Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց

Այսպէս գրի ՚ի տպագրեալն եւ ՚ի միում ձեռագրի աշխարհագրութեան Խորենացւոյն իսկ յայլում ձեռագրի գրի Կոտայս. եւ ՚ի միւս յայլ Կոտաս:

Երեւան: Յայս գաւառ դնէ ընդարձակօղ Վարդանայ աշխարհագրի, ասելով. *Կոտայք Երեւան է իւր վիճակովն: Յայլ օրինակս գրի. *Կոտայք Երեւան է քաղաքն իւր վիճակովն: Յիշատակի սա առ Յովհաննու կաթ. յասելն. *Յայնմ ժամանակի (այսինքն յաւուրս Անաստասայ կաթողիկոսի` ՚ի մէջն անդ է. դարուն) ասեն լինել զկռիւն` որ ՚ի Քաղաքագեօղն Երեւանի: Նոյնպէս եւ առ Սամուէլի որ Երեւանու կռիւն` որպէս կոչէ, դնէ դիպեալ ՚ի թուականիս ՃԵ. յաւուրս գ. Ներսիսի կաթողիկոսի:

Աւանդութիւն բնակչաց հնագոյն կացուցանէ զանուն քաղաքիս, հանելով մինչեւ ՚ի Նոյ. իբր զի ցամաք այսր կողման նախ առաջ ել յԵրեւան ՚ի նուազիլ ջուրցն յետ ջրհեղեղի. վասն այորիկ եւ ՚ի Նոյէ կոչեցաւ Երեւան: Առ Վարդանայ յիշատակի ուրեք Աշխարհ Երեւանայ: Տե'ս եւ ՚ի նոր Հայաստան թղթ. 252:

Ձագ: Յիշատակի առ Յովհաննու կաթ. *Տայ բնակութիւն նմա (Դաւիթ Դվնեցոյ) զգեօղն Ձագ ՚ի նահանգին Կոտայից: Նոյնպէս եւ առ Ասողկայ բ. յասելն վասն ա. Զաքարիայ կաթուղիկոսին` լինել *՚Ի գաւառէ Կոտայից ՚ի գեղջէ Ձագայ: Որպէս եւ առ Կիրակոս վասն նորին Զաքարիայ կաթողիկոսի: ՚Ի Կոտայս գաւառէ ՚ի գեղջէ Ձագայ: Յայս գիւղ թուի լինել եւ Ձագավանքն, զոր ընդարձակօղ Վարդանայ աշխարհագրի դնէ ՚ի Կոտայս, կամ ՚ի վիճակն Երեւանու: *Եւ Ձագավանքն անդ է (ասէ) ուր կայ Գետարգել սուրբ Նշանն, եւ սուրբ Սարգիսն, եւ սուրբ Կիրակոսի աջն: զՁագավանս յիշէ ուրեք եւ Թովմա Մեծոփեցի, յասելն. *Սարգիս վարդապետ Ձագավանից:

Արամօնս: Զորմէ առ Ստեփաննոսի Օրպէլեան. գլ. ժէ. *Եւ Յովհան ոմն ՚ի Թէոդուպօլիս եղեւ կաթողիկոս, եւ եկեալ եդ աթոռ ՚ի Կոտայս յԱրմօնս գիւղ: Յիշատակի եւ առ Յովհաննու կաթ. *Կացուցանեն յաթոռ հայրապետութեան զԴաւիթ ՚ի գեղջէ Արամօնից` որ ՚ի Կոտասն գաւառի: Ուր այլազգ հոլովի առ ասող. բ: *Տէր Դաւիթ ՚ի գաւառէ Կուտայից ՚ի գեղջէ Արամօնեայ: Պատմէ անդէն Յովհաննէս կաթ. թէ *Այս գեղ սեպհական էր տան կաթողիկոսարանին` նախ քան զչարչարանս սրբոյն Գրիգորի յարքայէն Տրդատայ նմա իսկ հոգեցատուր պայմանաւ ընձեռեալ. որոյ եւ յետկար վճռանն պահի ցայսօր ժամանակի: Մարթ է կրկնակի իմանալ զբանս, այսինքն է` կա'մ էր սեպհական անձին սրբոյն Գրիգորի նախ քան զչարչարիլն իւր ՚ի Տրդատայ, եւ կամ սեպհական էր տանն` ուրանօր զկնի չարչարանաց սրբոյն Գրիգորի շինեցաւ կաթողիկոսարան. քանզի նախ քան զչարչարանս սրբոյն ո'չ գոյր կաթուղիկոսարան, եւ ո'չ իսկ համարձակ պաշտօն քրիստոնէութեան:

Նոյն վերոգրեալ ա. Դաւիթ կաթողիկոս շինեաց եկեղեցի եւ բնակարան: *Շինէ եկեղեցի (ասէ անդէն Յոհ. կաթ. ) ՚ի գեօղն Արամօն գեղեցկայարմար յարդարմամբ, եւ դնէ շուրջանակի նորա տուն բնակութեան, վայելուչ իմն յարմարեալ: Նաեւ զաթոռն փոխեաց անդր ըստ վկայելոյ Սամուէլի ՚ի թուին ՃՀԶ. *Տէր Դաւիթ յԱրմունեաց ՚ի Կոտայից, յորում շինեալ եկեղեցի տուն բնակութեան հայրապետական, ՚ի նմա փոխելով զաթոռն ՚ի Դունայ. զի նեղեցաւ անդ յոճրագործ ազգէն: Զնոյն կրկնէ եւ Կիրակոս. *Տէր Դաւիթ ամս ԺԳ. սա էր որ ՚ի յԱրմունեայս ՚ի Կոտայս գաւառէ. սա փոխեաց զաթոռն ՚ի Դվնայ յԱրամունս, շինեալ եկեղեցի եւ տուն բնակութեան հայրապետական: Մերձ առ այս եկեղեցի թաղեցաւ նոյն Դաւիթ կաթողիկոս:

Այլաբերից գիւղ: Զորմէ առ Յովհաննու կաթ. *Յետ սորա զՄուշէ ՚ի նահանգէ Կոտէից, ՚ի գեղջէ Այլաբերից կացուցանեն ՚ի հայրապետական աթոռն: Նոյնպէս գրի եւ առ Գրիգորի Մագիստրոսի ՚ի խորագրի 65. թղթոյն. *Առ ոմն Կրօնաւոր Գրիգոր անուն ՚ի գեղջէ Այլաբերից: Իսկ առ Ասողկայ բ. 2. գրի Աղաբերդ. *Տէր Մուշէ ՚ի գաւառէն Կոտայից, ՚ի գեղջէն Այլաբերդից: ՚Ի գաւազանագիրս կաթողիկոսաց, որոյ հեղինակ կա'մ է Յովհաննէս կաթ. եւ կամ հանեալ ՚ի նորին պատմութենէ, գրի ՚ի գեղջէ Աղբիւրից: Յայլում գաւազանագրի գրի Աղբերից:

Ովայից գիւղ: Յիշատակի առ Յովհաննու կաթ: *Յաջորդէ զաթոռ նորա Յովհաննէս ՚ի գաւառէ Կոտայից, ՚ի գեղջէ Ովայից: Սոյնպէս գրի եւ առ Ասողկայ, եւ առ Կիրակոսի: