Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

ՔՐԻՍՏՈՍ խնդրեաց վասն առաքելոցն, «Հայր կամիմ, զի ուր եսն իցեմ, եւ սոքա ընդ իս իցեն, զի տեսցեն զփառսն իմ ». եւ Պօղոս վկայէ նմին. «Ելանել եւ ընդ Քրիստոսի լինել լաւ համարիմ »։ Յովհաննէս աղօթէր, «Ի գալս իմում առ քեզ, տէր Յիսուս, աջակողմեանքն կացցեն, եւ ձախակողմանքն ամաչեսցեն ». եւ տուր զճանապարհս իմ առ քեզ անբռնադատ վճարել, առնուլ զայն՝ զոր խքոստացար սիրելեաց քոց։ Այսոքիւք եւ այլ բազմօք խորհրդական բանիւք ՚ի գրոց ուսանիմք, զի սուրբք որ ընդ հետ շաւղաց Քրիստոսի գնացին, յորժամ ելանեն ՚ի մարմնոյս՝ հոգիքն առ Աստուած գնան, որ ետ զնա։ Աւելորդ վարկանիմ ասել եւ զտեսիլ կրօնաւորացն յերկուց լերանցն զհոգի սրբոյն Ներսէսի, որ բարձրանայր հրեշտակաց բանակօք, եւ զԱնտոնի, զՊօղոսի , եւ զԱմոնի, նա եւ զիւր իսկ, ըստ որում գրէ մեծն Աթանաս՝թէ եհաս հոգւով միանգամ եւ երկիցս մինչեւ յօդդ տեսեալ զներգործութիւն սատանայի մինչեւ ցայն կէտ ժպրհեալ այժմ, եւ այնուհետեւ նահանջեալ, որովք հաստատեմք զառաքելոյ ասել՝ ըստ իշխանի իշխանիութեան օդոյս այսր։ Արդ այս խորհուրդ չարութեան նորա՝ մարտ որ յօդդ, գիտել էր սրբոցն. վասն այսորիկ յանձն արարին մեզ՝ յետ մահու խորհրդական աղօթիւք յերծանելոյն կցորդել։ Զայս եւ պէր ուսոյց յաւետարանին. «Գայ իշխան աշխարհիս այսորիկ, եւ յիս ինչ ոչ գտանէ. այլ զի ծանիցէ աշխարհ թէ սիրեմ զՀայր, եւ որպէս ետ ինձ պատուէր՝ այնպէս առնեմ ». այսինքն ես ոչ թէ ըստ դատակնքի մեղացն Ադամայ մեռանիմ, քանզի մեղք ինձ բնաւ տիրեաց. այլ Հօր հնազանդիմ մահու չափ , եւ որպէս ետ ինձ պատուէր՝ այնպէս առնեմ. զի փոխանակ ամենայն աշխարհի փրկութեան մեռանիմ անմեղս, եւ զայս ծանիցէ աշխարհի յետ այս սակաւ ժամուց՝ յորժամ արձակեմ զհոգիս առ Հայր. եւ գայ իշխան նորա չար բանսարկուն ընդ առաջ, եւ յիս յիւրայոցըն ոչ ինչ գտանէ։ Այսու խորհրդապէս ուսանիմք թէ ՚ի կարծիս էր սատանայ Աստուծոյ մարդեղութեանն եւ անմեղութեանն, տեսեալ զնա մարմնով եւ բնաւորական կրիւք նորա վարեալ, եւ զանհաս էութիւնն պատրուակեալ։ Ապա յորժամ արձակեաց տէրն զհոգին որպէս եցոյցն կանխաւ , եկն ընդ առաջ՝ որպէս սովոր էր ամենայն հոգւոց, թէրեւս գտցէ ինչ յիւրոց ներգործութենէն, եւ ոչ ՚ի բնաւորական կրից, եւ մերկացուցեալ եհան ՚ի նմանէ Քրիստոս զիշխանութիւնն՝ որ ունէր ՚ի վերայ հոգւոցն, եւ չարչարէր զմեղուցեալսն, որպէս գրէ առաքեալ. այս է զիշխանութիւնն՝ որ ունէր ՚ի վերայ հոգւոցն, եւ չարչարէր զմեղուցեալսն, որպէս զմեծատունն եւ պահէր ՚ի ներքոյ դատակնքին Ադամայ զարդարսն, որպէս զԱբրահամ. եբարձ զայս իշխանութիւնս ՚ի նմանէ, եւ արդարութեամբն իւրով մի մարդն Յիսուս Քրիստոս ա՛ռ յինքն իշխանութիւն ՚ի Հօրէ յերկինս եւ յերկրի, ըստ որում ասացաւ առաքելոցն, «Տուաւ ինձ իշխանութիւն յերկինս եւ յերկրի ». զիշխան աշխարհիս դատապարտեալ, եւ զհոգիսն ՚ի դժոխոցն վերածեալ, ըստ որում գրեացն Պետրոս. եւ առեալ զնոսա որ ցանկային տեսանել զօր նորա՝ ուրախացոյց, եւ ընդ ինքեան բարձրացոյց։
       Իսկ զպարտականսն դատաստանի՝ որպէս զՍոդոմայեցիսն, եթող ազատ ՚ի չարչարանացն մինչեւ ՚ի միւսանգամ իւր գալուստ, ըստ որում ասաց յաւետարանին. «Եկեսցէ ժամանակ՝ յորում ամենեքեան որ ՚ի գերեզմանս կայցեն՝ լուիցեն ձայնի իմում, եւ եկեսցեն արտաքս. որոց բարիս գործեալ է՝ ՚ի յարութիւն կենաց, եւ որոց չար արարեալ՝ ՚ի յարութիւն դատաստանաց. եւ որ հաւատայ յիս, ՚ի դատաստան ո՛չ մտանեն ՚ի դատաստան, այլ մանաւանդ եւ զայլս դատին ինքեանք. արդ եւս յամօթ արարեալ զսատանայ անբասիր կրօնաւորութեամբքն։ Նոյնպէս եւ ամբարիշտք մեծամեղք՝ որ լցեալ է չափ պարտեաց նոցա, չէ ինչ պիտոյ թէ ՚ի դատաստան մտանիցեն. այլ իբրեւ յառնեն, իսկ եւ իսկ դառնան ՚ի դժոխս. ըստ այնմ, զոր Դաւիթն ասաց, «Դարձցին մեղաւորք անդրէն ՚ի դժոխս, եւ ամենայն հեթանոսք որք մոռացան զԱստուած »։ Եւ Եսայի ասէ. «Ամենայն հեթանոսք իբրեւ զկաթիլ մի ՚ի դուլէ են, եւ իբրեւ զմէտ մի ՚ի կշռոց համարեցան, եւ կղզիք ամենայն իբրեւ զառաւօտս մերժեցան, եւ ամենայն իբրեւ զառաւօտս մերժեցան, եւ ամենայն հեթանոսք իբրեւ զոչինչ են եւ յոչինչ համարեցան ». զի ամենայն հեթանոսք որ ոչ գիտեն զԱստուած եւ ոչ ունէին յոյս յարութեան կամ ՚ի պէտս նորին ուշ բարեգործութեան, իբրեւ զոչինչ համարեալ են նմա, եւ ոչ մտանեն ՚ի դատաստան նորա, այլ իբրեւ յառնեն, իսկ եւ իսկ դառնան ՚ի դժոխս. եւ այլ աշխարհս որք կոչին մեղաւորք, նոքա մտանեն ՚ի դատաստան։ Եւ դատաստանն զի՞նչ այլ, եթէ ոչ յարդար դատաւորէն խնդիր իրաւանց ընդ մեզ եւ ընդ մախացող թշնամին սատանայ. քանզի որ մեղաւորքս եմք, եւ սակս նորին ՚ի խաւարային իշխանութեանցն որ ՚ի ներքոյ երկնից ըմբռնեցաք յետ մատու, եւ նա կարծէ թէ թողեալ ներողութեանն Աստուծոյ, իբր զի ընդ իւր պատիժիցն, յորժամ գայ Քրիստոս եւ յարուցեալ ՚ի մեռելոց մտանեմք առաջի նորա ՚ի դատաստան, նա որոյ գիտութիւնն սքանչելապէս զօրացաւ յիս, մինչ զի ոչ հանդարտեմ, անհաս իմաստութեամբն քննեալ որոշէ մինչեւ ցորոշումն շնչոյ եւ ոգւոյ , զոր առ ՚ի յինէն գործք, եւ զորս ՚ի չարէն արկածք, եւ առ մեղս ծածուկ խայթուածովքն սատարութիւն. եւ յայնժամ ապա տիրապէս դատապարտէ զիշխան աշխարտիս այսորիկ, որ այժմ այնու յուսովն դատապարտեցաւ։ Առ այս եւ Հայր ոչ դատի զոք, այլ զամենայն դատաստան ետ Որդւոյ իւրում. որպէս զի որ չարչարեցաւն եւ փորձ էառ թշնամւոյն, անմեղ փորձելոցս եւ վտանգելոց լիցի օգնական։ Յորում աւուր գայ կատարի ՚ի վերայ մարդկան հրամայեալն, «Տուք ողորմութիւն, եւ ահա ամենայն ինչ ձեր սուրբ է ». քանզի ասէ, եկայք օրհնեալք Հօր իմոյ, որ զքաղցեալսն կերակրեցէք, եւ զծարաւիս արբուցէք, զիւանդս տեսէք, եւ զօտարս ժողովեցէք։ Արդ զի՞նչ պարտէ առ այս խորհրդաբար իմանալ, կամ ու՞ր խնդրել զդասս առաքելոցն, որք ոչ ստացան անձանց կերակուր, եւ ոչ զայս կերակրեցին. կամ զվկայսն՝ որք ծարաւեցան միայն, եւ ոչ այլոց արբուցին. կամ զճգնաւոր հարսն՝ որք մերկացան յաշխարհէ, եւ ոչ զայլս զգեցուցին։ Քանզի այս կոչումն՝ միայն ողորմածացն է, եւ ոչ նոցա. յայտ է թէ հաւատացեալ նոքա՝ այնչափ ՚ի մարտին քաջացան, մինչ զի ոչ մտանել ՚ի դատաստան, որպես ասաց տէրն. «Ի դատաստան ոչ մտանէ, այլ փոխեցաւ ՚ի մահուանէ ՚ի կեանս »։ Եւ ժամանեալք յօդդ՝ սպառազինութբն Աստուծոյ ՚ի վերոյ քան զնոսա՝ ուր սահմանեաց Աստուած վայելեն ՚ի սեր նորա եւ ՚ի գիտութիւն մինչեւ ՚ի յարութիւն. եւ յանժամ լինի յարութիւն նոցա միայն կենաց, եւ ոչ դատաստանաց. իսկ որոց չար արարեալ իցէ խառն ընդ բարիսն եւ յերկուցն միջի, է յարութի նոցա դատաստանաց, եւ ՚ի կեանս թէ զորս վիճակէ յայնպիսեջցն արդար դատաւորն կամ՝ ՚ի տանջանս, ինքն միայն գիտէ։ Ուսոյց եւ մեզ փոքր ինչ զկամս իւր, այսինքն ստանալ բարեկամս ՚ի մամոնայէ անիրաւութե մարտակիցս ՚ի դատաստանին զդասս կարօտելոց։ Օ այս գիտելով սուրբքն՝ սահմանեցին ոմանց տալ զողորմութիւնն կենօք եւ յետ մահու, եւ ոմանց մաղթել անյապաղ վասն ողորմածացն Աստուծոյ, առ ՚ի սրբել զպատարագ նոցա, եւ ՚ի հոտ անուշից ընդունել։ Եթե կենդանիք են, յոյս է նոցա վասն ողորմութեանն՝ որ յաղքատս եւ յեկեղեցիս ՚ի բանն յայն. «Որ արբուսցէ ձեզ մի բաժակ ջուր ցուրտ՝ թէ դուք Քրիստոսի էք, ամէն ասեմ ձեզ, ոչ կորուսցէ զվարձս իւր »։ Իսկ եթե կենօք ոչ զօրեցին, եւ յետ մահու արձակեն զձեռս յողորմութիւնն կամ անձամբ կամ ՚ի ձեռն ընտանեաց, յոյս է նոցա օգնութեամբ ողորմութեանն, եւ մեր ըստ պտտղոյ հաւատոցն աղօթիւք ՚ի կշիռս գործոց իւրոց բարեաց ծանրութիւն խառնեալ՝ յաղթել չարին եւ զերծուցանել զնա ընդ իշխանութիւն օդոյն. ապա թէ առ այն տկարանայ գործքն եւ մնայ ՚ի ստորեւ ըմբռնեալ ՚ի մեղացն, մինչեւ յօրն դատաստանի հաւատամք լինել ձեռնտու ողորմութեանս եւ աղօթից մերոց յայնժամ առաջի Քրիստոսի, որպէս ինքն գիտէ կշռել՝ որ ամենողորմն է։ Արդ այս է դիտաւորութիւն աղօթից եւ պատարագաց՝ զոր տան ՚ի փրկութիւն մեռելոց, գործոց իւրոց զոր ՚ի կեանսն արար՝ օգնականութիւն, եւ ոչ տղայաբարոյ կարծիք՝ թէ մեղացն տիրապէս քաւութիւն. զի մեղաց քաւութիւն զմեզ գիրք ՚ի կեանս ապաշխարութեամբ ուսուցին գտանել. յետ մահու ասէ մարգարէն, «Միթէ պատմեսցէ ոք երբէք ՚ի գերեզմանի զողորմութիւն, եւ չէ. զի թէ անմարմին յանցաւորի թողութիւն կայր, դեւք ոչ էին անյոյս ՚ի փրկութենէ. եւ անմարմին յանցաւոր զայն կոչեմք՝ որ զմեղսն զկնի տարաւ առանց ապաշխարութեան։ Յուսայ ՚ի մեր աղօթքս, եւ չէ վայրապմար առաջի ողորմածին Աստուծոյ, բայց եւ ոչ կատարեալ փրկանք յետ մահու լինի ՚ի ձեռն այլոցն՝ առ որ ինքն հեղգացաւ. զի իւրաքանչիւր ոք ժառանգէ զոր ինչ իւրն մարմնովն գործեաց՝ եթէ բարի եւ եթէ չար։ Զայս եւ երանելին Դիոնեսիոս ուսուցանէ ՚ի տեսութիւն խորհրդոյ թաղման ննջեցելոց՝ զոր ՚ի մէջ առնուլ ոչ կարծեմ վայրապար, որպէս զի մի՛ կարծեսցուք ստորութեան ուսուցիչք, այլ հայրենի աւանդութեանն արձանացուցիչք։ Եւ ասէ այսպէս. «Դնեն զննջեցեալն ՚իմէջ եկեղեցւոյն, եւ քահանայապետն աղօթս առնէ ՚ի վերայ նորա »։ Քանզի ինքն սուրբն՝ որպէս զայլ կարգս եկեղեցւոյ, եւ զայլս սահմանեաց։ Ապա քննէ թէ եւ զի՞նչ յայտ առնէ աղօթելն. «Ամենայնի, ասէ, որ ըստ մարդկային տկարութեան մեղուցեալ ննջեցելոյն՝ թողութիւն լինել, եւ կարգել զնա ՚ի յոյս, եւ ՚ի դաս կենդանեացն ՚ի գոգն Աբրահամու, Սահակայ, եւ Յակովբայ ՚ի տեղւոջ՝ ուստի ՚ի բաց փախուցեալ են տրտմութիւնք, ցաւք եւ հեծութիւնք »։ Այսու առ ՚ի մէնջ կանխաւ ասացելոցն կցորդ լինի երանելիս, զանազանութիւնք տալով հանգըստարանաց արդարոցն եւ մեղաւորաց։ Զի թէ դասք արդարոցն առանց տրտմութեան են եւ հեծութեան, յայտ է թէ ջոկք մեղաւորացն ՚ի սոյնս վարակին։ Եւ ո՞յք են առանց տրտմութեան, եթէ ոչ նոքա որք իշխանութեան օդոյս անցին գերակայ։ Դարձեալ եւ զի՞նչ այլ տրտմութիւն, եթէ ոչ ՚ի նմնէ իբրեւ զգործակից ըմբռնիլն՝ անբերելի հեծութիւն եւ անտանելի տրտմութիւն։ Զայն զղջումն կամաց մեր կարծեմ, վասն այսորիկ թէ ՚ի պատարագն խնդրուածք՝ թէ ՚ի վերայ մարմնոյն աղօթք, յայսմանէ զերծանելոյ է հնար ՚ի խաւարային իշխանութենէն եւ ՚ի տրտմութեան վայրէն. եւ նախ իւր գործն պիտոյ է ընթացիցն զօրութիւն, եւ ապա աղօթք մեր նմին օգնական ըստ որում հաստատէ զայս տարակոյս յառաջընթացեալ բանիւս երանելիս այսպէս. «Ասասցես, ասէ, զայս ուղղակի ասացեալ ՚ի մէնջ. բայց տարակուսիս, է՞ր աղագաւ յաստուածպետական բարերարութեան խնդրէ քահանայապետն զմեղուցելոյն թուղութիւն, եւ ընդ աստուածատեսակացն համակարգ եւ երանելի վիճակադրութիւն. զի թէ փոխարէն հատուցումն առցէ ամենայն ոք յաստուածայնոյն արդարութենէ, որոց ՚ի մերձակայ կենցաղս գործեաց՝ քաղցունց կամ այլ այսպիսեաց. եւ կատարեալ յայսմ կենցաղի զիւր գործսն ննջեցեալն, յո՞ր յայլ անկումն փոխեալ եկեսցէ քահանայականօքն աղօթիւք առաւել քան զիւր արժանաւորութիւնն »։ Զայս հարցական դնէ երանելիս, եւ պատասխանէ լուծեալ զտարակոյսս ինքն դարձեալ, այսպէս ասելով. «Քանզի աստանօր կենացս փոխարէն առցէ զվիճակաւորութիւն իւրաքանչիւր ոք, քաջ գիտեմ, ասացելոցն հետեւելով. քանզի փակեաց տէր, ըստ նորին եւ բերցէ իւրաքանչիւր ոք զորս ՚ի ձեռս մարմնոյն զոր ինչ գործեաց եթէ բարի եւ եթէ չար »։ Յաւելու ապա դարձեալ, զի եւ արդարոցն աղօթք ոչ միայն թէ յետ մահու չեն օգուտ յանցաւորաց, այլ եւ ոչ յայսմ կենցաղի. քանզի զի՞նչ օգտեցաւ սաւուղ ՚ի Սամուէլի աղօթիցն, կամ զի՞նչ զԵբրայեցւոց ժողովուրդն օգտեցոյց մարգարէականքն աղօթք։ Բայց յաղագս ասացելոցն աղօթից՝ զորս քահանայապետն առնէ ՚ի վերայ ննջեցելոցն, զոր ՚ի մեզն է եկեալ աւանդութիւն յաստուածայնոցն առաջնորդաց, կարւոր է ասել, եւ պարտ է գիտել թէ առաջնորդս իւր ասէ զՊօղոս եւ զՀռեթէոս։ Աստուածային քահանայապետն յայտնաբանիչ է, որպէս ասացեալքն ասեն, աստուածականացն արդարութեանց. քանզի հրեշտակ տեառն ամենակալի է, ուսեալ յաստուածաւանդ ասացելոցն , թէ որ սրբութեամբ կենցաղաւարեցան երեւելի եւ աստուածային կեանքն ըստ արժանաւորութեան արդարացի լծովք փոխարինին, անտես առնելով բարերարութեամբքն աստուածպետականի մարդասիրութեան զեղեալն ՚ի նոսա բիծ ՚ի մարդկային տկարութենէ. վասն զի ոչ ոք մաքուր յաղտոյ, որպէս ասացեալքն ասեն. եւ գիտէ քահանայապետն, թէ այս խոստացեալ է կեանք արդարոց ՚ի ճշմարիտ ասացելոցն։ Խնդրէ զայս սրբազան զհատուցումնս լինել եւ պարգեւիլ որոց սրբութեամբն կենցաղավարեցան, միանգայն եւ յաստուածանմանութիւնն կոյս աստուածատեսակաբար տպաւորել՝ զայլոցն պարգեւս որպէս զանձին իւրոյ խնդրել շնորհս. քանզի ոչ երբէք խնդրէ քահանայապետն յաստուածպետականին բարերարութեան զայն որ ոչն էր Աստուծոյ հաճոյ եւ տուեալ լինէր ՚ի նմանէ աստուածային խոստումն, վասն որոյ անսրբազանիցն ննջեցելոցն ոչ առնէ զայս աղօթս։ Ապա թէ յանդգնի նա որ ՚ի քահանայագործութիւնն յանդգնաբար շարժեցաւ՝ եւ ոչ ՚ի կատարողապետէն Աստուծոյ , ոչ թէ յաղօթիցն միայն վրիպեսցէ՝ արդարութեանն Աստուծոյ ոչ լսելով նմա, այլ եւ ՚ի քահանայական կարգէ անկցի այսու օտար օրինացն ծառայեալ, եւ ՚ի չարաչար խնդիրսն եկեալ. զի «Խնդրէք, եւ ոչ առնուք, ասէ, վասն զի չարաչար խնդրէք »։ Ի սոյն յարէ եւ մեկնիչ գրոյն զիւր բանն այսպէս. «Տես, զի միայն արժանաւորաց գթութեանն Աստուծոյ են աղօթք արդարոցն օգուտ, թէ կենդանեաց եւ թէ մեռելոց, եւ ոչ մեղաւորաց եւ արժանեաց դատապարտութեանն »։ Ահաւասիկ ընդարձակա բանիւ երանելոյ հօրս ցուցաւ արթուն մտաց, ո՛րքան եւ որպէս օգուտ են ննջեցելեոցն ՚ի յիշատակելոյ աղօթիցն պատարագաց, եւ աւելորդ է ՚ի վերայ սորին երկրորդել. այլ միայն զմերս զարտուղի եւ անհամեմատ սորա ընթացս այսուհետեւ փոքր ինչ քննել. զի չէ բաւական ցուցանել զճշմարտութիւնն, այլ կարեւոր է եւ զստութիւնն ՚ի նմանէ բացատրել. որպէս զի իւրաքանչիւրն ՚ի վերայ իւրոյ արմատոյ արձանասցի։
       Արդ պարտ է գիտել, թէ զուղիղ աւանդութիւնս արար մեզ բանսարկուն ոչ ՚ի շինութիւն, այլ ՚ի գաթակղութիւն. եւ պակասեցուցեալ զիմաստն՝ ետ պարզմտութեամբ ՚ի նոյն վարիլ։
       Նախ՝ զի յետ մահու թողութեան յոյս առաք, զոր ամենեւին ամենայն ուրեք փակեցին գիրք սուրբք. եւ հա՞րկ է յայս յուսացելոց զկեանս ՚ի հեղգութիւն մտանել։ Երկրորդ՝ զի հաւատն պակասեաց յաշխարէս, եւ մոռացան թէ կենդանեաց փրկանք է պատարագս, եւ ՚ի նոցանէ պահանջէ իւր զընծայաբերութիւնն, այլ ամենեքեան կենօք անհաւատ եւ աննուէր սորա, յետ մահու հաւատան ՚ի փրկութիւն, եւ տան զնուէրսն։ Երրորդ զի այսր աղագաւ ՚ի տուրեւառութիւն, զի մի՛ ասացից՝ անօրենութիւն. քանզի ծանուցեալ եկեղեցւոյ վերակացուք թէ ըստ բազմութեան, բազմացուցին ՚ի մի տեղ տասն՝ աւելի կամ պակաս ծակոտեալ մատրունս խորանօք եւ սեղանովք. ըստ նմին եւ քահանայք թուոցն լցուցիչք, եւ զվարձսն առատացուցիչք։
       Ի պէտս այսորիկ եմուտ ամոնացին եւ մովաբացին յեկեղեցին. եւ կրճտեալն յիմաստութենէ եւ մալեալն ՚ի շնորհաց եղեւ քահանայ. բարձաւ այլ դասակարգութիւն պաշտօնէից եկեղեցւոյ, սարկաւագաց եւ կիսասարկաւագաց՝ իբր զանկարգք եւ զանկատարք՝ յաղագս ոչ թիւն գլխաւորելոյ։ Ի ծանր աղէտս մատնեցաք, եւ յողբոց արժանաւոր մեղս , եւ ոչ գոյ իմանայ, եւ ոչ այն որ խնդրէ զճշմարտութիւնն Աստուծոյ. աստուածավաճառք եղաք, ՚ի մարմնական շահավաճառութեան պէտս քահանայացաք, եւ քահանայացուցաք։ Ո՜վ աղետիցս, ո՜վ յիմարութիւնս. յԻսրայէլի միանգամ ՚ի տարւոջն մի քահանայ մտանէր արեամբ օտարաւ ՚ի սրբութիւնսն, եւ զամենայն ժողովուրդն քաւէր. իսկ մեք Քրիստոսի ամենայն աւուր վասն մեր պատարագելոյն յամենայն տեղիս՝ տկարասցաք հաւատալ թէ քաւէ. այլ զնոյնն ՚ի զանազան տեղիս եւ ի մի՛ վայրն անպատուեցաք. եւ մատուցաք յանձուկ եւ անպատիւ ծակոտեալ խորանսն առանց ստասաւորութեան սարկաւագի, առանց հպատակութեան դըպրի, առանց անուշահոտութեան խնկի, առանց լուցման ջահի, որ ՚ի հարցն մեր ամենայն սատմանեցաւ ՚ի պէտս նորին եւ ՚ի կահարումն։ Զայսքան բարեկարգութեամբս զանց արարաք, եւ միայն համարոցն ծառայք եղեալ՝ զպատարագելն եւ զհաղորդութիւն քահանայիցն ՚ի միմեանց պառակտեցաք առանձին քինել եւ զթիւսն աճեցուցեանել։ Ողփասցեն զմեզ երկինք եւ երկիր, թէ առ ո՞ր խորհուրդ գնացաք խոտորնակ, եւ զո՞րքան մեծ շնորհ յանարգութիւն արկաք. եւ ՚ի պէտս այսուիկ թուոց՝ յայն ձեռս մատնեցաք զՔրիստոս , ուստի մեք բազում անգամ գարշիմք։ Յաղագս այսորիկ մանկանց դեռաբուսից ախմարաց արարաք զնա խաղալիկ. որք այնչափ պաշտեն, մինչեւ ոչ գիտեն. եւ յորժամ փոքր ինչ ճանչեն, բացուստ ՚ի բաց ՚ի հաւատացեալ գործոյն հրաժարեն, կամ թէ յանդգնաբար առ նոյնն բերին։ Եղծեալ լքաւ՝ յերկիր կործանեցաւ բարեկարգութիւն հրահանգութեան եկեղեցւոյ. եւ արմատ եւ նիւթ կործանման այս ախտ. եւ երանի՛ թէ գոնեա անգամ ճանաչէաք կամ ՚ի բժշկութիւն միտեաք, եւ ոչ խնդրողացն զճշմարտուիւնն ըննդէմ զինեաք, ջատագով ՚ի բարեպաշտիցն կաեալ եւ ոչ ոք զոք. եւ նոցին բանից պատմողացն յամրահաւատք, մանաւանդ թէ ամենւին անտաւանք։ Թէ ՚ի հրեշտակաց էր եդեալ այս օրէն թուականութեան, պարտ էր լուծանել, յորժամ այսքան բիւրապատիկ չարեաց եղեւ գտակ. եւ ոչ թէ յայնց ոմանց՝ զորոց եւ ոչ բնաւ զանուանսն գիտեմք, թող թէ գիրք կամ բան վկայ։ Թերեւս անպատշաճ կարծես զասացեալսդ բան. բայց ես բազումս ունիմ վկայս։ Ո՞չ լուծին զօրէնսն ուղիղս կատարեալ հասակին մկրտութեան, յորժամ ոչ մարդիկ առ նոյն ուղղապէս բերէին։ Արդ թէ եւ ուղիղ է, այս օրէնք թուելոյ զշնորհն Քրիստոսի, յորժամ զայդքան վերոյգրեալ թիւրութիւնդ եգիտ մեզ, լուծցի քակտեսցի քակտիչն բարեկարգութեան, եւ ձրին բաշխեսցի ձրի, եւ առցէ զհատուցումն իւր ձրի. պաշտեցեալն ՚ի սերովբէից պաշտեսցի եւ ՚ի համկարգութենէ եկեղեցւոյ ըստ իւրաքանչիւր աստիճանի, եւ մի՛ ՚ի բաժանամանէ. փորձեսցուք միշտ զսովորութիւնս, զնա որոյ կատարումն բարի է՝ ընկալցուք, եւ որ այսքան չարեաց գիւտ է՝ ՚ի շինել, եւ ոչ ՚ի քակտել, ՚ի փառս անուան իւրոյ որ է օրհնեալ յաւիտեանս , ամէն։