Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

       «ԱՄԵՆԱԿԱԼ Աստուած, բարերար, մարդասէր»։
       Ամենակալ է Հոգին սուրբ, վասն զի ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ իշխէ2 երկնաւորացն եւ երկրաւորացս, եւ կալեալ ունի զսոսա ՚ի ներքոյ զօրութեանն։ Բարերար, զի որոց տիրէ՝ նոցա միշտ զբարին տնօրինէ եւ մատակարարէ, որպէս առ հրեշտակս զլուսափայլութիւնն Աստուծոյ՝ որում կարօտին, եւ առ երկրաւորքս զպէսպէս նախախնամութիւնս։ Մարդասէր, զի թէպէտ եւ վայելեն ամենեքեան ՚ի շնորհս նորա, բայց առաւել առ մարդիկ առատացաւ սիրով։
       «Աստուած բոլորից՝ յօրինօղ երեւութից եւ աներեւութից »։ Աստուածն արարչական անուն է. վասն այսորիկ ած ՚ի վերայ սորին եւ զարարչութիւնն. եւ սոքա ո՞յք. երեւելի արարածս եւ զգալիք, եւ աներեւոյթք դասք հրեշտակաց, եւ հոգիք մարդկան. զի ընդ Հօր եւ ընդ Որդւոյ եւ Հոգւոյն խոստովանիմք զսոսա ստեղծեալս։
       «Փրկող եւ հաստատող, խնամող եւ խաղաղարար»։
       Այս է տիրական3 արարչութիւն, զի ոչ միայն արար, այլ եւ փրկէ, եւ զփրկեալսն խնամովն ՚ի նոյն էութիւնն հաստատուն պահէ, եւ միշտ խաղաղութեան լինի միջնորդ Աստուծոյ առ արարածս, եւ սոցա առ միմեանս։
       «Հօր հզօր Հոգի »։ Զի բազումք կոչին հոգիք, որպէս եւ հրեշտակք, եւ հոգիք մարդկան, եւ չար հոգիքն. անջրպետէ զսա ՚ի բնաւիցս զսա ՚ի բնաւիցս, զի որպէս Որդին Հօր միածին, նոյն եւ Հոգիս նմին առանձինն4։
       «Հայցեմք բազկատարած մաղթանօք գոչմամբ հեծութեան, յանդիման եղեալ քեզ ահաւորիդ »։ Եկի մտացս ընթացիւք առ քեզ, եւ հոգւոյ աչօք նկատեմ զտէրդ ահաւոր եւ սքանչելի. վասն այսորիկ անկեալ մարմնով՝ զսրտիս բազուկս տարածեմ առ քեզ, գոչելով ձայնիւ եւ հեծեծելով խորհրդովք զօգնականութիւնդ հայցեմ, զամենեցուն կառավարդ։
       «Մատչիմք մեծաւ դողութեամբ սաստիկ երկեղիւ, մատուցանել նախ զբանականս զայս պատարագ քում անզնին տէրութեանդ »։ Դողումն եւ երկիւղ՝ մտացն է որ նայի ՚ի նա, ուստի եւ ցուցանէ զկիրսն. իսկ բանական պատարագ՝ գոհութիւն եւ փառաբանութիւն, շնորհակալութեանն է, զոր վասն պէսպէս արարչութեանն հանդերձեալ է տալ նմին. եւ այս նախ քան զպատարագել միածնին առ նա խօսք, ըստ որում ասաց իբր առ գործակից եւ զօրացուցիչ։
       «Իբր աթոռակցի փառակցի եւ արարչակցի, հայրենի անկապուտ պատուոյդ »։ Զի ոչ թէ որպէս առ մի ոք յեղելոցս գործի եւ սպասաւոր խօսիմք առ քեզ ըստ չարափառացն, այլ նախ աթոռակից եւ արարչակից Հօր խոստովանիմք, յորմէ ոչ ոք կարէ զքեզ արտաքս որոշել. թէպէտ եւ ժպրհեցան անմիտք ՚ի մարդկանէ եղկելի յիմարութեամբ, սակայն նոքա ըստ յանցանացն պատժին, եւ դու ՚ի քոյդ միշտ անճողոպրելի ես։
       «Քննող ծածկութեան խորոց ամենակատար կամաց Հօր Էմմանուէլի, զքեզ առաքչի, փրկչի եւ կենդանատուի եւ արաչի ամենայնի »։ Զառաքելոյն առնու ասել. ոչ ոք գիտէ զԱստուծոյսն եթէ ոչ Հոգին որ քննէ զխորս նորա. զի ոչ միայն թէ արարիչ ես, այլ եւ զկամս եւ զխորս խորհրդոց Հօր, գոլով ընդ նմա անձնաւոր հարազատապէս, քննես, եւ անտի էառ զքեզ ՚ի հայրական գրկացն Որդին, եւ առաքեաց վերակացու մեզ ողորմութեամբ եւ փրկչաբար։
       «Ի ձեռն քո ծանուցաւ մեզ երրեակ անձնաւորութիւն միասնական աստուածութեանդ, յորոց մի եւ դու ճանաչիս անհաս »։ Այսոքիկ են բանական պատարագքն զոր խոստացաւ տալ նմա, այսինքն պէսպէս շնորհացն գոհաբանութիւնքս. եւ նախ զծայրագոյնն դնէ, թէպէտ եւ ժամանակաւ անագան քան զայլսն. այս է գիտութիւն Երրորդութեանն. զի զայս Հոգին յայտնեաց առաքելոցն եւ նոքօք աշխարհի, եւ զՔրիստոսի վարդապետութիւնն վերստին յիշողութեամբ արմատացոյց ՚ի սիրտս նոցա։
       «Քեւ եւ ՚ի ձեռն քո առաջինքն նահապետական տոհմին շառաւեղք, տեսանողք անուանակոչեալք, զանցեալ եւ զգալոցն, զեղեալսն եւ զոչ գոյացեալսն անստուերաբար բարբառով բանի վերապատմեցին »։ Զմարգարէիցն ասէ, որք բուսան ՚ի սերմանէ Աբրահամու եւ իւրոցն. եւ զօրացեալք Հոգւով տեսին զեղեալսն եւ զլինելոցն որպէս Մովսէս. զի առ ՚ի մէջ անագան ուրեմն, ճառեալ զլինելութիւն, արարածոցս զորս ոչ էր մարմնոյ աչօք տեսեալ կամ ունկամբ լուեալ. նոյնպէս եւ Եսայի զկործանումն սատանայի ՚ի դէմս իշխանին Ծուրայ . սոքա եւ զառ յապա լինելոցն ուսուցին, զի զոր չեւ է եղեալ, որպէս զգալուստ նեռինն, ուսանիմք ՚ի Դանիէլէ։
       «Հոգի Աստուծոյ քարոզեալ զքեզ Մովսէսի»։
       Զոր գրեաց, «Հոգի Աստուծոյ շրջէր ՚ի վերայ ջրոց », բացայայտէ զխորհրդոյն զօրութիւն այսպէս. «Որ ՚ի գնալն քո ՚ի վերայ ջրոցն՝ անպարագիր զօրութիւն ահեղ շրջարկութեամբ տածողականաւ թեւ ապարփակ պաշտպանողօրէն գթասիրեալ ՚ի ծնունդս նորոգս զաւազանին խորհուրդ ծանուցեր »։ Զի մի յորժամ լսիցես՝ կարծիցես թէ էութիւնն Հոգւոյն շրջէր ՚ի վերայ ջուրցն, նախ ուսուցանէ՝ թէ էութիւնն անհաս է եւ անպարագիր, եւ զօրութիւնն ըմբռնէր զջուրսն. եւ այն որ ասէ թէ Հոգին շրջէր, ստուգաբանի՝ թէ բարձեալ ունէր զտարերքս ՚ի ներքոյ խնամոց իւրոց ղօրութեան, եւ այնպէս պաշտպանեալ զօրութեամբ, որպէս թեւօք պահէր զիսկզբանէ արարեալքս ՚ի հաստատութեան, մինչեւ կամեցաւ աստուածութեամբն զգոյքս ՚ի նոցանէ ստեղծանել, եւ յետ գոյութեանն դարձեալ նովին խնամովքն նօթճէ։ Իսկ որ1 ասացաւ շրջել ՚ի վերայ ջուրց, նոր խորհրդոյս էր ապացոյց. զի որպէս անդ շրջելով ՚ի ջուրսն՝ յառաջ էած ՚ի նոցանէ զէքս ամենայն , եւ աստ նոյն ինքն շրջի յարգանդ եկեղեցւոյ յաւազանն, եւ ծնանի որդիս Աստուծոյ զմարդիկ։
       «Յոր կերպարան օրինակութեան նախ քան զկառուցանել զլոյծ մածուած1 վերջնումն վարագուրիդ՝ յօրինեցեր կարող տիրապէս զբովանդակ բնութիւն ամենից բնաւից գոյից բոլորից ամենայն էից յանէից »։ Որպէս ասացաք՝ աւազանին խորհուրդ ՚ի սկզբանն նկարեցաւ Հոգւովն, զի մինչ չեւ էր անջրպետեալ ջուրն, եւ անուանեալ հաստատութիւն, որ եղեւ վարագոյր ՚ի մէջ երկնի եւ երկրի, Հոգին խնամէր զտարերքս, եւ շնորհէր 2 նոցա զօրութիւն, նիւթ ստեղծման լինել ամենայն էից։
       «Քեւ ստեղծանին ՚ի նորոգութիւն յարութեան ամենայն եղեալքս առ ՚ի քէն, յայնմ ժամանակի՝ որ է օր վերջին այսմ կենցաղի, եւ օր առաջին երկրին կենդանեաց »։ Աստ զԴաւթին առնու ասել, թէ «Առաքես զՀոգի քո եւ ստանաս զնոսա , եւ նորոգես զերեսս երկրի ». քանզի ինքն Հոգին՝ որ խնամեաց եւ ստեղծ եւ պահեաց եւ ծածկեաց, նոյն ինքն դարձեալ նորոգէ յօրն՝ որ է վախճան ապականացու ժամանակիս, եւ սկիզբն անապականն կենաց. քանզի ապականեալքն վասն այնորիկ նորոգին, որպէս զի ՚ի մշտնջենաւորութիւն յարակայեսցին։
       «Քեզ հնազանդեցաւ միութեամբ կամացն՝ որպէս Հօրն իւրում, ազգակիցն քո եւ էակիցն Հօր անդրանիկն Որդի մերովս կերպիւ »։ Ո՞րպէս զայս հնազանդութիւնս ուսանիմք, եթէ ոչ այսպէս. կամ էր Աստուծոյ Հօր մարդկայինս փրկութիւն՝ ստեղծանելոցս ՚ի նմանէ, կամ էր եւ Հոգւոյն խնամելոցս իւրոց. Քրիստոս հաւասար նոցին ոչ թէ կամեցաւ միայն, այլ եւ զփրկագործութենէ եհար բուռն ՚ի մարմնանալն, եւ մահու խաչի փոխանակ սոցա համբերեալ որպէս զՀօր կամս կատարեաց փրկելովն, նոյնպէս եւ զՀոգւոյն։
       «Զքեզ աւետարանեաց ճշմարիտ Աստուած հաւասար եւ համագոյ Հօրն իւրոյ հզօրի »։ Կարծեմ զոր առ կինն Սամարացի ասաց, «Հոգի է Աստուած»։
       «Զառ ՚ի քեզ հայհոյութիւնն անքաւելի քարոզեաց, եւ իբր զաստուածամարտից զ ՚ի քէն հեստելոցն չարաբանական բերանսն կարկեաց, եւ զիւրն շնորհեաց արդարն եւ անարատն՝ գտիչն ամենայնի »։ Քանզի այսպէս ասաց տէրն. «Որ ոք ասիցէ բան զՈրդւոյ մարդոյ, թողցի նմա. բայց որ զՀոգին սուրբ հայհոյեսցէ, մի թողցի նմա ». իսկ իւր ոչ եղեւ վրէժխնդիր, եւ այն զի անմեղ չատապարտիւր1. իսկ համագոյին կարի սաստիկ, որպէս զի հաստատեսցէ առ մեզ զաստուածութիւն Հոգւոյն։
       «Որ վասն մեղաց մերոց մատնեցաւ, եւ յարեաւ վասն զմեզ արդարացուցանելոյ »։ Ըստ որում գրեաց Եսայի. նա վասն մեղաց մերոց մատնի։ Արար եւ կատարեաց եւ յարեաւ, եւ զմեզ ընդ իւր նորոգեաց։
       «Նմա փառք ՚ի ձեռն քո, եւ քեզ բարեբանութիւն ընդ Հօր ամենակալի »։ Զի Հոգին է որ զօրացուցանէ զլեզուս մեր ՚ի փառաբանութիւնն Քրիստոսի, ըստ առաքելոյ. «Ոչ ոք կարէ ասել տէր զՅիսուս , եթէ ոչ Հոգւովն սրբով ». վասն այսորիկ ասէ ՚ի ձեռն քո, եւ քեզ ընդ Հօր, որպէս հաւասար նմին Աստուած առ ՚ի մէնջ խոստովանելոյ անստգիւտ մտօք՝ այժմ եւ յաւիտեանս։
       «Դարձեալ կրկնեսցի ՚ի նոյն կարգ բանի, մինչեւ վերահայեցութիւն2 լուսոյն հրաշապէս ազդեալ յայտնեսցի, աւետարանել վերստին զկրկին խաղաղութիւնն»։
       Բանք աղօթիցս մինչեւ ցայս վայր ոչ խնդրուածք էր, այլ յիշատակ Հոգւոյն պէսպէս սքանչելեաց, եւ փառատրութիւն նմա ՚ի վերայ այնոցիկ բարեբանութեամբ. զոր աւարտեալ՝ ասէ. Արդ ոչ է բաւական առ քեզ խօսակցութեանս. այլ թէպէտ եւ վախճան ածի, սակայն կարօտիմ վերստին զնոյն բանիցն ոճոյ բուռն հարկանել, մինչեւ կարացից բազմապատիկ թախանձանօքս զլոյս զօրութեանդ՝ որ դեռ եւս ՚ի վեր հայիմ իմացականապէս եւ բացակայ յինէն տեսանեմ, խոնարհեցուցանել, եւ հրաշալի ազդմամբ առ իս ձգել. որոյ յայտնութիւնդ յանձն իմ այնու ճանաչի, յորժամ խռովեալ խորհրդոցս խաղաղութիւն եւ հանդարտութիւն աւետարանեսցի. որպէս եւ գիտեմ զփորձ շնորհացդ՝ մաղթեմ, մինչեւ դարձեալ վերստին ճաշակեցից ՚ի դմանէ. եւ ապա սկսանի ասել.
       «Աղաչեմք եւ աղերսեմք արտասուալից հառաչմամբ յամենայն անձնէ զփառատրելի արարչութիւնդ՝ անեղծ եւ անստեղծ անժամանակ Հոգւոյդ գթածի »։ Անմարթ եւ անկար է ուրուք զաղօթից բան մեկնել. զի նա իւր լծակից եւ աղ համեղութեան ունի զիղձ տռփման տոչորման հոգւոյն ասողին՝ որում քաղցրանայ յաւէտ . իսկ զայն բանիւ մարմնացուցանել չիք հնար, եւ զայս առանց նորին որոնել ունայն է. արդ ո՞րպէս կարողանամք զարտասուալից հառաչումն ամենայն անձինն մեկնել կամ ուսուցանել, բայց թէ փորձիւ ոք ընդ կիրթ նորին անցեալ ծանիցէ. յոր ճաշակ վայելեալ , ամենայն պատրանաց աշխարհիս ՚ի ստիպոյ1 սրտին ողջոյն տուեալ հրաժարէ, եւ միայն յայն հառաչմանէն միշտ զանձն իւր կերակրէ։ Հառաչումն այն է՝ որ զբոց սիրոյն Աստուծոյ արծարծէ, եւ արտասուքն է՝ որ զհոգւոյն աչս վճիտ ներգործէ. մարմնական հառաչանք եւ արտասուքն ՚ի հեռանալ սիրոյն եւ յաճել տրտմական կրիցն զօրէ. իսկ այս հակառակ նմին. զի որչափ զերեսս բաղձալւոյն նկատէ, եւս առաւելապէս բոցով սիրոյն հառաչէ. եւ որչափ մերձենայ ՚ի նա՝ յորդառատ զգետս արտասուացն հեղեղէ, եւ միշտ զաւուրսն յորս անճաշակ էր ՚ի սմանէ՝ ապաշաւէ, եւ յառաջակայն զնոյն աղօթէ ունել։ Այս է ուրախութիւն՝ որում բնաւ զղջումն ոչ տիրէ, եւ տրտմութիւն՝ որ զանապաշաւ ցնծութիւն բխէ. զսա ՚ի բան ձգել եւ պատմել՝ անարգութիւն է շնորհին, եւ ուսմամբ զսոյն ճանաչել անկարութիւն է լսողին. այլ թէ լսես արտասուալից հառաչումն յամենայն անձնէ, մի կարծես գիտել բնաւ կամ ուսանել յօտարաց, մինչ չեւ ՚ի քէն է սորին տեղեկութիւն բղխեալ2 եւ յորժամ ուսանիս, ապա հաստատես յանձն թէ ոչ գիտես։ Այսպէս կանխէ երանելիս առ Հոգին, եւ այսու ըղձիւքս, եւ ոչ թէ սոսկ բանիւքս հաւատայ զվերահայեցութիւն Հոգւոյն ՚ի յանձն տանել։
       «Որ բարեխօսդ ես վասն մեր յանմռունչ հեծութիւնս առ ողորմածդ Հայր »։ Զայս յառաքելոյ ուսաք զխորհուրդս, որպէս գրէ. «Զոր կամքն յաղօթս, որպէս արժանն իցէ՝ ոչ գիտեմք, այլ ինքն Հոգին բարեխօս լինի ՚ի հեծութիւնս անմռունչս ». այսինքն զի ոչ եթէ ձայնք մեր եւ աղաղակ առ նա ազդեն զիղձս հոգւոցս, այլ միայն մտաւոր թախանձանքս. զի յորժամ արգելուս ՚ի ներս զազդեցութիւն հոգւոյդ ՚ի զգայարանացդ, եւ սկսեալ այդրէն ՚ի քեզ անմռունչ հեծեծես, թէպէտ եւ դու տգէտ ես՝ թէ հասանէ այդ առ Աստուած, սակայն շնորհ Հոգւոյն որ է ՚ի քեզ՝ տեսանէ զփղձկումն հոգւոյ քո, եւ ծանուցեալ զնոյն եւ նիւթ առեալ ՚ի քէն՝ ինքն ՚ի տեղն ուր ոչ կարացեր բարձրանալ՝ մտանէ, եւ վասն քո բարեխօսէ, զի հեզ է եւ մարդասէր։
       «Որ զսուրբսն պահես, եւ զմեղուցեալսն մաքրես, եւ տաճարս կազմես կենդանիս կեցուցիչ կամաց բարձրեալդ Հօր »։ Որպէս լոյս արեգականն զգալի էիցս է դաստիարակ, զոմանս հասուցանէ ՚ի պտղոց, զայլս բուսուցանէ, եւ ամենեցուն զէութիւնն տնօրինէ, այսպէս եւ Հոգին սուրբ բխեալ ՚ի Հօրէ՝ զիմանալի էութիւնս կառավարէ, նախ առաջին զհրեշտակացն, եւ յետ նոցա եւ նոքօք զմարդկան. զսուրբսն պահէ անվթար եւ օր ըստ օրէ զօրացուցանէ, զմեղուցեալսն ուղղէ, եւ խղճմտութեամբ յանդիմանեալ կշտամբէ1, մինչեւ զղջմամբն մաքրէ. եւ փոյթ ունի անաշխատ զամենայն հոգիս երկնայնոց եւ երկրայնոց տաճար Աստուծոյ առնել, ըստ որում գրէ առաքեալ. «Դուք տաճարէք Աստուծոյ, եւ Հոգի Աստուծոյ բնակեալ է ՚ի ձեզ, մի տրտմեցուցանէք զնա»։
       «Արդ ազատեա զմեզ յամենայն անմաքուր գործոց, որ ոչ է հաճոյ քում բնակութեանդ »։ Ահաւասիկ սկիզբն արար խնդրուածոց. եւ այս զի՞նչ, նախ առաջին մաքրելոյ աղերս, զի աղցաւոր գոլով2 նախ սրբել կարօտիմք, եւ ապա զՀոգին սուրբ տանել. վասն որոյ ասէ. արդ զի մինչեւ ցայս կէտ ժամուս գրաւեալ եմ ընդ սխալանօք մարմին գոլով, յորոց ազատել ժտիմ, եւ որոշել զիս ՚ի շաւղացն՝ ուստի քոյդ շնորհ տրտմի։
       «Եւ մի շիջցին առ ՚ի մէնջ լուսոյդ շնորհաց փայլմունք՝ ՚ի տեսականացս աչաց իմաստից »։ Տես, զի ոչ ընդունել նորոգ խնդրէ, այլ զի՞նչ. մի շիջանել. քանզի ընկալաք զնա ՚ի մեզ , յորժամ յաւազանէն ծնաք։ Ապա ընդէ՞ր ոչ ներգործէ ասես. վասն զի շիջուցանեմք զշնորհն. որո՞վք. այնոքիւք յորոց Պօղոս զգուշացոյց ասելով. «ԶՀոգին մի շիջուցանէք ». քանզի ամենայն մեղք մինչեւ ՚ի դատարկաբանութիւնն՝ մարտակից է նմին եւ հակառակ, վասն այսր թախանձէ զի ես որպէս մարդ զհեղեղս մեղաց յարձակեցի ՚ի վերայ մտացս, եւ շիջուցի զլոյս սորա առ ՚ի քեզ նկատելն. այլ դու որպէս Աստուած ողորմած՝ ծագեա վերստին զքաղցր ճառագայթդ՝ զտեսականիս հայեցողութիւն։
       «Վասն զի զքեզ ուսաք միանալ ՚ի մեզ ՚ի ձեռն աղօթից եւ ընտիր վարուց խնկելոց »։ Ուսաք ոչ յայլ ումեքէ, բայց միայն ՚ի Քրիստոսէ եւ յառաքելոց նորին՝ որ ասաց. «Ի ձեզ բնակեսցէ եւ ընդ ձեզ եղիցի յաւիտեան »։ Եւ բնակէ ոչ յամենեսեան, այլ յորս զխունկ անուշութեան1 վարուց ծխեն նմա. քանզի ասաց տէրն. «Զոր աշխարհս ոչ կարէ ընդունել ». է՞ր վասն. քանզի ոչ հաճոյանայ նմին. զի շնչէ ինքնիշխանութեամբ ուր կամի, եւ կամի զայնոսիկ՝ ոյք խնդրեանն զնա ըղձիւք. ըստ այնմ. «Աղօթս արարէք զի ինձ տացի բան ՚ի բանալ բերանոյս ». արդ զի մեք այսպէս ուսաք զքո քաղցրութիւնդ ասէ, վասն այսորիկ զտէրդ թախանձեմք աղօթիւք՝ միութիւն քո ընդ մեզ փափագել2։
       «Եւ քանզի մինդ յԵրրորդութենէդ պատարագի, եւ միւսդ ընդունի՝ հաճեալ ընդ մեզ հաշտարար արեամբ անդրանկին իւրոյ »։ Միանալ ընդ Հոգին խնդրեաց. այս կարի բարձրագոյն հայցուած՝ Աստուծոյ ընդ մարդկան խառնել. վասն այսորիկ ասէ, ո՜վ տէր, մի կշտամբեցայց վասն համարձակաբարբառ քեզ խօսելոյս եւ միութիւն խնդրել, քանզի քո աստուածութիւնդ յայս զմեզ սովորեցոյց համարձակութիւն, այնու զի միածին Որդիդ ոչ միայն գայ առ մեզ, այլ եւ մեր փոխանակ մեռանի, եւ Հայրդ ոչ թէ զնա մեռեալ տեսեալ բարկանայ մարդկան, այլ եւ այնու վասն ընդ հաշտի. արդ այս եթէ այսպէս է , ըստ որում եւ է հաւաստեաւ, «Իսկ եւ դուորպէս զհամակամ ընկալցիս զմեր պաղատանս, եւ յարդարեսցես զմեզ օթեւանս պատուականս ամենայն պատրաստութեամբ ՚ի վայելումն ճաշակման երկնաւոր գառինն »։ Յաարդարիմք ՚ի Հոգւոյն, յորժամ ՚ի մեղաց տգեղութենէ որոշէ զմեզ, եւ զներքինս մարդ՝ իմաստութեամբն լուսաւորէ, յայնժամ կարեմք ՚ի սպանդգառինն զհամեղութիւն անուշութեան ճաշակել։
       «Առանց պատժոց դատապարտութեան ընդունել զայս անմահացուցիչ կենաց նորոյ փրկութեանս »։ Զի մեծ երկեղ է ՚ի նա անմաքրապէս մերձենալ, ըստ որում գրեաց առաքեալ. «Որ անարժանութեամբ ուտէ, դատաստան անձին իւրոյ ճաշակէ ». վասն այսր յետ զսրբութիւն խնդրելոյ ՚ի Հոգւոյն՝ եւ զայս թախանձէ, զի մի ասէ կենաց դեղս՝ վասն անպատրաստութեան ինձ պատժոց լինիցի առիթ. այլ զի անմահ ես՝ անմահացայց, եւ անմահանալն անկար է՝ եթէ ոչ նախ առաջին դու զմահու խայթոցս յինէն սրբեսցես։
       «Եւ հալեսցի ՚ի հրոյս յայսմանէ գայթակղութիւնս մեր, որպէս մարգարէին կենդանախարոյկ կայծակամբն ՚ի ձեռն ունելեացն մատուցման »։ Յոյժ համեմատ օրինակաւ վարի առ խորհրդոյս զօրութիւն. զի որպէս մարդիկ սիրելեաց այլ եւ այլ սեղանովք առատանան, եւ պէսպէս կերակրոցն համովք զմարմինն պարարեն, այսպէս եւ Հոգին սուրբ զխնդրողսն զանազան շնորհօք պարարէ, որ կարեն զազդեցութիւնք համեղութեան նոցին պարզութեամբ մտացն ճաշակել. այլ մարգարէն սուրբ ունէր միտս, վասն այսր եւ սոսկալի տեսլեանն պատահեաց. բայց ՚ի կայծականց սեղանոյն եւս մաքրեցաւ, յայտ է թէ եւ ՚ի շրթանց սխալանաց. այսպէս եւ սա թէպէտ եւ Հոգւոյն հաւատայ զանձն մաքրել, եւ ՚ի սպասաւորութիւն աստուածային տեսութեան պատարագին զօրացուցանել, սակայն կրկին մաքրութիւն նովաւ առնուլ աղերսէ՝ ըստ մարգարէին, եւ այլ անուշութիւն ցնծութեան յայնր ճաշակմանէն։
       «Զի յայսմ ամենայնի քոյդ քարոզեսցի գթութիւն, ըստ որում Որդւովդ Աստուծոյ Հօրդ քաղցրութիւն »։ Քրիստոս, ասէ պէսպէս շնորհօք զՀօրն ողորմութիւն որ ՚ի վերայ մարդկան՝ հռչակելի արար. հանգոյն նմին եւ դու գթալով յաղերս բանից՝ զանուն քո տէր փառաւորեա ՚ի մէջ մեր։
       «Որ զանառակ որդին մերձեցոյց ՚ի հայրենի ժառանգութիւնն, եւ զպոռնիկսն յառաջեցոյց յերկնից արքայութիւնն, արդարոցն երանութեան »։ ԶՔրիստոսին ՚ի մէջ առնու ապացոյց, ցուցանելով զի ոչ ես, ասէ, յիմ բնութենակից մեղաւորացն եմ օտար, եւ ոչ դու ՚ի քո բնութենակցին ողորմութենէն հեռի. այլ որպէս ես հաւասար նոցին յանցաւոր, եւ դու զոյգ նորին արդարացուցիչ։
       «Այո՛ այո՛, եւ ես մի եմ ՚ի նոցանէ. եւ զիս ընկալ ընդ նոսին, իբր մարդասիրութեան կարօտեալ մեծի »։ Կրկին թախանձելովն՝ զստուգութիւն աղերսին հաստատէ. մի եմ ասէ ՚ի նոցանէ, թէպէտ ոչ գործովք, սակայն կամօք, եւ կարօտ սիրոյ, եթէ սիրես դու՝ որպէս եւ սիրեաց Քրիստոս, եւ թէ ընդունի Հոգիդ՝ որպէս ընկալաւ Որդին։
       «Շնորհօք քո ապրեալ զարեամբ Քրիստոսի ստացեալս, զի յայսմ ամենայնի՝ յամենայնի ծանիցի մարդասիրութիւն քո »։ Քրիստոս արեամբն գնեաց եւ ստացաւ, եւ դարձեալ գերեցայ եւ հիւանդացայ. այսուհետեւ քոյդ կարօտիմ շնորհաց օգնականութեան1, յոր աւանդեաց նա զիս պահել. արդ յայտնեա զմարդասիրութիւնդ երկնաւորաց եւ երկրաւորաց առ իս ողորմութեամբ, եւ ստացիր այսու փառս յամենեցունց։
       Այսքան է զօրութիւն բանից խորհրդաւան աղօթիցս համառօտեալ, բայց ոչ եւ ըղձականութիւնն. այլ աշխատիմք տեղեկութեամբ բանից՝ ըղձիցն եւ փափագմանն, հառաչմանն եւ արտասուացն ճանապարհ հորդել յանձինս, զի մի լիցի լեզուաւ կալ ՚ի յաղօթս, եւ մտաց անպտուղ առ ՚ի նմանէ լինել. այլ քրքրելով զվայելչութիւն սորին առաջի տեսութեան մտացն թերեւս ըղձասցուք գնել զսոյն մաքրութեամբ մտաց հառաչմամբ եւ արտասուօք։ Ապա մինչ չեւ զայս գինս առատաբար տուեալ եմք, մի հաւատասցուք մեզ սեփականել զսոյն. այլ զի՞նչ. զոր օրինակ որ ՚ի վաճառականս մտանէ, տեսանելով զզանազան համադամս կերակրոցն եւ ըմպելեացն, եւ ինքն ծարաւի եւ սովեալ, ոչ ինչ օգտի ՚ի տեսութենէն, այսպէս եւ մեր յեկեղեցի Աստուծոյ ընթեռնլով եւ լսելով զաստուածաշունչ գիրս՝ միայն ՚ի բացուստ տեսանելով զնոսա, եւ մնամք սովեալ։ Իսկ յառեալ ընդ երկար ՚ի գեղ նոցա քննութեամբ ցանկամք, եւ ՚ի ցանկութենէն ստիպեալք՝ գինս յառաջ բերեմք զիղձսն եւ զարտասուսն, եւ ապա առեալ զայն ՚ի մէնջ ստացող նորին Հոգին՝ տայ զնոսին ՚ի կերակուր եւ ըմպելի հոգւոց մերոց ՚ի մշտնջենաւոր ուրախութիւն ՚ի փառս Աստուծոյ, որ է օրհնեալ յաւիտեանս յաւիտենից. ամէն։