Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց

  Առ Ագաթ. գրի Կաղարջք. որպէս եւ ՚ի յունականն Գալարսք, ՚ի միում ձեռ. աշխարհագրութեան Խորենացւոյն ՚ի ստորագրութեան վրաց` Կաղարք: Անունս Գօրաքս` որ յիշատակի առ օտար ազգաց մատենագիրս, թուի ինձ յանուանէ աստի ածանցեալ. եւ Գորաքսեան լերամբք զորս յիշէ Պլինոս ե. 27. եւ զ. 9. զլերինս Կղարջից անուանեալ. *Չիրուս (Կուր գետ` ասէ, ) բղխէ ՚ի Հէնիօքեան լերինս, զորս այլք Գօրաքսեան անուանեն: Արդ քանզի Կուր ըստ Սդրաւոնի բղխէ ՚ի Հայս, յայտ է թէ Գօրաքսեան լերինք անկանին ՚ի Հայս, վասն որոյ ՚ի Հայս եդ զնոյն լերինս եւ Չէլլարիոս. իսկ ՚ի Հայս ՚ի կողմանս Կուր գետոյ ո'չ գտանեմք մերձաւոր այս անուան քան զանունս Կղարջք:

Ըստ դրիցն անկանի ՚ի վերջին սահմանս Մեծին Հայոց յարեւմտից կողմանէ, որպէս ցուրանէ Ագաթանգեղոս. եւ Յոհաննէս կաթ. յիշելով ընդ տեղիս որք են սահմանագլուխ Մեծին Հայոց. դնելով ՚ի կողմանս Խաղտեաց մերձ ՚ի Սեաւ ծով, եւ մերձ առ Եգերացիս. *Ձգեալ աճեցուցանէր (ասէ Յովհաննէս կաթողիկոս վասն ա. Սմբատայ) զշաւիղ տէրութեան իւրոյ` յարեւմտից հիւսսոյ մինչեւ ցԿարնայ քաղաք, եւ անդ (անդր) եւս քան զԿղարջս քերեալ, մինչեւ առ ափն ծովուն մեծի (այսինքն Սեաւ ծովուն, ) եւ մինչեւ ցսահմանս Եգերացւոց, եւ մինչեւ ցստորոտ մեծի լերինն Կովկասու:

Այսպէս ՚ի վերջին սահմանի գոլով անուն սորա` ձգեցաւ արտաքոյ Հայոց. եւ թերեւս նոյն իսկ բնակիչքն եւս սփռեցան արտաքոյ Հայոց ՚ի սահմանակից աշխարհն եգերացւոց, ընդ ինքեանց տանելով եւ զանունն. զի Ստեփաննոս Բիւզանդացի զԳօրաքսս համարի ազգ կողքիսականք, կամ որ նոյն է եգերականք: *Գօրաքսք (ասէ) ազգ Գօլքեանք (այս է Կողքիսականք) մերձ Գօլաց: Եւ Պլինոս ընդ ծովեզերեայ ժողովուրդս դասէ զսոսա յասելն. *Զմնացեալ ծովեզերեայս (Սեաւ ծովու) ունին ազգք վայրենիք, Մէլանքեանց, Գօրաքսք (բնակեալք) ՚ի քաղաքին Գօլքեանց (կողքիսացւոց) ՚ի Տիօսգուրիատէ: Թէպէտ եւ զԳօրաքսեան լերինս եդ նոյն Պլինիոս յակունս Կուր գետոյ` որ անկանի ՚ի Հայս: