Առ
Խորենացւոյ
կոչի
եւ
Բերկրացւոց
գաւառ.
յայտ
է
թէ`
վասն
գլխաւոր
քաղաքին
եղելոյ
՚ի
սահմանի
իւրում,
ըստ
որում
դնէ
եւ
Վարդան
աշխարհագիր
յասելն.
*Առբերանի
եւ
Տարբերունի
Բերկրի
է`
ուր
կայ
սուրբ
ուխտն
տէր
Յուսկան
որդւոյն:
Բերկրի:
Քաղաք
բերդաւոր`
որպէս
է
տեսանել
առ
Լաստիվերտցոյն
՚ի
գլ.
թ.
ուր
ասի.
*
Բերդաքաղաքն
որ
կոչի
Բերկրի,
որ
է
՚ի
վիճակէ
Արծրունեաց
աշխարհին,
զոր
վաղնջուց
յափշտակեալ
էր
պարսից,
հանդերձ
իւրովք
դաստակերտօք,
եւ
ունէին
ընդ
ձեռամբ:
Յիշատակէ
զնոյն
եւ
Թովմա
Արծրունի
գ.
12.
*
Հրամանաւ
Բուհայի
հասանել
՚ի
վերայ
Գուրգինի,
եւ
ընդ
նմա
քաղաքացիքն
Բերկրոյ`
որ
Ութմանիկքն
կոչին:
Եւ
փոքր
մի
՚ի
վերոյ.
*
Փութանակի
հասեալ
(ամիրայն
Նախճաւանու)
՚ի
քաղաքն
Բերկրի:
՚Ի
յիշատակելոյ
Խորենացւոյն
իմանամք`
թէ
էր
Քաղաք
հին,
այլ
մինչեւ
՚ի
Վարդան
աշխարհագիր`
զորոյ
զբանս
եդաք
՚ի
վերոյ`
ոչ
ոք
՚ի
մատենագրաց
յիշատակեաց
զգաւառ
նորա:
Յիշատակի
ուրեք
ուրեք
եւ
՚ի
գիրս
յունաց,
որպէս
՚ի
դ.
գլ.
կառավարութեանց
Կոստանդեայ
Պէրփէրուժէնի,
ուր
ըստ
ձեռագրին
գրի
Բէրգրի,
եւ
ըստ
տպագրելոյն
Բարգրի.
իսկ
առ
Գէտրէնոսի
թղթ.
732.
կոչի`
Բէրգրիս:
՚Ի
սկիզբն
ԺԱ.
դարու
ըստ
պատմելոյ
Լաստիվերտցոյն
բազում
պատերազմաւ
էանց
այս
քաղաք
՚ի
ձեռս
յունաց.
զի
նախ
յոյնք
առին
՚ի
ձեռաց
պարսից,
եւ
՚ի
յունաց
դարձեալ
պարսիկք`
կոտորելով
արս
իբրեւ
իդ.
հա
զար:
Դարձեալ
էառ
՚ի
ձեռաց
նոցա
՚ի
նմին
ժամանակի
Գանձի
անուն
իշխանն
Հայոց,
այլ
վերստին
առին
այլազգիք:
Յաւել
Միքայէլ
կայսր
առաքել
զօրս
առնուլ
զԲերկրի,
որոց
յայնժամ
կամաւ
ետուն
այլազգիք`
գնացեալ
յաշխարհն
իւրեանց.
*
Եւ
յայնմ
օրէ
եւ
առ
յապայ
բարձաւ
(ասէ
Լաստիվերտցին)
տէրութիւնն
Պարսից
՚ի
տեղւոջէ
անտի:
Այլ
զկնի
իբր
հնգետասան
ամաց`
պաշարեալ
զայն
Տուղրիլ
անուանի
սուլդանն
պարսից`
եւ
առեալ,
երկաթի
կապանօք
՚ի
գերութիւն
խաղացոյց
զիշխանս
քաղաքին:
Առ
Ասողկայ
յիշատակի
եւ
Բերկրոյ
ձորն
՚ի
գրելն
բ.
4.
վասն
զօրացն
իսմայէլացւոց.
*
Ել
զօրն
իսմայէլի
յԱսորեստանէ
ընդ
ճանապարհ
ձորոյ`
յԵրկիրն
Տարօնոյ
ընդ
Բզնունիս,
ընդ
Բերկրոյ
ձորն
յԱյրարատ
թափեցան,
եւ
առին
զԴուին:
Իսկ
զԼեառն
Սողոփի
Բերկրացւոց
գաւառին
յիշէ
Խորենացին
՚ի
վերոյիշեալ
բանն
ճանապարհորդութեան
Հռիփսիմեանց,
եւ
առ
նովաւ
զՔաղաքագեօղն
Թըմնիս:
Երիկաւ:
Բերդ
յԱղացովտի,
այլ
՚ի
սահմանի
Բերկրի
քաղաքին,
զոր
քանզի
մանաւազեցիք
հանեալ
էին
՚ի
ձեռաց
բերկրեցոց,
ա.
Սմբատ
արքայ
անդրէն
դարձոյց
առ
նոսա`
ըստ
գրելոյ
Թովմայի
Արծրունւոյ
գ.
10.
*
Առնըլով
(ա.
Սմբատայ)
հարկս
եւ
պատանդս
եւ
զբերդն
Երիկաւ
յԱղացովտի,
զոր
հանեալ
էր
մանազաւեցոյն
՚ի
բերկրեցւոյն,
նոցա
հանեալ
էր
՚ի
գինիուն
ազգէն
՚ի
զարմէ
Մեժէժի
Գնունոց,
՚ի
Վասպուրական
բաժնէ.
նաեւ
Բերկրի
բաժին
եղեալ
էր
Վասպուրականի,
եւ
դարձուցանէ
անդրէն
առ
Բերկրեցիսն:
Առէստ
փոքր:
Ասողիկ
բ.
2
դնէ
զայս
յԱռբերանի
գաւառի,
յասելն
վասն
Ղեւոնդեայ
կաթուղիկոսի,
թէ
էր
*
՚ի
գաւառէ
Առբերանոյ
՚ի
Գեղջէ
Փոքր
Առեստու:
Առ
Յովհաննու
կաթուղիկոսի
գրի
անդէն
Եռաստայ.
*
Եւ
զկնի
սորա
զՂեւոնդ`
որ
էր
՚ի
Փոքր
Եռաստայ`
կացուցանեն
յաթոռ
սրբութեանն:
Որ
թուի
լինել
վրիպակ
գրչաց,
կամ
վրիպակ
խօսից
ռամկին:
Նոյն
է
սա
թերեւս
ընդ
Առէստն
աւանի,
զոր
յիշատակէ
նոյն
Յովհաննէս
կաթուղիկոս,
կամ
թէ`
Առեստն
էր
աւան,
յոր
հայելով`
գիւղն
մերձակայ
կոչեցաւ
Փոքր
Առէստ:
Անկանէր
սա
առ
ծովեզերբ,
ըստ
դնելոյ
Բուզանդայ
գ.
8.
*Եւ
դիպեցան
միմեանց
առ
ափն
ծովուն
Բզնունեաց
յԱռեստն
աւանի
՚ի
Ձկնատեսանսն
արքունի`
՚ի
վերայ
գետակին:
Այս
Ձկնատեսանք
՚ի
դ.
22.
կոչի
եւ
Ձկնատէնք`
ըստ
երից
ձեռագրաց
եւս.
*Հասեալ
մածեալ
բանակէին
՚ի
վերայ
Ձկնատենիցն
Առեստեայ:
Ղազար
փարպեցի
կոչէ
զսա
Քաղաքագեօղ.
*Եւ
մինչդեռ
ժողովեալ
գնային
՚ի
ճանապարհի`
մերձեալք
՚ի
Քաղաքագեօղն
որ
կոչի
Առեստ:
Այս
աւան
յիշատակի
եւ
առ
Թովմայի
Մեծոփեցւոյ`
որ
գրէ.
*Բազումք
որ
անդ
մնային`
մեռանէին,
եւ
որք
եկին
Առեստ
աւանի,
եւ
ձկամբք
եւ
բանջարովք
շատանային:
Յիշատակէ
Ղեւոնդ
՚ի
գլ.
զ.
եւ
զԴաշտն
կոչեցեալ
Առեստակողմն.
*Դէմ
եդեալ
գնացին
՚ի
կողմանցն
Վասպուրականի,
՚ի
դաշտավայր
մարզէն`
որում
Արեստակողմն
կոչեն: