Ի
յայս
յիշեալ
տեղեացս՝
քանիցս
անգամ
թուղթք
ժամանեցին
առ
սրբազան
վեհն,
որոց
զպատասխանիսն
այժմ
գրեալ
յղեաց,
որք
ահա
գրին
ի
ներքոյ:
Թուղթ
առ
նուիրակն
մեծի
Պօլսոկ
Մինաս
վարդապետն,
որ
ի
Թօխաթու
գրեալ
էր
զիւր
որպէս
առ
Մկրտիչ
վարդապետն,
և
ինքն
ի
յապրիլի
ԻԶ
մտեալ
ի
մեծն
Պօլիս,
դեռ
ոչ
գրէր
զհասանելն
անդ:
Այլ
Մուրտիկեան
Խօջայ
Նազարէթն
էր
ծանուցեալ
զհասանիլն
նորա
անդ:
Որում
այժմ
յիշեցոյց
զգրելն
առ
ինքն
զթուղթ
ի
մարտի
Ի,
վասն
փօլիցային՝
զոր
արար
ի
վերայ
պատրիարքին
տալ
Ջուղայեցի
տէր
յովհաննիսի
որդի
տիրացու
Ստեփաննոսին:
(ե5հա
)
որ
է՛ր
Բաղդատու
դրամն՝
որ
ի
յԷմնիազեան
Խաչիկ
աղայէն
էր
եկեալ
ի
Հնդկաց,
և
Աբրահամ
վարդապետի
դրամն.
(ց5ը
)
և
սմա
ևս
գրեաց՝
զի
թէ
առեալ
ևս
իցէ,
ի
պատրիարքէն
և
տուեալ
Նազարէթին,
այժմ
ի
Նազարէթէն
յետս
առեալ
նմա
տացէ:
Որոյ
աղագաւ
այժմ
ևս
գրեաց
կրկին
հարկ,
զի
թէ
դեռ
չիցէ
առեալ
և
տուեալ
Ստեթանի
մարդոյն,
այժմ
այնպէս
արարեալ
մեզ
գչեսցէ:
Եւ
վիճոյն՝
զոր
առնէին
ի
Պօլիս
մերայինքն
ընդ
Ախթարմայիցն,
(որ
յապրիլի
ԺԱ
յիշեցաւ
ի
թղթոջ
Առաքելին
և
սիմէօնին,
և
սա
ևս
գրեալ
էր
ի
Թօխաթու
),
էհարց
զորպէսն,
թէ
այսպիսի
ձայնս
լսեմք
այտի
այլ
և
այլ
կերպիւ,
և
պատրիարքն
ևս
կարճառօտ
մեզ
գրեալ
էր.
դու
զստոյգն
մեզ
ծանո:
Եւ
որ
վասն
ախթարմայից՝
և
այլ
ևս
անկարգ
բանից
գրեաց
ընդ
ինքեան
զթուղթս
պատուիրական
և
խրատական
առ
հասարակութիւնն,
և
առ
իշխանսն
և
առ
քահանայսն,
և
առ
պատրիարքն,
և
առ
այլ
յատուկ
անձինս,
էհարց
այժմ
թէ՝
ընթերցա՞ն
և
զինչ
ասացին՞,
և
յառաջացուցանե՞լ
կամին
հոգևոր
հրամանս
մեր՝
թէ
ո՛չ:
Եւ
հարկեաց
գրել
զորպէսն:
Մանաւանդ
վասն
երուսաղէմացոցն
որ
բանս
գրեաց
իշխանացն,
գրեաց
գրել
զորպէսն,
թէ
զի՞նչ
արարին,
և
զինչ
ասացին:
Եւ
վասն
մեծի
պատմագրին
զոր
ի
փետրուարի
ԻԷ
և
այլ
յառաջ
գրեաց
պատրիարքին
յղել,
այժմ
սմա
ևս
պատուիրեաց,
զի
առեալ
յղեսցէ
զայն
փութով
ի
սուրբ
Աթոռս
ընդ
հաւատարիմ
եկողաց:
Եւ
յոյժ
հարկ
առ
այս,
զի
մի՛
զանց
արասցէ
որպէս
պատրիարքն :
Փուսուլայ
ևս
գրեաց
առ
Մինաս
վարդապետն,
վասն
օրացուցի
օրինակին
հարցանելով՝
(զոր
ի
փետրուարի
ԻԷ
ընդ
իւր
տարաւ
)
թէ
զինչ
առնեն,
տպե՞ն
թէ
ոչ,
և
զի՞նչ
ասեն:
Եւ
վասն
Թօխաթ
վախճանեալ
տէր
Մատթէոսի
ընչիցն
ևս
գրեաց
հարկ,
զի
իմասցի
թէ
ո՞ւր
է,
և
առ
ո՞վ,
և
զինչ
կամին
առնել,
և
գրեսցէ
ինքեան:
Եւ
վասն
հին
և
նոր՝
մեծ
և
մանր
գանձանակացն
սրբոյ
Աթոռոյս
որք
գոյին
անդ,
յառաջ
ի
գնալ
սորա
անդ
ի
փետրուարի
ԻԷ,
գրեաց
զորքանն
և
զանուանսն,
և
ետ
նմա:
(Որ
և
ի
փուսուլայոջ
պատրիարքին
ևս
յիշեցաւ
յայնժամ
մասամբ
):
Այժմ
ևս
գրեաց
զպատուէր,
զի
զորքանս
նոցին,
և
ուր
լինելն,
և
զգնաձապետաց
անուանսն՝
իմացեալ
գրեսցէ:
Մանաւանդ՝
պատուիրեաց
ի
ծածուկ
և
խոստովանօրէն
հարցանել
զհին
և
զնոր
գանձապետսն,
և
իմանալ
թէ՝
որքան
Զաքարեա
վարդապետն
անդ
նուիրակ
է
գնացեալ,
զորքան
արդիւնս
են
հասուցեալ
նմա:
Այլ
և՝
զորպէսն
և
զաղէտս
հալապու
ժողովրդեանն,
ծանոյց
սմա
լիովին:
Որք
և
այժմ
գրեալ
էին
զթուղթ
աղերսանաց
առ
սրբազան
վեհն,
առնել
ինքեանց
զկատարեալ
իմ
հոգս:
Քանզի
որ
գրեաց
սրբազան
վեհն
ի
հոկտեմբերի
Ը
առ
պատրիարքն
և
իշխանսն
Պօլսոյ՝
զի
վասն
նոցա
զհոգս
ինչ
արասցեն,
նոքա
այսքան
միայն
էին
արարեալ
զհոգս,
զի
Առաջնորդն
նոցա
ի
պատրիարքէն
կարգեսցի,
և
մեռոնն
ի
Սսայ
երթիցէ:
Իսկ
Հալապցիքն
բողոքէին
թէ՝
մեք
այլ
ո՛չ
հնազանդիմք
Սսայ,
այլ
Էջմիածնի՝
և
նորին
կաթողիկոսին
եմք
հնազանդ,
և
ի
նմանէ
պարտի
գալ
մեզ
մեռոն:
Զի
թէ
այսպէս
ոչ
լիցի,
ժողովուրդք
տեղւոյս
ցրուին,
և
եկեղեցիք
մեր
անկանին
ի
ձեռս
Ախթարմայից,
և
ծատք
ևս
թերահաւատին
և
յախթարմայութիւն
դառնան:
Զայս
այսպէս
բողոքէին,
այլ
ոչ
գոյր
լսօղ.
ուստի՝
այժմ
ևս
կրկին
գրեալ
սէին
սրբազան
վեհին
զգիր
աղերսանաց,
տեղւոյն
Առաջնորդ
Գէորգ
վարդապետն,
և
քահանայքն,
զի
զհոգս
ինչ
արասցէ:
Ուստի
սրբազան
վեհն
գրեաց
առ
նոսա
զմխիթարութիւն
(որպէս
ասելոց
եմ
ի
ներքոյ
).
և
սմա
ևս
գրեաց
հարկիւ,
զի
և
ինքն
հոգ
տարցի
անդ
նոցա
բանին,
և
ուր
և
դիպեսցի
ի
կողմանէ
նոցին
առակութիւն,
ինքն
ևս
խօսեսցի,
առնել
նոցա
ըստ
հայցուածոց
նոցին:
Եւ
որպէս
լինելն՝
ծանուսցէ
ինքեան:
Այլև՝
քան
զայս
յառաջ
գրեալ
էր
պատրիարքն
առ
սրբազան
վեհն
զտօնացոյցս
յղել
անդ:
Ուստի
գրեաց
սմա
թէ՝
մեք
յառաջ
առ
Նազարէթն
եմք
յղեալ .
իմա՛
թէ
զի՞նչ
է
արարեալ,
և
այլ
ևս
գո՞յ
թէ
ոչ:
Եւ
եթէ
տօնացոյց
է
պիտոյ՝
գրեա
մեզ
ասէ՝
զի
յղեսցոք:
եւ
այլ
առ
այսորիկ
բանք :
Թուղթ
ևս
առ
Ուռումէլու
նուիրակ
Յովհաննէս
վարդապետն
գրեաց,
ի
պատասխանի
երկուց
թղթոցն:
Որոց
մինն
ի
դեկտեմբերի
Է
էր
գրեալ,
և
զմինն
ի
մարտի
ԻԵ,
որք
յետ
գնալոյ
Մինաս
վարդապետին
աստ
հասին
մի
ակնի
միոյ:
Բայց
զի
ընդ
Մինաս
վարդապետին
գրեցաւ
առ
սա
թուղթ
ի
փետրուարի
ԻԷ,
վասնորոյ՝
առաջին
թուղթն
մինչ
էհաս,
պատասխանին
յետացաւ
մինչև
ցարդ:
Իսկ
յետին
ի
մարտի
ԻԵ
գրեալ
թուղթն
ևս
մինչ
էհաս
այժմ,
գրեաց
ապա
զպատասխանիս
երկուցն
ի
միասին:
Եւ
զի
զՈւռումէլու
երկիրն
զերծեալ
էր,
և
ի
Ղռիմ
գնալ
ոչ
կարէր
վասն
Ռուսաց
հինին
որ
անդ՝
և
գրգռելոյ
պատերազմին
նորապէս,
վասնորոյ
եկեալ
էր
ի
Պօլիս,
և
զայս
թուղթքս
անտի
գրեալ,
և
զթաւթարն
նուիրակութեան
ևս
յղեալ
առ
սրբազան
վեհն,
առ
ի
գիտել
զորքանն
արդեանց
իւրոց:
Յորոց
զոր
ինչ
հասուցեալ
էր
առ
Նազարէթն
և
առ
պատրիարքն,
գրեալ
և
ծանուցեալ
էր
այժմ:
Ուստի՝
ևս
սրբազան
վեհն՝
վասն
առ
պատրիարքն
հասուցելոյն
որովհետև
յառաջագոյն
էր
գրեալ
զմիամտութիւն
և
զղապզ,
(որպէս
ասացաւ
ի
սեպտեմբերի
ԺԴ,
և
ի
փետրուարի
ԻԷ
),
այլ
ոչ
յիշեաց
զայն
այժմ:
Իսկ
վասն
առ
Նզարաէթն
հասուցելոյն:
Ղապզ
գրեալ
յղեաց
ի
Կարին
առ
Մուրտիկեանց
Խօջայ
Առաքելն
և
տիրացու
Սիմէօնն,
(որպէս
ի
նոցին
թղթոջն
ասելոց
եմ
ի
ներքոյ
),
զի
ինքեանք
տեսեալ՝
յղեսցեն
ի
Պօլիս
առ
Նազարէթն,
զի
տացէ
նմա,
և
զիւր
ղապզ
առնուցու:
Քանզի՝
բաց
ի
յառաջին
հասուցելոցն
առ
նա,
(ա)
(ա
)
որոց
սմիայն
աղագաւ
յղեցաւ
առ
նա
ղապզ
ի
ՌՄԻԵ
թուոջն
և
ի
դեկտեմբերի
Դ,
(զորմէ
ինքն
ևս
գրէր
թէ
հասեալ
է
ինձ),
իսկ
վասն
միւսոյն
նոր
ղապզ
խնդրէր,
որոյ
աղագաւ
միամտութիւն
էաք
գրեալ
ինքեան
ի
ՌՄԻԶ
ի
մարտի
ելն՝
և
ի
սեպտեմբերի
ԺԴ,
զոր
ծանոյց
սմա,
և
կրկին
միամիտ
արար,
այժմ
սա
նորապէս
հասուցեալ
Նազարէթին
զդրամն
(դ
5)
և
ի
նմանէ
ղապզ
առեալ:
Ուստի՝
այժմ
զայս
ղազս
յղեաց
ի
միամտութիւն
նմա,
թէ
վասն
հնոցն
կրկին,
(ա)
(ա
)
և
թէ
վասն
նորոյն,
(դ
5)
զի
միամտեսցի,
և
զՆազարէթի
ղապզ
տացէ
իւրեան:
Զայս
ամենայն
ի
ղապզ
ուրոյն
գրեաց,
և
ի
բարևագիրն
ուրոյն,
զի
միամտեսցի:
Եւ
զի
այլ
ոչ
կարէր
ի
Ղրիմ
գնալ՝
որպէս
ի
վերն
գրեցաք,
վասնորոյ
գրեաց
գալ
ի
սուրբ
Աթոռս:
Եւ
զի
գրէր
թէ՝
մասն
ինչ
առիս
յարդեանց
իմոց:
(ա8իք
)
Գրեաց՝
զի
կամ
ոսկի
շինեալ
բերցէ
ընդ
իւր,
և
կամ
զայն
ևս
տացէ
անդ
Նազարէթին,
և
ղապզ
առեալ
ի
նմանէ՝
ընդ
իւր
բերցէ՝
զի
մեք
ի
Կարին
առցուք
յեղբարց
նորին:
Եւ
գրէր
ևս՝
թէ
դեռ
ի
յՈւռումէլի
արդիւնք
գոն
ինձ
մնացեալ:
(ա
)
Զոր
մեր
կարծելո՛վ
թէ՝
այն
ևս
որիշ
իցէ,
գրեցաք,
զի
զայնս
ևս
ոսկի
շինեալ
ընդ
իւր
բերցէ
ընդ
միւսն:
Եւ
որ
ի
սեպտեմբերի
ԺԴ
զթուղթ
գրեաց
առ
Իսմայիլցիսն
վասն
իւրեանց
մեզ
տալիք
դրամոյն,
սա
գրէր
թէ՝
չկարացի
յղել
վասն
հինին
օսմանցւոց
որ
անդ
ընդդէմ
Ռուսաց:
Ուստի՝
էհարց՝
թէ
յղեա՞լ
է
մինչև
ցաչդ,
թէ
ո՛չ:
Նոյնպէս
և
վասն
Քրտիկանու
եկեղեցւոյ
գանձանակադրամին
(շի
)
որ
գիր
գրեաց
ի
Վառնայ
առ
տիրացու
Գրիգորն,
ի
սեպտեմբերի
ԺԴ,
(զորմէ
այժմ
ոչինչ
գրէր
սա
),
էհարց՝
թէ
ո՞րպէս
արարեր:
Եւ
զի
վասն
սրբոյ
իջման
տեղւոյն
ա
ազնիւ
վարագոյր
էր
յղեալ.
կրկին
արծաթեայ
օղիւք
և
աղեսիւք,
մինն
ի
վերայ
վարագուրին
կարեցեալք,
և
միւսն
ուրոյն
ընդ
նմա,
վասն
ի
շամփուրն
ան
ցուցանելոյ:
Զոր
ձեռամբ
Նազաէթին
յղեալ
էր
ի
Կարին,
և
անտի
հասուցեալ
էին
առ
Գէորգն
ի
Կարս,
և
մեզ
էր
հասանելոց,
(զոր
ինքն
Գէորգն
էր
բերեալ
ընդ
իւր
ի
Կարնոյ
).
ըւստի՝
գրեաց
սմա
զմիամտութիւն:
Յղեաց
զայս,
և
զՄինաս
պետինն
առ
Նազարէթն
տալ
նոցա:
Թուղթ
ևս
առ
նոյն
Մուտիկզատէ
Խօջայ
Նազարէթն
գրեաց՝
ի
պատասխանի
թղթոյն ,
որ
գրեցեալ
էրի
յապրիլի
ԻԶ:
Որ
սակս
անդ
հասանելոյն
Մինաս
պետին
էր
գրեալ,
վասնորոյ
գրեաց
զշնորհակալութիւն
և
օրհնութիւն,
զի
զայլ
որպիսութիւնս
որ
էր
գրեալ
հարազատութեամբ:
Եւ
զի
սրբազան
վեհն
վասն
Մինաս
վարդապետին
զյանձնարարութիւնս
էր
գրեալ
սմա,
գրէր
թէ՝
ես
միշտ
ծառայեալ
եմ
սրբոյ
Աթոռոյդ
և
Աթոռնոցդ,
և
ևս
ծառայելոց
եմ,
բայց
թէ
սա
ևս
ի
զԳէորգն
ծանիցէ,
այլ
չեմ
խառնելոց
բնաւ
ի
բանս
և
ի
գործս
սոցա,
և
ոչ
մօտելոց :
Գրեաց
թէ՝
դա
ըստ
մերում
պատուիրի՛
նախապէս
և
հարկաւորաբար
զքեզ
ճանաչելոց,
և
ոչ
զայլ
ոք,
դու
զայդպիսի
կարծիս
մի
առներ:
Եւ
ի
նորոյ
ևս
յանձնարարութիւն
գրեաց
վասն
նորա:
Եւ
ըստ
գրեցելոյ
սրբազան
վեհին,
տուեալ
էլ
Ջամջի
օղլի
Պետրոսին
զԲՃԻ
ղռուշն,
և
ի
նմանէ
զղապզ
առեալ
և
յղեալ
առ
մեզ,
որոյ
սակս
գրէր
թէ՝
ընս
Առաքել
եղբօրս
հաշուեա՛.
զոր
և
սրբազան
վեհին
այնպէս
արարեալ՝
գրեաց
առ
սա
զմիամտութիւն:
Եւ
ի
փետրուարի
ԻԷ
որ
գրեաց
սմա
թէ՝
եթէ
պատրիարքն
զճանապարհական
ծախս
արծաթեղինացն
տայցէ,
յղեա
աստ,
և
թէ
ոչ.
մի
յղեր:
Այժմ
գրէր
թէ՝
պատրիարքն
զամենայն
արծաթեղէնսն
մեզ
յանձնեաց,
և
ծախսն
ևս
տալ
խոստացաւ,
զոր
յղելոց
եմ :
Ուստի
գրեաց,
զի
ընդ
հաւատարիմ
եկողաց
յղեսցէ:
Եւ
վասն
ի
ձեռն
տիրացու
Ստեփաննոսին
արարեալ
փօլիցային՝
գրեաց
սմա
ևս,
թէ
յոյժ
հարկաւոր
դիպեցաւ,
վասն
այն
արարաք
/
զի
մեզ
դրամ
էր
պիտոյ
հարկաւոր,
և
նա
ետ
մեզ
աստ
պատրաստի:
Դու
առ
այն
մի
խոժոռեսցիս,
այլ
եթէ
չիցէք
տուեալ
մինչև
ցարդ,
տաջիք,
զի
մեք
աստ
առեալ
եմք:
Եւ
վասն
դրամոյն
զոր
նորապէս
հասուցեալ
էր
սմա
յովհաննէս
վարդապետն՝
սա
մոռացմամբ
չէր
գրեալ
սրբազան
վեհին:
Ուստի
ծանոյց
թէ՝
ահա
վասն
այնր
ղապզ
յղեցի
առ
Առաքել
եղբայրդ,
զոր
յղելոց
է
առ
քեզ,
տուր
Յովհաննէս
վարդապետին,
և
զքո
ղաօզ
ա՛ռ
ի
նմանէ:
Եւ
վասն
սոյն
Յովհաննէս
վարդապետիս
վարագուրիմ
սմա
ևս
միամտութիւն
գրեաց,
որպէս
և
նմա,
թէ
հասեալ
է
ի
Կարս,
և
մեզ
հասանելոց:
Եւ
զի
գրէր
թէ
ցաւ
գոյ
աստ,
գրեաց
զմխիթարութիւն:
Եւ
յետ
յայսքան
բանս
գրելոյ՝
թուղթ
մի
ևս
էհաս
ի
սմանէ՝
գրեցեալ
յապրիլի
Զ:
Որ
էր
հին:
Ուստի՝
ծանոյց
զյուշ
հասանիլն:
Յորում
բացի
վերոգրեալ
բանիցն
ոինչ
գոյր
աւելի,
ուստի
գրեաց
թէ՝
ահա
պատասխանի
նոցին
և
վերն
գրեցեալք
են:
Բայց
որ
ի
փետրուարի
Ը
գրեաց
սմա
սրբազան
վեհն
թէ՝
զդրամն
Աբրահամ
վարդապետին՝
(95ը
)
եթէ
քեզ
է
հասուցեալ
պատրիարքն,
մեզ
ընդէ՞ր
ոչ
գրես,
և
թէ
ո՞չ,
ընդէ՞ր
ոչ
հասուցանէ,
սա
յայնմանէ
յոյժ
խոժոռեալ,
գրէր
թէ՝
այն
տակաւին
առ
Գէորգն
է,
և
չէ
հասեալ
ինձ.
եթէ
հասեալ
լինէր,
գրելոց
էի:
Յայսքան
ժամանակ
զինչ
արատ
տեսեր
յիս,
որ
գրես
թէ՝
առեալ
ես,
և
ոչ
գրես:
Ուստի՝
գրեաց
առ
նա
սրբազան
վեհն
զբանս
շահեցողականս,
և
զայս
ևս՝
թէ
ես
հարցանելոյ
սակս
գրեցի.
դու
ի
զիւր
ես
խոժոռեալ:
Իսկ
վասն
մահտեսի
Գասպար
Ամիրայի
տուեալ
դրամոյն՝
զոր
պատրիարքն
հասուցեալ
էր
սմա,
(5ծ)
(որպէս
ասացաւ
ի
փետրվարի
ԻԷ,
ի
փուսուլայոջ
պատրիարքին
),
գրեաց
զմիամտութիւն,
թէ
եղբայրքդ
ի
վաղուց
են
հասուցեալ
մեզ:
Եւ
զի
յառաջ
գրեալ
էր
սա
թէ՝
մէկ
հէքիմ
մարդ
եկն
յայդր,
որ
զթղթաշինութեան
արհեստն
ևս
լաւ
գիտէ,
և
խոստացաւ
ձրի
ուսուցանել
յայդր
և
մեք
ընդ
նմա
զհողաթափս
և
զկօշիկս
յղեցաք,
իսկ
մինչև
ցայժմ
այն
մարդն
ոչ
եկն,
վասնորոյ՝
ծանոյց
սմա,
և
պատուիրեաց
գրել
զորպէսն:
Եւ
այլ
բանք
առ
այսոսիկ:
Թուղթ
ևս
առ
Զմիւռնոյ
նուիրակ
և
Առաջնորդ
Եսայի
վարդապետն,
ի
պատասխանի
թղթոյն,
զոր
ի
փետրվարի
ԻԷ
էր
գրեալ :
Որ
վերստին
խնդրէր
զղապզ
վասն
յղեալ
քսրոց
ի
գնոյն:
Ծանոյց
թէ
(բ3խ:
իա
)
յառաջ
ի
փետրվարի
ԻԷ
յղեցաք:
Իսկ
այժմ
նորապէս
դրամ
էր
հասուցեալ
է
Թօխաթ
առ
սրբոյ
Աթոռոյս
վէքիլ
և
գանձապետ
մահետսի
Աղամջանն.
(գծգ
)
զոր
և
մահտեսի
Աղամջանն
փօլիցայիւ
յղեալ
էր
ի
Կարին,
զի
մեր
վէքիլ
Հայրապետն
առնուցում
և
աստ
յղեսցէ:
Իսկ
և՝
ըստ
խնդրոյ
Մկրտիչ
վարդապետին,
ղայթան
և
շարիտ
էր
առեա՛լ
և
յղեալ.
(հա:
Ժ .
)
որ
իբրու
թէ՝
ընդ
վերնոյն
մեզ
էր
հասեալ:
(գիե
)
Իսկ
նա
գրեալ
էր
Մկրտիչ
վարդապետին
զի
դրամ
տացէ
Գեօղացի
մելքոն
տղային,
(ջ
)
նաև
ի
Քանաքեռ՝
ի
տունն
մահտեսի
Յօհանին.
(ժե
)
զի
ինքն
անդ
առեալ
էր
ի
նոցունց:
զորս
և
ետ
Մկրտիչ
վարդապետն
և
ի
նոցունց
զթուղթ
առեալ
յղեաց
առ
նա:
Ուստի
գրեաց
թէ
զայս
դրամքս
զորս
Մկրտիչ
վարդապետն
տուեալ
է
ըստ
գրեցելոյդ,
(շժև
)
ի
քո
մեզ
հասուցելոցդ
այժմ՝
(գիե
)
հանեցաք,
և
վասն
մնացելոյն՝
ահա
զղապզ
գրեալ
առ
քեզ
յղեցաք.
ըր
ստոյգ
այդքան
է
հասեալ
մեզ
այժմ
յարդեանցդ
նուիրակութեան:
Որոյ
աղագաւ
գրեաց
այժմ
զղապզ
առ
նա,
զի
միամիտ
լիցի,
զոր
և
յղեաց
առ
մահտեսի
Աղամջանն,
զի
տեսեալ
յղեսցէ
առ
նա .
իսկ
յետ
զայսքան
բանս
գրելոյ՝
վերստին
թուղթ
եկն
ի
նմանէ,
գրեցեալ
է
յապրիլի
Ի:
Որ
էր
հարկաւորապէս
վասն
Գեանջեցի
Մնացականի
խնդրոյն,
որ
ի
Մսրդամու
գրեալ
էր
սմա
թախանձանօք
իմն
թէ
կինն
իւր
կենդանի
է,
թէ
ոչ,
(որպէս
յամսոյս
ԺԴ
ի
թղթոջ
Իսրայէլ
կաթողիկոսին
ասացաք
):
Ո՛ւստի՝
ծանոյց
սմա
զգրելն
ի
Գեանջայ
զթուղթ
վասն
այսր,
և
զերկու
փայակս
յղելն
ամդ,
և
զիւր
յղեալ
փայակն
աստ
արգելումն,
և
խոստացաւ
զի
երբ
եկեսցեն
ի
Գեանջայու
փայակքն,
գրեսցէ
առ
ինքն
և
առ
Մնացականն
ևս
զթուղթս,
(զի
խնդրեալ
էր
),
և
յղեսցէ
առ
ինքն:
Եւ
որ
յառաջ
խնդրեալ
էր
գրել
զթուղթ
առ
ի
Մսրգամ
բնակեալ
պարոն
Առաքելն՝
վասն
իւր
տուեալ
հոգեբաժնին
և
կտակին,
(ա
)
և
առ
նորին
եղբայր
ի
Զմիւռին
բնակեալ
Մօսկով
Յովհաննէսն,
վասն
այնր
դարձեալ
և
վասն
ի
կողմանէ
Ամասացի
հանգ.
Յովհաննէս
վարդապետին
տուեալ
դրամոցն.
(5)
և
մեք
ի
փետրվարի
ԻԷ
գրեալ
յղեցաք,
այժմ
ևս
կրկին
խնդրեալ
էր:
Ուստի՝
ծանոյց
զյառաջ
յղելն:
Եւ
ի
Մսրդամ
զկարգաւոր
չունելով՝
բողոքէին
առ
սա
միշտ
զոր
գրէր
և
ասէր
թէ՝
զԱրևելցի
սևագլուխ
ոմն
գտեալ
եմ,
և
յղելոց
եմ:
Գրեաց,
զի
յղելն
ր
չյղելն
ծանուսցէ:
Եւ
զի
զհիւանդութիւնս
էր
կրեալ,
գրեաց
զմխիթարութիւնս:
Իսկ
և՝
ի
Բօզտօղան
կոչեցեալ
դասապայն,
Կարբեցի
Սարգիս
անուամբ
այր
ոմն
վախճանեալ
էր
թարց
հաղորդութեան,
որոյ
աղագաւ
սա՛
ի
նորին
եղբայր
Մալխասէն
առեալ
էր
զլիալիր
հոգեբաժին,
(5)
և
նոյն
վախճանեալ
Սարգիսն՝
նախքան
զմեռանիլն
կտակեալ
էր,
զի
վասն
իւր
հոգւոյն
տացեն
սրբոյ
Աթոռոյս՝
ա
սկիհ,
ա
շուրջառ,
և
ա
արծաթեայ
բուրվառ:
Նոյնպէս
և
սակս
Յօհանավանիցն
ևս
էր
կտակեալ՝
ա
սկիհ,
ա
շուրջառ,
և
ա
բուրվառ:
Թուղթ
մխիթարութեան
օրհնութեան
և
շնորհակալութեան
խնդրեալ
էր
սա
գրել
առ
պարոն
Մալխասն,
վասն
տուեցելոյն՝
(5)
շնորհակալութիւն.
և
վասն
խոստացելոյն
եղբօրն
զի
հոգացեալ
շուտով
յանձնեսցէ
ինքեան:
Զոր
և
գրեալ
սրբազան
վեհին,
յղեաց
առ
սա
տալ
նմա:
Փուսուլայ
ևս
գրեաց
առ
Եսայի
վարդապետն,
վասն
Քանաքեռցի
մահտեսի
Յօնանի
բանին:
Որ
գնացեալ
անդ՝
ի
հարկէ
զաղաչանս
ինչ
արարեալ
էր
սմա,
և
սա
վասն
նորա
զիրիջայս
գրէր
թէ՝
գրեա՛,
և
տար
յայդր,
քանի՛
այսպիսիք
կան
ի
ներքոյ
խնամոց
քոց
յայդր.
խա
ևս
մի
ի
նոցանէ
լեալ
ապրեսցի
ընդ
հովանեաւ
տեառնդ
պիտոյանալով
ոմանց
իւրապատշաճ
բանից:
Ուստի
գրեաց
թէ՝
զայդ
ինքդ
ասաց
քեզ
գրել՝
թէ
դու
գրես:
Եթէ
ինքն
ասաց,
ո՞ւր
երթայր
աստի
որ
մեք
բերեմք
այժմ,
կամ
ո՞վ
զդա
աստի
դուրս
արար:
Իսկ
եթէ
դու
միամտութեամբ
գրես,
ո՛չ
գիտես
զագահ
տզրկայինբարս
դորա,
որ
սակաւուք
ոչ
բաւականանայ,
և
զշատն
ոչ
ոք
տայ.
և
զի
ձեռն
անկեալսն
վայր
մսխէ
և
ի
ներքոյ
պարտուց
անկանի:
Քանիցս
կամեցաք
ի
վարձու
պահել
աստ,
և
ի
վերայ
գործոյ
դնել,
իսկ
դա
չեկաց
աստ:
Իսկ
միշտ
ի
տեղիս
յղել
ոչ
լինի:
Վասնորոյ՝
ի
ներքոյ
պարտուց
անկեալ,
գնաց
աստի:
Այժմ
եթէ
կամի
գալ
աստ,
թող
եկեսցէ
և
իւր
տանն
մուղայէթ
լիցի,
ոչ
ոք
վարէ
զդա
աստի:
Մեզ
ևս
եթէ
պիտոյասցի
սակս
յայլ
տեղիս
յղելոյ՝
յղելոց
եմք:
Իսկ
և՝
Համադանցի
Յովհաննէս
վարդապետն՝
գրեալ
էր
այժմ
ևս
զթուղթ
առ
սրբազան
վեհն
ի
պատասխանի
թղթոյն,
զոր
յայնժամ
ի
յօգոստոսի
ԻԲ
գրեաց
առ
նա:
Որ
վերստին
գրեալ
էր
զանցից
և
զվիճոցն,
որ
լեալ
էր
ի
Սաղիմ,
ծանուցանելով
զլիապէսն
սրտացաւութեամբ:
Վասնորոյ
զթուղթ
գրեաց
առ
նա
ի
պատասխանի
թղթոյն,
զոր
Բ
օրինակ
էր
գրեալ
միանման,
մինն
ի
յունվարի
Ա,
և
մինն
ի
փետրվարի
ԺԹ:
Յիշեցուցանելով
զայն՝
զոր
ի
յօգոստոսի
ԻԲ
գրեաց,
թէ
մեք
այժմ
աչ
խօսիմք,
զի
մի
լուեալ
չար
Ախթարմայքն,
սկսանիցին
խայտալ,
թէ
և
ի
Սաղիմ
գոն
մեզ
հետևօղք:
Այլ
թողումք
տակաւին,
մինչև
տեսցուք
թէ՝
զինչ
առնեն
Պօլսոյ
պատրիարքն
և
իշխանքն:
Իսկ
և
ծանոյց
զյղելն
ի
մեծն
Պօլիս
նուիրակ
զՄինաս
վարդապետն
ի
փետրվարի
ԻԷ,
և
ընդ
նմա
գրելն
ի
Պօլիս
առ
հասարակ
ժողովուրդսն՝
և
քահանայսն,
և
իշխանսն,
և
առ
պատրիարքն,
վասն
Ախթարմայից
կատաղելոյն,
և
այլ
ևս
անկարգութեանց,
և
Սաղիմացւոց
վիճոյն,
և
այլ
սոյնպիսեաց.
դու
ևս
ասէ
ակնադէտ
լեև,
և
տես
զի՞նչ
առնեն
նոքա,
կամ
զի՞նչ
ասեն:
Եւ
եթէ
զհաւաստի
որպիսութիւնս
ինչ
լսիցես,
մեզ
գրեա:
Իսկ
և
շնորհակալութիւն
և
օրհնութիւն
գրեաց
վասն
հարազատութեանն
առ
սուրբ
Աթոռս,
և
ամբծութեան
և
ջատագովութեան
ի
հաւատս,
և
ընդ
Եսայի
վարդապետին
սիրով
վարելոյն,
(որ
զիրերաց
զշնորհակալութիւնս
գրէին,
նա
յառաջ
ի
վիճակսն
գնացեալ՝
զերծեալ
գոլով
ի
քաղաքէն,
սաղ
քաղաքն
նուիրակէր,
և
այժմ
նա
ի
քաղաքն
եկեալ,
սա
ի
վիճակսն
էր
գնացեալ :
Որում
պատուէր,
զի
միշտ
այնպէս
սիրով
կացցեն,
որքան
անդ
առ
միմեանս
են:
Եւ
ի
յաւարտեալ
զգործդ
ասէ,
թէ
զի՞նչ
ես
առնելոցմ
և
ո՞ւր
դիմելոց,
մեզ
ծանուսցես:
Յղեաց
զայս
առ
Եսայի
վարդապետն,
տալ
նմա,
ևս
զսոյնս
պատուիրեաց
վասն
սորա:
Թուղթ
ևս
ի
Թօխաթ
առ
սրբոյ
Աթոռոյս
գանձապետ
և
վէքիլ
մահտեսի
Աղամջանն
գրեալ
ի
պատասխանի
յապրիլի
ԺԴ
գրեալ
թղթոյն,
զթուղթ
Եսայի
վարդապետին
յղեաց
առ
նա,
զի
յղեսցէ
առ
նա
ի
Զմիւռին:
Եւ
զղապզն
նորին
ևս՝
յղեաց
առ
սա,
զի
տեսեալ
միամտեսցի
ինքն,
և
ապա
յղեսցէ
առ
նա՝
զի
նա
ևս
միամտեսցի:
Քանզի,
սա՛
էր
յղեալ
զնորին
փօլիսն
ի
Կարին:
Իսկ
և՝
ի
վերայ
Եսայի
վարդապետի
փօլիցային
(գծգ:
Լ
)
սա
որիշ
դրամ
ևս
եդեալ,
(լ
)
յղեալ
էր
ի
միասին
(գձգ:
Լ
)
ի
Կարին
էր
յղեալ,
և
գրէր
սրբազան
վեհին,
զի
զայն
աւելին
տացէ
աստ
Երևանու
խանն
Բաղչաջի
Յովհաննէսին,
զոր
նորա
խորթ
որդի
Մարգար
ոմն՝
որ
էր
անդ,
յղեալ
էր
վասն
մօրն:
Զոր
և
սրբազան
վեհն
ետ
(լ
)
ըստ
նորին
թախանձանացն,
և
ի
նոցունց
ղապզ
և
զբարեւագիր
առեալ՝
յղեաց
առ
սա:
-
Իսկ
և՝
զոր
ինչ
յաղագս
աստ
վախճանեալ
Թօխաթցի
մահտեսի
Խաչատուրին
գրեաց
ի
յունիսի
ամսոյս
Ե
առ
նորին
եղբայր
խօջայ
Ստեփանն,
և
կին
մահտեսի
Եաղուտն,
ընդ
որդւոցն
նոյն
հանգուցելոյն՝
Կարապետին
և
Մանուկին,
զայն
ամենայն
ծանոյց
սմա
լիապէս:
Եւ
պատուիրեաց,
զի
ի
հարցանելն
նոցա
վասն
յիշատակի,
թէ
զի՞նչ
յիշատակ
գնեսցուք
վասն
մեր
հանգուցելոյն,
ինքն
զմի
ի
բրգաց
սրբոյ
Աթոռոյս
արտաքին
պարսպիս
ցուցցէ:
Եւ
եթէ
զգինն
հարցանիցեն
ԵՃ
ղռուշ,
կամ
այլ
պակաս
ասասցէ:
Իսկ
եթէ
այնմ
անկարասցին,
և
զոր
ինչ
յիշատակս
կամիցին,
թող
զի՞նչ
և
կամին,
զգինն
տայցեն
ինքեան,
և
ինքեան
առեալ
մեզ
գրեսցէ
զի
ըստ
իւրեանց
ըղձիցն
շինեցուսցուք:
Ոչ
եթէ
ասէ՝
ագահաբար
կամիմք
զաւելի
ինչս
ի
նոցունց
պահանջել,
այլ
նորին
հոգւոյն
խնայեմք,
զի
զուրկ
մի՛
մնասցէ:
(Զայս
ասէր
վասն
անկարծ
և
անհաղորդ
մեռանելոյն
նորին.
յորմէ
փրկեսղցէ
տէր
զհաւատացեալս
անուան
իւրոյ
ի
փառս
իւր
):
Իսկ
և՝
յետ
զայսքան
բանս
գրելոյ,
կրկին
թուղթ
եկն
ի
սմանէ,
գրեցեալ
ի
մայիսի
ԺԹ,
յորում
աւելի
ինչ
ոչ
գոյր
այնքան,
այլ
զառաջին
թղթոյն
բանսն
երկրորդէր:
Ուստի՝
գրեաց
թէ՝
ահա
պատասխանիքն
ի
վերոյ
գրեցան:
Բայց
հարկաւորապէս
սա
ևս
վասն
Եսայի
վարդապետի
յետին
գրոյն
գրէր:
Զոր
վասն
Գեանջեցի
Մնացականի
բանին
էր
գրեալ
նա
և
զփայակն
ըստ
գրեցելոյ
Եսայի
վարդապետի
սա՛
էր
յղեալ
ի
Թօխաթու:
Վասնորոյ
գրեաց
թէ՝
յետոյ
զնորին
բանսն
հոգալոց
և
գրեցելոց
եմք:
Իսկ
և
որպէս
յառաջ
քանիցս,
նոյնպէս
և
այժմ
գրէր
վասն
ի
Թօխաթ
վախճանեալ
տէր
Մատթէոսի
ընչից
բանին,
թէ
այն
մահտեսի
Պետրոսն
զմեզ
թախանձելով
նեղէ
վասն
այն
վեցհարիւրին:
Ուստի
գրեաց
թէ
չգիտեմ
զինչ
է
ձեր
դիտաւորութիւնն,
որ
այդքան
ստիպմամբ
գրէք:
Զի
նա
յայդր
վախճանեցաւ,
և
զկայսն
ի
ՊՕլիս
զաւթեցին:
Իսկ
մեզ
Ա
փարայ
չէ
հասեալ
ի
նմանէ,
մեք
զի՞նչ
արասցուք,
որ
այսքան
ստիպելով
մեզ
գրես,
և
նեղես:
Զի
կայք
նորա
ոչ
աստ
հասին,
և
ոչ
հասանելոց
են:
Դու
ևս
գիտես:
Իսկ
մեք
վասն
ձեր
խաթերդ՝
քանիցս
գրեցաք
ի
Պօլիս.
գրեն
մեզ
անտի
թէ՝
Թօխաթցիք
սուտ
գրեն
քեզ.
զի
կայք
նորա
ի
Թօխաթ
մնացին:
Նոքա
այսպէս
գրեն,
և
դուք
այդպէս,
ես
զինչ
առնեմ,
որ
Ա
փարային
տեղեալ
չեմ:
Այնքան
արդիւնքն
ի
սուրբ
Աթոռս
պարտ
էր
հասանիլ,
փարայ
չտեսաք,
այս
բաւական
ցաւ
չէ՞,
որ
դուք
ևս
յայդ
կողմանէ
գրէք
մեզ
բեռն
բառնալով՝
և
ցաւեցուցանէք:
Մեք
անպարտ
եմք
ասէ,
ով
ոք
զաւթեալ
է
զկայսն
նորին,
նմա՛
գրեալ
խնդրեցէք,
այլ
մեզ
մի՛
գրեր
յայդմ
կողմանէ:
Իսկ
և՝
սա
ի
յերկուս
թուղթս
իւր
խնդրէր
թուղթս
առ
տուօղս
կտակաց:
Վասնորոյ
զթուղթ
գրեաց
առ
պարոն
Յարութիւնն,
որ
վասն
հոգւոյ
հօրն
իւրոյ
մահտեսի
Բունիաթին
տուեալ
էր
զկտակ
նորին:
(ծ
)
Թուղթ
մի
ևս
առ
մահտեսի
Սուքիաս
ոմն,
որ
զկտակ
Սառային,
որ
էր
դրամ,
(ե
)
և
ա
փուշի,
տուեալ
էր
սմա:
Թուղթ
մի
ևս
առ
պարոն
Եփեսն,
որ
կենդանութեան
իւրում
տուեալ
էր
զկտակն
իւր:
(ժգ
)
Գրեաց
և
զթուղթ
առ
տէր
Աւետիք
քահանայն,
որ
զկտակ
հանգուցեալ
Գրիգորին
տուեալ
էր
սմա:
(ժ
)
իսկ
և՝
Ամասացի
մահտեսի
Մարտիրոս
ոմն՝
տուեալ
էր
Նախիջևանցի
Պետրոս
վարդապետին
մինչ
նուիրակ
էր
անդ,
քառասուն
ղռուշ
ի
կողմանէ
հանգուցեալ
իւրոյ,
Ժ
ղռուշ
ևս
վասն
հոգւոյ
կենակցին
իւրոյ:
Եւ
մի
ոմն
ի
բարեկամաց
նորին
Յարութիւն
անուամբ,
(որ
այժմ
վաժճանեալ
էր
),
տուեալ
էր
զքառասուն
ղռուշ
հոգեբաժին
վասն
հոգւոյ
հօրեղբօրն
իւրոյ,
որք
ի
միասին
լինին
Ղ
ղռուշ:
Իսկ
Պետրոս
վարդապետն,
ոչ
զայսոսիկ
յատուկ
հասուցեալ
էր
առ
սրբազան
վեհն,
և
ոչ
առ
նոսա
զթուղթս
օրհնութեան
խնդրեալ:
Ուստի՝
մահտեսի
Մարտիրոսն
գրեալ
էր
այժմ
զայսն
առ
սրբազան
վեհև
առ
Պետրոս
պետն
ևս
գրեալ
զգիր՝
բաց
եդեալ
էր
ի
թղթոջ
սրբազան
վեհին,
զի
տեսցէ:
Զորս
տեսեալ
սրբազանին,
առ
ի
միամտութիւն
գրեաց
զթուղթ
առ
նոյն
Ամասացի
մահտեսի
Մարտիրոսն,
ի
պատասխանի
թղթոյն,
և
միամիտ
արար ,
թէ
մեզ
է
հասուցեալ
զդրամ,
այլ
զթուղթ
ո՛չ
է
խնդրեալ:
Եւ
՛նորհակալութիւն
և
օրհնութիւն
յոլով:
Յղեաց
զայս
առ
մահտեսի
Աղամջանն,
հասուցանել
առ
նա:
Թուղթ
ևս
ի
Ջալապ՝
առ
նորին
առաջնորդ
Գէորգ
վարդապետին՝
և
առ
տեղւոյ
քահանայսն
գրեաց,
ի
պատասխանի
թղթոյ
նոցին,
որք
այժմ
ևս
գրեալ
էին
վերստին
զաղէտս
իւրեանց,
որպէս
լիագոյն
ասացաւ
ի
վեր
անդր,
ի
փուսուլայոջ
Մինաս
վարդապետին:
Որոց
նախ
մխիթարութիւն
վասն
վշտակրութեանցն
ի
հակառակորդաց,
և
շնորհակալութիւն
և
օրհնութիւն
վասն
արի
և
ժիր
կալոյն
ի
բարի
դիտմունս
իւրեանց,
և
ամբիծ
ի
յուղղափառ
հաւատս
մեր
սուրբ:
Ապա
այս
թէ՝
յառաջ
զոր
ինչ
գրեցաք
ի
Պօլիս
վասն
ձեր՝
գիտէք
ահա
զկնի
այնորիկ
ևս
քանիցս
անգամ
գրեալ
եմք ,
և
ընդ
Մինաս
վարդապետին
մերոյ
ևս
գրեցաք,
մինչ
առաքեցաք
անդ
նուիրակ:
Բայց
դուք
որք
այդքան
զմեզ
աղերսէք,
և
մեք
գրեմք
միշտ,
ընդէ՞ր
ապա
դուք
ևս
ոչ
գրէք
առ
նոսա
և
ոչ
ստիպէք
թղթով
և
բանիւ ,
մինչ
այդպէս
պնտագոյն
կացեալ
էք
ի
վերայ
այդր
դիտման:
Զի
որպէս
դուք
գրէք
ասէ՝
ձեր
ներհակքն
զվարդապետս
և
զքահանայս
յղեն
անդ
և
յիշխանս՝
հանդերձ
բազմակնիք
թղթովք,
իսկ
դուք
զդատարկ
գիր
միա՛յն
յղէք:
Ուստի՝
ձեր
գիրն
միայն
խօսի
անդ,
իսկ
նոցա
մարդիկքն
ևս
խօսին,
և
աստ
և
անդ
անկեալ՝
պնտապէս
ստիպեն
զիշխանսն,
և
նոքա
առ
ամօթոյ
և
խաթեր՝
որոց
ծանօթք
և
բարեկամք
են,
զձեր
կողմն
թուլատրեն:
Եւ
մանաւանդ՝
զոր
ինչ
առ
ձեզ
գրեալ
են,
մեզ
և
գրեն,
և
ի
շատ
ստիպելն
մեր՝
յաշխատաւոր
(՞
)
կարծիս
անկանին,
իբր
թէ
մե՛ք
իցեմք
զձեզ
ստիպեալ՝
առնել
այդպէս,
վասն
ագահութեան,
և
առնելոյ
զձեզ
վիճակ
սրբոյ
Աթոռոյս:
Մինչ
զի՝
գրեն
ևս
մեզ
ոմանք
թէ
Հալապցիք
ո՛չ
այնքան
հետևին,
որքան
դու,
զի
նոքա
թո՛յլ
խօսին,
և
դու
պնտագոյն
ստիպես:
Եւ
մինչ
զայսպիսի
կարծիս
առնեն
զմէնջ,
բարւոք
այն
է՝
զի
նա
դուք
առաւել
զնոսա
ստիպիցէք
գրով
և
մարդով,
որպէս
զձեր
ներհակսն
(թէպէտ
և
մեք
ոչ
եմք
թուլատրելոց
):
Զի
մարդն
ձեր
բերան
առ
բերան
ընդ
նոսա
խօսելով՝
զձեր
աղէտսն
ծանուսցէ,
զի
հարկ
լիցի
նոցա
հոգ
տանիլ
բանիդ
ձերոյ:
Եւ
մինչ
գրեցէք
այսպէս,
նուիրակին
մերոյ
և՛ս
գրեսջիք
զձեր
աղէտսն,
զի
և
նա
բռնետղ
ունիցի
խօսելոյ.
ըրում
և
մեք
պատուիրեալ
եմք
և
գրեալ,
զի
հոգ
տարցի
վասն
ձեր:
Եւ
իշխանաց
և
ժողովրդոցն
ողջոյն,
և
ամենեցուն
մխիթարութիւն
գրեաց:
Օրինակն
է
ի
բոլորագրահամար
տետրոջն,
յերեսն՝
ՊՁԵ:
Գրեաց
և
զփուսուլայ
յատկապէս
առ
Առաջնորդ
Գէորգ
վարդապետն:
Թէ
որպէս
գրեցաւ
ի
հասարակ
թղթոջն,
ձե՛զ
առաւել
խօսիլն
հարկ
է,
մանաւանդ
քեզ՝
մինչ
դու
ես
տեղւոյդ
դէտն,
և
գիտես
զաղէտս
և
զցաւս
այդ
ժողովրդեանդ:
Ո՛չ
այտի
միայն
ջանալով,
այլ
նման
ներհակացդ,
դու
իսկ
քահանայիւք
և
իշխանօք
ի
Պօլիս
գնալով,
ընդ
պատրիարքին
և
իշխանացն
բերան
առ
բերան
խօսիլ՝
և
ծանուցանել
զձեր
աղէտս,
և
զոր
ինչ
իղձ
ձեր
է,
յառաջացուցանել:
Քանիզի՝
ահա
ունիս
զիրաւունս,
զի
մինչև
ցարդ
որ
միայն
Սսեցւոյն
ծառայէիք,
ընդ
ձեզ
ո՛չ
վարեցաւ
բարւոք,
այժմ
որ
այդպէս
լիցի,
որ
մեռոնն
նա
տացէ,
և
Առաջնորդութիւն
ի
պատրիարքէն
կարգեսցի,
իբր
Բ
տերանց
լինիք
ծառայ,
այնուհետև
այլ
որպէս
էք
մնալոց
խաղաղ,
և
զիա՞րդ
վարի
նա
ընդ
ձեզ
սիրով:
Եւ
կամ
կարէ՞ք
յայդր
կայ
առնուլ,
մանաւանդ
եկքն
օտարք,
և
զո՞րքան
նախատինս
էք
լսելոց
ի
հերձուածողաց:
Եւ
ամենայն
Առաջնորդք
որք
ի
պատրիարքէն
կարգին,
վիճակք
նոցին
սրբոյ
Էջմիածնի
են
թեմ,
և
աստի
ընդունին
զսուրբ
մեռոնն,
այժմ
այդ
ո՞րպիսի
կարգ
է,
որ
Առաջնորդն
կարգեսցի
ի
պատրիարքէն՝
որ
է՛
ընդ
ձեռամբ
Էջմիածնի
կաթողիկոսին,
և
մեռոնն
Սսեցին
տացէ:
Ահա
այս
ամենայն
ասէ
քեզ
խօսելոյ
առիթք
են:
Ուրեմն՝
եթէ
դուք
ջերմնապէս
կայք
ասէ
ի
վերայ
այդմ
մտաց,
ապա՝
դու
իսկ
ինքնին
ի
Պօլիս
գնացեալ
ընդ
քահանայից
և
իշխանաց,
ասա՛
զայսոսիկ
բերանով:
Եւ
զայս
իսկ
մանաւանդ
թէ
մեք
ո՛չ
զՍսեցին
ընդունիմք,
և
ոչ
ի
նմանէ
մեռոն
առնումք,
դու
Էջմիածնի
եպիսկոպոս
ես
և
պատրիարք,
մեք
միայն
զքեզ
ճանաչեմք.
կրկին
ի
ձեռս
Սսեցւոց
մի
ձգեր
զմեզ:
Եթէ
տիրութիւն
առնես
մեզ՝
այսպէս
արա,
և
թէ
ո՛չ՝
մեք
այլ
չեմք
կարօղ
համբերելոյ:
Զի
աստի
և
անտի
եկեալ
ժողովուրդքն
ցրուելոց
են,
և
եկեղեցիքն
անկանելոց
են
ի
ձեռս
չառափառաց:
Եւ
զայլս
ըստ
սոցին
որպէս
գիտես
ասել
կարես
ասէ,
եթէ
պնդապէս
կաս
ի
վերայ
այդր
մտաց:
Զի
քո
առնելին
է
այդ,
իսկ
դու
զծանրութիւն
բեռին
ի
վերայ
մեր
արկանես:
Մեք
թէպէտ
զոր
ինչ
պատշաճն
է
առնեմք,
բայց
շատ
հետևիլն
մեզ
ո՛չ
վայելէ.
քեզ
է
հարկ
հետևիլ
և
ի
գլուխ
հանել
տալ:
Իսկ
եթէ
թուլասցիս,
որպէս
և
լսեմք
թէ
թոյլ
ես,
լաւ
ոչ
առնես
քեզ,
զի
դու
գրելով
և
այլոց
գրեցուցանելով՝
զմեզ
և
յոտին
յարուցեր,
մեք
այժմ
հետևելով
և
դու
թուլանալով՝
վա՛տ
առնես
յոյժ:
Ահա
այժմէն
գրեցի
քեզ:
Զայս
ուրոյն
զմռեալ
եդաք
ի
հասարակ
թղթոջն,
զի
միայն
ընթերցցի:
Թուղթ
ևս
առ
Մուրտիկզատէ
խօջայ
Թադէոսն
գրեաց
է
պատասխանի
թղթոյն,
զոր
ի
մարտի
ԻԱ
ընդ
Հալապցւոց
թղթոյն
գրեալ
էր,
զի
և
ինքն
անդ
էր:
Որ
ևս
վասն
նոցին
բանիցն
էր
գրեալ:
Ուստի,
զոր
ին
ի
թուղթն
հասարակ
գրեաց,
սմա
ևս
ծանոյց
և
գրեաց
թէ՝
կարծելով
թէ
յայդր
չը
լինիցիս,
զթուղթս
համառօտ
գրեցաք ,
զի
գիտասցես
զհասանիլն
առ
մեզ
թղթոյդ:
Որքան
յայդր
ես,
գրեա՛
զորպիսութեանց:
Թուղթ
ևս
առ
Նսնուսեցւոց
չրաղ
պարոն
Ստեփանն
գրեաց,
ի
պատասխանի
մարտի
ԺԵ
գրեալ
թղթոյ:
Որ
ևս
վասն
Հալապցւոց
բանին
էր
գրեալ:
Ուստի՝
զոր
ինչ
Թադէոսին,
զնոյնս
և
սմա
գրեալ՝
ծանոյց
զի՞նչ
գրելն
առ
Հալապցիսն:
Եւ
զթուղթն
նոցա
առ
սա
յղեաց
տալ
նոցա:
Թադէոսի
թուղթն
ևս
յղեաց
առ
սա,
նմա
տալ:
Այլև՝
երկիցս
անգամ
զթուղթս
զորս
յղեցաք
առ
սա,
յանցեալ
ամին
յղել
ի
Հնդիկս,
ի
յուլիս
ԺԲ,
և
ի
հոկտեմբեր
Ը,
յղեալ
էր
ի
վերայ
Բանդարբուշեռու,
և
գրեալ
սրբազան
վեհին,
ուստի
գրեաց
օրհնութիւն
և
շնորհակալութիւն,
և
պատուէր՝
գրել
զորպիսութեանց:
Թուղթ
ևս
առ
Մուրտիկզատէ
խօջայ
Առաքելն
և
տիրացու
Սիմէօնն
գրեաց
ի
Կարին,
՛ի
պատասխանի
երկուց
թղթոց
նոցին:
Որոց
մինն
որ
յառաջ
էր
գրեցեալ
ի
մայիսի
ԺԲ,
յառաջ
էհաս
առ
մեզ,
իսկ
միւսն
որ
ի
յունիս
ամսոյս
Ա
էր
գրեցեալ
յետոյ
էհաս:
Որք
զհանգուցեալ
Պետրոս
վարդապետի
կնքեալ
արկղն՝
որ
էր
առ
ինքեանս
և
զնորին
գեղտն
և
զքսուրն
յղելի՝
որք
առ
Հայրապետն
էին.
և
զփոքրաւոր
Յովհաննէս
սարկաւագն,
և
զձին՝
հանդերձ
իւր
սարօքն
և
զՅովհաննէս
վարդապետի
յղեալ
վարագոյր,
որ
ի
վերն
ի
թղթոջ
յիշեցաւ,
յղեալ
էին
յառաջ՝
և
յետոյ
ընդ
Գէորգին
ի
Կարս,
(զի
Գէորգն
վասն
բանից
Աֆանտւոյն
ի
Կարին
էր
գնացեալ,
և
այժմ
դարձեալ
),
և
փոքրաւորն
ձիովն
եկն
աստ:
Ուստի՝
գրեաց
զմիամտութիւն,
թէ
առ
մեզ
են
հասանելոց
այն
ինչքն
ի
Կարսայ:
Այլև՝
ի
Կարս
դրամ
էին
յղեալ
առ
Գէորգն՝
նախքան
զգնալն
նորին
ի
Կարին,
հասուցանել
մեզ.
(բ
)
գրեաց
թէ
երբ
առ
մեզ
հասցի,
գրելոց
եմք
առ
ձեզ
զմիամտութիւն:
Բայց
սակաւ
էք
յղեալ
ասէ,
մեր
բանի
ժամանակն
է,
և
դրամն
յոյժ
պիտոյ,
այլևս
դրամ
յղեցէք:
իսկ
և
վասն
յովհաննէս
վարդապետի
առ
Նազարէթն
հասուցեալ
դրամոյն
(դ
5)
որ
սոքա
ևս
գրեալ
էին,
և
զղապզ
խնդրեալ,
յղեաց
զղապզն
առ
սոսա,
և
գրեաց
յղել
առ
Նազարէթն,
զի
տացէ
նմա,
և
զիւր
ղապն
յետս
առնուցու:
Եւ
զերկու
հարիւր
քսան
ղռուշն
զոր
Նազարէթն
ըստ
գրեցելոյ
սրբազան
վեհին
տուեալ
էր
Ջամջի
օղլի
Պետրոսին,
սոցա
գրեաց
թէ
մեզ
է
հասեալ:
Եւ
վասն
Արապկերցի
Մարտիրոսի
տալեացն
(ալլ
)
որ
ի
մայիսի
Ի
և
մարտի
Թ,
և
յապրիլի
ԺԱ
և
այլ
յառաջ
գրէք
թէ
հարկիւ
սոցա
և
Հայրապետին,
զի
հոգս
արասցին ,
այժմ
ընդ
հայրապետին
խորհեալ՝
և
ընդ
Մարտիրոսին
խօեցեալ,
սահմանեալ
էին
այսպէս,
զի
կիսոյն
այժմ
զչուխայ՝
և
զայլ
վէճեղէնս
տացէ,
և
վասն
կիսոյն
իրիջայ
արասցեն
սրբազան
վեհին,
զի
յեկօղ
տարին
տացէ:
Զոր
և
գրէին
իսկ
սրբազան
վեհին,
սոքա
և
Հայրապետն:
Վասն
որոյ
և
սրբազան
վեհն
գրեաց
թէ՝
յառաջ
գրեցէ՛ք
մեզ
թէ՝
զի՞նչ
վէջէղէնս
առնուք
ի
նմա,
զանունն
և
զգինն
գրեցէ՛ք
տեսցուք
եթէ
մեզ
ձեռնտու
է,
ձեզ
գրեսցուք
զի
առնուցուք:
Այլև՝
մէկ
Վրաստանցի
գերի
գոյր
անդ՝
զոր
գրեաց
սրբազան
վեհն
Կարնոյ
նոր
Առաջնորդ
Ստեփաննոս
վարդապետին՝
գնել
զնա
և
յղել
աստ,
և
զդրամն
ի
սոցանէ
առնուլ:
Ուստի՝
գրեաց
սոցա
տալ
զայն
դամն
ի
գին
գերւոյն,
և
ինքեանք
ևս
ձեռնտու
լինիլ
Ստեփաննոս
վարդապետին
ի
յազատիլ
զայն
գերին:
Իսկ
և
որ
հիւանդ
էր
յառաջ
քան
զայս՝
և
այժմ
ևս
սակաւ
մի,
գրեաց
զպատճառն,
թէ
վասն
ուխտաւորաց
յուշանալոյն
եղև
մանաւանդ,
զի
շուտով
ոչ
գան,
որպէս
յամենայն
ամի
ասեմք
նոցա,
մնան
մինչև
ի
սաստկանալ
շողոյն,
և
ի
գալն
աստ՝
ինքեանք
ևս
հիւանդանան,
և
մեք
ևս,
որպէս
ահա
այժմ:
Որոյ
աղագաւ
ելեալ
գնացաք
ի
յեայլայ,
և
անդ
գրեցաք
զայս
թուղթքս:
Իսկ
և
զՆազարէթի
պահարանն
առ
սոսա
յղեաց,
յղել
առ
նա
ի
Պօլիս,
Այլև
զՀալապու
պահարանն
ևս
յղեաց
սոսա,
և
գրեաց,
զի
թէ
իւրեանց
Թադէոսն
անդ
է,
առ
նա
յղեսցեն,
ապա
թէ
ոչ
յղեսցեն
առ
վերոյիշեալ
Արևելցի
Ստեփանն
ի
Հալապ:
Թուղթ
առ
սրբոյ
Աթոռոյս
վէքիլ
պարոն
Հայրապետն,
ի
պատասխանի
ի
մայիս
Ե,
ԺԴ
և
ԺԵ
թղթոյն,
և
միոյ
ևս՝
յետ
նոցին,
որ
ԻԸ
էր
գրեցեալ:
Ծանուցանելով
զգրելն
յառաջ
ևս
զթուղթ
առ
ինքն
ի
մայիսի
Ի,
և
զՄեսրօպ
վարդապետի
ղապզն
ևս
(8)
յղելն:
Եւ
վասն
Եսայի
վարդապետի
արարեալ
փօլիցային՝
(գծգ:
Լ
)
և
մահտեսի
Աղամջանի
աւելի
եգելոյն
ի
վերայ՝
(լ
)
որք
ի
միասին
հասեալ
էին
առ
սա,
(գձգ:
Լ .
)
սա
գրէր
թէ՝
ի
լրանալ
վատային
առնլոց
են,
և
ընդ
նուիրակ
Մեսրոպ
վարդապետին
յղելոց,
որ
գալոց
էր
աստ:
Ուստի
գրեաց
այնպէս
առնել:
Եւ
առ
Եսայի
վարդապետն
ևս
զղապզ
գրելն
վասն
այնր
և
դնելն
ի
թղթոջ
մահտեսի
Աղամջանի,
որպէս
ի
նոցին
թուղթսն
ասացաւ,
սմա
ևս
ծանոյց,
և
զմահտեսի
Աղամջանի
պահարանն
ևս
առ
սա
յղեաց,
զի
յղեսցէ
առ
նա
ի
Թօխաթ:
Իսկ
և
զՄեսրօպ
վարդապետի
արդեանց
առ
սա
մնացեալ
դրամն՝
(6)
յղեալ
էր
սա
ի
բայազիտ
առ
տէր
Վահանն՝
հասուցանել
ի
սուրբ
Աթոռս,
որ
դեռ
չէր
հասուցեալ:
Ուստի
գրեաց
թէ՝
երբ
առ
մեզ
հասցի,
գրելոց
եմք
առ
քեզ
զմիամտութիւն:
Բայց
և
միամի՛տ
իսկ
արար,
թէ
ի
հարկէ
առ
մեզ
է
հասանելոց:
Իսկ
և
որպէս
ի
թղթոջ
Առաքելին
և
Սիմէօնին
ևս
գրեցաք,
զՊետրոս
վարդապետի
զգեստն,
և
աստ
յղելի
քսուրն՝
ընդ
միւս
իրացն
զորս
Առաքելն
էր
յղեալ,
յղեալ
էր
ի
Կարս
ի
ձեռն
պարոն
Գէորգին,
որոյ
աղագաւ
միամտութիւն
գրեաց՝
թէ
մեզ
է
հասանելոց:
Եւ
զնորին
փոքրաւորի
ի
զձիոյ
աստ
հասանիլն
ծանոյց:
Իսկ
գաւազանքն
Պետրոս
վարդապետին,
և
կնիքն,
և
մատանիքն,
և
ժամացոյցն
չէր
յղեալ,
այլ
գրէր
թէ
ընդ
Մեսրօպ
վարդապետին
յղելոց
եմ:
Զոր
գրեաց
այնպէս
առնել:
Իսկ
և՝
զոր
ինչ
խարճ
էր
արարեալ
սա
ի
վախճանման
Պետրոս
վարդապետին,
վեր
էր
առեալ
յարդեանց
Մեսրօպ
վարդապետին,
(շ
)
իսկ
աւելի
ևս
էր
խարճ
արարեալ
ի
վերայ
նորա,
(իբ
)
որոյ
սակս
գրէր
թէ՝
արտաքոյ
ընչից
դաւթարին
գոն
այլ
ևս
մանր
ինչք,
որոց
գինն
իբրու
կիսոյն
չափ
ելանէ.
(ժ
),
մնացեալ
(ժբ
)
ևս
որպէս
գրես,
այնպէս
արարից:
Գրեաց
թէ՝
ահա
ըստ
գրեցելոյդ՝
այն
աւելի
իրաց
գինն
վեր
առ
(ժ
),
և
զմնացեալն
(ժբ
)
ևս
ի
գնոց
ծախելի
քսրոցն
վեր
առ,
զորս
քեզ
գրեալ
եմք
ծախել:
Եւ
զայն
ծախելի
իրսն
ասէ
ծախեա՛
որպէս
գրեալ
եմք,
և
զգինն
մեզ
գրեա՛,
և
որպէս
գրեսցուք
քեզ՝
ա՛յնպէս
արասցես:
Իսկ
վանքի
արդիւնքն՝
որ
ի
Պետրոս
վարդապետի
դրամոյ
միջէն
ելեալ
էր՝
(գծբ
)
Ստեփաննոս
վարդապետն
որ
Առաջնորդ
արդ
ի
յապրիլի
ԺԱ,
խնդրեալ
էր,
զոր
չէր
տուեալ
Եփրիկեան
մահտեսի
Գրիգորն,
զի
առ
նա՛
էր
լեալ
դրամն.
(գծբ
)
ասելով
թէ՝
թող
ինձ
գրեսցէ
սրբազան
վեհն,
և
ապատաց,
զոր
սա
ևս
էր
գրեալ
և
հարցեալ:
Ուստի
գրեաց
թէ
այդ
ի՞նչ
հարցանելոյ
է.
զի
ահա
նա
Առաջնորդ
է,
և
վանքի
ամենայն
եկն
և
ծախքն
ընդ
նմա
են,
այդ
ևս
ի
հարկէ
նմա
հասանի:
Ահա
գրեցի
ասէ
մահտեսի
Գրիգորին,
որ
նմա
տացէ:
Եւ
վասն
Արապկերցի
Մարտիրոսի
տալեացն
սա
ևս
իրիջայ
էր
գրեալ,
որպէս
Առաքել
և
Սիմէօմմ,
ուստի
զոր
ինչ
նոցա
գրեաց,
զնոյն
և
սմա
գրեաց:
Իսկ
և՝
անդ
Ախթարմայ
սևագլուխ
մի
մեռեալ
էր,
գրէր
թէ՝
զնորին
գրեանսն
առի՞ց
թէ
ոչ,
կամ
յայսպիսեաց
եթէ
պատահի,
զիրս
խնդրեցի՞ց
վասն
սրբոյ
Աթոռոյդ՝
թէ
ոչ:
Գրեաց
թէ
այդ
Առաջնորդի
գործն
է,
որովհետև
ֆարման
ունի
ի
ձեռին:
Ընդ
նմա
խորհիցիք,
թող
նա
վերահասու
լիցի,
և
գրեսցէ
մեզ:
Եւ
վասն
տեղւոյ
մաքսապետին
զթուղթ
և
զընծայս
էր
խնդրեալ,
գրեաց
թէ՝
այժմ
սակաւ
ինչ
տկարութեան
գոլով,
անձեռնհաս
եղաք,
յետոյ
հոգալոց
եմք,
եւ
վասն
ուխտաւորաց
յետանալոյն,
և
իւր
հիւանդութեան,
և
ի
յեայլայ
գնալոյն,
զոր
ինչ
առ
Մուրտիկեանսն,
զնոյնս
և
սմա
գրեաց:
Եւ
առ
այլ
այսոսիկ
բանք:
Թուղթ
ևս
առ
Եփրիկզատէ
մահտեսի
Գրիգոր
աղայն
գրեաց,
ի
պատասխանի
ի
մայիսի
Գ
գրեալ
թղթոյն,
որ
վասն
Առաջնորդին
գրէր
թէ՝
եկն
աստ,
և
տարեալ
հանդիպեցուցաք
փաշային
և
մեծամեծացն՝
որք
սիրով
ընկալան:
Գրեաց
զշնորհակալութիւն:
Եւ
վասն
վանքի
արդեանցն
գրեաց
տալ
Առաջնորդին
թարց
մտատանջութեան,
(գծբ
)
զի
վանքն
իւր
ամենայն
ելիւք
և
մտիւքն
ի
ձեռս
Առաջնորդին
է,
այդ
ևս
ի
հարկէ
նմա
հասանի,
այլ
ի՞նչ
հարցանել
պիտոյ
է:
Եւ
Առաջնորդն
վասն
Ֆայատ
օղլուն
թուղթ
էր
խնդրեալ.
զի
նա
թօհմաթ
էր
արարեալ
թէ
Խալիֆայն
մեզ
ընդէ՞ր
ոչ
է
գրեալ
թուղթ
ընդ
Առաջնորդին:
Վասնորոյ
և
սրբազան
վեհն
գրեալ
սմա
ևս
ծանոյց:
Եւ
վասն
Մելքոնի
ընչիցն
և
նոցին
բանիցն
զոր
ինչ
գրեաց
սրբազան
վեհն
ի
մարտի
ելն
Թարվէզ,
կամեցեալ
էին
այնպէս
առնել:
Այլ
Խաչատուրն
ոչ
երթայր
անդ
ի
Կարնոյ,
և
տեղւոյ
իշխանքն
միայն
Աւետսին
ոչ
տային:
Ո՛ւստի
Աւետիսն
գրէր
աղերսանօք
առ
սրբազան
վեհն,
զի
գրեալ
հարկեսցէ
զԽաչատուրն
երթալ
անդ,
զի
ի
միասին
հո՛գ
տարցին
իւրեանց
բանիցն:
Վասնորոյ՝
գրեաց
սմա
սրբազան
վեհն,
զի
ընդ
Առաջնորդին
կոչեալ
զնա՝
հարկեսցես
երթալ
ի
Թարվէզ
աե
Աւետիսն:
Թուղթ
ևս
առ
Կարնոյ
Առաջնորդ
Ստեփաննոս
վարդապետն
ի
պատասխանի
ի
մայիսի
Գ
և
ի
ԺԱ
գրեալ
Բ
թղթոցն:
Որ
գրեալ
էր
զհասանելն
իւր
անդ՝
և
սիրով
ընդունիլն
ի
տեղականացն:
Եւ
վասն
Ֆայատ
օղլի
Խալիլ
Աֆանտուն՝
(որ
անդ
մուսալիմ
էր
կարգեցեալ
ի
Հաճալի
փաշայէն,
զի
զԿարին
վերստին
տուեալ
էին
նմա
),
խնդրեալ
էր
զթուղթ
յանձնարարութեան:
Վասնորոյ
էր
զթուղթ
յանձնարարութեան:
վասն
Ստեփաննոս
վարդապետին
և
ամենից
մարդկանց
մերոց
առ
Ֆայատ
օղլի
Խալիլ
Աֆանտին,
և
զմուսալլիմութիւն
ևս
շնորհաւորեաց,
և
բանք
սիոյ,
և
զի
ասացեալ
էր
նմա
հետևիլ
վասն
ընչից
և
դրամոց
Պետրոս
վարդապետին
զի
թէրևս
ելցէ
ինչ,
որ
և
հետևեալ
էր,
և
գրէր
թէ՝
ոչինչ
ելանէ:
Ուստի
գրեաց
զանց
առնել:
Իսկ
վասն
վանքի
արդեանց
ի
Պետրոս
վարդապետիընչիցն
ելելոյ՝
(գծբ
)
գրէր
թէ՝
տան
ինձ,
գրեա՛
մահտեսի
Գրիգորին,
զի
տացէ
ինձ:
Զոր
և
գրեաց
ծանոյց
սմա:
Եւ
վասն
Բաղդոնց
Խաչատուրին
որպէս
մահտեսի
Գրիգորին,
նոյնպէս
և
սմա
գրեաց,
կոչել
զԽաչատուրին,
և
հարկել՝
զի
գնասցէ
ի
Թարվէզ :
իսկ
վասն
գերւոյն
որ
յիշեցաւ
ի
թղթոջ
Առաքելին
և
Սիմէօնին,
գրեաց
սմա
ևս,
զի
զդրամն
ի
նոցանէ
առեալ,
ազատեսցէ
զնա:
Որոյ
որպիսութիւնն
էր
այս,
զի
Յարութիւն
անւամբ
առն
ումեմն
Վրաստանցւոյ
որդին
և
կինն
գերի
էին
անկեալ
ի
ձեռս
անօրինաց,
ի
հասեալ
ի
Կարին:
Իսկ
Յարութիւնն
գնացեալ
զկինն
ազատեալ
էր,
և
որդին
կայր
առ
տաճիկ
ոմն
Ղէյսարօղլի
Խալիլ
աղայ
կորեցեալ,
զոր
գիտէին
անդ
Իփլիլ
օղլին,
և
Յովհաննէս
Աղայն:
(Իփլիկ
օղլին
թուիւր
թէ
մահտեսի
Գրիգոր
աղայն
իցէ
Իփրիկեան
):
Եւ
զի
չէր
կարացեալ
ազատել
զորդին,
վասնորոյ
գնացեալ
ծանուցեալ
էր
ի
Թիֆլիզ
Գէօրկին
Միրզայ
Արքայորդւոյն:
Եւ
նա
աղերսանօք
գրեալ
էր
սրբազան
վեհին,
թէ
ազատեա՛,
և
սրբոյ
Աթոռոյդ
լիցի
մշտական :
Իսկ
հայրն
նորին
մինչ
եկն
աստ,
հրամայեաց
նմա
սրբազան
վեհն
գնալ
ի
Կարին,
զի
յետոյ
ի
պարապ
ժամու
գրեսցէ
անդ
ազատել
զգերին
իւր:
Եւ
նա
գիր
առեալ
յԱթոռակալ
Աւետիք
վարդապետէն
ի
Կարնոյ
Առաջնորդէն,
գնաց
անդ :
Ուստի՝
գրեաց
սմա
այժմ,
ազատել
զնա
և
յղել
աստ
ի
սուրբ
Աթոռս:
Թուղթ
ևս
ի
Կարս
առ
պարոն
Գէորգն
գրեաց,
ի
պատասխանի
ի
յունիս
ամսոյս
Դ
գրեալ
թղթոյն.
որ
գրեալ
էր
զգալն
իւր
ի
Կարնոյ,
և
զառ
ինքն
եղեալ
ամանաթից
որպէսն:
Ուստի՝
գրեաց
յղել
աստ
զայն
ամանաթսն,
այնինքն՝
զՊետրոս
վարդապետի
արկղն,
և
զգեստն,
և
զքսուրսն,
և
Յովհաննէս
վարդապետի
վարագոյրն,
որք
վերն
յիշեցան
ի
յԱռաքելի
և
ի
Հայրապետի
թղթոջն:
Եւ
վասն
հիւանդութեանն,
և
ուխտաւորաց
յետանալոյն,
և
գնալոյն
ի
յեայլայ՝
զոր
ինչ
առ
Առաքելն
և
Հայրապետն,
զնոյնս
և
առ
սա
գրեաց:
Եւ
Աֆանտուն
ևս
ասաց
զխաթրն
հարցանել
յիւրոյ
կողմանէ.
և
վասն
Մուրտիկեանց
Առաքելի
և
տիրացու
Սիմէօնի
առ
սա
հասուցեալ
դրամոյն՝
(բ
)
սա
զոր
ինչ
գրէր,
ուստի՛
էհարց
թէ՝
հասեալ
է
առ
քեզ՝
թէ
ո՛չ
և
թէ
հասեալ
է
ասէ՝
ընդ
Մեսրօպ
վարդապետին
յղեսցես:
քանզի
Մեսրօպ
վարդապետն
լսէաք
այժմ
թէ
գալոց
է
ի
վերայ
Կարսայ:
Իսկ
յետ
զայսքան
բանս
գրելոյ՝
կրկին
թուղթ
էհաս
ի
նմանէ,
ի
ձեռմ
Ղօշավանցի
Ստեփանին,
մինչ
մեք
ելեալ
ի
Յօշականու՝
գնացեալ
էաք
ի
վերին
կողմն
Սաղմոսավանից
ի
վերայ
Գիւռլէցիկ
կոչեցեալ
ջրոյն:
Եւ
Ստեփանն
յաղագս
մեծ
ուխտաւորացն
էր
եկեալ
մանաւանդ՝
որք
ի
սուրբ
Աթոռն
էին
եկեալ:
Եւ
մեք
մինչ
լուք,
պատրաստեցաք
դառնալ
ի
սուրբ
աթոռն
ի
շահել
զժողովուրդբ
եկեալ
յուխտ:
Վասնորոյ՝
նոր
գրեալ
բանիցն
Գէորգին
այլ
ո՛չ
գրեաց
սրբազան
վեհն
զլիագոյն
պատասխանիս,
այլ
միայն
այսչափ,
զի
նա
գրեալ
էր
թէ՝
Կարնոյ
նուիրակ
Մեսրօպ
վարդապետն
գալոց
է
ի
սուրբ
Աթոռդ,
և
ընդ
նմա
զառ
իս
եղեալ
ամանաթսն
յղելոց
եմ:
Գրեաց
այնպէս
առնել,
և
զոր
ինչ
հասեալ
է
առ
ինքն
ի
Կարնոյ՝
զամենն
յղել
աստ
ընդ
նմա:
Եւ
զի
ահա
Ստեփանն
եկեալ
էր,
վասնորոյ՝
զթուղթ
Գէորգին
ի
ձեռն
նորա
յղեցաք
ի
Կարս
առ
Գէորգն:
Իսկ
զվերոյ
գրեալ
թուղթոն
ամենայն,
ի
ձեռն
արևշատ
փայեկին
յղեցաք
ի
Կարին ,
որ
ի
Թիֆլիզու
եկեալ
ի
Կարին
երթայր
վերայ
Բայազիտու:
Որում
զպահարանս
Առաքելին,
և
զՀայրապետին,
և
զմահտեսի
Գրիգոր
աղային,
և
զԱռաջնորդ
Ստեփաննոս
պետինն
ուրոյն
ուրոյն
ետուք:
Ելին
Ստեփանն
և
Արևշատ
փայակն
ի
վերին
կողմէն
Սաղմոսավանից ,
և
մեք
վասն
ուխտաւորացն
դարձաք
ի
սուրբ
Աթոռս
ի
յունիս
Ի:
Առ
Իւչքիլիսայի
Առաջնորդ
Մկրտիչ
վարդապետն:
Թուղթ
գրեաց
սրբազան
վեհն
առ
Իւչքիլիսայի
Առաջնորդ
Մկրտիչ
վարդապետն,
շնորհակալութիւն՝
որ
զԺԳ
մսացաւ
տաւարս
էր
յղեալ:
(Առ
սա
գրեցեալ
է
ևս
թուղթ
ի
փետրվարի
ԺԲ,
և
ի
մայիսի
ԻԱ
):
Յղեցաւ
ընդ
բերողաց
տաւարացն
ի
յունիս
ԻԴ:
