ՊԱՐՏ
է
գիտել
զգեղեցիկ
օրինացն
սովորութիւն,
որովք
վարին
զանազան
բարեկարգութեամբ
այգք
քրիստոնէից.
քանզի
Հոռոմք
ոչ
եթէ
յետ
աւետարանին
վաղվաղակի
զնիկիականն
դաւանեն
հաւատ.
այլ
զի՞նչ.
եթէ
հանդիսական
օր
լինի
կամ
տօնախմբութիւն
եւ
ժողովրդոց
բազմութիւն,
եպիսկոպոսն
մինչ
դեռ
է
՚ի
քահանայապետական
յաթոռն՝
անդուստ
խօսեալ
արտաքոյ
ուսուցանէ
ժողովրդեանն
զօրէնսն
Աստուծոյ
բացայայտ
վարդապետութեամբ
որչափ
եւ
կամի.
այսպէս
առնեն
եւ
Փռանկք.
ըստ
այսմ
ծանեաք
զառաջին
սրբոցն
սովորութիւն։
Քանզի
սուրբն
Գրիգոր
Աստուածաբանն
զյարութեան
աւուր
ճառն
կարճառօտ
բանիւ
յայս
ժամս
է
ասացեալ,
եւ
երանելին
Բարսեղ՝
զհարիւր
եւ
տասնեւոչորս
սաղմոսին
մեկնութիւն
՚ի
վկայիցն
տօն
յորժամ
տարաժամեալ
էր
օրն,
եւ
եկեալ
յեկեղեցին
առ
՚ի
զպատարագն
մատուցանել,
եւ
այժմ
ասաց,
վաղ
ժամանեալ
ձեր
՚ի
քահանայականս
յայս
տեղ
ուր
մեք
անագան
եկաք.
եւ
զսաղմոսն
որ
՚ի
պատարագն
ասացաւ
առաքելոյն
ըստ
խորհրդեան
աւուրն
մեկնեաց։
Յետ
որոյ
գայ
ապա
յաթոռն,
առաջի
սրբոյ
սեղանոյն
աղօթէ
՚ի
վերայ
երախայից,
եւ
արձակեալ
զնոսա,
սկիզբն
առնէ
սրբոյ
խորհրդոյն.
այս
Հոռոմոց
է
սովորութիւն։
Բայց
ե՛կ
դու
եւ
զՓռանգացն
ուսցուք
բարեպաշտութիւն.
քանզի
եւ
նոքա
որպէս
զմեզ՝
զհաւատսն
յետ
աւետարանին
խոստովանին.
բայց
թէ
տէրունական
օր
լինի
կամ
հանդիսական,
ասեն
վաղվաղակի
զայն,
եւ
ապա
զի՞նչ.
՚ի
քաղաքական
եկեղեցիս
եւ
՚ի
ժողովարանս
ասեն
զհաւատամքն
յետ
աւետարանին.
եւ
ապա
ոֆրանթ
առնեն
ժողովուրդքն։
Եւ
զի՞նչ
ոֆրանթն.
գեղեցիկ
եւ
աստուածահաճոյ
օրէնք
՚ի
Պօղոսէ
հրամայեալ
եկեղեցւոյ
քրիստոնէից,
ըստ
որում
գրէ
առ
Կորընթացիսն.
«Վասն
հաշուին
որ
՚ի
սուրբսն
է,
որպէս
պատուէր
ետու
եկեղեցեացն
Գաղատացւոց,
նոյնպէս
առնիջիք
եւ
դուք.
ըստ
իւրաքանչիւր
միաշաբաթուց
իւրաքանչիւր
ոք
՚ի
ձէնջ
անձին
իւրում
գանձեսցէ
որ
ինչ
եւ
յաջորղեսցի
»։
Այս
հրամանաւս
վարին
Փռանկք
մինչեւ
ցայսօր
եւ
մինչեւ
յաւիտեան.
քանզի
յամենայն
կիւրակէ,
նա
եւ
յամենայն
օր՝
յետ
աւետարանին
դառնայ
քահանայն
՚ի
ժողովուրդն,
եւ
սարկաւագն
առընթեր
նմին.
իսկ
նոքա
յառաջ
եկեալ՝
համբուրեն
զաջ
նորա,
այնպէս
ջերմն
հաւատով
որպէս
զԱստուծոյն.
եւ
տեսեալ
էք
ամենեքեան.
եւ
զոր
ինչ
կամի
եւ
ունի
ըստ
կարի
պտուղ
հաւատոց
իւրեանց
դնեն
՚ի
ձեռս
նորա.
այսպէս
առնեն
յամենայն
օր
եւ
՚ի
կիւրակէ
եւ
՚ի
տօն,
ամենայն
ժողովուրդն
արք
եւ
կանայք
գանձեն
՚ի
ձեռսն
նորա՝
որպէս
հրամայեաց
Պօղոս,
անձանց
եւ
ոչ
քահանային.
քանզի
տան
զմամոնայն
անիրաւ ,
եւ
առնուն
զերկնից
արքայութիւնն.
տան
տուրս
զուարթառատս,
որպէս
եւ
սիրէ
Աստուած.
տան
իբրեւ
զօրհնութիւն
եւ
ոչ
որպէս
զագահութիւն.
սերմանեն
առատութեամբ,
զի
յուսան
եւ
առատութեամբ
հնձել.
Քրիստոսի
շնորհացն
տան
նուէր,
ծանուցեալ
զի
վասն
նոցա
աղքատացաւ
նա՝
որ
մեծատունն
էր.
հաւատան՝
զի
եւ
ինքեանք
նորա
աղքատութեամբն
մեծասցին։
Վասն
այսորիկ
ոչ
գոյ
՚ի
մէջ
նոցա
տուրեւառ,
ոչ
գին
եւ
ոչ
վաճառ,
ոչ
թիւ
աւուրց
եւ
ոչ
վաճառաշահութիւն,
ոչ
փայտ
ծակոտեալ
եւ
թուոց
բազմութիւն,
ոչ
մեռելոց
միայն
յոյս
փրկութեան
Քրիստոսիւ,
ոչ
՚ի
մի
հոգի
հասարակաց
փրկութեանն
քանակութիւն,
այլ
գիտեն
թէ
մեզ
ամենեցուն
փրկութիւն
պատարագի
Քրիստոս.
վասն
այսորիկ
հասարակաց
ամենեքեան
տան
նմա
Քրիստոսի
զնուէրսն
պատարագին
՚ի
ձեռս
քահանային
համարձակ
պանծանօք,
եւ
ոչ
գաղտագողի
եւ
թագնաբար,
որպէս
եւ
քոյդ
սովորութիւն
է
հայաստան
ազգ՝
յիմարեալ
առ
սէրն
Աստուծոյ
եւ
թշուառական1,
որ
՚ի
տալն՝
զիս
առնես,
արծաթասէր
եւ
վաճառական,
եւ
զքեզ
ցուցանես
անհաւատ,
մարդոյ
տուող
եւ
ոչ
Աստուծոյ՝
յորմէ
եւ
զսակ
համարոյ
հատուցմանն
ճշդիւ
պահանջես։
Եկ
անհաւան,
եկ
թշուառական,
եկ
եւ
նայեցեալ
ընդ
քրիստոսասէր
ազգն,
ուսիր
զաստուածսիրութեան
ճանապարհ,
եւ
նմանեալ
նոցա՝
զԱստուած
արա
քեզ
հաշուընկեր,
եւ
մի՛
զմարդ.
Աստուծոյ
տուր
զպտուղ
քո
եւ
մի՛
մարդոյ,
պարծանօք
եւ
մի՛
՚ի
ծածուկ.
նա
կարէ
թողուլ
զմեղս
՚ի
ձեռն
իմ,
եւ
ոչ
ես։
Եւ
նա
ոչ
կարօտանայ
բազմաթիւ
աւուրց
եւ
ժամանակաց
՚ի
ձեռս
առեալ
՚ի
քէն
զուղիղ
հաւատս.
ծանիր
՚ի
բարեբարոյ
ազգէն,
զի
բազմացդ,
եւ
ոչ
թէ
միոյ
բաշխի
շնորհս։
Է՞ր
յամառիս,
է՞ր
պնդիս,
է՞ր
խափանիս
նուէր
մատուցանել2
Աստուծոյ,
եւ
զփոքրն
որ
տաս՝
է՞ր
տաս
անհաւատութեամբ,
ոչ
՚ի
քո
պէտս,
այլ
միայն
՚ի
մեռելոց3։
Մինչեւ
յե՞րբ
սնոտեաց
ծառայք,
մինչեւ
յե՞րբ
յիմարութեան
գինովն
թմբրեալ,
մինչեւ
յե՞րբ
կռոցն
գարշութեան
նմանիմք1,
աչս
ունելով
եւ
ոչ
տեսանել
սովաւ,
ականջք
են
եւ
ոչ
լսեմք,
սիրտ
եւ
ոչ
իմանամք.
յայտնի
ակներեւ
տեսանեմք
զքրիստոնէից
բարեկարգութիւն
եւ
գովեմք,
եւ
մեք
խտրեմք
նմին
հաղորդել
եւ
կամ
նմանել.
արդ
եթէ
էաք
յայսմ
մասին
պարծանաց,
բարիք
էր
զմերն
ամբողջ
պահել.
իսկ
եթէ
նոքա
ուղիղ
եւ
մեք
թիւր,
՚ի
գրոց
սրբոց
եւ
՚ի
գիտակցութենէ
մտաց
յանդիմանեալ՝
է՞ր
վասն
հեղգամք
դառնալ,
եւ
ընդ
ուղիղն
գնալ
պողոտայ.
ո՞չ
տեսանեմք,
ո՞չ
գովեմք
զնոցա
սոսկալի
դողմամբ
գնալ
յոֆրանթն,
եւ
զքահանային
աջն
որպէս
զԱստուած
ողջունելն,
իբր
թէ
ասելով,
այս
սուրբ
ձեռնս
է՝
որ
վասն
իմ
հանդերձեալ
է
զՔրիստոս
Աստուծոյ
Հօր
պատարագ
մատուցանել.
այս
աջ
է՝
որ
ընդ
իմ
հանդերձեալ
է
առաջի
Աստուծոյ
համարս
տալ.
այս
բազուկ
է՝
որ
զբարկութիւնն
Աստուծոյ
ամբառնալովն
իւրով
արգելու
յինէն.
այս
մատունք
է՝
որ
շօշափէ
զԲանն
կենաց
համարձակութեամբ։
Զսա
ողջունեմ
սիրով
եւ
համբուրեմ
հաւատով,
եւ
տամ
՚ի
քեզ
համբուրիւ
շրթամբս
զմեղս
իմ,
ա՜ջ
աստուածաբաշխ.
բա՛րձ
զնա
՚ի
ձեռս
քո,
եւ
քաւեա
Քրիստոսիւ՝
որպէս
հաւատամ.
՚ի
քո
ձեռսդ
գանձեմ
եւ
՚ի
գանձանակն
Աստուծոյ
զպտուղ
հաւատոց
իմոց
զմարմնական
նւէրսդ,
քաւիչ
իմ
քահանայ
եւ
միջնորդ.
տուր
զփոքրդ
յինէն
Աստուծոյ,
եւ
առ
՚ի
նմանէ
զմեծն
իւր
զողորմութիւն։
Սորին
վասն
ընդ
երկար
պիտոյ
էր
բան՝
մերս
օտար
եւ
թիւր
ճանապարհիս
՚ի
դսրովանք,
եւ
նոցա
ուղիղ
եւ
ճշմարիտ
հաւատոցն
՚ի
գովութիւն.
սակայն
զփոքրս
տուեալ
պատճառ
զարթուցաք
զիմաստնոցն
գիտակցութիւն
մտաց՝
որք
կարող
են
ընդ
սակաւս
եւ
այլ
բազում
ինչ
՚ի
պէտս
այսորիկ
իմանալ,
եւ
գիտել
թէ
վասն
այսր
վտարեաց
զմեզ
Աստուած
՚ի
հայրենի
աշխարհէն,
որպէս
զի
պանդխտելովս
՚ի
մէջ
այլ
ազգաց
քրիստոնէից՝
ուսցուք
՚ի
նոցանէ
զբարեպաշտութիւնն։
Իսկ
մեք
ուսաք
՚ի
նոցանէ
միայն
զընդարձակ
կեանս
եւ
զքաղաքավարութիւնս.
եւ
զհաւատս
եւ
զյոյսն
զոր
նոքա
թերութեանն
լրումն
ունին՝
բնաւ
ոչ
կամեցաք
ողջունել.
ոչ
ժողովրդական
ըստ
իւրն
ճանապարհի,
եւ
ոչ
քահանայ
ըստ
իւրումն,
այլ
եղաք
եպիսկոպոսքս
փափուկք
եւ
պաճուճեալ
զգեստուք,
ձիովք
եւ
ջորովք
յօրացեալք1
որպէս
զՓռանգս,
եւ
զբարեպաշտութիւնն,
զողորմածութիւնն,
զեկեղեցւոյ
օրինաց
վրէժխնդրութիւնն,
զպաշտամանն
Աստուծոյ
հպատակութիւնն,
բնաւ
եւ
ոչ
ուսաք
՚ի
նոցանէ.
նա
եւ
ոչ
ծանեաք
թէ
նոքա
յաշխարհական
քահանայից
ձեռնադրին
եպիսկոպոսք՝
որոց
համարձակ
է
մետաքսէիւք
պաճուճել,
եւ
ոչ
՚ի
կրօնաւորաց.
զի
թէ
յաբեղայից
լիցի
առ
նոսա
եպիսկոպոս,
որպէս
եւ
մերս
է
սովորութիւն ,
չունի
իշխանութիւն
արտաքոյ
կրօնաւորական
կերպին
պերճանալ։
Դարձեալ
եւ
աշխարհականք
ուսան
՚ի
նոցանէ
զանխտրութիւն
կերակրոց
եւ
զպոռնկութեան
անխտիր
շաղախումն.
եւ
հաւատոյն
եւ
յուսոյն
եւ
հնազանդութեան
առաջնորդի,
եւ
նուիրաց
եկեղեցւոյ,
հանդարտութեանն
եւ
պարկեշտախօսութեանն2,
որովք
նոքա
զայն
մեղան
քաւեն ,
բնաւ
եւ
ոչ
ետուն
տեղի
յանձինս։
Այլ
սա
Հայս՝
որ
զգեստուքն
Փռանգ
է
ձեւացեալ,
մտեալ
ընդ
Փռանգին
յեկեղեցին,
նա
ջերմն
արտասուօքն
խօսի
հանդարտ
աղօթիւքն
առ
Աստուած,
եւ
սա
որպէս
զանբան
անասուն
կայ
առընթեր
նմին3։
Ո՜վ
իմոյ
թշուառութեանս
եւ
անմարդութեանս,
որ
հակառակ
վարժեցի
զանձն
հրամանացն
Պօղոսի.
նա
ասաց
թէ
«Զամենայն
ինչ
փորձեցէք
եւ
զբարին
ընկալարուք
».
մեք
փորձեցաք
զանձինս,
եւ
՚ի
չարն
կրթեցաք,
եւ
՚ի
բարեկարգութենէ
քրիստոնէից
ամենեւին
տեղի
տուեալ
խուսեցաք։
Աստուծոյ
միայն
կարելի
զմերս
մահու
չափ
հիւանդութիւն
առոձջացուցանել՝
որ
կենդանի
առնէ
զմեռեալս.
նմա
փառք
յաւիտեանս ,
ամէն։
