Հասեալ
էին
ի
Գանձասար
և
ի
Շուշի
թուղթքն,
որք
ի
հոկտեմբերի
Բ
գրեցեալ
անդ
յղեցան
ի
ձեռն
երկուց
փայեկաց:
Բայց
փայեակքն
այնք
տարեալ
անդ
զթուղթսն,
և
ի
տեղիսն
հասուցեալ,
չէին
մնացեալ
անդ
վասն
պատասխանեաց,
այլ
գաղտագողի
զտուն
մի
փոխուցեալ
անտի,
բերեալ
էին
աստ:
Ուստի՝
յովհաննէս
կաթողիկոսն
իւր
մարդկամքն
յղեալ
էր
այժմ
աստ
զպատասխանիս
այնց
թղթոցն:
Որք
էին
ի
յԻբրահիմ
խանէն,
ի
հինգ
Մէլիքացն
և
ի
Շամախու
ևս
մահսար
մի,
և
ի
կաթողիկոսէն:
Բայց
խանն
զերկուս
թուղթս
էր
գրեալ,
որոց
մինն
յատուկ
է՛ր
վասն
Յակոբ
վարդապետին.
զի
անլուր
եղեալ
սրբազան
վեհին
առ
նա
ի
հոկտեմբեր
Բ,
խնդրեալ
էր
հարկիւ
վերստին,
թէ
զՅակոբ
վարդապետն
բաւական
պահեցեր
յայդր ,
եպիսկոպոս
ձեռնադրեա,
և
Առաջնորդ
արա,
և
յղեա՛
Տաթև:
Ապա
թէ
ո՛չ
ի
վախճանի
բեդամաղ
ես
լինելոց
ի
մէնջ:
Իսկ
միւս
թուղթն
խանին
է՛ր
վասն
Յովհաննէս
կաթողիկոսին
և
Գանձասարու:
Քանզի՝
զօրինակ
Նուխւոյ
Կոնդակին՝
զոր
ի
հոկտեմբեր
Բ
յղեաց
սրբազան
վեհն
առ
Յովհաննէս
կաթողիկոսն,
և
գրեաց
թէ՝
ես
այդու
օրինակաւ
Կոնդակ
յղեցի
առ
Իսրայէլ
կաթողիկոսն,
տիրել
Նուխւոյ,
բայց
նա
չէր
հասեալ:
Սակայն
լսեմ
թէ՝
նա
լուեալ
է
և
տրտնջեալ,
թէ
սակաւ
է
ինձ
Նուխի:
Եթէ
այսպէս
խօսեսցի,
զայն
ես
չեմ
տալոց
նմա.
թերևս
և
Աստուածով
իսկ
է
չհասանելն
առ
նա
այն
Կոնդակին:
Իսկ
թէ
խոնարհեալ
խնդրիցէ,
աղաչելով,
այլ
ևս
զնո՛յն
եմ
տալոց,
այսինքն՝
զՆուխի՛
միայն՝
իւր
շրջակայիւքն,
դու
զայս
լսելով
մի
շփոթիցիս:
Զի
զայս
իսկ
խօսեցաք
ընդ
ձեզ
մինչ
աստ
էիք,
զտեղի
իմն,
տալ
նմա,
և
զձայն
հատանել՝
որքան
կենդանի
է:
Իսկ
նա՝
այսինքն
Յովհաննէս
կաթողիկոսն
զսնոտի
կարծիս
առեալ,
և
զխորհուրդ
սրբազան
վեհին
թիւրապէս
մեկնելով՝
խանին
և
Մէլիքացն
ծանուցեալ՝
գրեցուցեալ
էր
նոցա
առ
սրբազան
վեհն,
թէ
դու
զայս
տունս
ի
շինութիւն
ածեր,
և
ամենայն
վիճակաց
Աղուանից
գրեցեր
հնազանդիլ
Յովհաննէս
կաթողիկոսին՝
և
Գանձասարու
ծառայել,
այժմ
զինչ
եղև
զի
զՇրուան
Իսրայէլին
տաս,
որ
այս
տանս
քակման
պատճառ
է,
և
մեզ
նոր
վիճոյ
և
խռովութեան:
(Որ
է՛ր
զրպարտանք,
և
ընդդէմ
ճշմարտութեան
Բ
կերպիւ:
Մի՝
զի
զՆուխի
միա՛յն
կամէր
տալ
Իսրայէլին
սրբազան
վեհն,
և
ոչ
զբոլոր
Շրուան:
Եւ
երկրորդ՝
զի
զայն
ևս
ահա
չետ
Իսրայէլին,
որպէս
ասացաւ
ի
վերդ
):
Եւ
խնդրէին
նոր
թուղթ
և
Կոնդակ
գրել
ի
վերայ
բոլոր
Շրուանու,
զի
Գանձասարու՝
և
Յովհաննէս
կաթողիկոսին
ծառայեսցեն:
Յղեալ
էին
և
Շամախի,
և
անդուստ
ևս
զմահսար
բերեալ
ըստ
վերոյ
ասացեալ
մտաց
գրեցելոյն
իւրեանց:
Ի
Նուխւոյ
ևս
խնդրեալ
էին,
իսկ
նոքա
չէին
տուեալ
զմահսար,
զի
խանն
նոցին՝
ըստ
խնդրոյ
Գեանջայու
խանին՝
ստիպէր
զնոսա
Իսրայէլին
հնազանդել,
և
մահսար
տալ
նմա
ընդունելութեան,
որովհետև
յանցեալ
ամին
մինչ
աստ
էին
Բ
կաթողիկոսունքն,
այս
ևս
եղև
ասացեալ՝
(թէպէտ
ոչ
հաստատնապէս
),
թէ
ո՛
ոք
յերկուցդ
զմահսար
բերցէ
ի
բոլոր
Շրուանու՝
թէ
մեք
զսա
ընդունիմք,
մեք
ևս
զՇրուան
նմա
տացուք:
(Որպէս
ասացեալ
եղև
յանցեալ
ամին
ի
հոկտեմբերի
ԺԶ
):
Այսու
մտօք
Իսրայէլն
բռնութեամբ
երկուց
խանից
ի
նոցանէ
զմահսար
խնդրէր,
և
Յովհաննէսն
ևս
նովի՛ն
մտօք
խնդրեալ
էր
այժմ:
Իսկ
Նուխեցիքն
խանին
ընդդիմացեալ
էին
թէ՝
մեք
Իսրայէլին
ո՛չ
տամք
մահսար,
ուստի
և
խանն
ասացեալ
էր
թէ՝
եթէ
Իսրայէլին
ո՛չ
տայք,
ապա
Յովհաննէսին
ևս
մի՛
տայցէք:
Եւ
նոքա
զայս
յա՛նձն
էին
առեալ,
այնու՛
մտօք,
զի
յառաջագոյն
քանիցս
անգամ
զմահսար
էին
տուեալ
Յովհաննէսին,
և
սրբազան
վեհն
զնա՛
էր
հաստատեալ
կաթողիկոս:
Այժմ
ևս
դեռ
նո՛յն
կանօնն
կայր:
Եւ
ինքն
Յովհաննէս
կաթողիկոսն
ևս
գրեալ
զթուղթ
աղերսանաց
առ
սրբազան
վեհն,
խնդրէր
գրել
զթուղթ
առ
Շրուամու
ժողովուրդն՝
մի
մի՛
այլափոխիցեն
զմիտս
իւրեանց,
այլ
Գանձասարու
ծառայեսցեն :
Եւ
սրբազան
վեհին
ընթերցեալ
զգրեանս
նոցա,
և
զ՚ի
զուր
վրդովիլն
նոցա
ծանուցեալ,
զթուղթ
գրեաց
առ
Իբրահիմ
խանն,
ի
պատասխանի
թղթոցն
երկուց:
Նախ
վասն
վերոյ
յիշեալ
վիճոյս,
թէ
ես
ե՞րբ
կամեցեալ
զՇրուան
հատանել
ի
Գանձասարու ,
որ
քեզ
սուտ
արզ
են
արարեալ.
զոր
ինչ
յառաջ
նոցա
ծառայեալ
Գանձասարու,
այլ
ևս
նոյն
կանոնն
է:
Այժմոյս
ևս
կրկին
գրեցի
ի
Շամախի
և
ի
Նուխի,
զի
մեր
առաջին
կանոնաւն
կացեալք,
Գանձասարու
ծառայեսցեն:
Իսկ
ապա
վասն
Յակոբ
վարդապետին
գրեաց
թէ՝
յառաջ
թուղթ
եմ
գրեալ
քեզ
ընդ
Մէլիք
Քօլուն,
և
վէքիլ
եմ
հաստատեալ
ի
Տաթևու
վանսն,
որ
յետոյ
Առաջնորդ
ևս
արարից:
Խնդրեմ
զի
դու
ևս
այնմ
լիցիս
կամեցօղ,
և
զՅակօբ
վարդապետի
անունն
այլ
մի
տացես,
զի
չեմ
յղելոց,
զի
ո՛չ
է
այդ
երկրիդ
կէօրէ:
Եւ
առ
այս
խնդիր
յոլով:
Յակոբ
վարդապետն
ևս
գրեաց
զթուղթ
աղաչանաց
առ
խանն,
այլ
չխնդրել
զինքն,
զի
ա՛յս
է
ինձ
լաւ
ասէ՝
աստէմ
մնալ,
զի
յայդ
երկրոջդ
վարիլ
ո՛չ
կարեմ:
Թուղթ
մի
ևս
Մէլիք
Շահնազարին
գրեաց
Յակոբ
վարդապետն
ըստ
նոյն
մտաց,
այլ
մի՛
ևս
ստիպել
զխանն
ի
խնդրել
զինքն:
Թուղթ
մի՛
ևս
առ
Տաթևու
Մէլիք
Քօլին
գրեաց
Յակոբ
վարդապետն,
խնդրելով
զքսուրն
իւր
որ
անդ
յղել
աստ
առ
ինքն:
Այս
և
վասն
այն,
զի
ցուցցի
թէ՝
այլ
չէ
յօժար
դառնալն
անդ
ի
Տաթև:
Զայսոսիկ
առ
Յովհաննէս
կաթողիկոսն
յղեցաք
հասուցանել
առ
նոսա:
Իսկ
սրբազան
վեհի
գիրն
որ
առ
խանն,
կնքեա՛լ
յղեցաւ
առ
Յովհաննէս
կաթողիկոս
տալ
նմա:
Թուղթ
առ
Շամախու
Առաջնորդ
Սահակ
վարդապետն՝
և
առ
իշխանսն
և
ժողովուրդսն
գրեաց
սրբազան
վեհն,
ի
պատասխանի
մահսարական
թղթոյն
նոցա,
որ
ի
վերն
յիշեցաւ :
Թէ
ընդէ՞ր
էք
դուք
այդպէս
վրդովեալ՝
մինչ
ի
մէնջ
չէ՛ք
առեալ
զթուղթ
ինչ:
Զի
մեք
ի
վերայ
նո՛յն
կանոնին
կամք,
զոր
յառաջ
գրեալ
եմք
ձեզ
քանիցս՝
Գանձասարու
ծառայել,
և
զՅովհաննէ՛ս
կաթողիկոսն
Ձեզ
կաթողիկոս
ընդունիլ:
Ուստի՝
սուտ
ասութեանց
մի՛
հաւատայք
այլ
կացէ՛ք
մնացէ՛ք
ի
վերայ
նոյն
կանոնին
մերոյ
առաջնոյ,
և
Գանձասարու
ծառայեցէ՛ք,
և
Յովհաննէս
կաթողիկոսին
լերուք
հնազանդք:
Եւ
ի
լուսանցն
յատկապէս
առ
Առաջնորդն
գրեաց
թէ՝
երկիցս
անգամ
թուղթ
ևս
գրեալ
մեզ,
իսկ
մեք
վասն
եկօղ
չլինելոյ՝
և
հարկաւոր
գրելի
րգոլոյ՝
պատասխանի
չեմք
գրեալ.
դու
մի՛
զայլ
և
այլս
կարծիցես:
Եւ
զի
զնեղութեանց
երկրին
էր
գրեալ,
գրեաց
զմխիթարութիւն
և
զմերն
ևս
ծանոյց:
Եւ
քահանայից
և
իշխանաց
կրկին
ողջոյն:
Թուղթ
ևս
առ
Նուխու
քաղաքի
խողովուրդսն:
Նախ
ցաւակցութեամբ
մխիթարութիւն
նոցա,
զի
քաղաքն
այչեցեալ
էր,
և
յոյժ
մեծ
վնասուց
էին
դիպեալ:
Եւ
ապա
նոցա
ևս
վասն
Գանձասարու
և
Յովհաննէս
կաթողիկոսին
զնոյն
պատուէր
գրեաց՝
զոր
ինչ
առ
Շամախեցիսն:
Այլ
այսպէս,
թէ
կացէ՛ք
ի՛
վերայ
մեր
առաջնոյ
կանոնին,
և
առանց
մեր
գրոյն
և
կարմիր
կնքոյն
մի
հաւատայք
բանից
սուտ
ասողաց:
այս
յետին
բանս
ի
բոլորագրահամար
տետրոջն
է,
յերեսն
յԽԱ:
Զայս
Բ
թղթոցս
պահարանն
կնքեցաք,
և
ապա
յղեցաք
առ
Յովհաննէս
կաթողիկոսն:
Թուղթ
ևս
ի
Նուխի
ի
Ագուլեցի
մահտեսի
Առաքելն
մխիթարութիւն
վասն
մահուան
եղբօրն
իւրոյ
Ստեփանին,
որ
ի
Հաշտարխան
վախճանեալ
էր:
Եւ
շոնրհակալութիւն
և
օրհնութիւն,
զի
վասն
նոյն
հանգուցելոյն՝
անդ
ի
Հաշտարխան
Ե
թուման
հոգեբաժին
էին
տուեալ
սրբոյ
Աթոռոյս,
և
Ա
թուման
ևս
յանուն
Առաջնորդին:
Զայս
զմռեալ
եդաք
ի
մէջ
Նուխցւոց
պահարանին:
Վասն
հրկիզութեան
սմա
ևս
մխիթարութիւն:
Թուղթ
ևս
առ
Մէլիքսն
Խամսայու
գրեաց
ի
պատասխանի
իւրեանց
թղթոյն:
Նախ՝
զի
գրեալ
էին
թէ՝
հաշտեցաք
ընդ
միմեանս,
և
միաբան
եմք
ամենեքեանքն,
գրեաց
զշնորհակալութիւն
ուրախութեամբ
հանդերձ,
և
օրհնութիւն,
և
պատուէր՝
ի
նոյնն
մնալ:
Ապա
վասն
ի
զուր
վրդովմանն
վերոյ
ասացելոյ,
թէ
սու՛տ
է
այդ:
Զի
մինչ
դուք
իսպառ
մոռացեալ
էիք
զայդ
Աթոռդ
և
զընդդէմն
ջանայիք,
մեք
զիսպառ
աւերեալն
ի
շինութիւն
ածաք,
իսկ
այժմ
մինչ
դուք
զնորոգութիւն
դորա
կամիք,
մեք
զայնքան
գլխացաւութիւնսն
վասն
դորա
կրեալ՝
զոր
դեռ
ևս
կրեմք
և
կրելոց
եմք,
զվնասի՞լն
դորա
կամիցիմք,
քաւ
լիցի:
Զի
թէպէտ
ձեզ
ոչինչ
է
փոյթ
թէ
զինչ
կրեցաք
մեք,
սակայն՝
մեք
ի
փառս
Աստուծոյ
զոր
շինեցաք,
այժմ
ոչ
քակեմք:
Եւ
առ
այս
միամտութիւն
յոլով:
Որոց
և
ծանոյց
զգրեալն
նորապէս
առ
Շամախու
և
Նուխու
ժողովուրդսն
զթուղթս
վասն
այսր,
որպէս
ի
վերս
ասացաւ:
Յիշեցոյց
և
զայն
թուղթն՝
զոր
ընդ
Մէլիք
Քօլուն
ի
հոկըեմբերի
ԻԵ
գրեաց
ինքեանց
վասն
բանիցն
Տաթևու՝
և
Յակոբ
վարդապետին:
Եւ
թէ
այժմ
խանն
զինչ
էր
գրեալ
աստ
վասն
այնր,
չև
ևս
հասեալ
գոլով
անդ
Մէլիք
Քօլին:
զի
ոչ
միայն
սրբազան
վեհին
էր
գրեալ
այժմ
Իբրահիմ
խանն,
այլ
և
մեր
խանին,
և
ձեռն
իւր
Ղալաբէկի
Մահմատ
Ռզայ
բէկին:
Որ
առ
խանն
եկեալ՝
գրեցուցեալ
էր
նմա
զթուղթ
առ
սրբազան
վեհն
ստիպմամբ,
եպիսկոպոս
առնել
զնա՝
և
ի
Տաթև
յղել:
Եւ
սրբազան
վեհն
պատասխանի
գրեաց
մեր
պանին
թէ՝
ես
յառաջ
այդ
բանիդ
հոգս
արարեալ,
գիր
եմ
գրեալ
Իբրահիմ
խանին
ընդ
Մէլիք
Քօլուն ,
որով
միամտելոց
է
անկարծիք,
և
հաճելոց
ընդ
մեր
գրեալսն:
Սակայն
դեռ
Քեօլին
անդ
չհասեալ,
այդ
Մահմատ
Ռզայ
բէկդ
ելեալ
է
անտի:
Թող
դարձցի
յետս,
զի
այդ
բանիդ
հոգսն
եղեալ
է:
Եւ
ինքն
թէ
վասն
այսր
ի՞նչ
գրեաց
այժմ
առ
խանն,
զայն
ևս
ծանոյց
սոցա,
և
պատուիրեաց՝
զի
ինքեանք
ևս
ասասցեն
խանին
այլ
մի
գրել
աստ
վասն
Յակոբ
վարդապետին
զբան
ինչ,
զի
չեմ
յղելոց
ասէ:
Թուղթ
ևս
առ
Յովհաննէս
կաթողիկոսն
գրեաց
ի
պատասխանի
թղթոյն,
և
զթուղթ
Մէլիքացն
առ
նա
յղեաց
տալ
նոցա:
Նախ՝
զի
գրեալ
էր
թէ՝
զտանիս
եկեղեցւոյն
նորոգեմ,
առ
այն
ուրախութիւնս
գրեաց:
Ապա
վասն
սոյն
բանիցս
յանդիմանութեամբ,
թէ
ընդ՞էր..
Բնագիրը
այստեղ
թերի
էր:
