Ստորագրութիւն հին Հայաստանեայց

  Արահեզ: Գիւղ` որ յիշատակի առ Ղազարայ թղթ. 191. յասելն վասն գիւտայ կաթողիկոսի. *՚Ի գաւառէն Տայոց, ՚ի գեղջէն Արահեղայ:

Զենակս: Գիւղ` յիշատակեալ առ նմին Ղազարայ թղթ. 162. յասելն. *Երանելին աբրահամ էրէց` որ էր ՚ի գաւառէն Տայոց, ՚ի գեղջէն` որում անուն էր Զենակս:

Էրախանի: Բերդ` յիշատակեալ ՚ի Բուզանդայ դ. 18. յասելն վասն Վասակայ Մամիկոնէի. *Ապա երթեալ գտանէին զնա իւրում գաւառի ՚ի Տայս, յիւր ամուր բերդին, որում անուն Էրախանի կոչի:

Թուխարս: Յիշատակէ Ղեւոնդ. գլ. զ. ՚ի գրելն վասն Սմբատայ հրամանատարի որ ՚ի է. դարուն. *Եւ երթայր յաշխարհն Տայոց, մտանէր յամրոցսն` յորում Թուխարսն կոչեն, եւ զգուշանայր որդւոցն իսմայէլի: Եւ Ասողիկ բ. 4. *Եւ ՚ի նմանէ (այսինքն ՚ի կայսերէն) զպատիւ կիւրապաղատութեան ընկալեալ (Սմբատայ`) գնաց ՚ի Տայս, յամուրն յորում Թուխարսն կոչեն:

Իշխանաց գիւղ: Յիշատակի ՚ի գաւազանագիրս ինչ կաթողիկոսաց, ուր զգ. ներիսիսէ դնի լինել *՚ի Տայոց, ՚ի գեցջէ իշխանաց: Այս գիւղ կայ մինչեւ ցայժմ` զորմէ տե'ս ՚ի նոր Հայաստան թղթ. 130: Այլ թէ ա'րդեօք զսահման այսր գեղջ կամի իմանալ Վարդան աշխարհագիր, յետագայից թողցուք ՚ի քննել, որ ասէ. *Սամցխէ Ախըլցխա է, Իշխանաց երկիրն է, (անդ է) օծեալ խաչ սուրբ հայրապետին Ներսէսի, եւ գաւազան նորա:

Մկնառինճ: Գեօղ` որ ՚ի բանից Ղազարայ յայտ է լինել ՚ի Տայս, զի նախ գրէ վասն Մամիկոնեան Վահանայ. *Երթայր առ վայրն մի յամրագոյն տեղիսն Տայոց: Իսկ ստորեւ որոշելով նաեւ զգիւղն` ասէ. *Եւ զօրավարն հայոց Մամիկոնեանն Վահան մերձ ՚ի նա իբրեւ երկուք հրասախօք ՚ի գեօղ մի որ կոչի Մկնառինճ: Հեռի է սա ՚ի Դու կոչեցեալ գեղջէն Բասենոյ երկուք հրասախօք` ըստ նորին Ղազարայ:

Որջնհաղ: Յիշատակի առ նմին Ղազարայ` յասելն. *Զինուք անկանէին ՚ի վերայ այնց… ՚ի գիւղն որ անուանի Որջնհազ ՚ի գաւառին Տայոց: Անկանի առ ստորոտով լերին պարխարայ, որպէս ցուցանէ անդէն. ուրանօր ընկալաւ զպսակն մարտիրոսական սուրբն Հմայեակ եղբայր մեծին Վարդանայ:

Ուխթեաց քաղաք: Ունի բերդ` զորմէ Ասողիկ գ. 44: *Իսկ Գուրգէն թագաւոր վրաց… գայ ամենայն զօրօք իւրովք, եւ տիրէ Տայոց աշխարհին, եւ մարտուցեալ ընդ փոքր բերդին Ուխթեաց, չկարաց ստնանել: Եւ ՚ի 43. կոչէ զայն` Քաղաք, ուր գնաց կայսրն Վասիլ. *Թագաւորն Վասիլ չու արարեալ գնաց ՚ի քաղաքն Ուխթեաց, եւ զամենայն բերդս եւ զամրոցս Տայոց նուաճեաց: Որպէս եւ Լաստիվերտցին գլ. ա. ՚ի պատմելն զնոյն չու կայսեր Վասլի, ուրանօր եւ ա'յլ տառիւ գրի. *Դառնայ ՚ի վերայ բագրեւանդայ, եւ գնայ ՚ի քաղաքն Ուխտեաց, եւ տիրէ բազում գաւառաց: Իսկ ստորեւ նոյն Լաստիվերտցին կոչէ Մեծ աւան, ՚ի պատմելն զզօրաց Գէորգայ թագաւորին Ափխազաց. *Ընդդէմ եկեալ քաջացն Տայոց մօտ ՚ի մեծ աւանն Ուխթեաց` ՚ի փախուստ դարձուցին զզօրս հոռոմոց: Եւ Վարդան գրէ վասն Դաւթի կիւրապաղատի. *Տայ անդարձանագրով զհայենիսն իւր ՚ի Վասիլն, զՈւխթիսն (յայլ օրին. զՈխտիս) եւ այլն: Գրէ եւ վասն Դաւթի արքայի վրաց. *Ընդարձակեալ Դաւիթ զսահմանս Վրաց` առեալ զՈւխթիսն եւ զսահմանս իւր:

Հաւաճիչ: Քաղաք բերդաւոր, զորմէ Լաստիվերտցին գլ. ա. *Թագաւորն Վասիլ անցեալ յաշխարհն, մերձ յամուրն` որ Հաւաճիչն կոչի` երեկօթս առնէ, առ Ասողկայ գ. 43. գրի վրիպակաւ Հաւիճ, յայլում օրինակի Հաւճիչ. եւ զլեառն կոչէ յայն անուն. յայտ առնելով թէ էր բերդ ՚ի վերայ համանուն լերին, յասելն վասն նորին Վասլի. *Ինքն չուեալ հասանէ ՚ի լեառնն Հաւճիչ ՚ի քաղաքն յայն. անդ ընդ առաջ եղեն նմա Բագարատ թագաւորն ափխազաց. եւ այլն: Իսկ Աղօրի աշխարհ զոր յիշէ Լաստիվերտցին` կասկածիմք վրիպակաւ գրեալ փոխանակ անուանս Աղորդի, որ է գաւառ Տայոց. զի եւ պատմութիւն նոյն գործոց Վասլի, ցուցանէ լինել ՚ի տայս, կամ ՚ի սահմանակից տեղիս:

Աղունք: Յիշատակի առ Վարդանայ. *Գրեաց պատասխանի (թղթոյն փոտայ) Սահակ մռուտն կոչեցեալ, որ եպիսկոպոս էր Տայոց ՚ի յԱշունքն:

Մամրուանի ձոր: Յիշատակէ Ասողիկ գ. 44. յասելն վասն Գուրգենայ վրաց արքայի. *Գայ ամենայն զօրօքն իւրովք եւ տիրէ Տայոց աշխարհին, եւ մարտուցեալ ընդ փոքր բերդին Ուխթեաց` չկարաց ստնանել, եւ ո'չ ա'յլ բերդի ուրեք. այլ ժողովեալ զբազմութիւն զօրացն բնակէ ՚ի Ձորն Մամրուանի: Իսկ Վարդան ՚ի գրելն վասն Դաւթի կուրապաղատի` անորոշ իմն յիշատակէ. *Տայ (ասէ) անդարձագրով զհայրենիսն ՚ի Վասիլն` զՈւխթիս, զՄամրուան, եւ զքաղաքն Ապահունեաց զՄանածկերտի: ՚Ի բանից Ասողկայ երեւի լինել ՚ի տայս մերձ յՈւխթեաց բերդ. մանաւանդ զի եւ այժմեան` Նառիման տեղին` նոյն համարեալ ՚ի բնակչաց ընդ Մամրուանայ, յարմարի դրից Տայոց: Տե'ս ՚ի նոր Հայաստան թղթ. 125: