Սրբոյն Ներսեսի Լամբրոնացւոյ Տարսոնի եպիսկոպոսի Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ եւ Մեկնութիւն խորհրդոյ պատարագի

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Theology

ՏԵՍԵԱԼ զվերնագիր սաղմոսիս՝ բաւական համարիմ առ ՚ի զօրութիւն նորին յայտնել իմաստնոց եւ առանց քննութեան. զի գրեալ է. «Օրհնութիւն երգ Դաւթի՝ յօր միաշաբաթու, յորում երկիր հաստատեցաւ »։ Քանզի ահա տեսանեմք հաստատութիւն երկրի՝ զոր ՚ի Քրիստոսէ ընկալաւ շնորհօք մարդեղութեան. ապա թէ վասն առաջին արարչութեանն էր օրհնութիւնս, ոչ ասէր հաստատութիւն որպէս դրդուելոյ, այլ ստեղծուած եւ գոյութիւն. բայց յայտնէ թէ այն ստեղծեալ երկիրն եւ բնակիչք նորա եւ ըստ մեղացն Ադամայ անիծեալ եւ դրդուեալ, այսօր ՚ի նոր Ադամս Քրիստոս օրհնեցաւ եւ հաստատեցաւ. սակս որոյ եւ մարգարէս շնորհակալ եւ գովասան եւ ներբողիչ լինի նմա օրհնութեամբ երգոյս ասելով.
       «Տէր թագաւորեաց, վայելչութիւն զգեցաւ »։ Երկուս թագաւորութիւնս գիրք ուսուցանեն մեզ Քրիստոսի. մի զմշտնջենաւորապէսն ընդ Հօր տէրութիւնն Որդւոյ՝ որ նախ քան զամենայն բլուրս ծնաւ ՚ի ծոցոյ նորին անդրանիկ. եւ երկրորդ յորժամ ըստ մարմնոյ եկաց նա թագաւոր ՚ի վերայ Սիոնի լերին սրբոյ նորա, յորժամ եւ խնդրեաց զհեթանոսս ՚ի ժառանգութիւն. զայս թագաւորութիւնս դնէ մարգարէս եզական՝ ասելով, «Տէր թագաւորեաց ». քանզի ՚ի յետին ժամանակս յայտնեցաւ Քրիստոս յանարգութիւն մեղաց, յորում եւ վայելչութիւն զգեցաւ։ Զի՞նչ այլ նմա վայելչութիւն եւ փառք, բայց թէ ամենասուրբ մարմինն միացեալ ընչ աստուածութեանն զոր զգեցաւ յորժամ կամեցաւ, տիրել ՚ի վերայ աշխարհի իրաւամբք, եւ վայելչացաւ եւ շքեղացաւ, փոքր մի խոնարհեալ քան զհրեշտակս Յիսուս՝ իւրով նուաստանալովն։
       «Զգեցաւ տէր զօրութիւն, ընդ մէջ իւր ածաւ»։
       Աստուծոյ զգենուլ զոր ոչ ունէր զօրութիւն՝ ոչ ասի, զի նա միշտ է զօրաւոր, այլ յայտ է թէ ՚ի մարմնաւորութիւնն ասի այս ՚ի վերայ նորա՝ որ զգեցաւ զօրութիւն, եւ ած ընդ մէջ իւր։ Զո՞ր զօրութիւն, թերեւս հրացանութի՞ւն կամ սա՞ստ, կամ պատուհա՞ս, որով զօրացաւն. ոչ բնաւ. այլ զի՞նչ. զտկարութիւն. քանզի զտկարութիւնն եւ զչարչարանս ած ընդ մէջ իւր, եւ այնու սպառազինեալ՝ մարտեաւ ընդ թշնամին մարդկան, եւ յաղթեաց նմա։ Ո՞ ոք լուաւ, ո՞ ոք ետես զէն արքայի որպէս զմերում տեառնս եւ թագաւորի զօրաւոր, որ ՚ի մարտ դիմեալ ինքն անէծք եղեւ, եւ զանէծսն ելոյծ. ինքն չարչարեցաւ, եւ զչարչարանսն խափենեաց. ինքն դատեցաւ, եւ զթշնամին դատապարտեաց. ինքն արտաքոյ դրանն մեռաւ, եւ զիշխան աշխարհիս յաշխարհէ արտաքս ընկէց։ Այս է զօրութիւն զոր ետես վայելչապէս ընդ մէջ նորա ածեալ մարգարէս։
       «Հաստատեաց զաշխարհս՝ զի մի՛ սասանեսցի»։
       Ո՜վ թէ ո՛րքան ըստ կարգի ածէ զվայեչութիւնս շնորհացն Քրիստոսի. քանզի յայնժամ հաստատեցաւ աշխարհ, յորժամ նա խարիսխ մեր յերկինս ընդ աջմէ Հօր նստաւ. վրդովեալ էր եւ սասանեալ, իւրաքանչիւր ոք ՚ի ճանապարհս իւր տարակուսեալ՝ թէ զի՞նչ յետ մահու ունի պատահել մեզ. յայսպիսի խռովութենէս հաստատեաց զամենեսեան, յոյս եւ կարապետ մտեալ ՚ի ներքին կողմ վարագուրին՝ ուր հրաւիրեաց զամենեսեան հանգուցանել։ Արդ որպէս Քրիստոսի չիք կրկին մեռելութիւն, եւ ոչ աշխարհի ՚ի հաստատութենէ յուսոյս սասանումն կամ այլայլութիւն. յաղագս որոյ եւ ասէ, այնպէս հաստատեաց, զի մի՛ բնաւ սասանեսցի, զոր գիտելով առաքեալ ասէ. «Պինտ կալցուք զխոստովանութիւն անշարժ եւ հաստատուն յուսոյն. քանզի հաւատարիմ է որ խոստացաւն»։
       «Պատրաստ է աթոռ քո, ՚ի սկզբանէ յաւիտեանս դու ես »։ Աստ առ ինքն թագաւորն շրջէ զբանս՝ զորոյ շնորհին հաստատութիւնն եղեւ խոստովան. եւ դու տես զնրբութիւն ասացելոցս1. քեզ աթոռ պատրաստեցաւ ասէ, որ ՚ի սկզբանէ ես եւ յաւիտեան. եւ թէ ՚ի սկզբանէ թագաւոր, այժմ զաթոռն զիա՞րդ ընդունի որպէս նորոգ օծեալ արքայ, եւ ՚ի պատրաստեալ տեղն բազմեալ։ Այլ զանճառ միութիւն մարմնոյն ընդ աստուածութեանն նշանակէ. եւ ըստ որում էր մի, իբր ընդ մի խօսի ընդ զգալին եւ ընդ իմանալին՝ թէ որ ՚ի սկզբանէ ես ՚ի յաւիտեան՝ առեր մարմին, եւ նովաւ յաթոռդ հայրական նստար, գոլով դու նոյն մի Աստուած՝ որպէս ՚ի սկզբանէ, եւ այժմ մարմնովդ եւ յաւիտեանս անփոփոխ. ըստ այնմ. «Ասաց տէր ցտէր իմ, նիստ ընդ աջմէ իմմէ ». որ եւ էր միշտ, բայց յետ մարմնաւորութեանն այս ասացաւ առ նա՝ որով եւ զանուն ընկալաւ ՚ի վեր քան զամենայն անուն։ Արդ որպէս անունն տուաւ նմա յետոյ՝ որ ունէր զնոյն յառաջ, այսպէս եւ աթոռն պատրաստեցաւ նմա յետ հաստատելոյն զաշխահս՝ որ ՚ի սկզբանէ ունէր զնոյն, ըստ որում եւ ասաց. «Տուաւ ինձ ամենայն իշխանութիւն յերկինս եւ յերկրի»։
