Որոց
դիտաւորութիւն
ակնկալութեան
մտաց
՚ի
սնոտի
մարմնական
փառացս
յուսոյ
պատրի,
հարըաւոր
է
միշտ
զայն
հնարել
ընթացս
կենաց
եւ
բանի,
որովք
առ
՚ի
տեսողացն
գովութենէն
պարարեսցի.
արդարեւ
թշուառակն
մտաց
վիճակեալ
եւ
ունայն
աշխատութեան,
եւ
բազում
եւ
անհաւատարիմ
տերանց,
զորս
՚ի
սպառ
եւ
ոչ
բնաւ
է
կարող
ողոքել։
Իսկ
որք
առ
մի
տէր
զակն
ոգւոց
ամբարձին,
ծանեան
զայսոցիկ
նանրութիւն,
եւ
ապա
առ
նա
զկատարեալ
հաւատս
բոլորեցին.
ծասն
այսորիկ
դատաւոր
հաւատացեալ՝
զայն
յորոյ
ձեռանէ
ոչ
է
կարող
խուսլ՝
անփոյթ
առնէ
զայսոցիկ
գովութեան
կամ
պարսաւանաց,
եւ
նպատակ
առաջի
աչացն
ունի
զնորա
կամացն
լրումն։
Այսոցիկ
Քրիստոսի
առաքեալն
յերբեմն
կուրութենէն
եղեալ
տեսող,
աղաղակէր
ասելով.
«Եթէ
տակաւին
մարդկան
հաճոյ
լինէի,
ապա
Քրիստոսի
ծառայ
ոչ
էի
».
յորմէ
մեք
կարի
վերջացեալ՝
ջանամք
միշտ
մարդկան
հաճոյ
լինել.
եւ
յերկոցունցն
վրիպիմք,
կամօք՝
յԱստուծոյ
հաճոյիցն,
եւ
ակամայ՝
՚ի
մարդկանէ.
իսկ
նա՝
զի
զմիոյ
տեառն
ընտրեաց
զկամս,
ստացաւ
սեփական
զփառս
Աստուծոյ
եւ
զհասարակաց
մարդկան։
Արդ
զայսպիսի
ծանր
բեռն՝
ապաւինեալ
՚ի
խնամսն
Աստուծոյ,
եւ
յապացոյց
բարեացն
Պօղոս,
փոքր
ինչ
յազդերէ
մերմէ
թափել
ջանասցուք,
եւ
դուն
ինչ
նկատել
զկամսն
Աստուծոյ.
թերեւս
կարասցուք
անփոյթ
առնել
զկամաց
մարդկան
եւ
խօսել
զօգուտ
նոցա,
ոչ
անձամբ
անձին ,
զոր
եւ
ոչ
հոգիընկալքն
ժպրհեցան,
այլ
զդեղս
ազդողականս
ժողովեալ
յաստուածային
գրոց
՚ի
պէտս
առողջութեան
առաջիկայ
ախտիս
տնօրինեսցուք։
Եւ
նախ
զայս
դնեմք,
թէ
քահանայական
կարգ
եւ
կրօնաւորութեան՝
անջրպետութեամբ
հեռի
են
՚ի
միմեանց,
վասն
զի
քահանայութիւնս
նախապատուութիւն
է
եւ
երիցութիւն
՚ի
մէջ
ժողովրդեանն.
իսկ
կրոնաւորութիւն՝
մեռելութիւն
է
զկնի
Քրիստոսի,
կարգ
խոնարհութեան
եւ
լռութեան՝
եւ
ոչ
իշխանութեան.
որպէս
յայտ
առնէ
երանելին
Դիոնիսեոս
յիւրաքանչիւրոցն
օրինադրութիւն
կատարողութեանց.
նաեւ
բարեձեւութիւն
զգեստուցն
եւ
քահանայական
աղօթքն
՚ի
վերայ
իւրաքանչիւրոցն։
Եւ
պարտ
է
գիտել,
թէ
զայս
լուծ
խոնարհ
կրօնաւորութեան
ամենեցուն
է
համարձակելի
առնուլ
յիւրաքանչիւր
հասակէ
եւ
վարուց՝
յօժարութեամբ
կամաց.
բայց
զքահանայութիւնն
ոչ
համարձակեցուցանէ
բանս
ամենեցուն,
եւ
ոչ
թոյլ
տայ
ընտրութիւն
իւրոցն
կամաց,
այլ
՚ի
կամս
եւ
յընտրութիւն
վերակացու
հօրն
եւ
Եպիսկոպոսին
ապաստան
առնէ։
Յորժամ
նա
դատէ
զոք
պատուելոյ
արժանի՝
յառաջ
գալ
յայս
շնորհ,
որ
անաչառ
կամօք
դատօ
զբաւականութիւն
կատարելութեան
հասակին՝
իմաստութեան
եւ
սրբութեան։
Զի
այսպէս
տայ
մեզ
տարացոյց
երանելին
Դիոնեսիոս,
թէ
միանձնացեալ
կրօնաւորքն
դասակարգին
միայն
յեկեղեցիս
նախապատիւ
քան
զժողովուրդսն.
իսկ
քահանայք
եւ
սարկաւագունք՝
իշխանք
եւ
հրամանատու
են
նոցա
եւ
ժողովրդեանն։
Այսոցիկ
վկայ
ունիմք
եւ
զերանելի
հարսն
եգիպտացիս.
զի
զձեւ
կրօնաւորթեան
ամենեքան
ունէին,
բայց
՚ի
յերիցութիւնն
դժուարաւ
ոք
՚ի
նոցանէ
ձեռն
արկանէր,
եւ
՚ի
մէջ
բազմացն
եւ
բիւարւորացն
մի
արէց
լինէր.
ըրպէս
գիրք
նոցա
ուսուցանեն։
Եւ
երանելին
Եփրեմ
կրօնաւոր
էր,
բայց
՚ի
սարկաւագութեան
պատիւ
մեծ
թախանձանօք
եհան
զնա
սուրբն
Բասիլիոս։
Եւ
զայսոսիկ
ո՞յր
աղագաւ
՚ի
մէջ
առաք.
որպէս
զի
յայտ
լիցի
հաւանական
վկայութեամբքս՝
թէ
փոքր
եւ
յետին
է
կարգ
կրօնաւորութեան
քան
զպատիւ
քահանայութեան.
զոր
ամենեւին
տեսանեմք
զայս
սահման
օրինի
՚ի
ժամանակս
մեր
՚ի
հակառակն
փոփոխեալ.
եւ
սքանչանամ
ընդ
հասարակաց
մեր
կուրութիւն.
զի
՚ի
կրօնաւորութենէն
ամենեքեան
որպէս
՚ի
ծանր
եւ
՚ի
դժուարին
գործոյ
հրաժարիմք,
եւ
՚ի
քահանայութիւն
ամենեքեան
ձեռներէց
լինիմք.
սքանչելի,
եւ
ծաղու
արժանի
այս
գործ,
զի
քահանայանալով
զձեւ
կրօնաւորութեան
առնումք.
եւ
զայն
չածեմք
զմտաւ՝
թէ
այս
ձեւս
այն
օրհնութեանն
պատշաճի.
եւ
անօրէնութիւն
է
զձեւս
այն
օրհնութեանն
խատշաճի.
եւ
անօրէնութիւն
պատշաճի.
եւ
անօրէնութիւն
է
զձեւս
՚ի
պէտս
փառաց
մարդկան
առնուլ,
եւ
յօրնութենէն
հրաժարել.
նա
եւ
խաբէութիւն
է
Աստուծոյ
եւ
մարդոյ.
զի
երեւիմք
նոցա
ձեւովս
աբեղայք,
եւ
մեք
յանձինս
ոչ
գիտեմք
զմեզ
յայն
կարգ
աբեղայութեան։
Ո՜վ
թշուառ
ամնտութեանս,
եւ
աշխարանաց
արժանի
յիմաստնոցն.
ըրոյ
տգէտ
յիմարութեան
եւ
ոչ
զայլ
ոք
տեսանեմք
յազգաց
գրաւել
՚ի
ներքոյ,
բայց
միայն
զմերս
թշուառութիւն,
զի
ամենեքեան
նոքա
՚ի
վանորայս
եւ
՚ի
կրօնաստանս
կրօնաւորս
բազմացուցանեն,
եւ
նովին
օրհնութեամբն
կնքեն,
եւ
զձեւն
շնորհեն.
իսկ
քահանայական
եւ
սարկաւագութեան
պատւոյ՝
սակաւս
զոմանս
՚ի
նոցանէ
ընտրեալ
վիճակեն։
Սակայն
զմերս
ոչ
գիտեմ
տգիտացեալ
յամենեցունց
այսոցիկ
զհակառակ
բերումն,
զի
՚ի
հովուական
ցպոյ,
եւ
՚ի
մաճակալութեան
գործոյ,
եւ
յայլոց
անբան
արհեստից
առեալ
զմանկունս
տգէտս՝
փոխանակ
միանձնութեան
քահանայս
կատարեմք.
եւ
զկրօնաւորութեան
օրհնութիւնն
յաչս
այնպիսեացն
ծանրացուցանեմք՝
մեռելութիւն
կոչելով։
Եւ
արդ
եկ
եւ
քննեսցուք
զիւրաքանչիւր
սոցա
զօրութիւն,
եւ
բանաւորահէս
որոշեսցուք
զիւրաքանչիւր
սոցա
զօրութիւն,
եւ
բանաւորապէս
որոշեսցուք
զմեծն
եւ
զփոքրն
՚ի
միմեանց,
եւ
նախ
զայս
դնեմք։
Ո՛
որ
մեռելութիւն
կոչես
զկրօնաւորական
սքեմն,
եւ
վասն
այնր
խուսեալ
՚ի
նմանէ,
զիա՞րդ
ապա
զմկրտութիւն
ոչ
խտրես.
թէրեւս
այն
ո՞չ
է
այսպիսի
մեռելութիւն.
եւ
ո՞ւր
դիցուք
զՊօղոսի
ասելն.
«Որք
մկրտեցայք
՚ի
Քրիստոս
Յիսուս՝
՚ի
մահ
անդր
նորա
մկրտեցայք,
թաղեցաք
ընդ
նմին
մկրտութեամբն
՚ի
մահ
»։
Եւ
նոյն
դարձեալ.
«Մեռարուք,
եւ
կեանքն
ձեր
ծածկեալ
են
ընդ
Քրիստոսիւ
յԱստուած.
եւ
որք
մեռայք
մեղացն,
զիա՞րդ
տակաւին
՚ի
նմին
կայցէք
»։
Յայտ
առնէ
զայս՝
եւ
խորհըրդածութիւն
մկրտութեանն,
օծանելն,
եւ
՚ի
հանդէս
մտանելն,
եւ
ապա
՚ի
ջուրն
ընկղմել
եւ
՚ի
նոյն
ինքն
մկրտութիւնն
մեռաք
արք
եւ
կանայք՝
աշխարհի
եւ
ցանկութեանց
նորա,
եւ
ապա
թողութիւն
մեղաց
ընկալաք,
եւ
Աստուծոյ
կենդանացաք։
Իսկ
եթէ
այս
այսպէս
է,
ասիցէ
ոք,
զի՞նչ
է
յաւելուած
կրօնաւորութեամբս
վերստին
մեռելութիւն.
եկ
զիջանելով
կաց
առընթեր
բանիս,
եւ
ասացից
քեզ,
ոչ
զիմ
ինչ՝
այլ
զհարցն
սրբոց։
Մկրտութեամբս
է
մեռելութիւն
աշխարհի,
բայց
եւ
ոչ
ցնորից
սորա.
զի
գիրք
սուրբք
առաւել
քան
զկար
մեր
ոչ
ինչ
օրինադրեցին,
այլ
՚ի
կամս
ապաստան
արարին,
ասելով
տեառն,
«Որ
կարողն
է
տանել
տարցի
»
զկուսութիւն.
եւ
Պօղոս՝
թէ
«Պատուական
է
ամուսնութիւն
եւ
սուրբ
անկողինք.
ես
վասն
կուսանաց
հրաման
ինչ
՚ի
տեառնէ
ոչ
ունիմ,
բայց
միայն
խրատ
տամ.
լաւ
է
նոցա
եթէ
կայցեն
իբրեւ
զիս
»։
Արդ
զայս
լեսլով
մարդիկ
եւ
անընդմիջաբար
կամելով
՚ի
սէրն
Աստուծոյ
վայելել
եւ
սուրբ
հոգւով
եւ
մարմնով
հաճոյ
նմա
լինել,
անձամբ
անձին
ընտրեցին
զկուսութիւն,
եւ
ոչ
եթէ
հարկաւոր
օրինօք.
եւ
զայս
որպէս
զի
յամենայն
ցնորից
եւ
՚ի
զբաղանց
աշխարտի
հրաժարեսցեն,
եւ
միայն
զտեառն
հոգասցեն.
վասն
այսորիկ
եւ
յետ
այսր
զմիտսն
հաւանեցուցանել
գայ
առ
քահանայն
եւ
կամ
առ
հայր
վանացն,
ասելով,
որպէս
՚ի
մկրտութեան
մեղաց
որ
աշխարհի՝
մեռայ,
այժմ
կամիմ
եւ
՚ի
զբաղանաց
նորին
մեռանել.
այս
ինքն
օրինաւոր
ամուսնութեան,
վաճառաց,
տուրեւառից,
դատարկաբանութեան,
եւ
որոց
ընդ
սոքօք
բերի.
եւ
այս
կամացս
յօժարութիւն
խնդրէ
օժանդակ
զաղօթսն
եւ
զօրհնութիւն։
Իսկ
նա
առեալ
ածէ
յեկեղեցին,
եւ
հարցանէ՝
թէ
կամայօժար
մտօք
հրաժարէ՞
յաշխարէս.
եւ
յետ
համարձակ
խոստովանելոյն
զնոյն՝
յապաւէ
զհերսն.
ըր
նշանակէ՝
թէ
որպէս
զայս
՚ի
մարմնական
գլխոյս
հատի,
նոյնպէս
եւ
՚ի
մտացս՝
որ
է
գլուխ
ոգւոյս՝
զամենայն
խորհուրդ
ցանկութեան
աշխարհի։
Եւ
փոփոխէ
զհանդերձն
սգատեսակ,
զորօրինակ
՚ի
մկրտութեանն
փոխեն
բեհեզ
եւ
լուսատեսակ,
նոյնպէս
եւ
այժմ
թխատիպ.
յայտ
առնելով՝
թէ
պանդուխտ
եւ
՚ի
սուգ
եմ
՚ի
նանիրս
կեանք,
մինչեւ
հասից
առ
ուրախութիւն
իմ
Քրիստոս։
Այսքան
է
կարգ
աբեղայութեան,
ոչ
առեալ
պատիւ
եւ
ոչ
իշխանութիւն,
եւ
ոչ
հարկաւորի
ունել
բան
վարդապետութեան
եւ
ոչ
վասն
տգիտութեան
թշնամանի։
Ոչ
է
պարտական
զայլս
լուսաւորել,
եւ
ոչ
այլոց
բժիշկ
լինել.
այլ
միայն
անձին
լինել
ուղղիչ
եւ
դաստիարակ։
Իսկ
քահանայն
այսմ
ամենայնի
պարտական
է,
եւ
՚ի
պատիւ
վիճակեցաւ.
զի
զի՞նչ
այլ
բարձր
պատիւ
քան
զայս,
զհոգին
բաշխել,
եւ
զնիւթս
Աստուած
կատարել.
եւ
ըստ
առաելութեան
պատուոյն՝
եւ
կատարելութեան
է
պարտական.
ոչ
միայն
սուրբ
լինել,
այլ
եւ
իմաստուն.
եւ
ոչ
անձամբ
զանձն,
այլ
եւ
զայլս
լուսաւորել։
Աստուծոյ
գործակից
լինել,
որպէս
ասաց
Պօղոս։
Ապա
յայտնի
երեւեցաւ
կարի
բացատրապէս
հեռի
՚ի
համեմատութենէ
միմեանց
խոնարհ
կարգ
աբեղայութեան,
եւ
բարձր
պատիւ
վիճակաւորութեան
յաստիճանս
եկեղեցւոյ։
Սակայն
աղաւաղեցաւ,
բարձաւ,
տեղի
ետ
այս
բարեկարգութիւն
՚ի
մէնջ,
որպէս
կարծեմ
՚ի
վաղ
ժամանակաց.
եւ
այնչափ
ծառայք
եղեալ
մախանաց՝
ընդ
ամենայն
քրիստոնեայս
մրցելով,
մինչ
զի
ոչ
բնաւ
խոնարհիմք
ընդ
ուղիղ
նոցա
ընթացս
նախանձել,
որոց
եւ
մերս
գրեանք
վկայեն։
Այլ
կուրութեամբ
կուրաց
առաջնորդեմք.
քահանայս
օծեմք,
եւ
կնկուղ
տամք,
՚ի
պատիւ
հանեմք,
եւ
զգլուխն
պատրուակեմք,
անգիտացեալ
տգիտութեամբ
յիմարելոցս՝
թէ
այս
կնկուղ
խոնարհութեան
է
նշանակ
եւ
պատկառանաց,
եւ
ոչ
համարձակութեան
եւ
իշխանութեան
ետուն
նշանակ,
այլ
կրօնաւորութեան.
