Յանցեալ
փօշտին
գրեցի
առ
քեզ
զամենայն
որպիսութիւնս
մեր,
եւ
զկնի
այնմ
ընկալաք
ի
քէն
ի
փետրվար
16-էն
գրեալ
գիրդ.
տացէ'
Տէր
այժմ
կատարեալ
առողջութիւն
ունիցիս:
Գրեալ
էիր
որպէս
թէ
Յովհաննէս
վարդապետն
գրեալ
է
առ
Քեզ
ի
յունվար
25.
զգնալ
Դաւիթ
վարդապետին
ի
Պօլիս
մահսէրաւ.
այդմիկ
չեմք
տեղեակք
եւ
եթէ
գայ
մեզ
թուղթ`
Վրաց
դեսպանքն
ի
Մոզդոկ
են,
ի
հարկէ
պահեն
ինքեանս
ըստ
սովորութեան
իւրեանց.
զի
ինքեանք
տացեն
մեզ:
Յամսոյս
5.
հրամայեցին
նոցա
գալ
աստ,
այլ
ոչ
գիտեմ
Դաւիթ
վարդապետն
զկնի
տեսանելոյ
Միրիշքիար
բաշուն
եւ
Տէր
Առաքելի՞ն
է
գնալն
նորա
թէ
յառաջ.
այս
միայն
էր
ինձ
հարկաւոր:
Այլ
դու
լուր
ինձ
այժմ
զանցս
Պօլսոյ:
Ի
յունվարի
23,
ի
Կարնոյ
գրեալ
են
անդ
զմահն
Հայրապետին.
լսելով
Պատրիարքին
հրամայեալ
է
ումեք
չյայտնել,
մինչեւ
գրոյ
գնալն
յԱթոռոյս.
այլ
քրթմնջիւն
բարձրացեալ
ի
տունս
տունս
իշխանաց
զանազան
զրոյցք
են
(եղեալ)
որպէս
գրեն
մեզ
Չօպան
Ամիրայն,
Գրիգոր
Սախազատայն,
մահտեսի
Ստեփան
Ամիրայն
Եղիազարեան,
ծերունի
Սահակ
Ամիրայն,
Պետրոս
Ամիրայն,
մահտեսի
Գասպար
Ամիրայն,
մեր
տիրացու
Մանասէն
եւ
այլք,
որպէս
թէ
ոմանք
առաջնորդք
կողմանց
յարեալ
յիշխան
բարեկամս
իւրեանց
խոստանան
զծախսն
հատուցանել
եւ
ծանր
ծանր
ընծայս
տալոյ
Պատրիարքին,
իսկ
Պատրիարքն`
տակաւին
ոչ
իւր
կամքն
է
յայտնեալ,
եւ
ոչ
նոցա
հաՃեալ.
այլ
մի
ոմն
յԵպիսկոպոսաց
(որ
կարծեմ
թէ
վէքիլ
Յովհաննէս
վարդապետն
իցէ)
200
քիսայ
խոստանայ
վէզիրին
եւ
վէզիրն
գոլով
ի
բանակս`
յիւրոց
բարեկամացն
առաքեալ
է
առ
նա
աղերս
հաՃել`
զընծայսն
ընկալնուլ
եւ
հրամայել
իշխանացն
զնա
ընտրել
ի
կաթուղիկոսութիւն.
իսկ
մեզ
աղաչեն
փութալ
ի
յԱթոռն
ըստ
յուսոյ
Ազգին,
յայնժամ
խորհուրդ
ամենեցուն
ջրեալ
լինի.
նաեւ
միաբանքն
Աթոռոյ
ըստ
իւրեանց
բուն
սովորութեան
զանազան
քսութիւնս
են
գրեալ
ոմանց,
զորս
չէ
փոյթ
մեզ
երկարել:
Նախ`
ամօթ
միաբանիցն,
երկրորդ`
ամօթ
իշխանացն,
երրորդ`
համօրէն
ազգին,
որ
արծաթով
ընտրեալքն
ունիցին
Հայրապետ
ինքեանց:
Որպէս
եւ
իցէ
գրեմք
Քեզ
պարզապէս
թէ`
խոստացեալքն
արծաթով
յառաջ
մատիցեն,
եւ
թէ
նոյն
Պատրիարքն
իւր
մակագրութեանն
ոչ
շատացեալ,
յառաջասցի
ընդդէմ
մեզ
ապօրինաւորութեամբ
որ
ըստ
ամենայն
իրաւանց
իմ
է
ժառանգութիւն
ի
Սիմէօն
կաթուղիկոսէն
մինչեւ
ցարդ.
որպէս
գո'յ
գրութիւն
ի
մէջ
իմ
եւ
հանգուցելոյն`
ըստ
ծերակուտութեան
իմ,
ըստ
աշխատանաց
իմ,
ըստ
հաՃոյութեան
երեւելի
Միաբանից`
յորոց
մի
եւ
դու
ես:
Ի
վրաց
աշխարհին
ուր
միշտ
մեծ
ձայն
ունիմ,
զիա'րդ
հնար
է
նոցա
գալ
իբրեւ
սեղեխ
մտանել
յառագաստ
հարսին
իմոյ.
ծառայքս`
լինել
ինձ
տեարք,
եւ
որդիքս`
հարք.
որով
գիտութեամբ
եւ
կամ
խեղկատակութեամբ
ոչ
կամիք.
իսկ
մերն
յայտնի
է
աշխարհի
որպէս
զլոյս,
ուրեմն
եւս
զնոսա
Ճանաչելոց
չեմ
որպէս
կաթուղիկոս.
այլ
իբրեւ
զմի
ի
լիրբ
բռնաւորաց
եւ
ի
յարծաթոյ
ընտրելոց:
Թէ
ի՞նչ
աստի
ծնանի`
իմաստասիրեա
եւ
գրեա
յաթոռն.
իբր
կալ,
որ
քան
ջուղայեցի
Ստեփաննոս
վարդապետի
եւ
Քիւթիւրի
անցքն
մեծ
լինի
ի
նախատինս
Ազգին
եւ
ի
վնաս
Աթոռոյն,
եւ
մանաւանդ
թէ
մինչեւ
ամենամեծ
Կայսրն
եւ
վրաց
Արքայն
այժմ
Ճանաչեն
զիս
Պատրիարք
ամենայն
հայոց:
Վասն
այսմ
թէպէտ
յանցեալ
փօշտին
գրեցին
դեսպանքն,
սակայն
այսօր
յատուկ
սուրհանդակ
առաքեցին
դադարեցուցանել
զընտրութիւնս
այլոց`
թէ
եւ
հրովարտակ
իցեն
առաքեալ,
այլ
վասն
մեր
տալ
պատրաստել.
գրեցին
եւ
ի
Վիրս`
գիտել,
եւ
մի
զօք
մուծանել
ի
յայն
Աթոռն:
Փութա
գրել
Դանիէլ
պատրիարքին,
մի
լինել
պատՃառ
խռովութեան
թագաւորաց.
մի
թեթեւանալ
եւ
մի
օտարանալ
ի
վիՃակէն
իւրմէ`
եթէ
որդի
է
սրբոյ
Աթոռոյն.
իսկ
եթէ
ձգտեսցի,
ունի
տեսանել
զոր
ոչ
կարծէ,
բարւոք
է
մնալ
անդ
որպէս
է.
թէ
ի
Ճանապարհին
իցէ`
արգելցի
որպէս
Սահակ
Ահագինն,
եթէ
ոչ
հաՃեսցի`
հրով
ծախեն
զսուրբ
Աթոռն,
եւ
լինի
ամբարիշտ
խռովարկու
եւ
ապօրինաւոր
բռնաւոր.
ես
չեմ
մեղաւոր,
որ
ի
Ռուստաց
երկիրն
եմ.
