Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՔԱՆԶԻ որ մինչեւ ցայժմ հաստատելոյ զճշմարտութիւն բանն կարօտեալ՝ ՚ի պէտս անդր ճարակեցաւ, զխռիւ եւ զփուշ որմնացան մշակին յանդաստանէ մտաց մեր եւ զփուշ որմնացան մշակին յանդաստանէ մտաց մեր ասհուածային հրովն մաքրեալ, զուտ եւ պայծառս յօրինաց զիմանալիս հոգւոյս պարզութիւն, որ կարօտի այսուհետեւ այլ ինչ նշոյլ իմաստից ՚ի վերայ իւր արտափայլել. ըստ որում եւ զարծաթոյ է տեսանել զնիւթ, որ այնքան զնշոյլս արեգականն ոչ կարէ տանել՝ որչափ աղտովն է տժգունեալ. իսկ յորժամ զայն լուացողոական աճառօք ՚ի բաց մաքրեն , շողացուցանելով զնոյն ընդդէմ արեգականն՝ վաղվաղակի յինքն ընդունի զծագումն ճառագայթիցն, եւ նովաւ գեր քան զբնութիւնն պայծառանայ. այսպէս եւ բանականս ՚ի մեզ մարդ ժանգահարեալ եւ տվեղացեալ օտարօտի վարդապգտութեամբք եւ ստայօդ աւանդութեամբ՝ տգեղ եւ անմաքուր էր ՚ի բնականն ՚ի լուսափայլութենէ . իսկ այժմ զի զօրացեալ տերամբ՝ ըստ կարի զայն աճառաւ նախագրելոցդ ՚ի սմանէ լուացեալ հանաք, եւ տեսանեմք զսոյն բնական գեղովն պայծառացեալ, բեր այսուհետեւ նպատակ դիցուք զսա առաջի ծագման ճառագայթիւք իմանալի արեգականն Հոգւոյն Աստուծոյ. թերեւս ըստ յուսոյ մեր եւ հաւատոց, արձակեալ ’ի սա զնշոյլս իմաստից՝ փայլեցուսցէ զնոյնս, ճաճանչել իւռով պայծառութեամբն, առ ’ի կարող լինելոյ զառաջի եդեալ խորհրդոյս քննել զօրութիւն. եւ ոչ միայն լոյս լինել, այլ եւլուսաւորել զայլս տացէ զօրութիւն, ըստ որում անարժան հոգւով ժպրհեալ՝ առի զպատիւ եւ զիշխանութիւն՝ անձամբ անփինս կրփանս եւ դատապարտութիւն։ Թերեւս լիցի ինձ այսուիկ փոքր ինչ յերկիւղէ այսր պարտուց խուսափել, եւ զօգուտ խորհելով եղբարց՝ ’ի սիրողացն միմեանս կարգն դասել։
       Լուաք ’ի գրոց՝ Աստուծոյ զմարդկային բնութիւնս պատկերակից ստեղծանել։ Եւ Աստուած յորժամ ասեմ, զԵրրորդութեան փառս փանիւս յայտնեմ, որ աղբիւրն եւ պատճառն է եղականաց՝ իմանալեաց եւ զգալեաց. նոյն որ եւ զայս կենդանի խառնուած եւ հաղորդ արար երկուցն բնութեանց, յետ յանցանաց ոչ արար անտես, զի մի՛ զրկեսցի արդարութիւն՝ ’ի մարմին եղելոցս թշուառութեամբ. այլ ողորմեալ վտանգելոցս՝ ըստ տանելո՝ տղայական հասակին յիրաքանչիւր ժամանակս վարժեաց օրինօք, խրատեաց մարգարէիւք, եւ փրկեաց որվւովն ըստ յառաջադրութեան ծածուկ խորհրդոյն։ Արդ քանզի ծանեաք զԱստուած արդար՝ այլ եւ ողորմած, եւ մարգարէն յողորմութիւն եւ յիրաւունս օրհնէ զնա եւ դարձեալ՝ «Ողորմութիւն եւ ճշմարտութիւն, ասէ, գնասցէ առաջի երեսաց քոց Աստուած, որոյ աթոռդ յարդարութեանս եւ ողորմութեանս, որ նախաշաւիղ ընթանան երեսացն Աստուծոյ, ոչ զրկիլ ’ի միմեանց՝ կամ զընկենուլ զիրաւունս իրերաց. ո՞րպէս. քանզի միշտ զնախադասութիւնն տայ ողորմութիւնն արդարութեանն, եւ ինքն ոչ երբէք քան զնա յառաջէ ընթանալ. իսկ ընթացեալ արդարութեանն յորժամ ինչ խտրոց ընդդէմ նորա ձգեն մարդիկ փոքր եւ կամ մեծ անխտիր, մինչեւ ՚ի չնչին իրաց կասեալ նհանջի, եւ ողորմութեանն այնուհետեւ տայ տեղի՝ ներգործել պէսպէս եւ զանազան շնորհս փրկութեան։ Բայց սաւայն կարօտիմ ապացուցիւ զբանս յայտնել. եւ զայս ոչ յարտաքնոց, այլ ՚ի նորին ՚ի տեառնն գործոց։
       Աւազակն մինչեւ ՚ի վերջին շունչն ոչ ձգեաց խտրոց սիրոյ կամ հաւատոց ընդդէմ արդարութեանն Աստուծոյ, վասն այնորիկ անընդհատ տիրէր ՚ի վերայ նորա արդար իրաւունքն, եւ ածէր զնա ՚ի պատիժ յաւիտենից դատապարտութեանն. իսկ յորժամ արտաքս եբեր յանձնիշխան կամաց զփոքրն բան, »Յիշեա՛ զիս տէր յարքայութեան քում «, այս չնչին մէտ կշռոց զուգեալ ընդ արդարութիւնն Աստուծոյ՝ յաղթեաց նմին, եւ արձակ զողորմութիւնն՝ առնել առ նա ճանապարհ, եւ ասել. »Այսօր ընդ իս իցէս ի դրախտին «։ Ո՜վ մեծ եւ անկշռելի ողորմութեանս՝ որ թափեալ հեղաւ ՚ի վերայնորա։ Այսպէս եւ այս արդար իրաւունք տիրէր ՚ի վերայ մարդկան, եւ փակեալ պահէր զողորմութիւն փրկագործութեանն ՚ի սոցանէ մինչեւ ՚ի վախճան յաւիտեանցս եւ ՚ի յետինս շունչ. իսկ յորժամ ինքեանք անձիշխան կամօք խնդրեցին զնա, արգելին զարդարութիւնն, եւ արձակ զողորմութիւնն զայն զմեծն հեղին. որպէս ասէ Պօղոս. »Աստուած , որ մեծն է ողորմութեամբ, մինչ դեռ մեռեալն էաք ՚ի մեղս մեր, կենդանիս արար զմեզ ՚ի Քրիստոս «։ Եւ խնդրեցին ո՞րպէս. առ նոյն ինքն Պօղոս ընթասցուք ուսանել. «Հեթանոսք, ասէ, որ ոչ գիտէին զօրէնս՝ բնութեամբ զօրինացն գործեցին. նոքա ցուցին զգործս օրինացն գրեալ ՚ի սիրտս իւրեանց վկայութեամբ մտաց իւրեանց «. թէրեւս ոչ վարկցուք խնդրել զԱստուած օրինացն նորա կատարողաց։
       Կամի՞ս ուսանել, թէ եւ զԱստուած ո՞րպէս խնդրեցին. ե՛կ զկնի նորա յԱրիսպագոսն աթենացւոց, եւ լուր զի՞նչ ասէ. «Արք աթենացիք, զԱստուած զոր դուք յանծանօթս պաշտէք՝ ես զնա քարոզեմ ձեզ ». ապա յայտ է, թէ խնդրեցին ամենայն իրօք մարդիկ զԱստուած, եւ ապա Աստուած ծանուցաւ նոցա։
       Թերեւս ոչ դադաղելի է ՚ի պէտս ասացելոցս հաստատութեան ՚ի մէջ առնուլ զառակ անառակ որդւոյն ՚ի փրկչէն ասացեալ. որ զի՞նչ այլ յայտ առնէ, քան զուշ ունել մարդկան աստուածգիտութեանն. քանզի անագան ուրեմն ասէ եկն ՚ի միտս իւր եւ ասէ. »Յարուցեալ գնացից առ հայր իմ «. եւ ո՞ր էր այս խոկումն, եթէ ոչ ընտրել ՚ի մէջ պաճարամիտ հեթանոսաց արանցն իմաստասիրաց՝ այնոցիկ՝ որք դատեալ զբնութիւնս, ծանեան զէութիւն սորա բարի՝ որոշեցին բացատրապէս քննութեամբ, եւ զարտաքուստ արկեալ ՚ի սա սերմանս չարին հակառակ բնութեանս, կարգեցին թագաւորս, գրեցին օրէնս քաղաքականս , պատժեցին զսպանութիւն, դատեցին զյափշտակութիւնս, պատուցին զողջախոհութիւն, գովեցին զխաղաղութիւն, հաստատցեին զմիաբանութիւն. եւ արդարեւ եկին ՚ի միտս իւրեանց՝ խոկացեալ զհայրենի տանն պայծառութիւն։ Այլ եւ զընթացսն զհայրենի տանն պայծառութիւն։ Այլ եւ զընթացսն դիտե՞ս գիտել, զի ասէ. »Եւ յարուցեալ եկն առ հայրն «. զո՞ր շաւիղ թողին նոքա, զորս ոչ յաղագս գիտելոյ զԱստուած կոխեցին։
       Այն յոյսն եւ խուզողական վարանումն արար զնոսին երկրաչափս, երաժիշտս եւ համարողս. նոյն որ կայր ՚ի բնութիւնն՝ հայրենի տանն փափաք՝ վերացոյց զնոսա ՚ի ներշրջանակացն տեղեկութիւն։ Արդ ՚ի ճանապարհ առնելն մարդկային մարմնոյ առ Աստուած՝ մինչեւ զո՞րվայր կարէ ընթանալ. բայց թէ յոր նոքա ձկտեցան, յօդդ ելին եւ զբնութիւնս տարերց քննեցին, զդիրս աստեղաց քանակեցին, եւ զընթացս լուսաւորացդ ծանեան. եւ տեսեալ հայրն ողորմած ՚ի հեռուստ, այսինքն յանհասն վայրէ եւ ՚ի հողային թեւոցն թեթեւութնէ, զի որդին վարանէր ՚ի գիտութիւն հայրենեացն ճանապարհի, շրջէր ՚ի մէջ լուսաբերաց՝ եւ աստեղացն պարուց, եւ զհայրն բոլորեցունց արարչութեամբ եւ խնամօք ոչ գտանէր. քանզի զիա՞րդ Աստուած ՚ի մարդոյ հասանի. իսկ սա բազախոյզ լնելովն ՚ի հասաենելոյ ոչ յուսահատէր. վասն այսորիկ հայրն յարուցեալ եկն ընդ առաջ նորա, դու, ասէ, եւ եւս առաւելապէս աշխատելով՝ առ իս ոչ կարես հասանել միանգամ որոշեալդ. ես գամ ընդառաջ սիրեցեալ որդւոյդ. մինչեւ զայն թաքուցանէի զսէրն, մինչ ոչ խնդրէրն, իսկ այժմ եւ զպարնոցդ համբուրեմ, այսինքն զէութիւնս իմ ընդ քոյդ խառնեմ։ Նաեւ ծառայիցդ հրամայէր զպատմուճանն առաջին հանել եւ՛ սմա զգեցուցանել. եւ զի՞նչ այլ էր մեր առաջին պատմուճան, բայց եթէ հոգին զոր փչեաց Աստուած ՚ի մարդն առաջին. եւ նա զրկեալ ՚ի նմանէ զմաշկեղէնն փոխանակ այնորիկ ընկալաւ, այժմ հրամայէ պաշտօնեայ հոգւոց հրեշտակաց զլուսափայլութիւն հոգւոյն որ յինէն առ ձեզ միջնորդութեամբ միմեանց զանազանապէս իջանի , եւ առ դա ածեալ ըստ իւրում տանելոյն զգեցուցէք, եւ միոյ հոգւոյ տհաղորդեալ՝ այնուհետեւ խաղաղութիւն ընդ միմեանս արարէք. եւ զայն եզն որ պարարեցաւ խաչիւն, գիրացաւ չարչարանօքն, ածէք եւ օր ըստ օրէ ՚ի պէտս ուրախութեան եւ ցնծութեան դորա բաշխեցէք։
       Մի են պատուով եւ իշխանական անուամբ հրեշտակք եւ քահանայք, որպէս կոչեաց մարգրաէն. որք զայս պաշտօն գործոյ ՚ի պէտս ուրախութեան եկեղեցւոյ հեթանոսաց՝ գործակցութեամբ միմեանց հրաման առին միշտ կատարել. եւ տես զի ոչ սահմանէ զզենումն, այլ թէ զենէք, եւ միշտ անքանակ. յայսմ յաւիտենիս նովաւ ուրախ լիցուք, դուք ՚ի զենելն ուրախացեալք, որդիդ՝ որ է հաւատացեալ եկեղեցիդ՝ յուտելն եւ ՚ի սրբիլն, ես յընդունելն եւ ՚ի հաճելն, եւ եզնն ՚ի միշտ պատարագելն։ Այս շնորհ անզուգական պարգեւաց՝ տուաւ յԱստուծոյ ազգի մարդկութեանս, զորոյ իմաստիցն քաղցրութիւն խուն մի ճաշակեալ բանս զմայլեցաւ։ Բայց թէ որո՞յ աղագաւ ոչ բաւական համարեցաւ որդոյն շնորհ՝ զպարանոցին համբուրելն եւ զպատմուճանին զգեցուցանելն, այլ եւ զորդին միածին ետ միշտ ՚ի խրախութիւն, համառօտիւ ասել բանս յօժարի։ Մարդկային բնութիւնս մարմին գոլով՝ անմարմին ունի թշնամի եւ չարախօս բազմամեքենայ, եւ ամենաչար մախանօքն միշտ ընդդէմ սորա զինեալ, եւ պատրանօքն զսա ոչ եթէ վայրապար խարդաւանէ, այլ որպէս զի միշտ առԱստուած չարախօսեսցէ. ըստ այնմ. «Քանզի նստան իշխանք եւ չարախօսեսցէ. ըստ այնմ. «Քանզի նստան իշխանք եւ չարախօսէին զինէն առ քեզ տէր, սակայն ծառայ քո խորհէր յիրաւունս քո »։ Եւ զի չեղեւ ումեք կար ՚ի նորա մեքենայիցն զգուշանալ կամ զերծանել, այլ թագաւորեաց մահն հոգւոց ՚ի վերայ ամենեցուն, եւ ծառայ քո խորհէր յիրաւունս քո »։ Եւ զի չեղեւ ումեք կար ՚ի նորա մեքենայիցն զգուշանալ կամ զերծանել, այլ թագաւորեաց մահն հոգւոց ՚ի վերայ ամենցուն, եւ Աստուած տրտմէր, զի ստեցծեալ ՚ի նմանէ բարի բնութիւնս, ակամայ կամօք եւ խաբեութեամբ չարագործի՝ չարեաց կցորդէր, եւ առ նա հայել ոչ զօրէր, ողորմեցաւ կցորդէր, եւ առ նա հայել ոչ զօրէր, ողորմեցաւ սմա արդարապէս. քանզի թէ տիրապէս յանցանելն եւ սկիզբն մեղացն եւ բաղձանքն ՚ի սմանէ էր՝ անարժան էր ողորմութեան որպէս կամակոր բանսարկուն. ապա թէ ընդ խաբս մոլորէր, եւ զչարն տգիտութեամբ որպէս զբարի կարծէր, պարտ է րզի յարարչէն ածցի ՚ի գիտութիւն ճշմարտութեան, եւ ՚ի չարախօսին մեծաբանելոյ զերծցի, որ զիւրն ներգործութիւն սոցա առաջի իրաւանցն Աստուած ոյ դնէր. յորմէ թուի թէ ձանձրացեալ մարգարէն՝ ասէր. «Ի նանիր թագուցին ինձ որոգայթ, ՚ի նանիր նախատեցին զանձն իմ, եւ յարեան ՚ի վերայ իմ վկայք չարեաց։ Արդ դու տէր զերծո՛ զիս ՚ի խորամանկութենէ նոցա, եւ յառիւծուց զմիամօրութիւն իմ. եւ զարթիր եւ հայեաց տէր յիրաւունս իմ, Աստուած իմ եւ տէր իմ ՚ի դատաստանս իմ, եւ իրաւ արա ինձ ըստ արդարութեան քում »։ Յայսպիսի զզուանս գոլով ՚ի նոցանէ մարդկութիւնս՝ ՚ի ձեռն հայեցողաց աչաց մարգարէիցն թախանձէր զԱստուած. իսկ նա զարթուցեալ ՚ի քնոյն՝ յաղաչանս նորա հայեցաւ յիրաւունս, ոչ բացատրապէս, այլ բնաւորականն փորձիւ. զի անըստգիւտ արդարութեամբ լիցի զոր պահանջեաց փրկութիւն. եւ առաքեաց զբնութենակից որդին խառնել ընդ բնութիւնս, զորոյ վկայքն չարեաց ՚ի նանիր չարախօսէին. որ եկեալ՝ զհաւատացեալ նմա գործ ՚ի Հօրէ առնել եւ կատարել, խառնեցաւ ընդ հողեղէնս բնութիւն անշփոթ միութեամբ, կրեաց զամենայն կիրս սորա ճշմարտութեամբ. եւ անհաս ունելով բանսարկուին զէութիւն աստուածութեանն՝ տայր թոյլ մարմնոյն ներգործել զիւրն բնական կիրս. իսկ նա՝ թշնամին, ըստ չար սովորութեանն մերձենայր եւ ընդ սորա անմեղ կիրս՝ զներգործութիւն թիւնիցն խառնել. եւ պարտեալ յետս ընթադրէր. քանզի էր լոյսն եւ ՚ի խաւար աշխարհի լուսաւոր. եւ զիա՞րդ խաւար նմին հասանէր։ Այլ թէպէտ նա չարն տգիտացեալ ընդ լոյսն՝ որպէս ընդ խաւար հարկանէր, միշտ զամօթի հարեալ կործանէր. եւ որդին Աստուծոյ մարմնացեալ եւ զկիրս մարմնոյ կրեալ՝ արդար առաջի Հօրն նովաւ երեւէր։ Ծանեաւ եւ զմեքենայս չարին դատաստանաւ անձին իւրոյ, եւ իրաւ արար մեզ ըստ արդարութեան իւրոյ։ Եւ իրաւունքն զի՞նչ. բայց թէ անմեղն եւ կենդանին փոխանակ մեր մեռաւ, եւ զմեզ ՚ի մեղաց եւ ՚ի մահուանէ յանմեղութիւն եւ ՚ի կեանս վերագեաց, եւ զմեռեալս ընդ հինն Ադամայ՝ նորոգեաց նորն Ադամ . ըստ որում գրեաց Պօղոս. «Որպէս միոյն յանցանօք յամենայն մարդիկ դատապարտութիւն, այսպէս եւ միոյն արդարութեամբ յամենայն մարդիկ արդարութիւն կենաց ». եւ «Զի թէ միոյն յանցանօք՝ մեղաւորք բազումք եղեն, պարտ եւ արժան էր՝ զի միոյն արդարութեամբ արդարք բազումք եղեղիցին ». որ եւ եղեւ իսկ. քանզի ամենեքեան որք ՚ի Քրիստոս մկրտեցան՝ արդարացան, եւզՔրիստոս զգեցան, եւ յորդեգրութիւն Աստուծոյ հաւատով եւ յուսովն գրեցան։ Բայց զի չեւ եւս է յայտ որդիութիւնն, որպէս գրեացն Յովհաննէս. «Սիրելիք, այժմ որդիք Աստուծոյ եմք, բայց դեռ չեւ եւս է յայտ, թէ զի՞նչ լինելոց եմք ». այլ այսօր պարտիմք այնպէս լինել, որպէս եւ նա եկաց յաշխարհի, զի ՚ի մէջ կարճաց շրջիմք ՚ի վայրս պանդխտութեան, ըստ որում ասաց Աստուած առ Եզեկիէլ։ Եւ պանդուխտն յայլ աշխարհ ակն ունի ուրախութեան, եւ ոչ եթէ յայն՝ ուր բռնի ածաւ. այլ աստ իրաւացի է ՚ի հետս ընթացից չարչարանաց նորա կոխել, եւ նադ ընդ նմա փառաւորի։
       Եւ զի այս կայր մեզ առաջի շաւիղ յաւիտենական կենացն, ետես նա՝ տէրն մեր ճանապարհն եւ ճշմարտութիւնն, որով ձգեցաք առ Հայրն, բազմադիմի զնետս մուխս չարին ՚ի վերայ ճանապարհի կենցաղոյս տեղատարափ խաղացեալ. ծանեաւ փորձիւ, եւ փորձելոյս օգնական եղեւ ողորմածն եւ հաւատարիմ քահանայպետն. զի միայն իւր կարելի եղեւ զանմարմին թշնամւոյն ներգործութիւնն խայտառակել, եւ գերազանց նմին գտանել. իսկ մեր զգալի մարմնոյս որ՞պէս էր կարելի ընդ աշխարհակալիս անմարմին իշխանութիւն եւ պատութիւնն առանց իւր օժանդակութեանն պատերազմել. վասն այսորիկ օգնական եղեւ տկարացս՝ իւր սուրբ մարմնովն եւ արեամբն, զի մի՛ չարխօսն ՚ի վերայ մեր մեծաբանեսցէ եւ վա՛շ վա՛շ աղաղակեսցէ։ Եւ օգնութիւնն ո՞րպէս. բայց եթէ միշտ ՚ի մէջ մեր մեռանելովն։ Եւ միշտ՝ ասելով, ոչ եթէ զնա նորոգապէս կարծեմք մեռանել, «Որ մի անգամ՝ Ի վախճան յաւիտեանցս, որպէս ասէ առաքեալ, իւրով պատարագաւն յայտնեցաւ ». այլ զի՞նչ, խորհրդածութիւն է բանս. եւ զայս ո՞ այլ ուսուցանէ մեզ, եթէ ոչ հազարապետն խորհրդոցն Աստուծոյ։ Քրիստոս էառ մարմին եւ զկիրս նորա ճշմարիտ, եւ յաւուրս մարմնաւորութեանն՝ որպէս ասէ Պօղոս. «Աղօթս եւ պաղատանս առ Հայր մատուցանէր, որ կարէր զնա ապրեցուցանել ». ոչ թէ զի կարօտ էր, որ որդի նորա էր եւ Աստուած, այլ զի զմարմնոյն՝ ընթացս ճանապարհի ուսուսցէ մեզ։ Եւ յորժամ կամեցաւ եւ նա ինքն անմեղ մեռաւ, «Եղեւ ամենայն հնազանդելոց իւրոց, ասէ, պատճառ փրկութեան յաւիտենից »։ Ամենեքեան հնազանդելոց, եւ ոչ եթէ միոյ ժամանակի մարդկան, այլ ամենեցուն որք յիւրաքանչիւր ժամանակս հաւատան, այլ ամենեցուն որք յիւրաքանչիւր ժամանակս հաւատան ՚ի նա՝ կայ բարեխօսէ ոչ թէ յամենայն ժամ՝ այլ յորժամ մեք խնդրեմք։ Եւ մեր տկար գոլով՝ անկար է անաղօտ միշտ պահել զմահու նորա յիշատակ, որ առ Աստուած անաղօտ է. վասն այսորիկ ուսոյց զմեզ, թէ առաջի ամենատես գիտութեան Հօր իմոյ՝ իմ արիւնս եւ մահս անծերանելի եւ անհնանալի քահանայապէտ եւ բարեխօս է ձեր՝ ընդ աջմէ նորա նստեալ, եւ ոչ կասիմ կամ ձանձրանամ ՚ի նմանէ. նաեւ ոչ եթէ ՚ի մի ժամանակն առաւել բարեխօսեմ կամ ՚ի միւսն նուազ, այլ մնայ իմ մահուն շնորհ անգործ՝ եւ բարեխօսելն եւ Հօրն իմոյ ողորմելն, յորժամ դուք մոռացեալ՝ ոչ խնդրիցէք զնոյն. եւ մարմնաւոր գոլով՝ գիտեմ զի մոռանայք, վասն այսորիկ առէք զհացս զայս, այս է մարմին իմ. զայս միշտ արարէք մահուն իմոյ ՚ի միտս ձեր վերստին յիշողութիւն առաջի Հօր. եւ այս բաժակս է արիւն իմ նորոյ ուխտի. եւ որպէս զի դուք յուտելն եւ յըմպելն զսա՝ զմահ իմ՝ որով զԱստուած հաշտեցուցի ընդ ձեզ, անձնիշխան կամաց յօժարութեամբ առաջի Հօրն, զի՞նչ լինիցի. ձեր յիշողութեամբդ եւ նա զմտաւ ածէ զանմոռացն յինքենէ զյիշատակ մահուն, եւ առաքէ զաստուածեղէն զօրութիւն ներգործութեան Հոգւոյն. եւ զարիւնն եւ զմարմինն՝ զոր տայք դուք նմին, հոգիացուցեալ՝ Աստուած կատարէ, առ որ զմեձեցեալսդ աստուածեղէն զօրութեամբն մաքրէ , եւ սրբեալ կենդանացուցանէ. ըստ այնմ. «Որ ոչ ուտէ զմարմին իմ եւ ըմպէ զարիւն իմ, ոչ ունի կեանս յանձին. իսկ որ ուտէ եւ ըմպէ, նա յիս բնակեսցէ եւ ես ՚ի նմա ». քանզի ես կենդանի եմ վասն Հօր, եւ որ ուտէ զիս՝ եւ նա կեցցէ վասն իմ. այսինքն, ես կենդանի եմ վասն աստուածախառն մարմնոյս. իսկ որ հաղորդի ինձ, ՚ի վերայ նորա իմս մահու շնորհն սփռի, ըստ որում գրեաց աւետարանիչն. «Արիւնն Յիսուսի սրբեսցէ զմեզ յամենայն մեղաց»։
       Արդ՝ որպէս ունի խորհրդական աւանդութիւնս մեր, ոչ էպատարագս Քրիստոսի՝ նորին որ է իսկական էութեան նորա. մահ. այլ զի նա մի անգամ մեռաւ, եւ իւրով արեամբն եմուտ ՚ի սրբութիւն սրբութեանցն ՚ի ներքին կողմն վարագուրին, զօրացաւ այն մի մահն զյաւիտենից փրկութիւն գտանել մարդկան, որպէս ասաց Պօղոս։
       Եւ փրկութիւնն ո՞րպէս. զի միշտ դնելով զսա՝ որպէս ասացաւ, առաջի Աստուծոյ մահուն նորա յիշատակ եւ պատմաբանութիւն, աղօթիւքն իջուցանէ ՚ի վերայ նուիրացն զՀոգին. եւ եդեալ հացն՝ Աստուծոյ մարմին, սրբէ զխիղճն մտաց մերձեցելոյս ՚ի մեռելոտի գործոց անտի։
       Եւ դու տես զճշգրտութիւն իմաստիցս ՚ի Պօղոսէ ասացեալ. «Արիւնն Քրիստոսի, ասէ, որ ՚ի ձեռն Հոգւոյն յաւիտենականի ». այսինքն թէ յայսմ յաւիտեանս Հոգւոյն շնորհ որ տուաւ մեզ վերակացու, կատարէ զսոյնս Քրիստոս եւ արիւն Քրիստոսի. եւ առնէ զանարատս պատարագ՝ խղճի մտաց մերոց անդեղայ։ Ո՜վ մեծ եւ անբաւս շնորհաց, առ որ տկարանայ բան իմաստիցս ձգտել, եւ ՚ի գոհութիւնն երկրպագութեամբ լինի ապաստան . քանզի որպէս ասացաւ, դնելով զսուրբ նշանակսն ՚ի վերայ աստուածընկալ սեղանոյն եւ յիշատակաւ մահու տեառն զկամս Հօրն թախանձեալ՝ կատարեալ Աստուած եւ մարմին Աստուծոյ ընդունիմք զնոյնն Հոգւովն՝ միջնորդ խաղաղութեան յերկինս եւ յերկրի։ Քանզի աստուածութեամբն երկնաւոր՝ մարմնովն երկրաւոր, յարախառնիմք անդամքս մարմնոյն ընդ գլուխն մեր եւ Աստուած ընդ Քրիստոս. եւ ապա որպէս անբան ոչխարացն արիւնն ըստ հնոյ ուխտին փոխանակ մատուցանողացն հեղոյր զնոսա ըստ մարմնոցն սրբէր, այսպէս եւ բանաւոր գառինս արիւն մատուցեալ եւ հեղեալ փոխանակ մեր, ոչ միայն զմարմին , այլ եւ զխիղճ մտաց պատարագողացս մաքրէ, եւ զմերձեցելոցն սրբէ, եւ յեկեղեցիս Աստուած յամենեսին եղեալ՝ զամենեսին կատարէ, եւ զչարախօս թշնամին ամօթով ընթադրէ. զի եթէ յիւր որդին ոչ խնայէ Աստուած՝ որ զմեզ արդարացուցանէ, զիա՞րդ ոչ նովաւ հանդերձ զամենայն ինչ մարդկայինս բնութեան շնորհեսցէ։
       Բայց տես եւ այլ խորհրդոյ զօրութիւն յառաջիկայ շնորհիս քննութիւն. մանզի ասաց առաքեալ, «Որ մեռանին՝ արդարացեալ է ՚ի մեղաց, զի զպատիժ պարտուցն հատոյց ». եւ մեք զի նիշտ մեղանչականք ըստ տկար բնութեանս՝ հարկ է եւ միշտ մեռանել. եդ հովիւն քաջ զանձն իւր ՚ի վերայ հօտիս, եւ փոխանակ մեր մեռանի հանապազ. քանզի ըստ որում ասացաւ՝ եւ դեռ եւս մեռանի. զի որքան այս օր՝ յաւիտենիս այսորիկ առաջի կայ, եւ մարդիկ նորոգ յաշխարհ ծնանին, մահ նորա չէ կատարեալ, քանզի գլուխ է մեր, եւ մեք անդամք նորա ՚ի մարմինոյ նորա եւ յոսկերաց նորա որ է եկեղեցի։ Արդ որքան անդամոցս մահ չէ սահմանեալ, եւ ոչ գլխոյն. եւ որքան կարօտիմք մեք ըստ մեղացն մեռանել եւ արդարանալ ՚ի նմանէ, նա դեռ եւս փոխանակ մեր դնէ զանձն ՚ի մահ առաջի Հօր ՚ի վերայ սրբոյ սեղանոյն, եւ մեք կցորդ լինիմք մահուն՝ հաղորդութեան խառմամբ. եւ մեռեալ՝ զօրութեամբ կամաց՝ արդարանամք ՚ի մեռելոտի գործոցն՝ որով խղճի մտացս չարչարի։
       Այլ զի նուրբ է խորհրդոյս զօրութիւն, թէրեւս կարասցուք յարացուցիւ զսոյն ստուգել։ Զոր օրինակ արեգակնդ որ յերկինս՝ յառաջին արարչութեանն ստեղծաւ, բայց միշտ նոյն է լուսաւորիչ, եւ ոչ ոք ասէ ՚ի վերջին ժամանակս աղօտացեալ զզօրութիւն ճառագայթիցն կամ նուազեալ. բայց հայեցողքս եւ ընդունողքս լուսոյն ոչ եմք նոյն, որք ՚ի մարմին աչաց զնոյն պարփակեմք. եւ ոչ ոք ասէ, այլ արեգակն յերեկեանն յայս օրէ որիշ է, այլ ուխք ընթացից ժամանակին են այլ եւ այլ, եւ ոչ նա՝ որով նոքա սահմանին. այսպէս ինձ իմա եւ զմահն Քրիստոսի. իմանալի արեգական եւ լուսաւորիչ մարկային բնութեանս եղեալ յիւրում ժամանակին, բայց ոչ եթէ յայնժամ եղեւ եւ այսօր աղօտացաւ զօրութիւն նորա. այլ զոր արեգակն անաղօտ է առ վեջրինս որպէս յառաջինսն, այսպէս եւ մահն Քրիստոսի անաղօտ կենդանացուցիչ եւ լուսաւորիչ է միշտ ծներոց յաշխարհի՝ ըստ որում առաջնոցն, եւ ոչ հնացաւ. թէպէտ եւ այլ եւ այլ են իւրաքանչիւր ժամանակի մարդիկ որ ՚ի նմանէ վայելեն, սակայն նա նոյն է եւ անաղօտ եւ կենդանարար. եւ զոր օրինակ նա ծածկի ընդ երկրաւ, եւ դարձեալ նոյն լոյսն ծագէ օր ըստ օրէ, եւ զխաւարն հատանէ, եւ զհայեցողսն լուսաւորէ, եւ այսպէս եւ սա ծածկի յիմանալի աչաց մերոց, մինչեւ չեւ է բաշխեալ. իսկ յորժամ պատարագի, նոյն Քրիստոսն՝ որ երէկ եւ այսօր, նոյն եւ յաւիտեանս զիմանալի աչս հոգւոց հաւատով հայեցողացն եւ մերձելոցն լուսաւորէ, եւ զխաւար մեղացն ՚ի նոցանէ փարատէ։
       Այսքան յարմարումն ապացուցիս զօրեաց. իսկ ՚ի սա հասանէ միայն հաւատ եւ տռփումն, եւ ոչ եթէ յօդուած բանի կամ օրինակաց. զի «Հոգի է, ասէ, Աստուած ». մերձենան ՚ի նա հոգիացեալքն՝ եւ ոչ պիտառութիւնք զգալեացս հայելեաց. այլ զի թանձրացաք մտօք՝ եւ ՚ի զբաղմանց աշխարհիս թակարդեալ, հարկաւորիմք երեւելօք զաներեւոյթսն իմաստասիրել։ Արդ այս երեւելի արեգականս լոյս առաջի կայ՝ ՚ի վայելումն պայծառ աչաց՝ որք կարեն զլոյս նորա սրբապէս տանել. իսկ եթէ ումեք ախտացեալ է հայեցողութիւնն, պատրուակաւ եւ աղօտաբար զլոյսն ձգէ, զի մի՛ յառաւելութենէ լուսոյն վշտասցի։ Նա դարձեալ՝ եւ ոչ ոք ՚ի խաւար արգանդի մօրն գոլով՝ մնին տեսող կարող է լինել, մինչեւ պատշաճ ժամանակաւ ծնցի. այսպէս տարացոյց տայ մեզ սուրբն Դիոնեսիոս, զերախայսն կարծել յարգանդ մօրս եկեղեցւոյ, դեռ եւս ՚ի ստեղծումն եւ ՚ի կենդանութիւն հաւատոց եւ տկար եւ անզգայ ելով ՚ի տղայութիւն հաւատոց եւ տկար եւ անզգայ ելով ՚ի տղայութեան. ծասն այսորիկ անօգուտ է՝ մինչ չեւ վերստին ծննդեամբն ածեալ եմք զնոսին ՚ի լոյս՝ յիմանալի արեգակն հայել. որպէս եւ մանուկն, թէ յանպատշաճ ժամանակն ծնցի՝ ոչ կենդանի, այլ վիժած անուանի. զորոց զօգուտն խորհելով սարկաւագն՝ ՚ի խորհրդականն ժամու հրամայէ նոցա զարտաքս գնալն. նոյնպէս եւ այնոցիկ որք զաչս մտացն ախտիւ մեղացն հիւանդացուցին, եւ անզեղջ կամօք ՚ի նոյն հեշտացան, անմարթ է ախտաւոր մտօք յանախտ լոյսս հայել. որոց բարեկարգութիւն եկեղեցւոյս քող արկանէ զանջրպետութիւնն, զի մի՛ յառաւելութենէ լուսոյն յաղթահարեալ՝ եւս խաւարեսցի. ապա թէ ոք մաքուր ունի զհայեցուածսն, եւ հեղգ եւ դանդաղ մտօք ՚ի նմանէ վերջանայ, ինքն կամաւ ձգէ զանձն ՚ի խորխորատ խաւարի, եւ զրկէ ՚ի լուսոյս քաղցրութենէ. եւ նիւթ ունի դանդաղութեանն զանհաւատութիւն, թէպէտ եւ անզգայեացեալ ոչ ճանաչէ. զի թէ հաւատայր զսոյն լոյս գերազանց գոլ քան զգալիս, որպէս եւ է տիրապէս, ե՞րբ ողջոյն հրաժարման տայր սմա եւ արտաքս կամաւ գնայր ՚ի տաճարէս ընդ այնոսիկ որք ելինն ակամայ. բայց զի ոչ հաւատայ եւ տգէտ է խորհրդոյս զօրութեան, ահա այսուիկ յայտ է։ Եւ ո՞յք են սոքա, եթէ ոչ նուիրիչք խորհրդոյս, քահանայք որք այսօր պատարագեն, եւ վաղիւն ՚ի կարգ երախայիցն զանձինս դասեն. եւ երանի ^ թէ յայնժամ միայն, յորժամ զհրամանն միայն առնուին նոքա յելանել. այլ եւ բնաւ իսկ ոչ մտանեն յեկեղեցիս այսօր, որք յերէկ յիշխանական յաթոռն էին բազմեալ ՚ի բարձրութեան բեմին։ Եւ թէ ուստի՞ գտին զայսքան խուսափելս ՚ի սմանէ, ՚ի գրոց ոչ կարեն ցուցանել. զի գիրք ըստ որում բազում անգամ ցուցաք, ոչ միշտ արգելու զեկեղեցիս անարժանիցն՝ ըստ թիւրն կարծեաց, այլ ունելով զնոսա ՚ի ներս՝ միայն ՚ի խորհրդականն ժամու արտաքս առաքէ։
       Զի՞նչ ասասցուք եւ զայնցանէ, որք ոչ միայն յեկեղեցւոյս, այլ եւ ՚ի հաղորդութենէ խորհրդոյս զամ մի ողջոյն եւ զեւս բազումս հրաժարեն . ըչ միայն որք ընդ կեանս աշխարհիս շաղախին, այլ եւ նոքին՝ որք զձեւ մեռելութեան Քրիստոսի զգեցողք՝ կրօնաւորք եւ քահանայք։ Եւ ողբոց արժանի այս, զի յանցանելով ոչ որպէս զյանցաւորս ամաչեմք, այլ եւ պանծամք եւ պարծիմք ՚ի հրաժարելն։ Վասն զի մեծ եւ աստուածեղէն է այս խորհրդոյս, եւ ես ոչ կարեմ սմին պատրաստել։ Ով մարդ՝ եւ դո՞ւ գիտես տիրապէս զԱստուծոյ մեծութիւնն, եթէ ինքն Աստուած։ Արդ ինքն կոչեաց զքեզ կցորդ իւրոց խորհրդոցն, եւ դու կամաւ հրաժարիս. ո՞չ եւ զառ Մովսէս սաստն լուար, եւ այն զի երկիւղած էր այրն. եւ մերս բազում անգամ ոչ երկիւղն, այլ հեղգութիւնն եւ անհաւատութիւնն՝ այսորիկ բարբառոյ արմատ, որպէս գիտեմք իւրքանչիւր ոք՝ ՚ի խղճի մտաց անաչառ եղեալ դատաւոր։ Սակայն պարտ է ապա զուղիղն խոստովանել. ոչ եթէ բարիոք երկեղն հրաժարացուցանէ, այլ զի յոյսն եւ հաւատն եւ սէրն որ առ Քրիստոս՝ գնաց յամենեցուն մեր մտաց. եւ ոչ ամենեւին հոգամք խուզել եւ քննել զտնօրէնութեան նորա մատակարարութիւն, թէ ո՞յր աղագաւ եղեւ առ մարդիկ. այլ պարզամիտք, անյոյսք եւ անիմաստք, որպէս ՚ի չար գործսն, նոյնպէս եւ ՚ի բարին։ Ա՛յլ ազգք թէպէտ եւ յանցանեն, զկայծակն յուսոյ եւ հաւատոցն՝ որպէս կարծեմ, ոչ շիջուցանեն։ Բայց մեք ՚ի ծառայական երկիւղ եւ ՚ի խոտորնակ կարծիս վարանեցաք միայն. ոչ բնաւ կամեցեալ զակն ոգւոց ՚ի սոցանէ բարձրացուցանել, այլ զարիւնն Յիսուսի, որոյ վկայքն աղաղակեն, թէ «Սրբէ զմեզ յամենայն մեղաց », եւ ինքն ձայնէ, թէ «Որ ոչն ուտէ զմարմին իմ եւ ըմպէ զարիւն իմ », մեռեալ մտօք՝ ՚ի մեռելոցն պէտս միայն կատարեմք, եւ ընդ նոսին թաղեմք զկեանքն, որք ոչ ուտել զնա կարեն եւ ոչ ըմպել. իսկ զանձինս դատարկ եւ անշահ ՚ի շնորհէն վարկանիմք։ Ո՜վ ողբոց արժանի կարծեացս, ո՜վ սոդոմայական գինւոյս արբեցութեան, որով այսչափ ժամանակս թմբրեցաք։ Եկ Եսայիաս եւ ծանո՛ մեզ զախտիս այսորիկ չարիս։ Ասէ Եսայի. «Ո՜վ է խուլն, եթէ ոչ ժողովուրդն իմ. եւ ո՞վ է կոյրն, եթէ ոչ որ տիրեն նոցա »։ Արդար եւ ճշմարտութիւնն, եւ որք ուսանել կարօտին՝ զականջս իբրեւ իժի եւ քարբի առ նոյն խցին։ Վա՜յ մեզ զի վազեցաք զԱստուծով, որպէս ասաց ուրեմն Ովսէէ. եւ եղո՜ւկ զի ամպարշտեցաք ՚ի փրկչին, եւ բամբասեցաք զնա սուտ. զի զոր նա մեզ կենաց գրաւական ետ, իբրեւ զոչինչ պիտանացու ՚ի մեռեալս ձգեցաք, իբր թէ չես կենդանեացս օգուտ։ Ահաւասիկ ճշմարիտ բամբասանք Աստուծոյ սուտ. առ որ ասէ սոյն մարգարէ. «Վասն այսորիկ հնձեցի զմարգարէսն ձեր, եւ կոտորեցի զնոսա բանիւ բերանոյ իմոյ, զի իրաւունք քո իբրեւ զլոյս ծագեցան, եւ դու զաչս քո կափուցեր. ասէ, անցեր իբրեւ զաղաւնի մի միամիտ սրտաթափ, որոյ ոչ իցէ սիրտ. թագուցին քահանայք զճանապարհս գիտութեան. վասն այսորիկ ասէ եղեւ ժողովուրդ իմ իբրեւ զքահանայ հակառոկող։ Բայց դու քահանայ, զի մերժեցեր զգիտութիւն՝ մերժեցից եւ ես զքեզ, զի մի՛ քահանայասցիս ինձ. եւ զի մոռացար զօրէնս Աստուծոյ քո, մոռացայց եւ ես զորդիս քո. եւ եղիցիս քահանայդ իբրեւ զժողովուրդն յիմարեալ »։ Ըստ ախտի մերում չարի՝ ընկալաք ՚ի քէն, աստուածային մարգարէ, զյանդիմանութիւն. վասն այսորիկ եւ զամօթի հարեալ՝ կափուցեալ զշրթունս՝ ոչ կարեմք խօսել։ Եկեսցէ եւ այլ ոք ՚ի համապատիւ քոց մարգարէիցն՝ սաստել եւ նոցա յիմարութեանն։ Խօսի եւ աստուածայինն Մաղաքիաս զայս ինչ առ ժողովուրդն. «Իցէ՞ թէ խաբիցէ մարդ զԱստուած, զի դուք խաբեցիք զիս. եւ ասցէք, զի դուք խաբեցիք զիս. եւ ասցէք, ի՞ւ խաբեցաք զքեզ. զի տասանորդք եւ պտուղք առ ձեզ են, եւ չարկանելով չարկանէք , եւ խաբէք զիս. եւ տարին կատարեցաւ, եւ զարդիւնս ամենայն ՚ի շտեմարանս ձեր ժողովէք։ Արդ դարձարուք այդուիկ, ասէ տէր ամենակալ ». ահաւասիկ որ ունիցի ականջս լսելոյ լուիցէ. զի իւր համարի Աստուած զխաբէութիւն անպտղութեան ժողովրդոցդ, յայտ է թէ զպտուղն. իսկ դուք դրժեցիք ճշմարտութեանն. զտալն՝ մեզ համարիք, եւ զփոխն ռժդութեամբ պահանջէք. եւ կամ ամենեւին զձեռս ՚ի պտղաբր լինելոյ Աստուծոյ կորացուտայք Աստուծոյ, որք տասանորդելոյն էք պարտական։ Անհաւատութեամբ խարխափէք. զՔրիստոս առանց հաւատոց ոսկւով միայն կամիք գնել. ո՞չ գիտէք, թէ նա սիրով գնի, եւ ոչ արծաթով. սիրոյն լիցի պտուղ պատարագդ. ապա թէ ոչ՝ ոչ ինչ օգտիս ՚ի ÿջամբելն զինչսդ աղքատաց. ապա թէ սէր ունիս, եւ նովաւ շարժեցար օժտաբեր լինել Աստուծոյ, համարս տուրեւառից՝ ՚ի սիրելոյն ո՞յր աղագաւ պահանջես. միթէ ո՞չ գիտես զնա հարուստ, միթէ տկարանա՞յ առ փոխարէնն. արդեօք տկարացա՞ւ զծածուկս սրտի քո գիտել, եւ յինէն կարօտանայ ուսանել, թէ այն անուն զայս ինչ ետ քեզ ՚ի ձեռն իմ։ Յիմար մտաց այս կարծիք. զամենատես գիտութիւնն Աստուծոյ տկարացուցանել։ Այլ աղօթից ասես կարօտել. բարւոք. եւ համար իմոցն աղօթից ո՞յր աղագաւ խնդրես. ո՞չ գիտես՝ թէ հարկաւորապէս յայս գործ որոշեցայ՝ միշտ անդադաղ առ Աստուած վասն քո խօսել՝ ՚ի գիշերի եւ ՚ի տուընջեան կանխելս առաջի նորա՝ քո է բարեխօսութիւն. ընդէ՞ր ոչ ամաչես այսքան աշխատութեանս զփոքրդ փոխարէն ՚ի համար արկանել։ Ապա թէ կամիս զաղօթըս պատարագին գնել, պահանջեմ եւ ես զայլ ժամանակսն՝ յորս առանց գնոց՝ ՚ի վերայ քո թախանձիմ՝ ահա հակառակութիւն սատանայական։
       Մի՛, եղբարք, զայս զմտաւ ածէք. տուք զԱստծոյն՝ որ ետ ձեզ ձրի՝ ձրի Աստուծոյ, եւ առէք եւ զնորայն ձրի. եւ մի՛ զմեզ վասն մարմնական պիտոյից ընդ աստուածավաճառութեամբ ձգէք. մի է զԱստուած վաճառել, եւ զձիրս շնորհաց նորա։ Համար տուրեւառիցն՝ կրպակաւորացն է գործ. յեկեղեցիս՝ որպէս ՚ի կրպականոց, մի՛ հարկաւորէք զմեզ փայտ համարոյ կախել, եւ զշնորհ ողորմութեան Քրիսոտոսի ՚ի թիւ արկանել։
       Խարսափեցէք գոնէ անագան. զի ոչ է առ մարդ մեղանչելս մեր, այլ առ Աստուած. Հեղի՝ որդւոցն խրատով լիցի մեզ վարդապէտ. եթէ մարդ մարդոյ յանցանէ, առ Աստուած մաղթեն եւ թողու. իսկ որ առ Աստուած մեղանչէ, ո՞վ աղօթեսցէ վասն նորա. չիք այլ որպէս զայս առ Աստուած յանցանք, զշնորհ նորա ՚ի թիւ արկանել. եւ առաւել վասն այնորիկ՝ զի ՚ի յանցանելս ոչ գիտեմք զմեզ յանցաւորք։ Զանկիւնս եկեղեցւոյս սեղանովք ՚ի պէտս այսորիկ լցաք, եւ ոչ դատեմք զանձինս ագահս. արծաթասէրն ագահ է համարեալ, եւ ՚ի պէտս արծաթոյ պատարագողն՝ ո՞չ դատի մեղանչական։ Կոստանդնուպօլիս մեծ եկեղեցին մի սեղանովն բաւականացաւ, եւ Անւոյ կաթողիկէն, եւ Երուսղեմի սուրբ Սիոնն, եւ Անտիոքայ սուրբ Պետրոսն, եւ Տարսոնի սուրբ Սոփին. եւ բազմապատիկ սպասաւորքն թէրեւս արժանի վարկանին արժանապէս զայն պաշտել. եւ ՚ի վաներս քան զթիւ բնակողացն զսեղանսն բազմացուցաք, եւ բարեպաշտութիւն զնոյն համարիմք. որքան ծակոտեալ կրպականոցքն բազմանան, փառս շինութեան դնեմք. եւ ոչ ոք է՝ որ իմանայ, եւ ոչ՝ որ զմտաւ ածէ. «Ամենեքեան խոտորեցաք ՚ի միասին եւ անպիտանացաք»։
       Քննելս զսոյն՝ յանդգնութիւն կարծի, եւ խոտելն՝ նորաձեւութիւն. եւ որք հնոցն աշակերտք զանձինս դնեմք, ՚ի նոցա շաւղացն որպէս երկինք յերկրէ հեռի ընթանամք. ոչ խորհիմք, թէ միոյ Քրիստոսի մի սեղան բաւական է, եւ բազմապատիկ պաշտօնեայք նմին սակաւք. եւ եկեղեցիք բազումք՝ վասն աստուածասիրութեան մարդկան շինեցան, եւ ոչ ՚ի պէտս համարոց. ըրպէս զի ՚ի մի եկեղեցին բազումքն հաղորդեսցին, եւ ոչ թէ միութիւնն պառակտեալ՝ ՚ի յորջս ծակուց թագիցեն։
       Հաղորդութիւն անուանեմք զայս խորհուրդ, ոչ գիտեմք՝ թէ հակառակ անուանն ընթացք մեր լինին. զի որ մինչեւ ցայնվայր միաւորք էաք եւ հաղորդք իրեաց, յայնժամ քակտեալ բաժանիմք եւ յայլ եւ այլ տեղիս պառակտիմք։ Եւ զի՞նչ այլ ունիմք այսմ պատճառ ասել, եթէ ոչ զախտ համարոցն, որք զմիանձնութիւն աղօթակցացս անզօր թուեն, եւ զբաժանելն զօրաւոր։ Վ՜այ թշուառութեան իմոյ. եւ ու՞ր կատարի Պօղոսի ասելն, «Միաբանութեան ՚ի մի բերան փառաւորեցէք զԱստուա. ու՞ր եւ տեառն նորա, «Ուր երկու եւ երեք ՚ի ձէնջ միաբանիցին՝ զամենայն որ զի՛նչ եւ խնդրեսցեն՝ եղիցի նոցա »։ Ուստի՞ գտաւ ամուր այս հիման քակտիչ կրօնքս. էր՞ վասն ընկղմեցաւ օրէնք հոգւոյն կենաց՝ յօրէնս մեղացն եւ մահու։ Ո՞ ուսոյց զմիաբանութիւն քակտել յաստուածազանիցն. չկայ ոք եւ ոչ երեւի . զօրէնս միայն պինդ ունիմք, զորոյ սահմանիչսն ոչ բնաւ ճանաչեմք. բայց մի՛, եղբարք, եւ այլ եւս, բաւական է ընդ խաբս մոլորութիւն. կացուք անագան ուրեմն տեղի ճշմարտութեան յանձինս. խտասցուք մի՛ միայն զաղաւնոյ պարզութիւն յանձինս , այլ եւ զօձի իմաստութիւն. քննութեամբ հաւանեսցուք օրինացն, եւ մի՛ յիմարութեամբ. զպտուղն տեսցուք զծառին, արդեօք տատա՞սկ իցէ թէ խաղող, եւ ապա արմատոյն հաւատասցուք. մինչեւ ցայժմ տատասկովք խոցոտիմք, թէպէտ եւ ոչ զգամք։ Ե՛թէ քննեմք , ապա զասացելոցս զօրութիւն ճանաչեմք. որոց տացէ Քրիստոսն Աստուծոյ՝ իմաստ ասացելոցս եւ գիտութիւն քան զթշնամիսն առաւել, եւ քան զամենայն ճանապարհաց չարաց զոտս արգելուլ, զբանս նորին զճշմարիտս պահել, եւ ՚ի քիմս մտաց զսոյն քաղցրացուցանել, եւ իմացեալ զթիւր շաւիղսն՝ ատել, եւ ճրագ զլոյսն ունելով՝ ՚ի յաւիտենական կեանսն լուսաւոր շաւղօք ժամանել՝ շնրհօք Հոգւոյն Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս։