ՈՒՆԻՄՔ
եւ
այսմ
բազմապատիկ
՚ի
գրոց
վարդապետութիւն,
սակայն
ստուեր
հակառակասիրութեանն
աղօտացոյց
զիմանալի
լոյս
մտաց
մեր
առ
՚ի
նոյնն
յառել.
ապա
թէ
ոչ
ու՞ր
դիցուք
զառաքելոյ
ասելն,
«ԵԹէ
Հրեայք
եթէ
հեթանոսք՝
ամենեքեան
դուք
մի
էք,
յորոց
վերայ
անունն
Քրիստոսի
կոչի,
եւ
զնա
զգենլով՝
քրիստոնեայք
անուանեցայք.
քանզի
մի
է
տէր,
մի
հաւատք,
մի
մկրտութիւն,
մի
եկեղեցի
՚ի
զանազան
ազգաց
որոշեալ
եւ
մկրտութեամբն
ծնեալ
եւ
Քրիստոսի
անուանեալ
»։
Այլ
ասիցես,
ո՞րպէս
զանազան
ազգաց
պատարագէ ,
նա
զի
եւ
զանազան
հացքն։
Առ
որ
ասասցուք.
մի՛
տղայք
լինիք
մտօք,
այլ
՚ի
չարեաց
տղայացեալ՝
մտօք
կատարեալ
լերուք
առ
՚ի
քննել
զճշմարտութիւն
եւ
նմին
հաւանել։
Զի
եթէ
զանազան
Քրիստոսք
էին
կամ
զանազան
Աստուածք
զանազան
զօրութեամբ
իւրաքանչիւր
ազգացն
տիրեալք՝
ճշմարիտ
էր
կարծիսն,
եւ
ունէր
զանազանութիւն
պատարագն
հակառակամարտ
Աստուածոցն
զօրութեամբ
կարատեալ,
զի
այն
ազգին
Աստուածն
զիւր
զօրութիւն
փառացն
՚ի
նորա
պատարագն
տպաւորէր,
եւ
այսմ
՚ի
սորայն։
Իսկ
թէ
ասես,
Քրիստոս
մի
է՝
բայց
առ
նա
հաւատովն
սոքա
զանազանապէս
բերին,
ծանիր
զի
զոր
վասն
այսր
բան
ընդարձակագոյն
քննեալ
ուսուցաք
հաւանաբար՝
որպէս
զՔրիստոս
մի,
եւ
զսոցա
հաւատն
առ
նա
միապէս.
ապա
թէ
Քրիստոս
մի
է,
եւ
մեր
ամենեցուն
յոյսն
առ
նա
միով
օրինակաւ,
եւ
մի
հոգի՝
անուանեալքս
յանուն
նորա
յիւրաքանչիւր
ազգս
ընկալաք,
եւ
չիք
խտիր
՚ի
հաւատոցն
Աբրահամու
որդւոցս
ծնելոց,
յայտ
է
թէ
մի
է
եկեղեցի
ընդ
տիեզերս,
եւ
մի
միով
Հոգւովն
՚ի
նոսա
կատարեալ
պատարագն.
զի
որպէս
դու
խնդրես
զՀոգին
կատարիչ
քում
նուիրեացն,
այնպէս
խնդրէ
եւ
նա
իւրումն.
եւ
թէ
զանազան
են
լեզուքն,
բայց
ոչ
թէ
զանազան
Հոգիս
խնդրէք,
այլ
զմին,
մանաւանդ
եւ
մի
բանիւք
աղօթից,
եւ
մի
ձեւակերպութիւն
առ
՚ի
նոյն
ամենայն
ազգաց
քրիստոնէից
խորհրդածութիւն։
Ուրեմն
զմին
Հոգին
խնդրելով
քո
եւ
նորա՝
նոյն
մինն
էջ
՚ի
վերայ
եւ
զօրացոյց
եւ
կատարեաց՝
զիմս,
որ
Հայ
եմ,
եւ
զնորայն
որ
Փռանգ
եւ
զայլումն
որ
Հոռոմ.
