, այլ եւ խաշն արօտի նորա. արօտ մեզ դնէ զաստուածաշունչ բանս գրոց սրբոց, որովք միշտ կերակրեն զոգիս մեր հարքն սուրբք. ըստ որում եւ այլուր ասէ սա. «Ի վայրի դալարոջ բնակեցոյց զիս , եւ առ ջուրս հանգստեան սնոյց զիս ». զի այս խաշին բանական բնութեանս չիք այլ ինչ սեպհական արօտ քան համաբուն նորին բանն եւ իմաստութիւնն. ուստի եւ յաւելուածով բանիս զնոյն տնտեսէ։
       «Այսօր եթէ ձայնի նորա լուիցէք, մի՛ խոստացուցանէք զսիրտս ձեր որպէս ՚ի դառնութեանն »։ Որք արածիք խաշինք ՚ի մարգս եւ յարօտս բանից հովուին ձերոյ եւ առաջնորդին, այժմ յայսմ կենցաղոյս օր՝ թէ կամիք յայտ առնել թէ լուեալ ունկն դնէք2 եւ կամիք կատարել զձայնդ եւ զհրամանսդ որով կերակրիք, մի՛ խստացուցանէք զսիրտս ձեր անհաւատութեամբ, թերութեամբ եւ կեղակարծութեամբ, որպէս եւ Իսրայէլացիքն ՚ի դառնացուցանելն զԱստուած յանապատն։ Յորժամ լսէք զԱստուած մարդ, զտէրն ՚ի կերպարանս ծառայի, զնա տկարութեամբ խաչեալ, զերկինս ձեզ խոստացեալ, մի՛ խստացուցանէք զսիրտս ձեր, եւ յայսմանէ երկմտիք, ՚ի քննութիւն ձգեալ զորպիսութիւն խորհրդոյս, եւ կամեցեալ հասանել իմաստիցն Աստուծոյ. այլ զհաւատս տուք ամենայնի նեցուկ, եւ սովաւ զամբոխեալ դառնութիւն խորհրդոց հանդարտացուցէ՛ք ՚ի խաղաղութիւն։
       «Յաւուրն փորձութեան յանապատին՝ ուր փորձեցին զիս հարքն ձեր, քննեցին զիս, եւ տեսին զգործս իմ զքառասուն ամ »։ Թէ ո՛րպէս փորձեցին զԱստուած Իսրայէլացիքն, կամ ո՛րպէս տկարութիւն տուեալ զօրութեան նորա պատժեցան, երկայն կարօտանամք բանից ասել. բայց այս միայն ցուցցի, զի նոքա որք փորձեցին զԱստուած եւ ասացին, ո՞րպէս կարէ ածել զմեզ յերկիրն պարգեւաց, որոյ բնակիչքն այնքան զօրաւորք են ըստ պատմութեան լրտեսացս, յանապատն սատակեցան, եւ ոչ եղեն արժանի անդ մտանել։ Արդ ասէ մարգարէս, նոյն եւ առաքեալն Պօղոս ՚ի դիմաց Աստուծոյ առ մեզ. ո՜վ նորժողովուրդ իմ որդի Սիոնի եկեղեցի հեթանոսաց, առանց քննելոյ զպատուիրանս իմ եւ զձայնն զոր լսես, կատարեա ՚ի մարմնական կենացդ օր. եւ թէ տկարանաս յուսովն առ իս, եւ շնորհօք իմովք զօրացիր, եւ քննեա զգործսն իմ, կամ զիմ խոստումն. քանզի ես հաւատարիմ եմ յամենայն բանս իմ, եւ արդար յամենայն գործս իմ ապա թէ խստանաց սիրտ քո եւ յորդորէ փորձել զԱստուած, հայեաց յօրինակն քո յԻսրայէլ, թէ որք փորձեցին եւ քննեցին զզօրութիւն Աստուծոյ, ո՛րպէս զնա դառնացուցին ՚ի վերայ ինքեանց. զքառասուն ամ շրջեալ ընդ անապատն՝ անդ սատակեցան, եւ մնացին արտաքոյ երկրին պարգեւաց. այսպէս եւ դու թէ քննես՝ յորժամ լսես զձայն նորա, եւ զորպէսն պահանջես փորձիւ ուսանել, յերկրի աստ տագնապեալ սատակիս, եւ ոչ մտանես ՚ի հանգիստն երկնից։
       «Ջանացայ ընդ ազգին այնմիկ եւ ասացի, միշտ մոլորեալ են սրտիւք, եւ նոքա ոչ ծանեան զճանապարհս իմ »։ Այն ազգն որ քո օրինակ էր, տաղտկացոյց զիս անհաւատութեամբն եւ միշտ մոլորութեամբն. իսկ ես զքառասուն ամ պէսպէս նշանօք եւ սքանչելի գործովք ջանացի ածել զնոսա ՚ի հաւատս եւ ՚ի գիտութիւն զօրութեան իմոյ, եւ նոքա բնաւ ոչ կամեցան ճանաչել զճանապարհս իմ. «Որպէս երդուայ ՚ի բարկութեան իմում, թէ մտցեն ՚ի հանգիստ իմ »։ Ո՜վ թէ ո՛րքան տժգոհ լինի զնոցանէ Աստուած. այնքան ասէ տաղտկացուցին զիս, եւ այնքան ձանձրացուցին ՚ի խնդրելն զսքանչելիս եւ ՚ի փորձելն զզօրութիւն իմ նշանօք, մինչ զի բարկացուցին զիս ՚ի վերայ ինքեանց՝ երդմամբ հաստատել զոչ մտանելն նոցա յերկիրն պարգեւաց։
       Արդ մեք ասէ, որք ցնծացաք յԱստուած, եւ ուրախացաք ՚ի փրկութիւնս նորա, ընդ քաղցրութեանն եւ զանաչառութիւն զմտաւ ածցուք, եւ օրինակաւ Իսրայէլացւոցն զգաստացեալ ՚ի հաւատսն արձանասցուք, եւ այնպէս փութասցուք մտանել յերկնից արքայութեանն հանգիստ, զոր խոստացաւ մեզ տէր մեր Յիսուս Քրիստոս , որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։