       «Ամբարձան գետք ՚ի տէր, եւ ամբարձին գետք զձայնս իւրեանց, եւ յարիցեն գետք ՚ի գնացս իւրեանց »։ Ամենեւին զարթուցանէ զմեզ ոչ հայել ՚ի պարզ յօդուածս բանիցս. զի զի՞նչ գետք կամ գնացք նոցա, ձայնք կամ ամբառնալ առ տէր առնլի. ապա թէ զզօրութիւնն քննեմք՝ ՚ի բաց առեալ զպատրուակ ապացուցիս, ամբողջ պահէ զընթացս բանից իւրոց. քանզի նախ ասաց թագաւորել նմա, զմարմնանալն, եւ զօրութեամբ հաստատութիւն երկրի զխաչն. յետ որոյ ՚ի պատրաստական աթոռն զնստելն, ՚ի համբառնալն։ Արդ ըստ կարգի ածէ եւ զիջումն Հոգւոյն որ յետ այնորիկ եղեւ, ասելով. «Ամբարձան գետք ՚ի տէր »։ Գետոյ եւ ջրոյ անուամբ միշտ զշնորհս Հոգւոյն է գրոց սովորութիւն առնուլ. ըստ այնմ, «Որ հաւատայ յիս, գետք յորովայնէ նորա բխեսցեն ջրոց կենդանութեան ». զի ըստ որում ջուր մշտաբուխ է, այնպէս եւ Հոգին. եւ որպէս նա զիւրաքանչիւր յորս մերձենայ՝ գտեալ արմատ կենաց եւ զօրութեան՝ կենսացուցանէ, այսպէս եւ Հոգին առ հոգիս ներգործէ։ Յաղագս որոյ գետոյ անուամբ առնու զնա ասելով. «Ամբարձան գետք ՚ի տէր ». զի Հոգին ամբարձեալ ՚ի Հօրէ ՚ի Քրիստոս՝ տուաւ փոխարէն իւրն աշխատութեան ՚ի տէրն մեր, եւ նա առեալ զնոյն եհեղ յաշխարհ առատապէս ՚ի վերայ աշակերտաց իւրոց սաստիկ ձայնիւ ըստ ասացելոցս. «Ամբարձին գետք զձայնս իւրեանց ». զոյգ սմին եւ պատմութիւնն ասէ, «Եկն հնչիւն իբրեւ սաստիկ հողմոյ »։ Իսկ բազմաւորական անուամբ դնէ յաղագս զանազան շնորհացն զոր յաջողէ մի եւ նոյն Հոգին, զիւրաքանչիւր յաջողուածսն նորին անուամբն գետք առեալ. «Յարիցեն գետք ՚ի գնացս իւրեանց ». զի այսուհետեւ ասէ յորժամ ձայնիւ գետօրէն եկն Հոգին1 յերկիր, որ պատրաստէ զանձն իւր գնացից նորա ճանապարհ, անդ յառնէ հանգչել, եւ զանձն նորա գնացիւք իւրովք ոռոգել։ Եւ ո՞ լինի նորա գնացիցն ճանապարհ, եթէ ոչ որ նախ ընդ Քրիստոսի մեռանին մկրտութեամբն, նոքա կարեն զօծութիւն սրբոյն տանել, եւ զորդէգրութեան հոգին ընդունել։
       «Ի ձայնէ ջուրց բազմաց սքանչելի եղեն զբօսանք ծովու »։ Զոր այժմ ծով առակաւ ասէ, յետ փոքու հանդերձեալ է տուն Աստուծոյ անուանել, որ է եկեղեցի սուրբ. սորա սքանչելի եւ ուրախարար զբօսանք դնէ զբազմապատիկ ջուրցն ձայնք. եւ ձայն ջրոյն է ազդումն Հոգւոյն յիւրաքանչիւր ոք ՚ի սրբոցն, որով գնացս եւ ճանապարհ արարեալ յեկեղեցի՝ պէսպէս եւ բազմաձայնս շնորհաց ժողովեաց աստ եւ ծով արար։ Զի որպէս ՚ի ծովն ոչ մի գետ, այլ բազումք մտանեն, այսպէս եւ յեկեղեցի ոչ մի շնորհ Հոգւոյն, այլ բազում եւ զանազան է ժողովեալ. եւ որպէս նոքա թէպէտ եւ գետքն զանազանին, սակայն բնութիւն ջրոյն մի է, այսպէս եւ սոքա թէպէտ իւրաքանչիւր ոք ՚ի սրբոցն որիշ են ժամանակաւ եւ բանիւ, սակայն ջուր Հոգւոյն՝ որ նոքօք ճանապարհ արար յեկեղեցի, մի է եւ ՚ի Հոգւոյն շարժեալ։ Այլ օրինակաւ զձայն մարգարէիցն լուաք, եւ այլով զառաքելոցն. ա՛յլ զհետեւողացն, եւ այլ զհայրապետացն. եւ այսպէս այս բազմապատիկ ջուրքս եկեալ ՚ի մի վայր եկեղեցւոյս՝ ծովացան ՚ի սմա, եւ սքանչելի զբօսանօք ուրախ առնեն եւ հեշտացուցեալ զուարճացուցանեն զմիտս հաւատացելոց հայեցողաց ՚ի նոսին։ Զբօսնուն եւ զարթնուն ՚ի թմբրութենէ մեղացն, նայեցեալ յայս ծովս, եւ ըմպեն ՚ի սմանէ, եւ զիւրաքանչիւր ծարաւ զովացուցանեն. ոմն ապաշխարութեան պասքեալ, եւ եկեալ ՚ի ծովս՝ ըմպէ ՚ի ջրոյ սորա, եւ զբօսեալ հեշտանայ. այլ ոք իմաստութեան, միւսն գինոյ, այլ ոք ջրի, միւսն կաթին, ամենեցուն է բաւական տալ զբօսանք մխիթարութեան։ Արդարեւ սքանչելի է այս ծով՝ հասարակաց ցնծութեան առիթ։
       «Սքանչելի ես դու տէր ՚ի բարձունս. վկայութեանց քոց մեք յոյժ հաւատացաք »։ Տեսանե՞ս, զի զանուն գետոյն եւ ջրոյն այժմ վկայութիւն փոխեալ, յայտնեաց զստուգութիւն բարառնութեանն. եւ զի՞նչ ասէ.
       «Սքանչելի ես դու տէր ՚ի բարձունս ». որպէս ծով քո եւ եկեղեցի յերկիրս1 է սքանչելի զբօսանք մարդկան ըստ ասացելոցս, այսպէս եւ դու ՚ի բարձունսդ ես սքանչելի տէր, անհաս ՚ի հրեշտակաց եւ ուրախութիւն նոցին։ Եւ որպէս մեք ՚ի ծովէս ըմպեմք, եւ զանազան շնորհօք մխիթարիմք՝ զորքանն խորութեան եկեղեցական խորհրդոցս1 ոչ գտանեմք, այլ յետ ամենայնի սքանչելի եւ անհաս զսա դնեմք, այսպէս եւ դոքա ՚ի քէն զանազան շնորհօք զօրացեալ եւ զուարճացեալ՝ յորքանն խորութիւն գիտութեանդ տեառն ոչ հասանեն, այլ յետ ամենայն հասմանս՝ սքանչելի եւ անհաս ՚ի ծառայից զտէրդ հաւատան։ «Վկայութեանց քոց մեք յոյժ հաւատացաք ». վկայութիւն զշնորհս Հոգւոյն ասէ՝ որ գրովք ամբարեալ է ՚ի մէջ եկեղեցւոյ վկայ աստուածութեանն նորա ճշմարտութեան, եւ առ մարդիկ բազմապատիկ մարդասիրութեանն. մեք ասէ զբօսանալով ՚ի լուր սոցա՝ ոչ կեղակարծ մտօք թերահաւատեմք, այլ յոյժ անտերիւր աւատալով հաւատամք՝ յորժամ պատմէ ոմն արարիչ զքեզ, ոմն վկայէ ծննդեան քո, այլ ոք խաչին, այլ ոմն աստուածութեանն, միւսն համբառնալոյն, եւ այլ ոմն կրկնակի գալստեանն։ Այսքան վկայիցս քո տէր հաւատացաք յոյժ, եւ սքանչացաք ընդ շնորհս քո , որպէս եւ հրեշտակքդ ՚ի բարձունս։
       «Տան քում վայել է սրբութիւն, տէր, ընդ երկայն աւուրս »։ Որպէս զգետն ստուգաբանեաց տիրապէս կոչմամբն վերագոյն, եւ վկայութիւնս անուանեաց, այսպէս զծովն ՚ի նոցանէ եղեալ զեկեղեցի՝ տուն տեառն այժմ կոչէ. «Տան քում , ասէ, վայել է սրբութիւն, տէր ». այսինքն թէ այս տանս՝ որ յայսքան բազմապատիկ հիմանցս շինեցաւ յառաքելոց եւ ՚ի մարգարէից, ՚ի վկայից եւ ՚ի վարդապետաց՝ որք խաղաղանան ՚ի մէջ տանս եւ առոգանեն զսոյն, յամենայն աղտեղութենէ եւ պղծութենէ սուրբ եւ մաքուր լինելն վայելուչ է. քանզի որ գլուխ անկեանդ ես՝ սուրբ ես, եւ հիմունքն ՚ի քեզ պատկանեալ՝ սուրբ են ամենեքեան որպէս վկայեցեր, վայել է եւ մեզ ՚ի ձեզ յամարեալ որմոցս սուրբ լինել։ Եւ ո՞ է այլ ոք որ սրբէ զմեզ, եթէ ոչ քոյբ սուրբ մարմինդ եւ պատուական արիւնդ. քանզի նա է քաւութիւն սրբութիւն մեղաց, եւ մեք մեղօք տգեղացեալ եւ աղտեղացեալ։ Արդ տուր զօճառ սրբութեան զսրբարար քո պարգեւս, եւ որպէս վայել է տաճարիս քո եւ տան եկեղեցւոյս, մաքրեա զսա ընդ երկնաւորս. մի՛ այսօր միայն կամ վաղիւն, այլ զամենայն երկայնութիւն առժամանակեայ կենացս կալցուք զայդ շնորհ եւ մխիթարութիւն ըստ քում, Աստուած մեր, անսուտդ խոստման՝ որ ասացեր. «Այս է հեղեալ վասն բազմաց »։ Այսքան ետ բան փանաքիմաց մտաց մեր Հոգին Աստուծոյ ՚ի պէտս սաղմոսին քննութեանն՝ զոր երգէ եկեղեցիխորհրդապէս, նախ ՚ի սկիզբն սրբոյ պատարագին. ընդ որ եւ շարական յարմարեն պատշաճապէս ՚ի փառս Աստուծոյ։ Ընկալցուք ապա զհայրենի աւանդութիւնս, ծանուցեալ զզօրութիւն սորա սահմանեալ յԱստուծոյ յառաջագոյն ՚ի փառս մեր, եւ ծանիցուք ապաւինեալքս ՚ի Քրիստոս զայս՝ զոր ոչ ոք յիշխանաց աշխարհիս այսորիկ ծանեաւ. իսկ մեզ յայտնողին Քրիստոսի փառք յաւիտեանս յաւիտենից . ամէն։