Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

«ՅԻՇԵԱ տէր եւ ողորմեա եւ օրհնեա զսուրբ կաթողիկէ առաքելական եկեղեցի քո՝ զոր փրկեցեր պատուական արեամբ միածնի քո եւ ազատեցեր խաչիւն սրբով, շնորհեա սմա զանշարժ զխաղաղութիւն »։ Զո՞յս ոմանս ասէ յիշել այսուհետեւ եւ ողորմել. զՔրիստոս եւ զսուրբսն իւր. զՔրիստոս իւրով գործովքն զոր նախ ինքն յիշատակեաց, եւ զսուրբսն զոր առընթեր նմին սարկաւագն վերաճառեաց։ Եւ տես ինձ զվայելչութիւն խորհրդոյս, քանզի մինչդեռ զՔրիստոս միայն ունէր առաջի, ոչ ասէր՝ թէ յիշեա եւ ողորմեա. այլ իբրեւ ամենակարող տերամբ, նովաւ եւ ՚ի ձեռն նորա զհայցուածսն կատարել թախանձէր՝ ասելով, սովաւ շնորհեա զայս ինչ եւ զայս, որ կարէ զամենայն ինչ զօրեղապէս տնօրինել։ Իսկ այսուհետեւ կցորդ առեալ Քրիստոսի զսուրբսն, եւ պատկանեալ ընդ գլխոյն զանդամսն, վայելչապէս կրկնաբանէ զաղօթսն. եւ զոր Քրիստոսիւ միայն խնդրեաց, երկրորդէ վերստին նովաւ եւ սրբովք նորին թախանձէ՝ ասելով, յիշեա տէր եւ ողորմեա. այսինքն՝ յիշեա տէր վասն Քրիստոսի զսուրբս իւր, եւ վասն նոցա զմեզ, եւ ողորմեա մեզ. յայտ է ողորմելն՝ թէ ախտակցաբար օգնեա մեզ։ Բայց խնդրելի է. զի՞նչ է ասելս, յիշեա տէր. եւ թերեւս ախտ մոռացմա՞ն տիրէ ամենահայեաց բնութեանն զի զյիշելն խնդրէ, մանաւանդ եւ զսուրբսն իւր զորոց վկայէ բանն, «Ծանեաւ տէր զայնոսիկ որ իւրն են »։ Ոչ բնաւ, այլ յիշել խնդրեմք յԱստուծոյ ՚ի պէտս մերն փրկութեան. իբր թէ ասելով, մեք ոչ եմք արժանի, բայց նոցա արժանաւորութեանն յիշատակն՝ որք են առաջի քո անջնջելի, շարժեսցէ զտէրդ յողորմութիւն ՚ի վերայ ծառայիցս։ Օրհնեա, ասէ զկաթողիկէ եկեղեցի առաքելական, այսինքն զժողովուրդս հաւատացելոց՝ որք ընդ տիեզերս ամենայն ՚ի յառաքելոցն աշակերտեցան։ Օրհնեա, օրհնութիւն է առատութեանն Աստուծոյ բարերարութեանն խնդրուածք ՚ի վերայ նոցա։ Տես դարձեալ եւ աստ, զի դու վասն ամենայն քրիստոնէից եկեղեցիք՝ վասն քո. եւ հաղորդիմք միմեանց ըստ Քրիստոսի։
       «Զոր փրկեցեր պատուական արեամբ միածնի քո, եւ ազատեցեր խաչիւն սրբով »։ Իբր զպարտական բուռն հարկանէ հարազատ սիրովն զոտիցն Աստուծոյ. փրկեցեր ասէ, վասն այնորիկ եւ նախախնամիլ փրկելոցս ՚ի քէն իրաւացի էր։ Բայց ուստի՞ փրկեցաք . ՚ի ձեռացն սատանայի որ չարածական մոլորութեամբն ծառայեցուցանէր զմեզ, եւ մեք սակս նմա հետեւելոյն անձնիշխան կամօք՝ արտաքոյ էաք օգնականութեանն Աստուծոյ եւ շնորհաց Հոգւոյն. ետ զիւր արիւնն Քրիստոս Հօր փոխանակ ամենեցուն նուէր հաշտութեան, եւ այնպէս փրկեցաք Աստուծով ՚ի ձեռաց չարին։ Իսկ ազատեաց եւ խաչիւն. ուստի՞. ՚ի դատակնքէն Ադամայ, քանզի նորա մեղօքն ամենեքեան դատապարտեցաք մահու. վասն զի անմեղ մեռաւ՝ զամենեսեան ազատեաց խաչիւն։ Բայց տես թէ ո՞րպէս զամենայն շնորհս Որդւոյն առ Հայրն վերածեալ՝ զհամակամութիւնն ցուցանէ, եւ ըստ Քրիստոսի խրատուն՝ Որդւոյն անուամբն ՚ի Հօրէն զխնդիրսն մաղթէ, քանզի ասաց, «Զոր ինչ խնդրէք յանուն իմ ՚ի Հօրէ իմմէ՝ , առնուցուք»։
       «Շնորհեա սմա զանշարժ զխաղաղութիւն »։ Յայտ առնէ թէ խաղաղութիւնն ընդ քեզ եւ ընդ մեզ անագան ուրեմն հաստատեցաւ. բայց մեք նիգ եդեալ զզանազան տեսակս մեղաց եւ յանցանաց՝ շարժեալ խախտեմք զնոյնն, եւ ՚ի թշնամւոյն դրդեալ ՚ի թշնամութիւն՝ նոքօք սիրելոյդ ընդդէմ յառնեմք. այլ դու որպէս բարերար տէր անտես արա, եւ մի՛ երբէք յանարգութիւն մեր ընթացից շարժեր զարեամբ եւ խաչիւ սիրեցեալ Որդւոյ հաստատեալ զխաղաղութիւնն ՚ի մէջ մարդկան եւ քո, Աստուած մեր։
       «Յիշեա տէր եւ ողորմեա եւ օրհնեա զամենայն ուղղափառ եպիսկոպոսունս՝ որք ուղիղ վարդապետութեամբ համառօտեն մեզ զբանն ճշմարտութեան, եւս առաւել զեպիսկոպոսապետն մեր՝ շնորհելով մեզ ընդ երկայն աւուրս »։ Զյիշելն բաւականապէս եդեալ յառաջագոյն եւ զպատճառ նորին, կարօտիմք վերստին զնոյն հաստատել՝ թէ ոչ է անվայելուչ ընդ մարմնոյս Քրիստոսի՝ մարմնակցաց իւրոց սրբոցն կցորդութեամբ լծակցել. եւ այսմ ուստի՞ մեզ տացի նիւթ, բայց եթէ ՚ի նոյն ինքն ՚ի տեառն բանից. «Ես ՚ի Հօր իմում, ասէ, եւ դուք ՚ի յիս, եւ ես ՚ի ձեզ »։ Տեսանե՞ս շաղկապութիւն անդամոց. եւ դարձեալ զտեղ կայանի սոցին խնդրէ ուսանել. «Ուր եսն եմ, ասէ, եւ դուք անդ իցէք. եւ ուր երթամն գիտիցէք »։ Եւ Պօղոս ասէ, «Մինչեւ հասցուք ամենեքեան ՚ի մի միաբանութիւն յուսոյ եւ սիրոյ՝ յայր կատարեալ, ՚ի չափ հասակի կատարմանն Քրիստոսի »։ Ապա ուսար հասակ գլխոյն Քրիստոսի սոքա իցեն՝ որք առ նա ժամանեցին. եւ զիա՞րդ ունիցիմք առանց հասակին զգլուխն միջնորդ՝ որք հասին առ նա եւ յօդեցան յոսկերս նորա եւ խառնեցան յանդամս նորին. ուրեմն վայելչապէս ապա նուիրեցաւ գլուխն ՚ի գլխաւոր դասէ քահանայիցն, եւ հասակն՝ յերկրորդ կարգէ սարկաւագացն. եւ այժմ յիշեալ զլի կատարեալ մարմինն Քրիստոսի , խնդրէ սա եւ վասն նորին ողորմել։ Բայց զի՞նչ պտուղ ողորմութեանն. օրհնեա, ասէ, զեպիսկոպոսս. եւ ո՞չ նախ խնդրեցեր Քրիստոսիւ վասն նոցին. այո՛, ասէ, բայց զայն Քրիստոսիւ միայն խնդրեցի շնորհել, իսկ այժմ դասեալ սարկաւագին ընդ նմա եւ ընդ սուրբսն իւր, եւ որպէս երբեմն ետ ՚ի ձեռս իմ զպատարագն Քրիստոսի նշանակօք նուիրացն եւ դաշամբք հաւատոցն մատուցանել, ա՛յսպէս եւ այժմ ետ զսրբոցն ամենից նուէրն վերաճառութեամբ անուանցն, եւ խնկարկութեանն նշանակաւ. վասն այսորիկ կարօտիմ ընդ Քրիստոսի, եւ նոքօք դարձեալ զխորհուրդ աղօթիցս երկրորդել։ Եւ է՞ր վասն նախադասին միշտ եպիսկոպոսքն. զի այցելուք եւ գլուխ են ժողովրդոցն, հովիւ եւ առաջնորդք. եթէ նոքա ուղիղ գնան, ամենեքեան հետեւեալքն անխոտոր ճանապարհորդեն. ապա թէ թիւրեն, կուրացն հետեւող տգէտքն ՚ի խորխորատ մոլորութեան ընդ նոսին կործանին. «Կոյր կուրի, ասէ, յորժամ առաջնորդէ՝ սխալէ, եւ երկոքեան ՚ի խորխորատ անգանին»։
       «Յիշեա տէր եւ ողորմեա եւ օրհնեա զքո առաջի կացեալ ժողովուրդս եւ զպատարագիս մատուցօղքս, եւ պարգեւեա իւրաքանչիւրոց սոցա զպիտոյսն եւ զօգտակարսն »։ Ըստ կարգի բերէ յետ եպիսկոպոսացն եւ զառընթեր ժողովրդեանն հայցուածք՝ որ նոցանէ հովուին։ Զքո առաջի կացեալ ասէ. քանզի առաջի Աստուծոյ կամ յեկեղեցին առընթեր նորին խօսակցացն քահանայիցն։ Օրհնեա ասէ, քանզի եւ նորին վասն դեգերին, օրհնութիւն ընդունել յԱստուծոյ ըստ իւրաքանչիւր օգտի եւ արժանաւորութեան. իսկ մատուցողք պատարագին կոչէ, զորս ընդ ինքեան քահանայքն եւ սարկաւագունքն են ՚ի պաշտամանն եւ կէս սարկաւագունք. քանզի ամենեքեան նոքա ըստ իւրաքանչիւր գործոյ մատուցման պատարագին հպատակեն, որպէս ցուցեալ է։ Որով ուսանին իմացողքն թէ մինչեւ չար ախտիդ շնորհավաճառութեան տիրեալ էր, այսպէս մատչէր պատարագն բազմութեամբ քահանայիցն՝ հաղորդութեամբ, եւ զանազան պաշտօնէից հպատակութեամբ. ըստ որում եւ ունին զօրէնս անփոփոխ ամենայն քրիստոնեայք. մանաւանդ զի եւ ժողովուրդքն լինէին առընթեր քահանային եւ առաջի Աստուծոյ. զոր այսօր ոչ ունիմք այսպէս մոլոր ընթացողքս ՚ի հայրականն շաւղաց։
       «Պարգեւեա իւրաքանչիւրոցն զպիտոյսն եւ զօգտակարսն »։ Այսինքն ժողովրդեանն զիւրեանց պիտոյսն, եւ քահանայիցն զիւրեանցն։
       Յիշեա տէր եւ ողորմեա զուխտաւորս եւ զպտղաբերիչս եկեղեցւոյ քում սրբոյ , եւ որք յիշեն զաղքատս ողորմածութեամբ, եւ հատո նոցա զպարտս նոցին հարիւրապատիկ, ըստ ընդաբոյս առատութեան քում աստ եւ ՚ի հանդերձելումնդ »։ Ահաւասիկ փակեաց ՚ի ներքոյ բանիս զամենեսեան, որք յանուն Քրիստոսի յեկեղեցիս եւ ՚ի քահանայս ընծայաբերք լինին, եւ հատոյց թերահաւատութեամբ վաճառողաց աստ զպարտսն ընդհանրական եկեղեցւոյ պատարագ. քանզի ոչ ասէ, յիշեա զնոսա՝ որք առ իս լինին պտղաբերք, այլ զորս ընդ տիեզերս ամենայն նուիրեն ՚ի գոյից իւրեանց Աստուծոյ։ Տեսանե՞ս թէ որպէս վճարեն զվաճառողդ քահանայք եկեղեցւոյ, միմեանց ձեռնտուութեամբ։ Բայց ո՞ր ուխտաւորն, կամ ո՞յք պտղաբերիչք. ուխտաւորս կարծեմ զայնոսիկ լինել՝ որք դաշամբք վասն փրկութեան իւրեանց ընծայաբերք լինին Աստուծոյ. կամ վասն յայնցանաց իրիք տան ՚ի ձեռս Աստուծոյ պատարագ, ըստ այնմ. «Ուխտս դիք եւ կատարեցէք տեառն Աստուծոյ մերոյ. մատուցէք պատարագ ահաւորին »։ Իսկ պտղաբերիչք են հասարակաց ժողովուրդ՝ որք զպտուղ վաստակոց իւրեանց գանձեն աստ որ ինչ եւ յաջողի անձանց իւրեանց, ըստ հրամանին Պօղոսի. «Յամենայն միաշաբաթս, ասէ, իւրաքանչիւր ոք անձին իւրում գանձեսցէ որ ինչ եւ յաջողեսցէ »։ Բայց առ ի՞նչ հայեցեալ՝ կոչէ պտղաբերիչս. քանզի զոր օրինակ այգէգործն մշակէ զայգին, յօտէ եւ բրէ, առոգանէ եւ ստածէ, թէպէտ եւ զվարձ աշախտութեանն ակն ունի ՚ի տեառնէ այգոյն գտանել, բայց սակայն եւ ինքն զչափաւոր պէտս մարմնոյն ոչ խտրէ լնուլ ՚ի պտղոյ այգւոյն, այսպէս եւ առաջնորդք զհաւատացեալ տունկս բանաւոր, զեկեղեցւոյս բազմութիւն՝ մշակագործեն, եւ վարձուց հատուցման ակն ՚ի տեառնէ իւրեանց ունի՝ որ կոչէ ասելով. «Ե՛կ ծառայ բարի եւ հաւատարիմ ». բայց սակայն եւ զհարկաւոր պիտոյս մարմնոյն՝ հարկաւորապէս լնուն ՚ի ժողովրդեանն անդոյ, ըստ այնմ. «Ո՞ տնկիցէ այգի, եւ ՚ի պտղոյ նոցա ոչ ուտիցէ։ Նոյնպէս եւ տէր հրաման ետ որոց զաւետարանն աւետարանեն՝ յաւետարանէ անտի կեալ »։ Եւ զի կեան ՚ի նուիրաց սոցա, հարկաւորապէս առաջի Աստուծոյ յիշեն. զի նա հատուսցէ որում տան սոքա՝ եւ յորոյ անունն տան, քանզի Աստուծոյ տան, եւ ոչ մարդոյ. եւ սոքա ծառայք գոլով Աստուծոյ՝ ՚ի նմանէ առնուն, եւ ոչ ՚ի տուողացն. ըստ որում յարքունիսն է տեսանել, զի ոմանք երկրագործք են ընդ ձեռամբ թագաւորին, եւ ոմանք զինուորք. ընդդիմամարտութեամբ թշնամեացն ՚ի խաղաղութեան պահեն զաշխարհն, եւ սոքա գործեն. բայց ոչ աշխարհն զինուորացն հպատակեն, այլ ՚ի ձեռս արքային տան զհարկսն, եւ նա ՚ի զօրականսն իւր մատակարարէ, եւ աշխատութեամբ սոցա եւ մարտիւ զաշխարհն ՚ի խաղաղութեան պահէ. այսպէս եւ Աստուած առնէ, նաքա հրամայեաց աւետարանչացն յաւետարանէ անտի կեալ, եւ տուողացն զբաժակի ջրոյն խոստացաւ զհատուցումն. վասն այնորիկ ասէ, հատո նոցա զպարտսն իբր զկանխաւ անսուտ քո խոտումն։
       «Եւ որք յիշեն զաղքատսն ողորմածութեամբ, հատո նոցա զպարտս նոցա հարիւրապատիկ ըստ ընդաբոյս առատութեան քում աստ եւ հանդերձելումդ »։ Արդարեւ ընդաբոյս է Աստուծոյ առատութիւնն, եւ յաստիս վայելեմք ՚ի շնորհս նորա առատապէս, եւ ՚ի հանդերձեալսն անճառ բարեացն ակն ունիմք։ Ապա թէ այսպէս է ասէ, ընդէ՞ր ոչ ամենեքեան փարթամք, այլ աղքատք՝ կարօտ մեծատանց։ Ոչ ՚ի նուազութենէ կարողութեանն Աստուծոյ այս տնօրինեալ՝ որ զկարեւորսն ետ առատ, զլոյս, զօդ եւ զջուր. այլ յառատութենէ նախախնամութեանն, զի միմեանց հաղորդականք լիցուք սիրով վասն պիտոյիցն, եւ այնպէս Աստուծոյ նմանք լիցուք, ոմն Հօրն՝ ողորմութեամբն, եւ ոմն Որդւոյ՝ եւ ոմն Որդւոյ՝ աղքատութեամբն, եւ ապա ՚ի հանդերձեալն իւրաքանչիւր ոք զիւր վարձսն առնու ըստ իւրում վաստակոցն՝ որպէս խոստացաւ Քրիստոս։
       «Յիշեա տէր եւ ողորմեա եւ գթա ՚ի հոգիս հանգուցելոցն. հանգո զամենեսեան եւ լուսաւորեա եւ դասաւորեա ընդ սուրբս քո՝ յարքայութեանդ երկնից, եւ արժանի արա ողորմութեան քում »։ Յետ կենդանեացս ըստ կարգի դասէ եւ վասն մեռելոցն զմեղթանս, որոց հանգիստ եւ գթութիւն աղերսէ ունել յԱստուծոյ. քանզի նախամեծար եւ հաւատարիմ սոցայն է փրկութիւն՝ որոց դեռ եւս այս օր առժամանակեայ կենացս առաջի կայ, որք են ՚ի ժամանակս ընդունելի եւ յօր փրկութեան. Իսկ վասն ննջեցելոցն ասէ սոյն առաքեալ. «Իւրաքանչիւր ոք ժառանգէ՝ զոր ինչ ՚ի կեանսն իւրով մարմնովն գործեաց, եթէ բարի եւ եթէ չար »։ Բայց սակայն ունիմք յոյս հայրենի աւանդութեամբ՝ գտանել եւ յետ մահու ողորմութիւն եւ ներողութիւն եւ ներողութիւն ՚ի մարդասիրութենէն Աստուծոյ, բայց սակաւ՝ եւ ոչ տիրապէս որպէս ՚ի կեանս, զի այն հատուցման վայր, եւ այս շնորհաց եւ ողորմութեան. ուստի եւ հանգիստ խնդրէ նոցա ՚ի բարերարէն Աստուծոյ ընդ սուրբսն։ Քանզի որպէս ցուցեալ է բազում անգամ, որիշ ՚ի միմեանց է կայարան հոգւոց մեռելոցն, եւ եւս յայտնի է ՚ի մեծատանն եւ ՚ի Ղազարու առակէ, արդ ասէ թէ զհոգիսն՝ զորս այժմ ըմբռնեաց սատանայ իշխան օդոյս ըստ պարտեաց իւրեանց, եւ ոչ եթող ՚ի տեղ սրբոցն ժամանել՝ ըստ որում ետեսն Անտոն . գթա ՚ի վերայ նոցա եւ ՚ի միւսանգամ գալստեանդ արդար դատաստանաւդ, զերծո յիշխանութենէ չարին եւ դասաւորես ընդ սուրբսդ, որք այժմ են զերծեալք յարքայութեանդ երկնից։ Զայս խորհուրդ ընդարձակագոյն ցուցեալ է յառաջին ճառսն, յորում զորչափն օգուտ յետ մահու յաղօթից յայտնեալ եմք. բայց են ոմանք՝ որ յայսմ վայրի անմտաբար յաւելուած առնեն աղօթիցս՝ կարծելով առաւել շնորհ իջուցանել ՚ի վերայ ուրուք մեռելոյ՝ որոց պարտական զանձինս վարկանին. քանզի ասեն, եւ մանաւանդ՝ յորոյ անուն զսուրբ եւ զանմեհ պատարագս մատուցանեմք. անգիտացեալ՝ թէ այս զօրութիւն բանի, ոչ եւ առ մի ոք ՚ի ննջեցելոց սահմանի, այլ առ Աստուած Հայր. քանզի պատարագս ՚ի նորա յանուն մատչի, եւ նմին նուէր ՚ի մէնջ ՚ի մարդկանէ Քրիստոս՝ ՚ի պէտս փրկութեանն ամենեցուն նախ կենդանեաց եւ ՚ի ձեռն նոցին մեռելոց։ Արդ ասելով թէ յորոյ անուն զսուրբ պատարագս մատուցանեմք, ընդ ինքն ասես ընդ Աստուած, թէ զքեզ հանգո։ Այսպիսի՛ է անխրատութեանն մոլորութիւն, ապա թէ կեղակարծես, զօրինակէ բունռ հար եւ զպարզ բանէ. փայտ հարկանելով, գիր գրելով, այլ ինչ գործ կատարելով, ոչ սովորաբար ասես՝ յանունն Աստուծոյ, յայտ արարեալ թէ ՚ի նորա յանուն եւ ՚ի փառս զգործս կատարեմ. նա եւ Պօղոս ո՞չ խրատէ. «Եթէ ուտիցէք, եթէ ըմպիցէք, եթէ զի՛նչ եւ գործիցէք, յանուն եւ ՚ի փառս Աստուծոյ արասջիք »։ Արդ որ հրաման առաք զուտելն հասարակաց սեղանոյ՝ Աստուծոյ անուանն նուիրել, զխորհրդական սեղանս՝ մարդոյ անուաա տալով, ո՞րքան ողբոց չգտանիմք արժանի. մանաւանդ թէ՝ եւ ո՞չ ասէ ինքն Աստուծոյ, յորոյ անուն մատուցանես զդա, նա թո՛ղ շնորհէ դմին հոգի։ Արդարեւ յաղթիմ յամօթոյ անկարգութեանս, սակայն պարտ է գիտել՝ թէ զայս յետոյ մուծին յայս ոճ՝ ախտացեալքն ՚ի համարս պատարագացն։ Քանզի իմ մանուկ գոլով մտավարժ, քննեցի սորին վասն զպատարագամատոյց աղօթս ՚ի կաթողիկոսարանն եւ ՚ի բազում տեղիս ՚ի հին օրինակսն, եւ ոչ գտի բնաւ զբանս զայս, նա եւ ոչ յայլ ազգաց ապացոյցս՝ յորոց եւ մերս է թարգմանեալ. այլ պարտ է ախորժողացն յիշել առանձինն զկենդանի ոք կամ զմեռեալ, յաւելուլառանձինն բան աստ եւ յառաջնումն աղօթսն։
       «Յիշեա տէր եւ զծառայս քո՝ զայս անուն, թէ կենդանի է՝ փրկեա, եւ թէ մեռեալ է՝ հանգո »։ Եւ որչափ սէր նորա եւ հաւատ ուսուցանէ քեզ զվասն նորին աղօթելն, յառաջ բե՛ր բանս եւ ասա առաջի Աստուծոյ, եւ մի՛ մոլորութեամբ զտէրս իմ, որ յանուն Հօր իւրոյ եկն, ըստ այնմ. «Ես եկի յանուն Հօր իմոյ ». նոյն եւ որ զնորին պատուիրանն կատարեալ՝ մեռաւ, ասելով, «Զի ծանիցէ աշխարհ, եթէ սիրեմ զՀայր, եւ որպէս ետ ինձ պատուէր, այնպէս առնեմ ». այսինքն զի մեռանիմ։ Մեք ՚ի մարդոյ անուն պատարագեալ՝ պարտական դատաստանի գտցուք. այլ ես ասէ, ոչ եթէ ՚ի մարդոյ անուն առնեմ, այլ յիշատակեմ. ապա եղբայր, թէ յիշատակես, մի՛ այդպէս թիւր բանիւք զՍստուած բարկացուցանես, այլ ըստ որում զայլս յիշել նմա յանձն արարեր եւ ողորմել, ասելով, «Յիշեա տէր զեպիսկոպոսս, զժողովուրդս, եւ ողորմեա սոցին եւ օրհնեա ». այսպէս յիշել Աստուծոյ աղաչեա զայն այր, թէ կենդանի կամ մեռեալ, եւ ողորմել նմին պատարագաւս որ յիւր անուն մատչի. քանզի թէ ես այսպէս տաղտկանամ ընդ այդր բանի թիւրութիւն, քանիօ՞ն առաւել Աստուած։ Են ոմանք՝ որք այլ ինչ յաւելուն՝ ստերիւրեալ եւ թիւր մտօք ասելով, եւ ողորմեա ամենայն անյիշատակաց։ Ո՞վ քո զօրութեանդ, զի զարթուցից թերեւս եւ այպանելովս. ՚ի ծայրն հասեր իմաստիցն, փրկեցեր զոգի քո՝ զայս ասելով. ասա ինձ, ո՞վ է անյիշատակն՝ զոր դու յիշատակես, աղքա՞տն, տառապեա՞լն , վասն Քրիստոսի կենցաղոյս արհամարհո՞ղն, որք ՚ի լերինս եւ ՚ի ծերպա վիմաց մեռան անհաղորդք ՚ի մարդկանէ։ Իսկ յիշատակաւո՞րք. որք արծաթ ժողովեցին, եւ ոչ կարացեալ զկնի յետ մահու տանել, ՚ի մեզ ետուն, զորոց զանունսն վարձկանքս հռչակեմք յաղօթս մեր։ Ո՜վ անբերելի յիմարութեանս. ապա թէ նոքա Քրիստոսի խաչակիցքն եւ կենցաղոյս թշնամիքն՝ անյիշատակք են, յիշելն ոչ է Աստուծոյ, այլ մեր. եւ սուտ ասացաք, թէ յիշեա ազյս անուն եւ զայն. զի թէ նա յիշողութիւն ունէր, զնոսա նախ յիշէր՝ որ զինքն սիրեցին, եւ ոչ զորս դու անուանես, եւ նա ըստ գործոց իւրոց տաղտկանայ յանուանցն լուր։ Ապա թէ յիշելն Աստուծոյ է, եւ ոչ մեր, եւ նմա մաղթեմք յիշել եւ ողորմել, ո՞յք են՝ զորս արտաքոյ ամենատես յիշողութեանն համարիմք եւ աայիշատակս կոչեմք, ցո՛յց ինձ։
       Նա՞ որ չունէր ինչ յաշխարհէս, եւ չետ ՚ի ձեռս իմ գանձ։ Ապա թէ այդ այդպէս է, մի՛ ձայնակցեր Քրիստոսի եւ գովեր զաղքատութիւնն. քարոզեսցուք ամենեցուն ոսկւոյ եւ արծաթոյ փոյթ տանել, եւ նոքօք մեծայիշատակ լինել առաջի Աստուծոյ. եւ ու՞ր ապա դնեմք զիմոյն Քրիստոսի աղքատութիւնն, ու՞ր եւ զնորա վարդապետութիւնն։ «Որ բարձր է, ասէ, առաջի մարդկան, պիղծ է առաջի Աստուծոյ ». յայտ է թէ որ ցած է առաջի մարդկան, որչափ աստ ցած է, այնչափ առաջի Աստուծոյ բարձր է. եկ թէ բարձր է եւ յիշեալ է, անյիշատակն ապա ո՞ է. զի զմեծատունն յանձնեմք Աստուծոյ՝ յիշել վասն ոսկւոյն, եւ զաղքատն ինքն յիշէ վասն ՚ի յերկինս գանձելոյն. գտցուք զայն՝ որ արտաքոյ մնաց յիշմանն եւ հայեցողութեանն Աստուծոյ. յայտ է թէ՝ եւ ոչ ոք։ Ուրեմն թիւր է եւ այս կարծիք յաւելուածոյ ընդ սուրբ բանս խառնեալ, զի պատարագս տիեզերաց է հաշտութեան նուէր՝ Քրիստոսի յիշատակաւս. լոյս իմանալի սփռեալ յաշխարհս, որ զաչս հոգւոյն մաքուր ունի՝ ըստ չափոյ մաքրութեանն ձգէ յինքն զպայծառութիւնն։ Դարձեալ զի՞նչ պարտ է ասել եւ զերրորդն՝ որ ընդ սոքօք