եւ
յետ
՚ի
սուգ
լինելոյն
եւ
ամօթոյն՝
որով
ծածկեցան
դէմքն՝
ըստ
հաճոյիցն
Աստուծոյ
ծառայելոյն,
ապա
եթէ
ազդեցութիւնն
Աստուծոյ
ասիցէ
նմա,
«Բարեկամ
՚ի
վեր
մատիր
»,
ածեալ
զնա
՚ի
խոնարհութենէն
յիշխանութիւն,
եւ
յամօթոյն
՚ի
համարձակութիւն՝
այսինքն
՚ի
քահանայութիւն,
ոչ
թէ
ծածկեն
զգլուխն
այլ
բանան.
քանզի
տան
նմա
իշխանութիւն
յաղօթս
կալոյ
եւ
մարգարէանալոյ.
եւ
պարտի
ոչ
ծածկել
զգլուխն,
զի
մի՛
յամօթ
արասցէ
զգլուխն
իւր
զՔրիստոս,
որպէս
ասաց
Պօղոս.
քան
զոր
չիք
ինչ
մեծ
աղետից
արժանի
զնա
ամաչեցուցանելն.
նա
եւ
ընդ
հազարապետ
խորհրդոց
նորին
մրցել,
որ
ոչ
միայն
հրամանաւ
այլ
եւ
բնաւորական
օրինօք
զմեզ
առ
՚ի
սոյն
հաւանեցուցանէ,
եթէ
«Առն
մարդոյ
ոչ
է
պարտ
ծածկել
զգլուխ
իւր,
որ
պատկեր
եւ
փառք
Աստուծոյ
է»։
Արդ
ածելով
զոք
՚ի
պատիւ
եւ
յաստիճան
Եպիսկոպսն,
ոչ
միայն
բանայ
զգլուխն,
այլ
եւ
զհերսն
յապաւէ,
յայտ
առնելով՝
թէ
ոչ
միայն
իբրեւ
զմի
ոք
՚ի
հասարակաց
մարդկանէ
է
սա՝
որոց
հարկաւոր
է
բացաւ
գլխով
լինել,
այլ
եւ
օժանդակ
լինի
կամացն
Աստուծոյ.
որպէս
հրամայեաց
նոցին
առանց
գիսոյ
լինել.
ըրպէս
կինն
որ
զգէսն
ընկալաւ
եւ
ծածկութիւն
՚ի
վերայ
նորին,
օգնէ
օրինացն.
եւ
զգէսն
՚ի
բաց
հատանէ,
եւ
խրոխտանաով
պանծանօք
յարդարութիւն
գլխոյն
իւրոյ
Քրիստոսի՝
բացաւ
գլխով
եւ
պարզ
դիմօք
առանց
ամօթոյ
աղօթէ
եւ
մարգարէանայ։
Ապա
թէ
ոք
այս
խորհրդածութեանս
հակառակ
զինի,
պատասխանէ
նմա
Պօղոս.
«Մեք
չունիմք
այսպիսի
սովորութիւն,
եւ
ոչ
եկեղեցիքն
Աստուծոյ
»։
Տեսանես՞
թէ
որպէս
հաճութեամբ
մտաց՝
՚ի
սովորութենէ
՚ի
շաւղաց
հարցն
քո
արտաքոյ
գտար .
զի
«Որ
՚ի
փոքուն
անիրաւ
է
եւ
՚ի
բազմին
անիրաւ
է
»։
Եթէ
զփոքր
կարծեցեալս
եւ
զդիւրագործելի
օրէնս
լուծաք,
զմեծն
եւ
զներհակն
մարմնոյս
ո՞րպէս
լիցուք
հաւատարիմք
ըստ
ճշմարտութեան
ուղղել։
Եթէ
զգլուխս
վասն
Աստուծոյ
օրինացն
դժուարիմք
բանալ,
որոյ
ո՞րպէս
զնոյն
մատուցանեմ,
որպէս
հրաման
ընկալայ։
Եւ
ո՞
օրինդիր
այսմ,
հարցանես.
Պօղոս
բերանն
Քրիստոսի,
որ
ամենայն
յանցանաց
պատիժ
միայն
դնէ
փոխարէն,
եւ
այսմ
զծանրն
եւ
զդժուարինն.
զՔրիստոս,
ասէ,
ամաչեցուցանէ։
Եւ
զի՞նչ
առաւելութիւն
՚ի
բանալն
կամ
յոչն։
«Դու
ո՞վ
ես
ո՛վ
մարդ՝
որ
պատասխանի
տաս
Աստուծոյ.
միթէ
ասիցէ՞
ստեղծուածն
ցստեղծիչն
իւր՝
թէ
ընդէ՞ր
այդպէս
արարեր
զիս։
Աստուած
սահմանեաց
».
Աստուծոյ
օրինացն
խտրիչ
եւ
քննող
ե՞րբ
առեր
հրաման
լինել՝
մարդ
գոլով.
այլ
թէ
անցանես
ընդ
նոյնն,
յայտ
է
թէ
արհամարհեցեր
եւ
մեղար։
Եւ
զի
փոքր
ինչ
ընդարձակութիւն
տաց
բանիս,
ապա
եւ
պոռնիկք
ասասցեն
ոչ
գոլ
զանազանութիւն
ամուսնութեան
եւ
պոռնկութեան,
եւ
անխտիր
մեղիցեն.
նոյն
եւ
այլքն
որ
ընդ
սոքօք
գերին։
Աստուած
սահմանեաց,
թէ
այր
գոլով
յորժամ
աղօթես,
բաց
ցգլուխդ.
եւ
Պօղոս
զբնութիւնս
նմին
վկայ
առ
եւ
ուսուցիչ.
եւ
դու
երկոցունցն
ընդդէմ
մրցելով՝
ոչ
առաւելութիւն
զկատարելն
համարիս,
եւ
ոչ
նուազութիւն
զոչ
կատարելն։
Ո՜վ
անբերելի
տգիտութեանս
եւ
ապառունմ
բարուցս։
Եկ
Երեմիա
ցաւակից
մարգարէ,
եւ
վշտակցելով
ողբա
զբեկումն
իմ
եւ
ժողովրդեան
իմոյ։
Սակայն
աբեղայ
եմ
ասէ,
եւ
ոչ
է
պարտ
ինձ
զօրհնեալ
քողս
՚ի
բաց
ընկենուլ։
Գեղեցի՜կ,
եղբայր,
եւ
ես
այդմ
վկայեմ,
զի
աբեղայն
ոչ
իշխանութիւն
ունի
՚ի
մէջ
ժողովրդեանն
աղօթելոյ,
եւ
ոչ
զպատկառանացն
զգեստ
վերացուցանելոյ։
Ապա
թէ
ընդ
խոնարհ
կարգիդ՝
վիճակեցար
եւ
՚ի
բարձր
աստիճան,
յայտ
է
թէ
կրկին
փոփոխունմ
առեր
որպէս
աբեղութիւն
յաշխարհէ,
այսպէս
եւ
քահանայութիւն
յաբեղութենէ .
եւ
՚ի
քահանայագործել
աբեղայիդ՝
պարտիս
քահանայական
համարձակութեամբն
երեւել
ապա
թէ
դեռ
եւս
ամօթոյ
գործով
ծածկիմք,
եւ
յաստիճանս
մի՛
ձեռնարկեսցուք՝
՚ի
բաց
խուսեալ
յանմեղացն
շաւղաց,
եւ
մերս
փոքրկութեան
կրօնաւորութեանս
մնասցուք։
Ներսէս
ասէ.
Դարձեալ
եւ
այր
ինչ
խնդրեմ
ուսանել,
ոչ
իբրեւ
հակառակելով,
այլ
հակառակութեամբս
զճշմարտութիւն
պարզել
ախորժեմ
ինձ
՚ի
կռուփս
եւ
յանդիմանութիւն.
քանզի
իմ
է
եղբօրն
վէրն
եւ
բժշկութիւնն.
ապա
որչափ
եւս
առաւել
հասարակաց
ազգիս
տմարդութիւն,
որոց
փոխան
եւ
զանձն
թէ
լինէի
արժան
դնել՝
երանելի
էի։
Արդ
զին՞չ,
լուայ
զի
ասացեր,
աբեղայ
զքեզ
գոլ.
հաւատամ
եւ
ձեւով
զգեստուցդ
տեսեալ
զմարմինդ
պաճուճեալ.
սակայն
խնդրեմ
ուսանել,
ու՞ր
եւ
որպիսի՞
օրհնութեամբ
ընկալար
զմեռելութեանդ
ձեւ
։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Յեկեղեցիս։
ՆԵՐՍԷՍ.
Բարիոք ,
քանզի
աստի
բաշխի
ամենայն
շնորհ։
Եւ
որպիսի՞
օրհնութեամբ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Քահանայականաւն.
զի
քահանայ
օծեալ
զիս
Եպիսկոպոսն՝
ետ
զկնկուղս։
ՆԵՐՍԷՍ.
Այդ
զիա՞րդ
լիցի,
զքահանայութիւն
կնկղով
ձեւացուցանել,
որոյ
պատուակն
ուրարն
է
եւ
սուրբն
նափորտն
իշխանական
զգեստ ,
եւ
ծածկոյթ
գլխոյն
Քրիստոս,
եւ
ոչ
նկուղ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Իսկ
ապա
օրհնութիւն՝
որով
զկնկուղս
ընդունիմ,
ո՞ր
է
եթէ
ոչ
այս՝
ուսուսցես։
ՆԵՐՍԷՍ.
Բարի՜,
եղբայր,
՚ի
նոյն
ինքն
՚ի
գիրսն
օրհնութեանց
ընթացիր,
եւ
ուսուսցէ
քեզ.
զի
նախ
հարցականքն
են
բանք,
որպէս
՚ի
մկրտութեանն,
եւ
ապա
քո
կամաւ
խոստովանելն,
անձամբ
անձին
զկտրոցն
տալ՝
զհերսդ
յապաւել,
եւ
յետ
այնորիկ
զկնկուղդ
առնուլ։
Եւ
իւրաքանչիւր
զգեստուցն
ո՛չ
ես
լուեալ
զօրհնութիւն,
զի
ասէ.
«Զգենու
եղբայրս
մեր
զկնկուղս
սաղաւարտ
փրկութեան,
եւ
զսքեմս
կնիք
խաչակցութեան
Քրիստոսի
».
նոյն
եւ
այլն.
եւ
ապա
տան
զիւրաքանչիւրսն
նմին
պահապան
եւ
նշան։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Ես
եւ
ոչ
զմի
ոք
յայդցանէ
ոչ
եմ
լուաել,
այլ
միայն
կացուցեալ
զիս
եւ
զմիւս
եւս
այլ՝
Եպիսկոպոսն
առաջի
սրբոյ
սեղանոյն՝
ինձ
զաբեղայութեան
ետ
ձեւ
յետ
օծելոյն
քահանայ,
եւ
զնա
եթող
նովին
աշխարհական
պատմուճանաւն։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ո՜վ
մեծի
աղետիցս,
եւ
ծաղու
արժանի
մանաւանդ
գործոյս.
եւ
ունա՞յն
արար
զայսքան
մեծ
շնորհս
՚ի
հարցն
առ
մեզ
եկեալ.
զիա՞րդ
եւ
ժպրհեցաւ
առանց
այնքան
բազմադիմի
խորհրդական
աղօթիւք
զօրացուցանելոյ
զքեզ՝
այդպէս
կարպարանել։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Այո
կերպարանեաց
ճշմարտութեամբ,
որպէս
ասացի,
չեւ
եւս
օրհնեալ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ապա
յայտ
է
՚ի
բարբառոյ
բերանոյ
քո՝
թէ
խաբ
եղար,
եւ
ոչ
կրօնաւոր,
միայն
մորթով
ոչխարաց
զմարդիկ
պատրել,
որպէս
տէրն
ասաց։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Եւ
ինձ
այսպէս
թուիմ,
յետ
՚ի
քէն
ուսանելոյ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Հարցանեմ
եւ
զայս.
եւ
յօծանելն
զքեզ
քահանայ
եւ
յաբեղայ
ձեւացուցանելն՝
ուստի՞
եւ
կամ
յորոց՞
գրոց
ասաց
ընկալեալ
զայս
աւանդութիւն։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Ոչ
գիտեմ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ահաւասիկ
տարակոյս
ինձ
արկանես.
զի
ահաւասիկ
Դիոնեսոս
այսոցիկ
կարգեաց
պատմիչ՝
ոչ
զայսպիսի
տայ
տարացոյց.
այլ
մեծաւ
անջրպետութեամբ
որոշէ
զմիանձնութիւն
եւ
զերէցութիւն.
եւ
զգեստ
փոփոխել
՚ի
միանձնութեանն
ասէ,
եւ
ոչ
՚ի
քահանայութեանն.
նա
ուստի՞
եգիտ
զնորաձեւութիւնն։
Եւ
հարքն
եգիպտացիք
սովաւ
զկրօնաւոութիւն՝
եւ
ոչ
զքահանայութիւն
քանակեցին։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Յայտ
է
եթէ
՚ի
տգիտութենէ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Դարձեալ
եւ
այլ
ինչ
կամիմ
քեզ
յայտնել։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Ասա,
զի
կարօտիմ
ուսանել։
ՆԵՐՍԷՍ.
Առեա՞լ
է
քո
երբէք
՚ի
ձեռս
զգիրսն,
որով
զօրհնութիւնսն
բաշխեմք,
եւ
ընթերցեալ
գտե՞ր
երբէք
՚ի
նմին՝
թէ
յօրհնելն
կրօնաւոր՝
քահանայական
պատիւ
ունի.
կամ
՚ի
ձեռնադրելն
քահանայ՝
սքեմ
եւ
կնկուղ
զգեցցի։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Եւ
ոչ
բնաւ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ապա
զի՞նչ
է
գրեալն
՚ի
քէն,
կամիմ
ուսանել։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Անդ
գրեալ
է.
յորժամ
ոք
՚ի
կրօնաւորութիւն
գայ,
աղօթել
՚ի
վերայ
նորա
զանազանապէս
որպէս
՚ի
վերայ
մեռելոյ,
եւ
ապա
զայս
ձեւ
մեռելութեան
ողբովք
եւ
արտասուօք
նմին
շնորհել.
իսկ
զքահանայն
ցուցանէ՝
թէ
ընտրութեամբն
Աստուծոյ
եւ
ժողովրդեանն
յիշխանութիւն
հանցէ
եպիսկոպոսն,
եւ
սարկաւագն
ձայնէ
զնոյն,
թէ
«Աստուածային
եւ
երկնային
շնորհն
կոչէ
զսա
՚ի
քահանայութիւն
ըստ
վկայութեան
անձին
իւրոյ
եւ
ժողովրդեանս
».
յետ
որոյ
տայ
նմա
զաստուածական
իշխանութիւն
եպիսկոպոսն՝
զմեղս
թողուլ,
զպատարագն
կատարել,
եւ
զայլսն
որ
ըստ
նմին։
Զգեստուցն
փոփոխումն
յայսմ
վայրի
ոչ
երբէք
ընթերցայ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Բարիոք
ասացեր.
եթէ
այսպէս
է,
առ
ի՞նչ
հայելով
՚ի
գրեալսն
արհամարհեաց։
ՀՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Ինձ
թուի
զայն
պատճառել՝
թէ
աբեղութիւնն
մեռելութիւն
է,
եւ
այս
քահանայութիւնս
իշխանութիւն.
՚ի
մահուանէն
հրաժարեն
խնդրողքս,
իսկ
զխատիւս
ախորժեն։
ՆԵՐՍԷՍ.
Եւ
եթէ
՚ի
մահուանէն
կամօք
հրաժարեցին,
զձեւ
մեռելութեանս
ո՞յր
աղագաւ
զգեցան.
թէրեւս
՚ի
պատրա՞նս
տեսողացն։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Զայս
ասեն,
թէ
աբեղայութեան
ձեւ
՚ի
մէջ
մարդկան
հաճելի
է
եւ
փառաւոր։
ՆԵՐՍԷՍ.
Յայտ
առնես
եղբայր,
թէ
հաճոյից
մարդկան
են
ծառայք
այնպիսիքն
եւ
ոչ
Աստուծոյ.
զոր
յԱստուծոյ
ոչ
կարասցին
առնուլ՝
անձամբ
անձին
յափշտակեալ
եւ
՚ի
պէտս
փառաց
մարդկան
նովաւ
ձեւացեալ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Այլ
ասեն
եւ
զայս
եւս՝
թէ
քահանային
պարտ
է
զի
որոշեսցի
՚ի
հասարակական
կրօնաւորացն,
որպէս
զի
մի՛
անկարգութիւն
տիրեսցէ.
վասն
այսորիկ
դիցեն
զկնկուղն։
ՆԵՐՍԷՍ.
Եւ
զի՞նչ
անուանին
կրօնաւորքն,
ասա
ինձ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ .
Եղբարք։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ի
մէջ
եղբարց
մեծ
եւ
փոքր
զգեստուց
որոշումն
եղեալ՝
յայտ
է
թէ
լուծանեն
զբարեձեւութիւն
հասարակութեան,
եւ
զխոնարհագոյնսն՝
՚ի
նախանձ
բարձրագոյն
պատւոյն
շարժեն։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Այդպէս
լինի
ճշմարտապէս.
զի
մանկունք
փոքրկունք
տեսեալ
զպաճաճանս
կնկղոյն՝
թախանձելով
զնոյն
ձեւ
խնդրեն։
Ներսէս.
Եւ
է՞ր
վանս
ոչ
տայք։
ՀՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Քանզի
ասեմք,
եթէ
մինչեւ
քահանայասցիս,
ապա
այսպէս
ձեւասցիս։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ո՜վ
յիմարութեանս.
եւ
Անտոն,
Մակար ,
Պաքնիոս
որք
ետուն
մեզ
զսա,
եւ
ինքեանք
այսպէս
էին
ձեւացեալ.
եւ
ոչ
սարկաւագ
չէին,
թող
թէ
քահանայ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Ապա
հրամայե՞ս
առանց
քահանայութեան
կնկուղ
եւ
սքեմ
տալ։
ՆԵՍՐԷՍ.
Ոչ
ես,
այլ
աստուածաշունչ
գիրք
եւ
հարցն
սրբոց
աւանդութիւն
գրովք
առ
մեզ
հասեալ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Եւ
զիա՞րդ
ապա
որոշի
քահանայն
եւ
կրօնաւորն
՚ի
միմեանց
՚ի
վանս
կուսանաց։
ՆԵՐՍԷՍ.
Եւ
ոչ
մի
իրօք
ոչ
է
պարտ
որոշել.
զի
ձեւս
որոշիչ
կրօնաւորացն
յաշխարականացն
է,
եւ
ոչ
թէ
նոցին
՚ի
միմեանց.
որպէս
զի
մի՛
լիցի
՚ի
մէջ
եղբարցն
մեծ
եւ
փոքր.
եւ
մի՛
վասն
սիրելոյ
զձեւն
անպատշաճապէս՝
ժպրհեսցի
՚ի
բարձր
պատւ
երիցութեանն։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Կարի
իմն
պատշաճէ
պահել
զայս
սովորութիւն։
ՆԵՐՍԷՍ.
Հարցանեմ
եւ
այլ
ինչ
զքեզ.
զձեւ
եւ
զկարգ
կրօնաւորութեան
կամ
զպատիւ
քահանայութեան
Հայք
անձամբ
անձի՞ն
գտին՝
եթէ
յայլոց
ազգաց
ընկալան։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Այդ
յայտնի
է.
մանզի
հուսկ
յետոյ
՚ի
ձեռն
սրբոյն
Գրիգորի
հաւատացին,
եւ
՚ի
Յունաց
զամենայն
բարեձեւութիւն
եկեղեւոյ
ուսան,
եւ
անագան
ուրեմն
առ
սրբովն
Սահակաւ
զգրեանսն
յԱսորոց
եւ
՚ի
նոցանէ
թարգմանացին,
եւ
ըստ
այլոց
քրիստոնէից
սովորութեան
վարէին,
նոցա
գրովք
եւ
աւանդութեամբ
պայծառացեալ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ուղիղ
ասացեր.
ապա
զիա՞րդ
ըստ
այսմ
մասին
օտար
՚ի
նոցանէ
գնան
շաւիղ.
քանզի
իմ
իսկ
տեսեալ
է
զՖռանգաց
վանս,
զՀոռոմոց
եւ
զԱսորոց՝
հարցեալ
ճշդիւ
եւ
ուսեալ,
զի
նախ
կրօնաւոր
օրհնեն,
եւ
ապա
կնկուղ
եւ
սքեմ
տան.
եւ
անհնար
է
միում
ումեք
՚ի
սոցանէ
առանց
օրհնելոյ
կրօնաւոր
զոք
յեկելոցն
աբեղայ
ձեւացուցանել։
Այլ
թէ
քահանայ
կամ
սարկաւագ
գայ
յաշխարհէ
ասացին,
թէ
մինչ
չեւ
եմք
զհրաժարումն
յաշխարհէ
խնդրեալ
եւ
աղօթիւք
կատարեալ,
անհնար
է
զնա
այս
զգեստուք
ձեւացուցանել։
Իսկ
որք
էին
՚ի
վանս
նոցին՝
զորս
տեսի
աչօք
իմովք,
ծերքն
եւ
երիտասարդքն՝
քահանայք
եւ
սարկաւագունք
եւ
որք
ոչ
վիճակեալ
աստիճանի
զանազանապէս,
օրինակ
զգեստ
ունէին
ըստ
իւրաքանչիւր
սեռի
սովորութեան
անխտիր
համարձակութեամբ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Բայց
ասեն
որ
առ
մեզ
իմաստունքս՝
թէ
նոքա
՚ի
հաւատոցն
թիւրեցան,
եւ
ոչ
է
պարտ
նախանձել
ընդ
նոսին։
ՆԵՍՐԷՍ.
Ես
ասեմ
զայդ
եւ
ոչ
բնաւ,
թէ
մեք
միայն
եմք
Քրիստոսի
ժողովուրդ.
եւ
իմաստութեամբ
քննեալ
ոչ
գտաք
առ
նոսին
գոնեայ
սակաւ
ինչ
այլափառութիւն,
այլ
են
ճշմարտապէս
ուղղափառք։
Բայց
համարեաց
թէ
՚ի
հաւատոցն
թիւրեցան,
՚ի
կարգացն
ո՞յր
աղագաւ.
զի
այլ
է
հաւատոյն
բան,
եւ
այլ
է
աւանդութիւն
կրօնից։
Եւ
թէ
թիւր
են,
մերս
գրեանք,
որպէս
վերոգրեցաւ,
է՞ր
վկայեաց
նոցա,
զորս
անմիտք
թիւրս
կարծեն։
Դարձեալ
թիւր
մի
ազգն
կամ
երկուսն,
երեք
ազգ
քրիստոնէից
եւ
որ
ընդ
նոքօք
բազմապատիկ
ազինք
հաստատունք
աշխարհօք
եւ
աթոռովք,
զիա՞րդ
վրդովեցան
՚ի
ճշմարտութենէն,
եւ
առ
յեղյեղեալ
եւ
տատանեալ
ազգս
մեր
նոյն
միայն
նմաց
հաստատուն։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Անպատասխանի
եմ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Նա
զի
եւ
այսոցիկ
վարդապետք
զՀռոմոս
աղաղակեն
թիւրեալս,
Ասորիքն
է՞ր
վասն
դեռ
եւս
փայլեցուցանեն
զայս
սովորութիւն
ուղիղ.