չեմ
անբանացեալ,
այլ
շահաւոր
լեալ
Ազգին,
Աթոռոյն
եւ
հաւատոյն,
ծառայէի
Մօրս
որպէս
որդի
ժառանգ
եւ
փեսայ
նորին`
եւ
ոչ
եթէ
ծառայ
Դանիէլի
եւ
կամ
այլոյ
ուրուք,
որ
եւ
իցէ`
ես
զնոսա
չեմ
Ճանաչելոց
կաթուղիկոս
ոչ
այս
երկրին
եւ
ոչ
տունն
Վրաց:
Ահա
գըրեցի
նախահոգալ
նոցա
եւ
գիրդ
շուտով
հասուսցէս
միաբանացն
գիտել.
կորուսանէ
Աթոռն
զհամայն
բաղտաւորութիւն
իւր.
որպէս
թէ
զԱթոռն
Լուսաւորչի:
Մի՞թէ
դու,
Դաւիթ
վարդապետն
եւ
Յովհաննէս
վարդապետն
եւ
այլք,
որք
երեւելիքն
էիք
Աթոռոջն
գրով
ձերով
ինձ
խաբէի՞ք:
Գրեցի
Յովհաննէ'ս
վարդապետին
զսուրբ
Գեղարդն
թողուլ
ի
Թիֆլիզ
կնքով
12
իշխանաց
ի
Մօղնի
Եկեղեցին.
եւ
ինքն
գնալ
ի
սուրբ
Աթոռն
հոգս
տանիլ
կատարման
գրութեան
իւրեանց
եւ
բարձրագոյն
հաՃոյութեան
Կայսերն
մեծի,
եւ
Արքային
Վրաց
եւ
երկրի
նորա:
Դանիէլ
վարդապետին
գրեա'
ի
վերայ
Պօլսոյ
եւ
ի
վերայ
Աթոռոյն.
եթէ
ի
տեղւոջն
է
տակաւին`
կացցէ
ի
լռութեան.
եթէ
ի
Ճանապարհի
է
մնասցէ
անդ`
մինչեւ
իմ
գնալ
ի
յԱթոռն.
յայնմհետէ
եկեսցէ
անդէն,
իմ
է.
սոյնպէս
արասցեն
եւ
նոքա`
որք
իցեն
կոչեցեալ.
այս
տղայութիւն
չէ`
որ
ինձ
երկու
ամ
կոչեն,
յետոյ
ընտրեն
զայլ
եւ
այլ
անձինս,
եւ
թէ
չգիտեն
ինձ`
ես
յիմ
տեղ
նստեալ
էի
հանգիստ,
թողուլ
հաՃեցայ
զհանգստութիւնն,
զի
սուրբ
Աթոռն
փառաւորեսցի,
եւ
դու
իմաստասիրեա'
եւ
փութա'
անցուցանել
զհուրն
սկսեալ,
ապա
թէ
ոչ
բազումք
այրին,
ափսոս
է
սուրբ
Աթոռն
որ
վնասի:
Եւ
եթէ
200
քսակաւորն
յառաջասցի,
ուրեմն
այն
մնալոց
է
ի
վերայ
Աթոռոյն
ի
Դուռն
թուրքաց
որպէս
մուխադդայ
Մէլքիսէթ
կաթողիկոսի,
այլ
ամենայն
հրատարակեալ
են,
սպասեն
սոքա
յայնժամ
ունիլ,
յորժամ
ի
յարքայէն
եւ
ի
Կաւալիցկուն
գիր
ընկալնուցուն:
Ես
զՄինասն
Տեղապահ
եմ
կարգեալ
ըստ
բանի
Արքային,
եւ
ամեն
ինչ
նմա
գրեալ,
եթէ
զնա
կացուցանէին,
չունէի
ինչ
ասելոյ,
զի
ես
զնա
միշտ
հայր
եմ
Ճանաչեալ:
Խոնարհ
Յովսէփ
արքեպիսկոպոս
1800
մարտի
8.
ի
Ս.
Պ.
-բուրգ:
