Պատմութիւն Հայոց

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
Ձ. Եւ Հազարաւուխտոյ ընկալեալ զհրովարտակն, եւ լուեալ զհրաման թագաւորին` թողոյր աստէն զՇապուհն պարսիկ այրուձիով, այրընտիր գնդաւ, զտէրն Սիւնեաց զԳդիհոն առ նմա ամենայն գաւառին Սիւնեաց զնդաւ, եւ ինքն փութով գնայր ի Վիրս։ 2  Եւ երթեալ անդ` ժողովէր առ ինքն զուխտանենգաց դասս , որոց նենգեալ թագաւորին Վախթանգայ եւ երդման Աւետարանին ստեալ` առ Հազարաւուխտ գային. ժողովէին առ նա եւ այնք եւս որք ընդ արքայից արքայի միաբանութեամբ էին։ 3  Եւ նա ումեմն թագաւորութիւն խոստանայր, եւ ումեմն գահ եւ պատիւ եւ պարգեւ բազում, եւ այլոց բազմաց զպէտս իւրաքանչիւր, եւ միաբանեցուցեալ զշատս յաշխարհէն Վրաց` գունդ կազմէր։ 4  Եւ զայն տեսեալ թագաւորին Վախթանգայ, թէ իւրոցն ստեալ` թողին զնա եւ գնացին առ Հազարաւուխտ, եւ Հայք դեռ եւս ինքեանք անձեռնհաս են եւ վտանգեալք` խոյս տուեալ յաշխարհէն Վրաց` ի կողմանս Եգեր աշխարհին հասանէր առ վայր մի։
       * բերդակալի զկանայս Կամսարականաց` պատուիրէր նմա բազում զգուշութեամբ պահել ըստ աւրինացն քրիստոնէից զնոսա, սրբութեամբ։ 6  Քանզի կանայքն իսկ Կամսարականացն զնոյն ասէին բազում անգամ համարձակապէս բողո քով. «Թէ զարսն մեր արդարեւ կամիք նուաճել` զայդ եւ եթ տուք լսել նոցա, թէ մեք խաղաղութեամբ եմք, ապա զոր ինչ հրամայէք նոցա` լսեն եւ կատարեն։ 7  Քանզի ամենայն Հայոց գիտելով ասեմք զայս, եւ վկայեն որ աստ առ ձեզ հայ մարդիկ են, զի քան զմեզ զայլ կին նոքա ոչ գիտեն. ապա թէ այլ ինչ լսեն վասն մեր` ի նախատանաց իսկ եւ յամաւթոց , թո՛ղ ի մեղաց եւ ի գարշութենէ` ըստ մերոց աւրինացն, առաւել դնեն զանձինս ի մահ, կորնչին»։ 8  Քանզի եւ ինքն իսկ Շապուհ ոչ միայն ի լրոյ եւեթ գիտէր զնոցա պնդութիւն յաղագս քրիստոնէու թեան, այլ ինքն իսկ որպէս իսկ ձեռնասուն որդւոյ` տեղեակ էր նոցա ամենայն իրաց, եւ քրիստոնէութեան պնդութեան , եւ յայլս ամենայն հրահանգս եւ ի միտս։ 9  Որ վասն առաւել սուրբ պահելոյ զկանայսն` բազում անգամ յանձն առնէր բերդակալին, եւ զնոյն համբաւ եւ պատուէր ստէպ տայր լսել Կամսարականացն. առ որս յղէր հանա պազ, թէ «Մի՛ կորնչիք, եւ արքայից արքայի ի ծառայութենէ մի՛ ելանէք. այլ եկա՛յք նուաճեցարո՛ւք, եւ զկանայս ձեր առ ձեզ առէք, եւ իմով միջնորդութեամբ զվնասդ թողուլ տամ արքայից արքայի. զոր ինչ արժանն է` շնորհել տամ ձեզ, եւ զքրիստոնէութիւնդ զոր սիրէքդ, որպէս ցայժմ կալեալ էք հաստատութեամբ` եւս առաւել յայսմ հետէ կալարուք, եւ մի՛ երկնչիք. եւ ես վասն զի սիրեմ զձեզ իբրեւ զորդիս` զաւակաբար խրատ տամ ձեզ, որով կեալ կարէք եւ ի միջի լինել։ 10  Ապա թէ խորհել կամիք, եւ կարէք ինչ լաւ սպաս ցուցանել արքայից արքայի, եւ հնարէք զՎահան սպանանել` գտանիցէք ի թագաւորէն պար գեւս եւ պատիւս, զոր ոչ է գտեալ ձեր ուրուք ի նախնեաց ի թագաւորաց. յորում վայելեալ ուրախանայք խաղաղութեամբ, դուք եւ ձեր որդիքն մինչեւ յաւիտեան»։
       * , զայս յղէին, թէ «Մեր գործ եւ աշխատութիւն չէ վասն երկրաւոր ինչ վայելից, եւ ոչ վասն կնոջ եւ որդւոյ, որ ձեզ ծանր թուի եւ կարեւոր. բայց խորհուրդ է հաւատոյս մերոյ մեծ եւ պատուական։ 12  Մեզ, առ ահաւոր այնպիսի խորհրդոյն սիրով` ամենայն ինչ կենցաղոյս վայելչութիւնք փոքր թուին եւ ոչինչ, աշխարհ եւ կին եւ ստացուածք եւ մեծութիւն։ 13  Զի եթէ ոչ հաւաստեաւ տեսանէաք, եթէ երկինք եւ երկիր եւ ամենայն որ ի նոսա է, չէ համեմատ այնմ պատուականութեան, որում մեք ցանկամք` չէաք այնքան անզգայք, թէ ոչ կարէաք խաբել զձեզ, որպէս եւ այլ հացկատակեանդ որ առ ձեզ են, եւ առնուլ կապիճ մի մոխիր եւ տալ ցաղախին մի մեր, որպէս նա զայն կամէր` պղծել. եւ մեք սնոտի փառաւք ի ձէնջ առ վայր մի վայելէաք եւ պայծառք երեւէաք, եւ ապա զյաւիտենից կորուստն կորնչէաք չարաչար։ 14  Այլ վասն կանանցդ մերոց տամք ձեզ նշան ինչ, եւ ձեր փորձեալ քաջ քննեցէք. զի եթէ արդարեւ մեք յաղագս հաւատոյն, զոր սիրեմք եւ ունիմք հաստատապէս, եւ վասն այնր տենչալի յուսոյն եւ փառացն կրեմք զայս վիշտս, եւ հաճոյ է գործս մեր ճշմարտին Աստուծոյ եւ ընդունելի` զմեզ փրկէ ի նեղութենէս, եւ զկանայսդ մեր պահէ ամենայն սրբութեամբ եւ տայ ցմեզ. ապա թէ ոչ այդպէս լինի` մերում թերահաւատութեան մեղադրեսցուք, եւ մի՛ ինչ ձերում բռնութեանդ եւ սաստից»։
       * Կամսարական եղբարցն առ Հազարաւուխտ` ինքեանք եւս առաւել քան զառաջինն, անձամբ եւ զայլս յորդորելով, փոյթք եւ պատրաստք էին արբանեկութեան զաւրավարին Հայոց Վահանայ Մամիկոնենի` զամենայն գործ, զոր եւ հրամայէր նոցա։