եւ
մի
էութիւն
զիւրաքանչիւրոցս
նուէր
տարրացոյց։
Թէ
պարտ
է,
եւ
զառաջին
օրինակէն
դարձեալ
բուռն
հարցուք.
որպէս
մի
արեգակէն
դարձեալ
բուռն
հարցուք.
որպէս
մի
արեգակն
է
որ
զիմս
զգալի
աչք
եւ
զնորայն
լուսաւորէ,
այսպէս
մի
Հոգի
զիմ
պատարագս
եւ
զնորայն
սրբէ,
եւ
իմանալի
աչաց
լոյս
շնորհէ։
Իսկ
եթէ
ոք
՚ի
չարութենէ
դրդեալ՝
ասիցէ,
ես
միայն
տեսանեմ
զարեգակն
եւ
ոչ
դու,
միայն
զիւր
չարութիւնն
ցուցանէ,
եւ
ոչ
զիս
՚ի
համասփիւռ
լուսոյն
զրկէ՝
որչափ
մաքուր
է
հայեցուածս.
այսպէս
եւ
ազգ
որ
զազգ
անկատար
եւ
թերի
յաչաղէ,
յորոյ
վերայ
անունն
Քրիստոսի
է,
զիւր
չարութիւնն
ցուցանէ՝
եւ
ոչ
զնա
՚ի
հասարակաց
շնորհէն
զրկէ,
բայց
թէ
ինքն
զիմանալի
հայեցողութիւնն
կամաւ
կափուցանէ։
Չիք
ապա
զանազանութիւն
միոյ
Քրիստոսի
պաշտօնէիցս
՚ի
մի
խորհրդածութիւնն.
եւ
որք
զայս
ոչ
այսպէս
կարծեն,
զանձինս
դատապարտեն,
եւ
ոչ
թէ
զհեզութեան
Հոգին
յաչաղանաց
ախտի
ծառայեցուցանել
կարեն,
կամ
հակառակութիւն
գործակից
ստանալ։
Այլ
նիւթքն,
ասեն,
զանազան
են
պատարագին։
Եթէ
հաց
եւ
գինի
ոչ
են
ըստ
որում
՚ի
Քրիստոսէ
մեզ
աւանդեցաւ,
այատ
է
թէ
ոչ
կարեն
զներգործութիւն
Հոգւոյն
ըստ
այսմ
խորհրդոյ
ընդունել,
եւ
մարմին
Քրիստոսի
անուանել.
ապա
թէ
հաց
է
եւ
գինի,
տանի
ստուգապէս
զլոյս
զօրութեան
սուրբ
Հոգւոյն,
որպէս
եւ
ապակին
զարեգակնն։
Այլ
խմոր
է
ընդ
նոյն
խառնեալ
եւ
ջուր։
Ո՜վ
յանդգնութեանդ
եւ
անօգուտ
հակառակութեանդ,
որ
ձգէ
զմեզ
՚ի
շատախօսութիւն.
ած
զվերոյգրեալ
օրինակն
՚ի
մէջ.
եթէ
խառնեմք
ընդ
ապակին
որակութիւն
ինչ
գունոյ
՚ի
պէտս
վայելչութեան՝
թէրեւս
այն
տկարացուցանէ՞
զնա
տանել
զլոյսն
արեգական,
կարծեմ
եւ
ոչ
բնաւ.
ապա
մի՛
զզօրութիւն
Հոգւոյն
նիւթոյ
աղագաւ
քան
զարեգակնս
եղական
տկարացուսցուք։
Այլ
խնդրես
ո՞րպէս
մի
մարմին
է
Քրիստոսի
՚ի
զանազան
աշխարհս
եւ
յեկեղեցիս
պատարագք.
եւ
այսմ
զնախագիծ
ապացոյցն
՚ի
մէջ
առցուք
ուսուցիչ։
Դիցէ
բանս
՚ի
տանն
ոչ
մի
ապակի,
այլ
բազումս
յիւրաքանչիւր
կողմանս
եւ
յանկիւնսն,
նոքա
թէպէտ
եւ
՚ի
քառակողմ
կոյսն
որոշեցան,
այլ
լոյսն
որ
ծագէ
՚ի
վերայ
եւ
բնակէ
՚ի
նոսին,
մի
է,
եւ
մի
անուանին
որոշեալքն,
եւ
միոյ
զօրութեան
լուսոյ
ընդունակքն.
գոլով
նիւթոցն
ազգակից,
եւ
լոյսն
որ
բնակեցաւ
՚ի
նոսա՝
մի.
այսպէս
եւ
յամենայն
կողմանս
աշխարհի
թէպէտ
եւ
զանազան
են
եկեղեցիք,
սակայն
մի
նիւթ
դնէ
՚ի
նոսա
նուէր
պատարագի
հաց
եւ
գինի,
՚ի
վերայ
որոց
ծագի
մի
արեգակն
համասփիռ
իմանալի
Հոգին
Աստուծոյ,
եւ
տարրացուցանէ
զսոսա
մի
Աստուած
եւ
մարմին
Աստուծոյ.
որպէս
զգալի
լոյսն
զընդունակ
նիւթ
դնի
՚ի
նոսա
նուէր
պատարագի
հաց
եւ
գինի,
՚ի
վերայ
որոց
ծագի
մի
արեգակն
համասփիւռ
իմանալի
Հոգին
Աստուծոյ,
եւ
տարրացուցանէ
զսոսա
մի
Աստուած
եւ
մարմին
Աստուծոյ.
որպէս
զգալի
լոյսն
զընդունակ
նիւթսն.
եւ
ըստ
որում
որք
յայսմ
կողմ
որ
զհարաւոյս
է՝
հային
՚ի
պարունակող
լուսոյ
յապակին,
եւ
որք
յայն՝
որ
յարեւելիցն
է,
միայն
տեղեօք
տեսանեն
զնոսա
որոշեալս.
ապա
թէ
ոչ
բնութիւն
նիւթոյն
մի
է,
եւ
լոյսն
որ
ընդ
իւրաքանչիւրսն
խառնեցաւ՝
անորիշ,
մանաւանդ
եւ
զորոշեալսն
ընդ
ինքեան
եւ
ընդ
միմեանս
խառնէ։
Այսպէս
որք
՚ի
ծագս
տիեզերաց
իմանալին
աչօք
ընդ
սուրբ
այս
խորհուրդ
յառին,
մի
բնութիւն
մարմնոյ
հացի
եւ
գինւոյ
տեսանեն,
տեղեօք
բաժանեալ
եւ
ոչ
էութեամբ.
՚ի
վերայ
որոյ
ծագեալ
Հոգին՝
խառնէ
զսոսա
ընդ
ինքեան,
եւ
զմեզ
տեզերս
զանազան
ազգաց
քրիստոնեայք։
Եւ
զի
այս
այսպէս
է
ճշմարտապէս՝
ահա
ցուցաւ
հաւանաբար,
որպէս
կարծեմ,
եւ
չէ
բաժանեալ
Քրիստոս
՚ի
Պօղոս
եւ
յԱպօղոս.
եւ
ոչ
եկեղեցի
նորա
՚ի
հայ
կամ
՚ի
հոռոմ
կամ
՚ի
փռանգ,
թէպէտ
եւ
տկարացն
կարծիք
այսմ
ծառայէ.
զի
բաժանեալ
էաք՝
թէ
առ
այլ
Աստուած
յոյս
ունէաք
իւրաքանչիւրքս։
Իսկ
միոյ
տեառն
Քրիստոսի
անուն
կոչեցեալ
՚ի
վերայ
մեր՝
մի
եմք
ամենեքեան.
եւ
որիշ
՚ի
մէնջ՝
որ
համարի
զինքն
քրիստոնեայ
եւ
՚ի
տամանուն
քրիստոնէէ
վասն
տարալեզութեան
խորշէ,
եւ
՚ի
նորա
անդամոց։
Ապա
խաղաղութիւն
առեալ
՚ի
Քրիստոսէ
կտակ
յետ
մահու՝
մի՛
նմին
պտուղ
տացուք
զսատանայական
հակառակութեան
ամենաչարն
հնարեաց
ունել
նիւթ
ատելութեան,
քան
զոր
չիք
ինչ
աղետից
արժանի։