եւ
Ֆրանգք
արդ
եւս
եկեալ
՚ի
մէջ
մեր՝
զիարդ՝
է
զի
նոցին
համաձայնին
՚ի
սոյն
կարգ,
եւ
ոչ
մեզ։
ՅՈՎՀԱՆՆԷՍ.
Զպարտութիւն
խոստովանիմ։
ՆԵՐՍԷՍ.
Ապա
եկ,
եղբայր,
նախ
քան
զայլս
դատել՝
անձանց
լիցուք
բժիշկ
եւ
անաչառ
դատաւոր,
ծանուցեալ՝
թէ
կրօնաւորն
միայն
առանձինն
ինքն
իւր
նուիրեաց
զանձն
Աստուծոյ,
եւ
բաւական
է
նմին
անձինն
առաքինութիւն .
իսկ
քահանայն՝
թէ
զկնի
իւր
կատարելութեան
եւ
զայլս
ոչ
խնդրէ
Աստուած.
նա
թէ
զաստիճանն
որ
նմին
հաւատացաւ՝
մինչեւ
՚ի
մահ
ոչ
պահեսցէ,
դրժեաց
ուխտին
եւ
դաշանցն,
զոր
եդ
առաջի
Աստուծոյ
եւ
եպիսկոպոսին։
Արդ
զայս
ծանուցեալ,
զմանկունս
նուիրեալս
կրօնաւորութեան՝
՚ի
կրօնաւորութեան
բարեձեւութեան
լուծ
դիցուք,
եւ
յոր
ըստ
նմին
եւ
կարգ
եւ
զգեստ.
եւ
ոչ
՚ի
քահանայութեանն
պատիւ,
զորոյ
պաշտօնն
ոչ
կարողանան
կատարել.
քանիզ
որպէս
մեծ
է
թագաւորութիւն
քան
զերկրագործութիւն,
այսպէս
մեծ
է
քահանայութիւն
քան
զաբեղայութիւն.
եւ
որպէս
նմա
բազմապատիկ
իմաստութիւն
պիտոյ
է՝
որ
թագաւորն
է,
եւ
զայլոց
օգուտն
տնօրինէ,
այսպէս
եւ
երիցուն
յետ
սրբութեանն
պիտոյ
է
եւ
իմաստութիւն,
գիտել
զառաւելութիւն
իւրաքանչիւր
գործոցն
զոր
կատարէ.
եւ
ըստ
որում
երկրագործին
սխալանք՝
անձին
միայն
վնասէ,
իսկ
թագաւորին
ամենայն
աշխարհին,
այսպէս
սխալանք
աբեղային
փոքր
է
առ
քահանային՝
որ
յԱստուծոյ
պաշտօնն
է
կարգեալ
եւ
հայեցողացն
պատկեր
գծեալ։
Եւ
փոքր
է
կրօնաւորութիւն
ոչ
միայն
վնասէ,
իսկ
թագաւորին
ամենայն
աշխարհին,
այսպէս
սխալանք
աբեղային
փոքր
է
առ
քահանային՝
որ
յԱստուծոյ
պաշտօնն
է
կարգեալ,
եւ
հայեցողացն
պատկեր
գծեալ։
Եւ
փոքր
է
կրօնաւորութիւն
ոչ
միայն
քան
զքահանայութիւն,
այլ
եւ
քան
զսարկաւագութիւն.
զի
սա
եւ
կանանց
է
համարձակելի,
որպէս
եւ
սուրբն
Բարսեղ
գրէ.
իսկ
սարկաւգութիւն
ոչ
է
բնաւ։
Զաբեղայն՝
քահանային
տայ
հրաման
Դիոնեսիոս
օրհնել.
բայց
զսարկաւագն
եպիսկոպոսն
ձեռնադրէ։Սա
որ
սարկաւագ
է,
իշխանութիւն
ունի
յեկեղեցիս
վարդապետելն.
եւ
կէս
սարկաւագն
զերդմնեցուցանելն.
բայց
նա
եւ
ոչ
զմի
ոք
՚ի
սոցանէ.
ուստի
եւ
Աստուած
՚ի
նմանէ
սակաւ
պահանջէ,
քան
յորոց
կարգեալ
են
յիշխանութիւն։
Վասն
այսորիկ
պարտ
է
մեզ
հարցն
սրբոց
բարեկարգութեանց
հետեւել,
եւ
մանկանց՝
որ
գան
՚ի
լուծ
կրօնաւորութեան
տալ,
այսինքն
զկնկուղն
եւ
զսքեմն
եւ
զփիլոնն,
եւ
ածել
զնոսա
՚ի
լուծ
խոնարհութեանն
քրիստոսի.
եւ
զի
այս
է
զգեստ
սորա,
եւ
ոչ
բնաւ
առ
երիցութիւն
զուգին,
բաւականապէս
ցուցաւ.
եւ
ազգ
քրիստոնէից
այս
օրինօք
այսօր
վարին.
եւ
ապա
յորժամ
առնու
զչափ
հասակի
զսրբութեան
եւ
զիմաստութեան,
ոչ
կամաւ՝
այլ
բռնութեամբ
եւ
՚ի
հարկէ
վիճակել
զնա
՚ի
պատիւ,
որում
արժանի
դատեն,
թէ
կէս
սարկաւագութեան.
զի
անդատապարտ
եւ
իմաստուն
լիցուք
՚ի
գործ
եւ
՚ի
պաշտօն
Քրիստոսի
Աստուծոյ
մերոյ,
փառք
յաւիտեանս .
ամէն։