անմտութիւն, զի հարցանեն ոմանք ցիմաստունս մեր. կենդանւոյն լինի՞ պատարագ, թէ ոչ. իսկ որ բուն կատարեալքն են, պատասխանեն, ոչ բնաւ. այլք ասեն, թէ սուրբ կենայ այնուհետեւ, եւ որպէս զմեռեալ լինի։ Զայս եւ ՚ի կանոնս մեր գտի գրով հարցեալ, եւ ասեմ ծիծաղելով, աշխարեցէք սուրբ հրեշտակք զայսպանելի իմաստութիւնս մեր, եւ զմտաց թշուառական կուրութիւն. զի ինքն որ զայս հարցանէ կամ պատասխանէ, զիա՞րդ վարկանի ազնձն հաղորդ շնորհացս Քրիստոսի կամ պատարագող. զի թէ պատարագեալ էր, գոնէ սակաւիկ ինչ իմացեալ էր, թէ ՚ի սկզբանէ մինչեւ ցվախճան խորհուրդ պատարագս վասն կենդանեացս կատարի. զի կենդանիքս՝ են եպիսկոպոսք, որոց զսէրն եւ զշնորհն խնդրեաց, կենդանիքս եւ քահանայք, թագաւորք, ճանապարհորդք, նաւորդք, վաստակաւորք, առընթերակայ ժողովուրդք պտղատուք եւ ուխտաւորք, ողորմածք եւ հաւատացեալք. ապա այս ամենայն՝ կամ ընդ վայր եդան աստ, կամ ինքն ոչ կարաց ՚ի սոսա հայել՝ խուլ եւ կոյր գոլով։ Նա եւ ինքն դիտաւորութիւն պատարագիս ՚ի սկզբանէ մինչեւ ցկատարած առ ո՞ հայի, բայց թէ առ կենդանիքս։ Ասա ինձ արդ, քո այն մին բանն՝ զոր խօսեցար վասն մեռելոյն, յաղթեա՞ց բովանդակ պատարագիս խորհրդոյ, եւ շնորհքս ՚ի նա ՚ի մի հոգի՞ն գրաւեցաւ սեփական, եւ մնացի՞ն տիեզերք ամենայն թափուր ՚ի սմանէ. ապա եւ Քրիստոսի մահն՝ որոյ սա յիշատակ է, ոչ կենդանեաց, այլ մեռելոց եղեւ փրկանք։ Ո՜վ անբերելի յիմարութեանս. զտարակուսական հարցումնս ՚ի հակառանկ են փոխեալ. զորօրինակ թէ ոք ՚ի տան բնակեալ՝ ընդ ծերպ ինչ ձգէ զլոյս արեգականն, իսկ որ ՚ի ներքս կայ՝ հարցանէ յիմարաբար, թէ այս լոյսս է՞ արտաքոյ տանս, թէ առ մեզ միայն, եւ նա եւս խելագար գոլով, ասէ. ոչ, մեզ միայն է։ Այսպէս է եւ այս հարցումնս ընդ հակառակսն պատասխանեաւն շրջմոլիկ, զոր պարտ էր ուղիղ շրջել, հարցանել թէ պատարագս՝ որ վասն կենդանեաց մատչի, լինի՞ մեռելոցն ինչ օգուտ, թէ ոչ. եւ չնել զնոյն պատասխանին՝ կամ զոչն, եւ կամ ներողութեամբ թէ յորժամ բարի գործովք վախճանին։ Եւ պարտ է ամենայն իրօք զհարցումնս այսպէս շրջել, եւ ոչ զգլուխն ՚ի վայր դնել եւ զոտսն ՚ի վեր, եւ հարցանել թէ գլուխն կարէ՞ լոյս տեսանել թէ ոչ։ Այլ պարտ է զոտսն՝ դնել ՚ի խոնահ եւ զգլուխն ՚ի վեր . եւ հարցանել, թէ ոտքն կարէ՞ լոյս տեսանել՝ թէ ոչ։ Առ որ պատասխանեմք. ՚ի ձեռն ազդողութեանն գլխոյն, նեարդից եւ ջլաց կարող է զգալ, այսինքն՝ զի մեռեալքն ոտք են, եւ կենդանիքս գլուխ. որպէս ՚ի գլխոյն յոտսն իջանէ լոյսն, եւ գիտութիւնն եւ զօրութիւնն՝ զոր ինքն առատապէս ունի, եւ նախադասութեամբ վայելէ, եւ ապա տայ ՚ի խոնարհ, այսպէս եւ կենդանիք առատապէս ունին զշնորհս ինքեանց սեփական, եւ ինքեանք վայելեն, սորին զօրութեամբ, թէ կամին այնուհետեւ իջուցանեն զսոյն զօրութիւն ՚ի ձեռն ինքեանց հաւատոցն եւ աղօթիցն եւ առ մեռեալսն ըստ արժանեաց իւրեանց, որչափ եւ կարեն տանել. զի թէ յետ մահու յոյս կայր փրկութեան կենօք, եւ ոչ բնաւ աշխատէաք, այլ պտուղ գործոց մեր այս է, զոր կենօք մերովք պատրաստեմք՝ աստուածաշունչ գրովք հաստատեալ, եւ պատարագս Քրիստոսի որ ընդ տիեզերս կատարի, միշտ եւ հանապազօր վասն կենդանեացս ամենեցուն մատչի, եւ ՚ի ձեռս սոցա առ մեռեալսն սփռի, ՚ի գլխոյն յոտս իջեալ զօրութիւնն։ Այլ ասէ, եւ ո՞րպէս որ կենդանիս եմ ես, տամ առնել վասն իմ պատարագ։ Ըստ որում վասն մեռելոյն տաս առնել, եղբայր. զի պատարագս՝ թէ տաս դու նուէր, թէ ոչ, ըստ Քրիստոսի հրամանացն վասն ամենայն աշխարհի փրկութեան կատարի։ Սմա թէ լինիս ընծայաբեր վասն մեղաց քոց քաւութեան, կամ վասն ճանապարհի աջողութեան, կամ վասն ՚ի բանդէ ազատութեան, կամ վասն ցաւոց առողջութեան, կամ վասն մեռելոց հանգստեան, Աստուած առեալ զպտուղ հաւատոց քոց ՚ի ձեռն տրից, որպէս յուսաս եւ հաւատաս, հատուցանէ քեզ սովաւ։ Եթէ չունիս իրք եւ չտաս, այլ միայն հաւատաս եւ աղօթես, ես առաւել առնուս ողորմութիւն. զի թէ այս ոչ էր այսպէս, ապա հասարակաց շնորհս ՚ի մեծատունս փակեցաւ , զոր մի՛ լիցի բնաւ ածել, եւ արդարութեանն Աստուծոյ անիրաւութիւն տալ, որ զգալի լոյսս հասարակաց ետ, թէ զիմանալի լոյսն ՚ի վաճառս նիւթոց ձգէր. այլ վաճառի նա արդարեւ՝ ոչ արծաթոյ, այլ հաւատոց եւ սիրոյ, որպէս արեգակնս՝ մաքուր աչաց։ Հաւատոց գնոյն է յայտնաբան նուէրն քո Աստուծոյ, որպէս եւ Աբրահամուն պատարագելն Իսահակայ. ապա թէ առանց սիրոյ եւ հաւատոց նուիրես, յոսկւոյն ելանես, եւ ՚ի շնորհացս եւ ոչ բնաւ շահիս. եւ այլ ոք թէ զայդ արհամարհեաց վասն Քրիստոսի, եւ զսէրն եւ զհաւատն նուիրէ նմին, նա ընդգրկեալ ամփոփէ զշնորհս որչափ եւ կամի։
       «Յիշեա տէր եւ զայնոսիկ՝ որք յանձն արարին մեզ յիշատակել յաղօթս զկենդանիս եւ զհանգուցեալս, կառավարեա զկամս հայցմանց նոցին՝ եւ զմերս ընդ ուղղորդն եւ որ լին է փրկութեամբ, եւ վարձատրեա բոլորեցունցս զանանց եւ զերանելի բարութիւնսդ »։ Վայելչապէս առնու ՚ի մէջ համառօտ բանիւս զամենեսեան՝ որք աղօթից նորա կարօտեալ զնոյն խնդրեցին օգնական. քանզի գիտեն ամենեքեան զսա միջնորդ ընդ Աստուած, եւ զինքեանս կարօտ շնորհացն զոր բաշխէ, վասն այսորիկ եւ յանձն արարին։ Իսկ զիւր յանձն արարեալսն, Աստուծոյ յիշմանն յառաջ բերեալ աւանդէ։ Եւ զի՞նչ հայցէ լինել նոցին. «Կառավարեա, ասէ զկամս հայցմանց նոցա ընդ ուղղորդն ». այսինքն զի բազում ինչ է զոր մեք ուղիղ կարծեմք, եւ ոչ այնպէս համարեալ առաջի Աստուծոյ, այլ ձգեալ ՚ի կամացս ըղձից խնդրեմք հաւատովք զանօգուտն մեր. ազյս ասէ, թէ նոքա խնդրեցին ՚ի քէն ընթացք հայցուածոյ՝ զոր ինչ եւ իցէ. այլ դու որ զերեսանակ կամաց ամենեցուն ՚ի ձեռին ունիս, մի՛ որպէս մեք կամիմք՝ որ ոչինչ գիտեմք, այլ որպէս դու եւ զուղիղն տեսանես, ըստ այնմ եւ զհայցուածսն կատարեա։ «Եւ որ լին է փրկութեամբ ». այս ինքն զի Աստուած զամենեսեան կամի զի կեցցեն եւ փրկեսցին։ Բայց մեք բազում անգամ զհակառակն փրկութեանն համարիմք փրկութիւն՝ եւ առնեմք, զսկիզբն գործոյն բարի տեսեալ՝ որ բազում անգամ ՚ի հակառակն աւարտի. դու ասէ, որ ընդ սկզբանն եւ զվախճանն տեսանես, զկամս ամենեցուն ՚ի ճանապարհ փրկութեան իւրեանց ուղղեա։ «Եւ վարձատրեա բոլորեցունցս զանանց եւ զերանելի բարութիւնսդ »։ Ո՜վ գեղեցիկ եւ ամենաշնորհ հայցուածոյս, զի զանազան են ընթացք բարեգործութեան մարդկան. ոմն ողորմած է՝ զի ունի, այլ ոմն ոչ ունի՝ աղքատութեանն համբերէ. միւսն ճանապարհ ընթանայ վասն Աստուծոյ , այլ ոմն կրօնաւորի. ոմն զկուսութիւն ընտրեաց, իսկ ոմն զպտղաբերութիւնն. մին ՚ի ծովն օգնէ աղքատին, այլ ոմն ՚ի ցամաքն։ Եւ ո՞ կարէ զընթացս զանազան բարեգործութեանն թուել. եւ զի անթիւք են, վասն այսորիկ համառօտ բանիւս պարունակէ՝ թէ որոց վասն առ քեզ յուսոյդ զի՛նչ եւ եւ իցէ բարեգործութեամբ աշխարտին, մի՛ առներ անտես, այլ ընկալ քաղցրութեամբ, եւ զանանց բարութիւնդ հատո՛ ամենեցունց աշխատութեանն փոխարէն. այսինքն զի մի՛ ումեք մարմնական կենացս պանդխտութիւն առանց վարձուց հատուցման լինիցի, այլ ամենեքեան ՚ի ձեռն Քրիստոսի ՚ի հանդերձեալ կեանսն մտցեն վայելել։ Այլ է սրբելն քահանային, եւ վասն այսորիկ թարգմանի անուն նորա մաքրող, քանզի առնու զամենեցուն զգործս, լուանայ յաղտոյ արեամբս Քրիստոսի, եւ նուիրէ Հօր. ըստ այնմ. «Խոնարհեցուցի զսիրտ իմ առնել զարդարութիւնս քո վասն հատուցման »։ Արդ առնէն իւրաքանչիւր ոք զարդարութիւն, բայց սատանայ խառնէ ընդ բարեգործութիւնս զիւրն ներգործութիւն. ընդ ումեմն սրբութեան զսնափառութիւն, ընդ այլում ողորմածութեան զմարդահաճութիւն, ընդ միւսումն աշխատութեան զհեղգութիւն։ Իսկ իբրեւ իմաստուն մաքրող՝ առնու զբարեգործութիւն ժողովրդեանն, եւ ձգեալ ՚ի հրաշէկ հալոց Քրիստոսի պատարագիս, մաքրէ արտաշիկագոյն արեամբս յաղտոյն, եւ պայծառ նուիրէ Աստուծոյ Հօր վասն հատուցմանն մաղթելով. «Վարձատրեա, ասէ, բոլորեցունցս զանանց եւ զերենելի զբարութիւնսդ »։ Արդարեւ մեծ շնորհ երախտեաց դնէ ՚ի վերայ մեր՝ հարկաւորապէս պահանջեալ յԱստուծոյ զվարձ աշխատութեան մերոյ, որում չեմք տիրապէս արժանի, քանզի նորա արարածք եմք ասէ Պօղոս, հաստատեալ ՚ի գործս բարութեանն։ Եւ ե՞րբ ժպրհի ծառայն վասն հարկաւոր պաշտամանն ՚ի ստացող տեառնէն հատուցումն պահանջել։ Արդ թէպէտ եւ մեք ոչ, սակայն սա հայրենի գթովն որ առ մեզ, եւ հարազատ համարձակութեամբն որ առ Աստուած, պահանջէ զնոյնն։
       «Եւ զտեալ զխորհուրդս մեր՝ տաճարացո յընդունակութիւն մարմնոյ եւ արեան միածնի քո տեառն մերոյ եւ փրկչիս Յիսուսի Քրիստոսի »։ Որպէս զամենայն խնդրուածս իւր վասն ժողովրդեանն արար, նոյնպէս եւ զայս խնդրէ նոցա, այսինքն զուտ եւ մաքուր լինել խորհրդոցն յընդունակութիւն առաջադրեալ պարգեւին, որով զտիրապէսն են առնլոց մաքրութիւն. բայց տե՛ս թէ որքան մաքրութիւն պիտոյ է յայս սեղան համարձաեկլոցն . քանզի սրբեա զխորհուրդս ասէ, յայտ արարեալ թէ ՚ի մարմնական ախտից շաղախմանց նախակատար սրբութեամբ են բնաւքս ուղղեալք, եւ կարօտին միայն դիւրագթելի մտացն ՚ի չարին արկածից զուտ լինելոյ, որպէս զի արժանապէս ընդ իմանալի խորհուրդ մարմնոյն եւ արեանն Քրիստոսի խառնեսցին։ Քանզի թէ մարմնոյն միայն ճաշակելի էր զգալիս հաց, բաւական էր մարմնոյն սրբութիւն տանելզսա տիրապէս. բայց յայտ է թէ ընդ զգալւոյն եւ զիմանալի խորհուրդ սորին պարտ է հաւատոց մտացն ճաշակել, այսինքն գիտել թէ վասն երախտեացն Քրիստոսի յիշատակին՝ զիս Աստուած Հայր օր ըստ օրէ այս խորհրդոյս հաղորդութեամբն մաքրէ. եւ յառաջակայ հանդէսս ընդդէմ սատանայի զօրացուցանէ, հաւատալ եւ գիտել թէ ո՛րպէս մարմինս զզգալի մարմին հացիս ուտէ, եւ զարիւն գինւոյս ըմպէ եւ ուրախանայ, զօրանայ, այսպէս եւ իմացողս միտք՝ ընդ սմին ճաշակեալ զխորհուրդ որ վասն իմ քաւութեան մահուանն Քրիստոսի՝ զօրասցի, եւ զարբումն հոգւոյ նորա արբեալ՝ ընդ բաժակի արեանս զուարճասցի։ Այս թէպէտ եւ փոքր բանիւ ճառեցաւ, սակայն երկոց եւ մեծաց հաւատոց կարօտիմք ստացողքս զգիտութիւն սորին՝ որպէս պարտն է, զորոյ ճանապարհն ուսուցանել երկայն կարօտիմք բանից, մանաւանդ թէ եւ չէ ինչ հարկաւոր. քանզի ամենայն աստուածաշունչ գիրք առ ՚ի նոյն հետս առաջնորդեն, հաւատ ուսուցանելով մեզ եւ գործոց ուղղութիւն. եւ նախ է հաւատն քան զգործսն , այսինքն գործն ծնունդ է հաւատոցն, եւ հարկաւոր է ՚ի գործն այսպէս շարժել առաջնորդութեամբ հաւատոցն. ապա թէ այսպէս ոչ լիցի, անբան են գործք առաքինութեանն, ոչ կարեն տալ զպտուղ սիրոյն Աստուծոյ, եւ ոչ զմեզ ՚ի յառաջադիմութիւնն ուղղել. զի բան իմացութեան պարտ է ընդ ամենայն ընթացս մեր խառնել, այսինքն միշտ քննել խոհականութեամբ մտաց եւ որոնել՝ զի՞նչ է այս գործ, է՞ր վասն աւանդեցաւ, կամ ու՞ր յանգի կատարումն սորա, որ եւ միով դիմառութեամբ յայտնեսցի։ Զի՞նչ է կուսութիւնն, եւ է՞ր վասն. քանզի ամուսնութիւնն վասն բնական հեշտութեան խառնէ զմեզ ՚ի պատաղումն եւ ՚ի սէր աշխարհի՝ կնոջ եւ որդւոց, եւ ձգեալ ՚ի նոսա սիրոյն՝ ոչ կարէ որպէս պարտն է առ Աստուած դառնալ։ Վասն այսորիկ սահմանեցաւ կուսութիւն, զի անզբաղ մտօք կանխեսցուք ՚ի սէրն Աստուծոյ։ Արդ եթէ թողեալ զսէր ամուսնութեան՝ այլ ինչ գրաւեսցէ զմիտս մեր ՚ի ներքոյ իւր, ագահութիւն կամ փառասիրութիւն, յայտ է թէ մոլորեցաք ՚ի ճանապարհէ կուսութեանն, եւ ոչ կարեմք տալ զպտուղ նորա զսէրն Աստուծոյ. ուստի բարիոք էր մեզ ամուսնութիւնն եւ ընդ օրինաւոր հեշտութեամբ կապիլ, քան կոյս անուամբս լինել եւ ՚ի նախապատիւ առնելոյ զսէրն Աստուծոյ վրիպիլ։ Դարձեալ զի՞նչ է աղօթք. խօսակցութիւն Աստուծոյ. եւ որ խօսի ընդ ումեք՝ վասն այնորիկ խօսի, զի զունկնդիր խօսակիցն առաջի աչաց ունի, եւ ինքն գիտէ զի՛նչ ընդ նմա բարբառի. ապա թէ զայս ոչ ունիցի, ոչ զխօսակիցն առաջի եւ ոչ զտեղեկութիւն իւրոց խօսիցն, ունայն եւ սնոտի աշխարտի, զայն ինչ ասելով զոր ոչ գիտէ, եւ ընդ այն խօսելով զոր ոչ տեսանէ։ Ուստի հարկաւոր է խօսակցացն Աստուծոյ պատարագաւս՝ այնչափ աշխատել եւ ամփոփել զմիտս ՚ի հայեցուածոց աշխարհիս, մինչեւ զԱստուած իմանալի աչօք մտացն տեսանէ, եւ տեսութիւն այնպիսի, որպէս զի յորժամ հարցանիցէ ընդ գիտակցութիւն մտաց իւրոց, թէ ե՞ս առ Աստուած, զայոն պատասխանէ. յետ այնորիկ եւ իւր գիտել զոր ինչ ընդ նմա բարբառի, եւ կամ որոյ վասն խօսի, եւ ապա զպտուղ աղօթիցն ճաշակեալ օր ըստ օրէ՝ ՚ի հասակ կատարման առաքինութեանն զուարճացեալ զարգանայ։ Եւ այժմ զայս այսպէս հաւատացեալ, զիա՞րդ կարեմք հասանել թէ նոքա գիտացին զոր ինչ խօսէին, որք ՚ի կենդանեաց հանեալ զփրկանս պատարագիս՝ առ մեռեալս պարփակեցին, եւ թերեւս ո՞չ որպէս զանշունչ ձայն տայր միշտ ասելովն, «Յիշեա տէր զորս յանձն արարին ինձ յիշել յաղօթս՝ նախ զկենդանիս եւ ապա զհանգուցեալս »։ Կամ ու՞մ իմանայր զկառավարութիւն կամաց նորին ուղղութիւն, զտումն խորհրդոց՝ մարմնոյն Քրիստոսի ընդունելութիւն. մեռելո՞ց եթէ կենդանեաց։ Արդարեւ այսպիսի իմացողս ոչ զխօսակիցն կարեմ հաւանել թէ տեսանէր, եւ ոչ զոր ինչ խօսէրն գիտէր ճշմարտապէս. որպէս զանշունչ բարբառէր. եւ չէ ինչ մեղադրելի զայս բազմութեան, կամ յաղագս զքահանայս նորին վաճառիչս յաճախութեան, կամ վասն պաշտօնէից խորհրդոյս նուազութեան. զի յորժամ զպատարագս մեռելոց եւ ոչ կենդանեաց գիտէր փրկանք, անկար է ՚ի նմանէ սորին սպասահարկութեան պահանջել ուղղութիւն. այլ պարտ է նախ զմիտսն յայս կարծեացս սրբել, եւ ապա ըստ կարգի զխրատ պաշտամանն վարդապետել։ Եւ արդ ուստի՞ բերցուք քեզ բան հաւանական, դժուարուղղելի եղբայր եւ անհաւան, ուստի՞ ածցուք դատաւոր՝ կշտամբել զառ օրէնսն Աստուծոյ անիրաւութիւնդ։ Ոչ յերկնէ եւ ոչ յերկրէ, ոչ օրինակաւ վարիմք եւ ոչ բաղդատութեամբ այլոց ուղղութեամբն պախարակեմք. այլ ՚ի նոյն ինքն ՚ի բերանոյ քո դատեսցուք զքեզ, ոչ իբրեւ զծառայ չար, այլ իբրեւ զստահակ եղբայր հարազատ, զի չար նմա է զիս կամ զքեզ կոչել՝ որ իշխէ մեզ տիրապէս. բարբառ քո եկեալ ՚ի մէջ՝ լիցի քեզ ոսոխ, աղօթքդ զոր օտարաց համարիս տալ՝ եկեալ յարիցէ առարկու, թէ ոչ նոցա, այլ մերձակայիցս է սեպհական։ Ո՞ ետ ՚ի ձեռս քո զհացն, ո՞չ ապաքէն կենդանիքս. ո՞ զհաւատսն, ո՞չ սոքա։ Յորո՞ց առաքեցար առ Աստուած հրեշտակ, եթէ ոչ ՚ի կենդանեացս. լուայ զի սոցա հրամայեցեր ահիւ կալ ընդ քեզ, եւ ոչ մեռելոցն. սոցա եւ զշնորհն եւ զզօրութիւնն բաշխեցեր՝ ՚ի կցորդութիւն աղօթիցդ զօրանալ. սրովբէիցն կցորդ ո՞չ սոքա եղեն, զմիտս ՚ի վերո՞չ սոքա ընծայեցին ըստ հրամանի քում. յամենայնի մեռեա՞լքն օրհնեցին, թէ սոքա։ Այլ թերեւս ասես, սոքա զայս ամենայն վասն մեռելոցն երգեն եւ ասեն։ Ի բաց տար զչարաչար կարծիսդ. զի նախ ինքեանց շնորհս՝ որ վայելեն ՚ի սոյն, եւ ապա ՚ի ձեռն սոցա մեռելոցն. նոցայն զկեղակարծ շնորհս, եւ սոցայն ճշմարիտ. այլ եւ դու զքոյն քննեա աղօթից զօրութիւն։ Սէր սովաւ ու՞մ խնդրեցեր. հաստատութիւն խաղաղութեան Աստուծոյ առ ո՞րս լինել հայցեցեր. զօդս բարեխառն վասն գերեզմանականա՞ցն մաղթեցեր։ Զյանձն առնելն քո Աստուծոյ յիշողութեանն զեպիսկոպոսս, զժողովուրդն, զպտղաբերիչսն, զողորմածսն՝ առ ոչինչ համարիս , եւ միայն ՚ի մին ես փակեալ բան զշնորհս զոր վասն մեռելոցն խնդրեցեր. եւ զայս ոչ հասարակաց՝ այլ միոյ հոգւոյ, որում եւ զնշան կետիցն բազմացուցանես, Զի՞նչ է այսքան խաւար տգիտութեանս որ մածեալ է զմեօք։ Ընդէ՞ր աչս ունելով եւ ականջս՝ ոչ տեսանեմք եւ ոչ լսեմք։ Քանի՞ ասպարէզ է ՚ի բերանոյ մինչեւ ցունկն, զի զբարբառ սորին ոչ ներեմք ունկանն լսել եւ տեղի տալ. այսքան է՞ր խաւարեցուցաք զպայծառութիւն եկեղեցւոյ վասն սնոտի յուսոյ։ Ի պէտս ա՞յսորիկ մի հացն ՚ի Պօղոսէ աւանդեալ մեզ ամենեցուն ՚ի վայելումն՝ ՚ի բազում սեղանս բաժանեցաւ։ «Հացն, ասէ առաքեալ, զոր բեկանեմք, ո՞չ ապաքէն հաղորդութիւն է մարմնոյն Քրիստոսի, զի ամենեքին ՚ի միոջէ հացէ անտի վայելեմք »։ Իսկ այսօր Պօղոս՝ ոչ մի հաց, որպէս դու ուսուցեր աստուածընկալ հոգի, այլ բազումս. եւ ոչ կենօք նմին հաղորդութիւն, կամ վայելումն ըստ քումդ հրամանի, այլ յետ մահու։ Ողբա դու աղաչեմ զիմս թշուառութիւն եւ զժողովրդեան իմոյ։ Ո՞րքան զարտուղի գնամք ՚ի ճշմարտութեան առաջնորդիդ հետոց։ Քանզի գնաց ՚ի մէնջ աւանդեալն ՚ի քէն բարեկարգութիւն. եւ թէպէտ դու համարձակութիւն ետուր արեամբն Յիսուսի ՚ի մուտս սրբութեանցն, մեք ոչ հաւատամք, ոչ ճշմարտեմք զսիրտս, եւ ոչ առ ՚ի նոյնն մատչիմք, այլ արարաք զտունս սրբութեան վաճառարան. մեք խորշիմք ՚ի նոյնն մտանել, եւ զմանկունս անիմաստս ածեմք, ոչ բաշխել մեզ զգիտութիւն մարմնոյն Քրիստոսի, այլ օտարացն զնոյն վաճառել։ Քրիստոսն քո, Պօղոս, զոր դու այնքան փառաւորեցեր, եւ մեզ զնոյն ուսուցեր, չունի ՚ի մէնջ ոչ սարկաւագ պաշտօնեայ, ոչ կէս սարկաւագ դռնապան, ոչ դպիր երգեցող, ոչ ընթերցող վերծանող, ոչ լապտերաց, ոչ բուրմունս խնկոց, ոչ ժողովուրդ սիրալիր։ Այլ զի՞նչ. զտունս ՚ի բազում անկիւնս բաժանեցաք, եւ զմի հացն ՚ի բազում սեղանս պառակտեցաք. ածեմք զմանկունսն ՚ի տունն՝ վաճառել զնոյն մեռելոցն, եւ մեք զդրունսն փակեալ անցեալ գնամք յիւրաքանչիւր գործս եւ յաշխատութիւն. եւ պատճառ այսմ ոչ զհեղգութիւնն մեր դնեմք , եւ կամ զանհաւատութիւն, այլ զերկեղածութիւնն. ՚ի վաճառելն զԱստուած աներկիւղ եմք, եւ ՚ի մերձենալ ՚ի նոյն կամ առընթեր լինել՝ երկիւղածք։ Եւ այն քո սիրու Քրիստոսն այսպիսի մեռելոտի հաւատով առ ՚ի մէնջ պաշտի. չգիտեմք զիւր սէրն. ծերանամք, մեռանիմք, եւ ոչ բնաւ զնորին գթոյ ճաշակն առնումք. նա եւ ու՞ր ճաշակեմք, երբ զդուռն ճաշակմանն այդպիսի փակովք պնդեմք. զի՛ թէ ոչ մերձենալ ՚ի խորհուրդ Քրիստոսի քո, այլ եւ ոչ ՚ի բացուստ ներեմք տեսանել։ Արդ լա՛ց զմեզ, որպէս երբեմն զԳաղատացիսն. անէ՛ծ չարաչար եւ զմերն խռովեցուցիչս, ըստ որում երբեմն զնոցայն. զի մեզ ոչ թէ հրեշտակ կամ մարդ անուանի աւանդեաց աւելի քան զոր ՚ի քէնն ընկալաք, այլ մարդք զորոց եւ ոչ զանուանսն գիտեմք՝ եկին զազատութիւնս մեր ծառայեցուցին, զբարեկարգութիւնս մեր քակտեցին, եւ այնչափ մոոլրեցուցին՝ մինչ զի ոչ հաւանիմք առ քեզ ՚ի տեղդ կապանաց նայել, կամ յաշակերտաց քոց զճշմարտութիւնն ուսանել. վասն այսորիկ եւ անյոյս եմք ՚ի փրկութենէ. մոլորութեանս որպէս ճշմարտութեան լինել վրէժխնդիր յօժարիմք։ Բարի վշտակից, վշտակցեա մեզ քաղցր արտասուօքդ՝ որպէս եւ Կորնթացւոցն։
       Եկայք եղբարք գոնեայ անագան եւ մեք զանձինս աշխարեսցուք. անէծս ցաւագինս ՚ի վերայ մերոց խռովեցուցողացն հանցուք, որք այնչափ ունայնացուցին յաչս մեր զՔրիստոսի մարմնաւորութիւնն, որք այնչափ ծանր եւ դժուարագտանելի ուսուցին մեզ զվշտակից փրկչին զողորմածութիւն, որք այսքան երկիւղ խուսափաման արկին մեզ ՚ի նորա հարազատն սիրելութենէ։ Զի՞նչ պարտ է ասել. ո՞ր բան բաւական է զմերս թշուառութիւն աշխարել։ Զեկեղեցիս՝ Քրիստոսի անդամոցս ընդդէմ փակեցին, եւ անօրինաց մաքսատուն արարին։ Զպատարագիս հաղորդութիւն ՚ի կենդանեացս հանին, եւ ՚ի մեռեալս վաճառեցին։ Զպաշտօնօից բազմութիւն բարձին, եւ ՚ի քահանայութիւն զամենեսեան վերածին, քահանայանալ՝ ոչ Աստուծոյ, այլ թուոցն համարոյ. ուստի եւ վաղվաղակի քահանայացեալ, ոչ բնաւ գիտեմք զի՛նչ դպրութիւն կամ գործ նորին, զի՞նչ սարկաւագութիւն կամ պաշտօն նորին. այլ միայն մտեալ գաղտագողի ՚ի ծերպս խորանացն ծակուց՝ ամրափակեմք զդրունս, եւ անդ շուտափոյթ երագմամբ զյաւիտեանն ասեմք եւ զամէնն։ Հրամայեմք եւ առնեմք, եւ փութապէս արտաքս ելանեմք. իսկ յորժամ արտաքս գամք, ժողովրդեանն որոց պէսպէս աղօթէաք՝ եւ ոչ զմի ոք առընթեր մեզ գտանեմք, այլ այսր անդր ՚ի գործս իւրեանց ընթացեալ. քանզի ոչ ինքեանց հաւատան զփրկանքս՝ այլ մեռելոցն, վասն այսորիկ եւ ոչ մնամ. թէ տօն լինի, մինչեւ ՚ի պատարագն է խրախութիւնն, եւ պատարագն ՚ի խաւարի . եւ թէ ոչ տօն՝ նոյնպէս նորին գործառնութիւնն այպանելի։ Քառասուն տարւոյ պատարագողն դեռ եւս տկարանայ գիտել, թէ ո՛ր է ՚ի պատարագս սարկաւագին բան, եւ ո՛ր ժողովրդեանն. քանզի եւ ոչ բնաւ կացեալ է նմա առընթեր կամ սարկաւագ պաշտել կամ ժողովուրդ աղօթել, այլ ինքն միայն ՚ի ներքոյ փակեալ դրանցն է զգործն կատարեալ. մարմնով ճաշակեալ, եւ մտօք անհաղորդ ՚ի խորհրդոյն մնացեալ. եւ թէ ոք առընթեր կացցէ, թէպէտ եւ կատարեալ ոք է, զի անսովոր է՝ գայթէ եւ տկարանայ յաղօթելն։ Ո՜վ թշուառութեանս. պակասեա՞ց թերեւս ռետին ՚ի Գաղայադէ, լինել առողջութիւն բեկման ժողովրդեանս իմոյ. ոչ երբէք, զի զեղու առատապէս, բայց մեք ոչ խոնարհիմք առ առողջարար դեղն. այլ մոլորեալ համարիմք զտիեզերս որք ընդ ուղիղն գնան, եւ մեք հաճեալ եմք ընդ անձանց թիւր ընթացս. բամբասեմք եւ յաչաղեմք զեկեղեցիս քրիստոնէից վասն ընդարձակ գործոցն, եւ զանձինս ոչ բնաւ կշռեմք, եւ ոչ ճանաչեմք թէ նոքա ընդ օրինօքն մեղաւոր լինին առաջի Աստուծոյ, իսկ մեք օրինացն կոխիչք եւ անօրէնք. նոքա պոռնկին եւ յիւրեանց մարմինն մեղանչեմ, մեք զօրէնսն լուծեալ՝ զհասարակաց ազգս կործանեցաք։ Ունկամբ եմ լուեալ ՚ի հաւատարիմ մարդոց, եւ ոչ աչօք տեսեալ, թէ ո՛րքան չարիք գործի այսօր յարեւելս ՚ի հաւատ եւ ՚ի կարգս եկեղեցւոյ, մինչ զի եւ անօրինաց եղաք նախատինս եւ իրաւամբք գարշելիս։ Թուրքն չառնու կապալ, եւ եպիսկոպոսքն վաճառեալ զշնորհն Քրիստոսի՝ բռնութեամբ զնոյն յաճախեն։ Յո՞ր Հոռոմ կամ ՚ի Փռանգ տեսաք զայս անմտութիւնս. են եւ նոցա եկեղեցիքն ՚ի բազում տեղիս ընդ անօրինօք, այլ ազատք եւ ՚ի խաղաղութեան. զԱսորւոցն զի՞նչ պարտ է ասել զփոքունցն եւ զիմաստնոցն։ Ի Սմրղանդ քրիստոնեայքն ազատք են եկեղեցեօք, եւ մեք ՚ի Հայաստանս հարկաց ծառայք. ապա նախ զմերս քննեսցուք ախտ, թէպէտ եւ ելաւ ընդ բժշկութիւնն. ծանիցուք թէ մեք միայն ՚ի քրիստոնէից անօրէնք, իսկ այլք ՚ի ներքոյ օրինացն մեղաւորք։ Ո՞ր քրիստոնէի աթոռ եպիսկոպոսութեանն ժառանգութիւն. որ այսօր ՚ի մէնջ իբր զբարեգործութիւն՝ անհնարին յանցանքս պաշտի։ Ո՞ր քրիստոնէից վանք յետ մահու առաջնորդին՝ քուերորդւոյն ախմարի աւանդի։ Ո՞ր եկեղեցի յետ մահու քահանային՝ կնոջ նորին պարգեւի։ Յայսքան մեծամեծ ոչ տեսանեմք առ այլ քրիստոնեայս. իսկ զպոռնկութիւն որովք զնոսին բամբասեմք՝ բազում անգամ ՚ի մէջ մեր գտանեմք։ Արդ ընդէ՞ր մեր յանցանացան զորս կարեմք բժշկել թէ կամիմք՝ հեղգալուր լինիմք , եւ նոցայոցն որոց ոչ ինչ կարեմք օգտել, արագախօս եւ արագալուր. յայտ է, որպէս զի մեք զնոսա այպանելովն՝ արդար երեւեսցուք, շահ ճգտի ունելով եւ ոչ ինչ։ Այլ ես զիմս քննեմ վէր, որպէս զի մի՛ թուեցայց բամբասել, այլ ՚ի բժշկութիւնն յօժարել, զի զիւր անձնն ոք ոչ կամաւ, այլ ակամայ բամբասէ առ բժիշկս՝ որպէս զի առողջութիւնն հնարեսցի. անձն իմ, ազգս իմ, բամբասելովս ոչ այպանեմ, այլ բժշկացդ զվէրս ցուցանեմ. փութացիք, եղբարք, վասն սիրոյն Քրիստոսի ՚ի բժշկել զվէրս իմ. դուք բուռն հարէք, եւ Աստուած լիցի գործակից, զի մի՛ ՚ի սպառ կորիցուք։ Գնաց բարձաւ ամենայն բարեկարգութիւն հանուր ՚ի յազգէս, եւ տեսանէ եւ ոչ ոք. բացցուք զաչս մտաց եւ տեսցուք. մանաւանդ հարկաւոր է մեզ բանալ, զի անձամբ զանձինս տէրունի գործոյն մատակարար կարգեցաք. առաջի աչաց կալցուք զանաչառն ատեան, եւ զմեր պատասխանատրութեանն ճանապարհ՝ մինչդեռ ժամանակս ՚ի ձեռս է՝ հորդեսցուք. մի՛ կեղակարծ լիցուք առ գիտութիւնն Աստուծոյ, որովք դիւրաւ ուղղի մեղանչելն։ Է ճշմարիտ Աստուած, վկայեն երկինքն եւ երկիր. թէ է Աստուած, է եւ նորին դատաստան. անդր որք ըստ մարմնոյս հարկաւոր հեշտութեան մեղան, ներելիք են քան զմեզ՝ որ զօրէնս նորա առ ոտն հարեալ կոխեցաք։ Որ մեղանչէ՝ օրինազանց է, իսկ որ զօրէնսն լուծանէ՝ զի՞նչ է անուն նորա. ես պատկառեմ ասել, մանաւանդ թէ երկնչիմ, զի մի՛ աղէկէզ բժշկութեամբս վասն ՚ի խոր հարմանս զդեղ բանիս՝ երեւեցայց թշնամի. այլ տէր մեր զսոյն առ բժշկելն արասցէ պիտանի, ըստ որում հաւատամ, եւ ոչ նիւթ խռովութեան, որպէս չարն ՚ի միտս յաչաղկոտացն ազդէ. այլ պարտիմք խոնարհել նայել, թէ ո՛րքան ՚ի շնորհաց Հոգւոյն լուսաւորեցաւ ՚ի գիտութիւն մեր՝ պատարագիս փրկագործութիւն, եւ ոչ ունայն եւ թեթեւ յաչս մեր զմեծս կարծել շնորհ փրկութեանն, եւ ջանալ կարճել զչար սովորութիւնն սորին արհամարհութեան՝ որք այժմ ուծացեալ եմք ՚ի սիրոյ սորին խորհրդոյ, որպէս եւ յարդեանցա ցուցանի. քանզի յորժամ քահանայն զայսչափ վշտակցութիւնս աղօթիւք ժողովրդեանն կատարէ, ոչ ոք ՚ի նոցանէ հանդիպի նմին մերձակայ, որոյ վասն եւ աղաւաղի ողորմելի կերպարանօք պայծառութիւն խորհրդոյս։ Զի ոչ սահման հրեշտական բարեկարգութեանն ՚ի յերկրի՝ որպէս առաք հրաման՝ կատարի. ոչ սարկաւագացն դաս, որպէս զպետութիւնսն եւ զիշխանութիւնսն ՚ի սրովբէատիպ դասէ քահանայիցն զգիտութիւնն ընդունի, եւ ոչ առ մեզ մարդասիրապէս քարոզութեամբն որպէս յերրորդ պարունակ զնոյն իջուցանէ. այլ հաղորդի գիտութեանն քահանայն միայն, եւ մեր գոլով ՚ի կարգ երախայիցն եւ անհաւատիցն՝ նմին անհաղորդք. եւ այլ օրէնք ընդդէմ պատարագիս խորհրդոյս զինի։ Զի թէ քահանային միայն անկ էր զնոյն կատարել, ոչ առաջին սուրբքն ազյս այսպէս էին սահմանեալ՝ որոյ հակառակն այսօր ՚ի մէջ մեր լինի. զի տայ իւր միայն զխաղաղութիւնն, եւ ինքն իւր պատասխանէ ասելով, «Եւ հոգւոյդ քում ». եւ ժողովուրդն որոց անկ էր առնուլ զնոյն եւ պատասխանել, արտաքոյ ՚ի շատխօսութիւն զբաղեալ։ Արդ ու՞մ աշակերտեսցուք. չարաչա՞ր աւանդութեանս զոր յետոյ ընկալաք, թէ սահմանի պատարագիս զոր ՚ի սկզբանէ ունիմք։ Պարտ էր անմիտ առնն, ես զանունն ոչ գիտեմ , որ զմեզ արտաքոյ եկեղեցւոյ եհան, եւ զկարգն առաջին եղծեաց, եւ զաստիճան սարկաւագութեան ելոյծ, փոխել զբանք եւ զսահման պատարագիս, միայն քահանային լինել հարկաւոր, եւ ոչ այլոց ընդ նմին լինել գործակից։ Պարտ էր փոխել եւ զանունն , եւ ոչ կոչել հաղորդութիւն, այլ բաժանողութիւն, ըստ որում եւ լինի. քանզի որ, յայլ յաղօթս հաղորդիմք իրերաց, յայնժամ քակտիմք եւ բաժանիմք ՚ի միմեանց, ոմանք արտաքոյ եւոմանք ՚ի ներքոյ. եւ ՚ի ներքոյ դարձեալ բաժանեալ , ոմն յայս ծակ եւ ոմն յայն. ապա թէ անունն նոյն է որպէս ՚ի սրբոցն, եւ սահման աղօթիցն նոյն՝ ըստ որւոմ յառաջնոցն, մեք ծիծաղելի եւ աշխարելի կամօք ընդ հակառակս նոցին ո՞յր աղագաւ բերիմք, խաղաղութիւն տալով ամենեցուն , եւ զխաղաղարար հրամանսն ոչ ոք է որ լսէ յամենեցունց. քանզի նոքա արտաքոյ են, եւ դրունքս փակեալ. այլ ես ինձէն պատասխանեմ, «Եւ հոգւոյդ քում ». հրամայեմ այլոց ընդ իս Աստուծոյ երկրպագել, եւ ես միայն երկրպագեմ. դպրացն սաղմոսելոյ տամ հրաման, եւ ես սաղմոսեմ։ Այնչափ վատթարացաք, մինչ զի անյոյս գոլով յառողջութենէ՝ գարշիմ եւ ամաչեմ ՚ի վիրացս քննութիւն։ Ո՞ ոք է որ հրեշտակ եւ միջնորդ առ թագաւորն առաքէ, եւ ինքն ոչ առընթեր նմին կացեալ ընդ բարեխօսին թախանձէ, եւ զբանսն բարիս լուեալ՝ խնդամտութեամբն հրճուի. այլ մեք զսա առ երկնաւորն առաքեմք թագնւոր հրեշտակ, եւ փակեալ զդրունս տաճարին՝ յիւրաքանչիւր երագեմք ՚ի գործ, եւ յայնչափ քաղցրութենէ պայծառութեան պաշտամաննանհաղորդ մնամք՝ զանարժանութիւնն բաղբաղելով, եւ զհին սովորութիւնն կարծել պահելով։ Հինքն զանհաւատսն հանէին, որպէս զի մի՛ տգէտ մտօքն այպանեսցեն զքրիստոնէից խորհրդածութիւնն. ես կամ դու ե՞րբ եմք սորին այպանողք, կամ ե՞րբ տանէիր նախատանացն՝ թէ ասէի, անհաւատ ես ՚ի տեղ անհաւատիցդ կացեալ։ Դարձեալ թէ ոչ սոսկ , այլ զօրաւոր զայս փրկանք համարէիր, ե՞րբ զքո վրիպելն հանդուրժէիր. երկնչին ՚ի քէն եւ դեւք եւ սարսին. զերկիւղդ միայն մի՛ քեզ պարծանս համարիր, այլ խառնեա ընդ երկիւղդ եւ սէր առ նա, զի մի՛ լուիցես, «Եթէ ջամբիցեմ զամենայն ինչս իմ աղքատաց, եւ մատնիցեմ զմարմինս իմ յայրումն, եւ սէր ոչ ունիցիմ, ոչ ինչ օգտիմ ». զի մի՛ ասասցէ առ քեզ Աստուածաբանն, «Երկնչելովդ՝ ոչ ես կատարեալ ՚ի սէրն »։ Սէրն եւ տռփումն վերածէ զմեզ առ Քրիստոս, որպէս եւ զնա առ մեզ էած. միշտ ընդ երկիւղիւդ կացեալ՝ աչ ձկտիս առ նա. բայց սէրն եւ ընդ լանջովքն ածել ձեռնարկէ. ոչ ունիս սէր, վասն այսորիկ արժանաւորութեամբ եւ հեղգութեամբ նմաս ՚ի ներքոյ երկիւղին արտաքոյ . թէ ունէիր զհուր սիրոյն, պոռնկիդ ձեռնարկել ՚ի գլուխն յօժարէր. երկիւղին ես ծառայ, եւ ոչ յետ բազում ապաշխարութեանդ թողութեան հաւատաս թէ սիրովն տոչորէիր, եւ մի արտասուքն սփոփեալ մխիթարէր եւ ՚ի խաղաղութիւն զքեզ արձակէր։ Յետ մահու ՚ի շնորհս լինիս ապաստան՝ ունել թողութիւն. վասն այնորիկ կենօք զսոյն լքեալ թողեալ ելանես, եւ մոռացեալ ես թէ ՚ի տէր տէր ձայնելն՝ զոչ գիտելն զքեզ պատասխանէ. է՞ր վասն. զի ՚ի հրապարակս քո ուսոյց, եւ ոչ ՚ի գութ տռփմանդ հանգեաւ։ Այլ ինձ այն ոք ընդ հակառակս առեալ զբանս այպանեսցէ. քանզի որպէս դու ՚ի սիրոյն զարհամարհութիւնն գիտես ծնեալ, եւ ես յերկիւղէն զանհաւատութիւնն գիտեմ յառաջեալ։ Դժնդակ է ընդ մի ոք բերիլ ՚ի չարեացդ, եւ բարիոք՝ զուղիղ ճանապարհս ողջունել ուղղութեամբ։ Մի՛ ոք զիս եւ յանձնապաստան դատեսցէ՝ յայսպէս բարբառելն, որ եւ կշտամբելոց եմ ոչ յօտարաց, այլ ՚ի բերանոյ իմոյ, իբրեւ զչար եւ զվատ ծառայ անպիտան. քանզի որով դատեմ զընկերն՝ զանձն իմ դատապարտեմ, գործող զնոյն՝ որով դատիմ. այլ յօժարիմ յասելս, զի ծանիցուք թէ չեմք ապրելոց ՚ի սաստիկ դատաստանացն Աստուծոյ, եւ զխստութիւն սրտից մերոց կակղացուսցուք, եւ զանզղջական երկեղածութիւնս ՚ի զղջումն եւ ՚ի սէր փոխեսցուք, թերեւս լիցի գանձել անձանց զփրկութիւն եւ մի՛ զբարկութիւն՝ յաւուր դատաստանին Աստուծոյ, յորժամ հատուցանէ ըստ գործս մեր, որպէս հաւատամք։ Աղաչեմ ազմենեսեան, եւ զոտս եղբարցդ սրբոց արտասուօք սիրոյն համբուրեմ. ներեցէք իմոյ անզգամութեանս, եւ իբրեւ վշտակից ծառայակից ընկալարուք զիս, եւ զձեզ ընկալցի Քրիստոս Յիսուս տէր մեր, որում փառք յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։