Պատմագրութիւն

Այլ յայսմ վայրի եհաս ողորմութիւնբարերարին Աստուծոյ՝ ի յօգնութիւն տառապեալ ազգիս. զի փախուցեալն Սքանդար, որ զերծաւ ի չաղաթայէն, եկեալ ի Վան քաղաք, բարկութեամբ զարթեաւ ի վերայզօրաց իւրոց՝ գալ եւ հանել զփոռնակն, զայն որտիրեալ էին գաւառիս մեր եւ պատառէին զամենեսեանիբրեւ զչար գազանս։ Եւ հանին զպիղծ գազանսն իքաղաքէ, ի գեղէ եւ ի վանորէիցն։ Եւ մեք զերծեալք ինոցանէ սակաւ մի հանգիստ առաք զաւուրս ձմերայնոյամիսս երեք, զի այս դառնութիւնս էր ի Վարագայ խաչիպահոցն։

Իսկ ի գարնանային ժամանակին փախուցեալՍքանդարն այն ի չաղաթայէն, զոր աստ եւ անդգաղտագողի շրջէր, երբեմն ի Թաւրէզ, երբեմն իյամուրն Երընջակու եւ յայլ տեղիս, եկն նստաւ իվերայ Արծկէ քաղաքին, զոր առեալ էին բնական տեարքնքաղաքին Սաւալան անուն։ Եւ սակաւ աւուրք նստաւ իվերայ նորա, եւ պատերազմ մեծ եղեւ ի վերայ նոցա։ Եւքրիստոնեայք եւ այլազգիքն գուն քաջութեանգործեցին, եւ աղօթք ամենեցուն անպակաս լինէր, զիսպառնայր չար վիշապն զամենեսեան սրոյ ճարակ առնել. եւ ամենայն գաւառն յամրոցին կային։ Եւ յանկարծակիչար զօրքն չաղաթային ԻՌ. (20. 000) ոգի, առաջնորդութեամբ որդոյ Շահռուհին Ջօնգայ անուն, իբրեւ զարծուի սրընթաց ի վերայ քաղաքին հասին, եւտեսեալ զօրաց Սքանդարին՝ ահաբեկ եղեալ մեռանէին, զի յանպատրաստի կային։ Եւ գոչեն ահա. «Զի՞ կասամիրզայ, թշնամիքն եկեալ հասինե։ Եւ նա, իբրու թէոչ երկնչիմ ի նոցանէ, կամկար եւ առանց փութոյզգեցաւ զզրահ իւր եւ զամենայն գործիք պատերազմին, եւ ելեալ գնայր առաջի նոցա սակաւ զօրօք՝ Ռ. (1. 000)ոգով, աւելի կամ պակաս, ճանապարհաւն Կորոյ Ձորոյ, յետ լերին սուրբ ուխտին Սքանչելագործին։ Եւ նորասրտապնդեալ, ԻՌ. (20. 000) - աւ ելեալ զհետ նոցա, եւ ոչկարացին մտանել ի մէջ նոցա եւ ըմբռնել զնա։ Այլ մինզօրեղ զօրական եւ քաջ մենամարտիկ ելեալ իչաղաթայէն, արշաւեալ երիվարաւն, գոչեաց առ նա. «Ա՛թալբայ Սքանդար, յե՛տ դարձիր, զի տեսանեմքզիրար, զի ի Խորասանու ի հետ առ քեզ եկեալ եմ իպատերազմելե։ Եւ նորա յետ դարձեալ, զսուրն ի ձեռնառեալ եհաս առ նա, ասէ. Ի Խորասանո՞ւ առ իս եկեալես, կատարեցից զխնդիրս քոե. եհար զնա սրովն, իպարանոցէն մինչ ի մէջն յերկուս բաժանեաց։ Եւտեսեալ զնա ամենայն զօրացն արեւելեան ահաբեկ եղեալեւ ապուշ դարձեալ ասէին. «Ո՞վ կարէ գնալ զհետ սորաե. զի այնպիսի ահագին եւ անպատմելի քաջութիւնսգործեաց։ Եւ այնուհետեւ այլ ոչ պատերազմ ի գործարկին. այլ ահիւ զկնի նոցա երթային։ Եւ նա աներկիւղերթեալ հասանէր ի գաւառն Բասենու։ Իսկ բազմութիւնքաղաքին Արծկու ելեալ ի քաղաքէն՝ զառ եւ զաւարթուրքմանին, զոր մնացեալ էր ի չաղաթայէն, ի ներս իքաղաքն ժողովէին։