ԱՐԱՐԻՉ
Աստուած՝
զեղական
արարածոց
կենդանեացս
ազգ՝
յերիս
սեռս
զանազանեալ
որոշեաց.
նախ
եղելոց
հոգեղինացն
զօրութեանց
զվերին
կայեանսն՝
առ
ինքեամբ
եւ
հուպ
ընդ
իւր
տալով
տեղի
բնակութեան.
իսկ
զգալեաց
եւ
անասուն
կենդանեաց
որ
յերկրէ՝
սահմանեաց
՚ի
սոյնս,
յորմէ
ստեղծան՝
բազմանալ,
եւ
՚ի
ծոց
անդ
մօրն
դարձեալ
լուծանել։
Այլ
զբանաւորս
զայս
մարդ
յետոյ
քան
զբնաւսն
՚ի
ներս
մուծեալ՝
որպէս
ուսաք
՚ի
պատմութենէն,
շաղակապումն
եւ
խառնուած
արար
սովաւ
իմանալեաց
եւ
զգալեացն
էութեանց
քանզի
առ
հող
յերկրէ՝
ուստի
անասնոցն
ջոկք
գոյացան,
եւ
փչեաց
յերեսս
նորա
շունչ
կենդանի,
որով
իմանալի
պատկերն
Աստուծոյ
՚ի
նա
էացաւ,
եւ
եղեւ
մարդն՝
հողեղէն
որպէս
զանասունսն,
եւ
պատկերակից
Աստուծոյ՝
որպէս
զհրեշտակս
իմանալին
այն
հոգւով.
ոչ
վայրապար
զայս
տնօրինեալ,
որ
սեպհական
զանուն
իւր
մարդասէր
յորջորջէր,
«Ես
Աստուած
մարդասէր
եմ
»
ասէ.
այլ
որպէս
աղօտապէս
ձգտիմք
յանհաս
խորոցն
քննութիւն,
զի
նիւթ
եւ
պատճառ
ունիցի
մարդն
զմարմինս
ապաշխարութեան,
եւ
ներողութեան
Աստուծոյ.
ներելի
յԱստուծոյ,
վասն
զի
բնաւորապէս
ունի
զինեալ
զօրէնսն
հակառակ
օրինաց
մտացն՝
եւ
գերիչ
յօրէնսն
մեղաց.
եւ
զի
գերի
՚ի
մեղսն՝
եւ
ոչ
թէ
յօժարի,
արդար
իրաւունքն
տայ
նմա
տեղի
ապաշխարութեան։
Իսկ
ապաշխարէ,
քանզի
հաճեալ
է
ընդ
օրէնսն
Աստուծոյ
ըստ
ներքին
մարդոյն.
եւ
՚ի
կործանելն
յոչ
հաճոյսն՝
բնաւորապէս
ունի
զղջումն։
Այսպէս
մարդն
իմաստնացաւ
զյանցանելն
զգալ,
եւ
ապաշխարել.
եւ
արդարն
Աստուած՝
դատեցաւ
յետ
այնորիկ
նմին
զթողուլն.
ըստ
այնմ,
զոր
տէրն
ասաց.
«Որդիք
աշխարհիս
իմաստնագոյն
են
քան
զորդիս
լուսոյ
յազգս
իւրեանց»։
Արդ
քանզի
ասացեալս
հաստատեցաւ
լինել
մարդոյս
՚ի
բնական
եւ
յանբան
էութենէ
մի
կենդանի,
պարտ
է
գիտել,
ո՞
արդեօք
իցէ
բան
սորա.
մի՛
արդեօք
յիմար
լիցուք՝
կարծել
զբարբառս
՚ի
մարմնոյս
արտաքս
հնչեալ,
եւ
ընդ
փողս
բախեալ,
լեզուովս
յերիւրեալ
եւ
՚ի
յօդս
ցնդեալ՝
գոլ
բան.
քանզի
զայս
եւ
առ
անասուն
կենդանիս
է
տեսանել.
նա
զի
եւ
Աստուած,
յորոյ
պատկերն
ստեղծաք,
եւ
հրեշտակք՝
որ
զբանն
յօդացուցանէ,
սակայն
տիրապէս
են
բանականք
եւ
ասին։
Ուրեմն
ապա
ոչ
այս
բան՝
որ
կերպարանի
շրթմամբք,
այլ
ձայն
նիւթական՝
որ
զգենու
զիմանալին
բան,
եւ
նիւթականացս
երեւելի
առնէ։
Իսկ
եթէ
էաք
աննիւթ
միայն,
որպէս
զնոսա՝
որոց
կցորդիմք
բանիւս,
ոչ
կարօտանայք
ձայնին,
այլ
միայն
իմացականապէս
զներգոծութիւն
բանին
միմեանց
ազդէաք.
որպէս
եւ
՚ի
համասեռ
ազգս
է
զայսոցիկ
զտարացոյցն
գիտել.
զի
ահա
որ
զհռոմայեցին
խօսի
՚ի
լուր
ինձ
առ
համազգին
ձայն,
զձայնն
զգալի
հաւասար
ընդունիմք
՚ի
յունկան
զգայրարանս.
սակայն
իմանալին
բան
միայն
առ
նա
ազդէ
որ
զվարժումն
ունէր
նախակրթութեան։
Այլ
եւ
այժմ
ահա
զտառս
գրոյս
յարմարելով՝
ազդումն
ձայնիս
խափանեալ
է,
եւ
բանականս
ներգործէզիւրն.
եւ
սոյն
տառ
ոչ
տեսանողացն
միանգամայն
ամենեցուն
է
գիտելի,
այլ
միայն
վարժմամբ
ներկթութեամբ
բանականին
՚ի
սոյն
խորհրդաց։
Զայս
նախաշաւիղ
բանիս
բնախօսութիւն
առ
՚ի
պէտս
՚ի
խոնարհ
դիմելոյ
ճառիս
արարաք,
ոչ
արտաքուստ,
այլ
՚ի
բնութենէ
խրատել
մեզ
առ
արտաքուստ,
այլ
՚ի
բնութենէ
խրատել
մեզ
առ
արհեստ
սահմանի
աղօթից.
որոց
մաղթեմ
լսողացդ
եւ
ըստ
այսմ
մասին
զիջանել
առ
ունկնդրութիւն,
զոր
՚ի
պէտս
օգտի
հասարակաց
մեր
հիւսեմք։
«Աստուած
հոգի
է
»,
ասաց
տէրն,
եւ
յերկրպագուածս
ոչ
զպարանոցի
խնդրէ
կորացումն
կամ
զծնգաց
մածուցումն,
կամ
զձայնի
բարբառումն,
այլ
հոգւով
եւ
ճշմարտութեամբ
զերկիր
պագանելն.
այսինքն
զիմանալի
միտս
առ
իմանալին
Աստուած
վերաբերողապէս
ձգտեցուցանել.
զի
այս
է
որ
զնա
հեշտացուցանէ,
եւ
ոչ
բարբառ
բերանոյ։
Սովաւ
Մովսէս
լռութեամբ
աղաղակին
զԱստուած
ձանձրացուցանէր,
մինչ
ասէր.
«Զի՞
գոչէս
առ
իս
»։
Թէրեւս
ձայնի
գոչու՞մն
կարծիցես
՚ի
նրբաձայնէն
յերկինս
հասեալ .
եւ
ոչ
երբէք,
այլ
հոգւոյն
աղաղակ։
Այս
ձայն
էր՝
որ
՚ի
յոչ
շարժել
շրթանց,
քահանայապետին՝
զԱննա
արբեալ
երեւեցուցանէր։
Սովաւ
եւ
Դաւիթ
յաղաղկելն
ասէր.
«Խորհուրդք
սրտի
իմոյ
առաջի
քո
յամենայն
ժամ,
տէր
օգնական
իմ
եւ
փրկիչ
իմ
».
քանզի
ոչ
եթէ
բացակայ
է
՚ի
մէնջ
Աստուած,
որպէս
զի
ձայնիւն
զգաստասցուք,
այլ
մերձ
է
յամենեսին.
ըստ
որում
ասաց.
«Աստուած
մերձաւոր
եմ
ես,
եւ
ոչ
հեռաւոր.
մերձեցարուք
առ
իս,
եւ
ես
մերձեցայց
առ
ձեզ
»։
Արդ
որպէս
զնորա
մերձ
առ
մեզ
լինելն
հաւատամք,
այսպէս
եւ
մեք
մերձեցարուք
առ
նա.
եւ
մերձ
է
Աստուած
առ
մեզ
իմացականապէս
եւ
ոչ
զգալի
կերպարանօք.
պարտ
է
եւ
մեզ
խօսել
առ
նա
եւ
մերձենալ
առ
նա՝
իմանալի
հոգւով
եւ
ոդ
զգալի
բարբառոյս
ձայնիւ.
այլ
նախ
ամբառնալ
զմիտս
առ
նա՝
եւ
ապա
թէ
կարօտիմք,
ընթացակից
տալ
զձայնս՝
մտացն։
Իսկ
եթէ
միտքն՝
որիշ
է
յԱստուծոյ
եւ
ձայնն
զգալի
միայն
առ
նա
խօսի,
շատախօսութիւն
է
աղօթքն
մեր
միայն
առ
նա
խօսի,
շատախօսութիւն
է
աղօթքն
մեր
հեթանոսաբար,
որպէս
ասաց
տէրն.
սակայն
ընդ
ուղիղն
ախորժելով
գնալ
պողոտայ,
նախ
զայն
հաւատասցուք՝
թէ
մերձ
է
յամենեսեան
Աստուած,
ըստ
որում
ամենայն
աստուածաշունչ
գիրք
հաստատեն.
եւ
որում
ամենայն
աստուածաշունչ
գիրք
հաստատեն.
եւ
որում
ամենայն
աստուածաշունչ
գիրք
հաստատեն.
եւ
ոչ
է
երկինք
պատրուակ
արարչին
իւրոյ՝
առ
՚ի
թագուցանել
զմեզ
յամենատեսն
աչաց.
իսկ
մեք
ոչ
եմք
մերձ
՚ի
նա,
վասն
զի
մոլորեցուցաք
զմիտս
մեր
՚ի
զանազան
ընթացս
կենցաղոյս,
զայս
որում
կարելի
էր
զԱստուած
տեսանել։
Արդ
դարձուցեալ
զսոյն
եւ
ամփոփեալ
՚ի
վայրապար
ցնդմանէն՝
՚ի
վեր
ճանապարհ
նմին
արասցուք,
ամենասուրբ
պատեհութեամբ
անպղտոր
խորհրդովք
խօսել
ընդ
Աստուած
աղօթիւք,
եւ
մերձենալ
՚ի
նա,
ըստ
որում
հրաման
ընկալաք։
Քանզի
նմա
զիա՞րդ
է
հաւատալի
յէիցս
զօտարանալն,
որ
զօրութիւն
ազդման
քննութեան
անցանէ
մինչեւ
ցորոշումն
շնչոյ
եւ
ոգւոյ,
յօդից
եւ
ուղղոյ
ըստ
որում
գրեաց
առաքեալ։
Զոր
ոչ
ինչ
դանդաղելի
է
օրինակաւ
հաստատել,
՚ի
պէտս
գիտութեան
մերձ
նորա
լինելոյն՝
եւ
ուսուցանել
զմերն
առ
նա
մերձենալ։
Զոր
պարտ
է
համարել,
որպէս
թէ
լուսաւոր
ինչ
լար
յերկնից
՚ի
ստորին
վայրս
երկրի
կախեալ,
եւ
մեր
բուռն
հարեալ
զնմանէ,
եւ
զձեռս
ձեռամբ
փոփոխեալ,
կարծիս
տամք
՚ի
սկզբանն՝
որպէս
թէ
զլարն
՚ի
մեզ
քարշեալ
ածեմք.
իսկ
նա
քանզի
յերկինս
արմատացեալ
է,
ոչ
թէ
՚ի
ստորեւ
բերի,
այլ
պնդագոյն
փոփոխմամբն
եւ
բուռն
հարկանելովն՝
զմեզ
յերկրէ
՚ի
ճաճանդեղ
վայրս
երկնից
վերածէ.
այսպէս
է
եւ
գիտութիւն
Աստուծոյ
հաստատեալ
աստուածաշունչ
գրովք՝
մերձ
առ
ամենեսեան
զնա
գոլ։
Արդ
եթէ
ոք
այնմ
ասացելոցն
տիրապէս
սրտիւ
հաւատայ,
եւ
զնմանէ
ար
մերձ
է
առ
ամենեսեան՝
ձեռօք
մտաւոր
աղօթից
բուռն
հարկանէ,
՚ի
կարծելն
զԱստուած
մերձ
ինքեան՝
եւ
այնպէս
ընդ
նմա
խօսել,
ինքն
ընդ
աստուածային
գիտութեան՝
բարձրանայ
՚ի
լուսաւոր
վայրս
երկնից
աստուածային
կայանին։
Վասն
այսորիկ
նախ
քան
զուսանելն
զառաջիկայ
խորհրդածութիւն
աղօթից
սրբոյ
պատարագին՝
զաղօթելոյ
ճանապարհն
պարտիմք
գիտել,
թէ
մտացն
է
ներգործութիւն
աղօթք,
եւ
իղձք
սրտին
տռփման,
եւ
ոչ
բարբառոյ
կամ
բերանոյ.
եւ
ոչ
կարեմք
զնա
լսելի
առնել
Աստուծոյ,
բայց
եթէ
միտք
արտաքոյ
եղեալ
ամենայն
զբաղանաց՝
զիւրն
ներգործեսցէ
իմացութիւն.
որ
է
այլ
ոչ
ինչ,
որպէս
կարծեմ,
բնաւորապէս
նմա,
բայց
միայն
առ
Աստուած
համբառնալն,
եւ
նորա
լուսովն
լնուլն.
յետ
որոյ
եւ
այնպէս
ուղղել
կարող
է
զմարմնոյս
ճանապարհ։
Արդ
պաատարագիչք
ելով՝
ծանիցուք
զպատարագելն
ոչ
այլ
ինչ,
բայց
միայն
խօսակցութիւն
Աստուծոյ.
եւ
խօսիմք
ընդ
Աստուած՝
ոչ
եթէ
զայն
ինչ
զոր
նա
ոչ
գիտէ՝
՚ի
յուշ
նմին
ածելով,
այլ
զգիտելի
նմա
խորհուրդն
մեր՝
յօժարական
կամօք
՚ի
պէտս
փրկութեան
աշխարհի
առ
նոյն
խօսել։
Եթէ
մեք
մտաւորապէս
զնոյն
ոչ
ծանիցուք,
եւ
զիղձս
փափաքանաց
ընդ
աղօթելն
ոչ
զուգեսցուք,
այլ
վարանեալ
խորհրդովք
միայն՝
Աստուծոյ
վարկցուք
ուսուցանել,
Աստուած
մնայ
եւ
այնպէս
յիւրում
գիտութեան
յոչ
մեր
ճանաչելն,
եւ
մեք
դատարկ
եւ
անշահ
դառնամք
յերեսաց
նորա,
զնա
ոչ
տեսական
աչօք
մտացն
տեսեալ,
եւ
ոչ
պարգեւ
ընկալեալ։
Յոր
ծանուցեալ՝
որոց
հաւատացաւ
այս
գործ
պաշտաման ,
ոչ
ինչ
այլ
այսպէս
զգուշալի
լիցի,
որպէս
զմիտս
մաքրել.
մանաւանդ
զի
եւ
ամենայն
սպասահարկութիւն
պաշտաման
պարկեշտութեան
մերոյ՝
սորին
վասն
պատրաստեցաւ,
եթէ
կուսութիւն,
եթէ
զգետուց
բարեձեւութիւն,
եթէ
յաշխարհական
կենաց
որոշողութիւն.
որպէս
զի
յապահովացեալ
միտքն
առ
ինքն
եկեսցէ,
եւ
զիւր
լոյսն
տեսանիցէ։
Իսկ
եթէ
յամենայն
աղօթից
ժամանակս
այս
պահանջի
՚ի
մէնջ,
ո՞րքան
առաւելապէս
՚ի
խորհուրդ
սրբոյ
պատարագին,
յորում
ոչ
թէ
սոսկ
միայն
աղօթեմք,
այլ
հարազատապէս
եւ
ընտանեբար
ընդ
Աստուած
՚ի
խորհուրդ
մտանեմք,
եւ
բարեկամաբար
ընդ
նա
խօսիմք։
Եթէ
՚ի
սոսկալին
այն
ժամ
ազնիւ
եւ
մաքուր
միտքն
ոչ
լինիցի՝
յանձն
ցաւոց
եւ
արտաքին
զբաղանց,
յանդուգնութիւն
առաւելապէս
է
մեզ
կարծել
զաղօթելն,
քան
թէ
փրկութիւն.
այլ
պարտ
է
որպէս
զի
՚ի
խորհրդակցելն
իմանալի
մտացս՝
ճաշակելով
զքաղցրութիւն
խորհրդոյն
ըմպիցեմք,
եւ
ապա
այլոց
հրամայիցեմք,
«Ճաշակեցէք
եւ
տեսէք,
զի
քաղցր
է
տէր»։
Եւ
այս
ոչ
եթէ
դժուարին
կիրք,
կամ
արտաքոյ
բնութեանս,
այլ
բնաւորապէս
եւ
ընտրանի.
քանզի
իմացողացծ
մտացս
չիք
այլ
ինչ
սնունդ
կամ
կերակուր
անզեղջ,
բայց
եթէ
գիտութիւն
Աստուծոյ.
մանզի
յամենայն
յայլ
իրս
ածեալ՝
ապաշաւն
է
զկնի.
իսկ
առ
Աստուած
վերացեալ՝
ուրախութիւն
եւ
ցնծութիւն
եւ
անտարակոյս
զուարճականութիւն,
այն
զոր
ետ
մեզ
Պօղոս.
«Ուրախ
լերուք
՚ի
տէր
յամենայն
ժամ,
եւ
դարձեալ
ասեմ,
ուրախ
լերուք
»։
Իսկ
եթէ
օտար
յայսպիսի
մաքրութենէ
մտաց՝
եւ
այլով
խորհրդով,
եւ
ոչ
յաստուածային
սիրով
՚ի
սրբագործութիւնս
ձգտիմք,
յիրաւի
է
ոչ
քաղցրանալն
սորա
՚ի
քիմս
մեր,
եւ
մեծ
պատիժն
առ
Աստուած
մեղանչելոյն։
Ընդէ՞ր
եւ
ոչ
յանձանց
իսկ
տամք
զիրաւն՝
ըստ
ասացելումն.
քանզի
ընդ
մարդ
խօսելով՝
զուշ
մտաց
հարկաւորապէս
ընդ
բարբառն
ուղերձեմք,
մի՛
արդեօք
՚ի
վայելչական
կարգէ՝
բանն
խոտորեալ՝
այպանիցիմք.
իսկ
զԱստուած
սոսկ
բարբառով՝
առանց
գործակցութեան
մտաց
կարծե՞մք
հաշտեցուցանել։
Ո՜վ
թէ
ո՞րքան
յիմարութիւն
ըստ
այսն
մասին
այսօր
մածեալ
զմեօք
տեսանեմք,
եւ
՚ի
քննել
զնոյն
ոչ
վեհերիմք,
որպէս
զի
զղջումն
ըստ
յանցանացս
թէրեւս
կարասցուք
յանձինս
ձգել։
Ո՞ր
բան
ոչ
ողբասցէ
զմեզ՝
որ
ջանամք
ջանալով ,
եւ
նիւթեմք
եւ
համբարեմք
զոչինչ։
Եւ
այս
ո՞րպէս.
մանզի
ջան
մեր
եւ
աշխատութիւն
ոչ
թէ
առ
՚ի
զմիտսն
յաղօթսն
ուղղել,
այլ
միայն
զթիւս
սաղմոսացն
զմիտսն
յաղօթսն
ուղղել,
այլ
միայն
զթիւս
սաղմոսացն
գլխել,
եւ
՚ի
բազմացուցանելն
զնա
երագընթաց
լեզուովն
միտեալ.
եւ
կատարունմ
աղօթից
զայն
համարիմք,
իսկ
թերութիւն՝
զոչ
նորին
յաճախելն։
Ուստի
ուսաք,
ուստի՞
վարժեցաք,
ո՞վ
ստացաւ
զմեզ
այսպիսի
սնոտի
բաջաղմանցս
աշակերտ։
Սաղմոսերգուն
հրաման
տայ
սաղմոս
ասել
նմա՝
ոչ
բազումս,
այլ
իմաստութեամբ ,
ոչ
աղաղակել,
այլ
՚ի
միտ
առնուլ.
եւ
առաքեալ՝
գոհանալ
եւ
սաղմոս
ասել
Աստուծոյ
՚ի
սիրտս՝
հրամայեաց։
Ո՞ր
էր
օրինադիրն
որ
զսոցայն
տապալեաց
եւ
զիւրն
ուղղեաց,
բայց
թէ
սկզբնաչարն
սատանայ։
Ո՞րպէս
հաւատամք
իմանալւոյն
Աստուծոյ
զբարբառ
ձայնից
քաղցրացուցանել ,
կամ
զիա՞րդ
յուսամք
այնուիկ
զաղօթսն
կատարել։
Տէրն
ճրագ
մարմնոյն
լուսատու՝
ոչ
զձայնն
ասաց,
այլ
զմիտսն.
նորա
առատանալովն
մեզ
լուսաւորել,
եւ
ոչ
անհանճար
կցորդիցն
աղաղակաւ,
ուստի
ոչ
միտքն
քաղցրանայ,
եւ
ոչ
լսելիք
հեշտանայ։
Ձայնք
եւ
եղանակք
ողբականք
եւ
ուրախականք
յեկեղեցի՝
մտացն
լուսաւորութեան
օգնական՝
երաժշտական
արհեստիւքն
տուան,
եւ
ոչ
թէ
զաղօթից
սահման
կարող
են
լնուլ։
Իսկ
մեք
զմիտսն
նոցա
յերիւրմանն
եւ
բեկբեկելոյն
համարոց
ծառայ
տուեալ,
եւ
՚ի
մեծ
եւ
՚ի
ծայրագոյն
բարւոյն
՚ի
լուսաւորութենէ
աղօթիցն
թափուր
գտաք.
զոր
օրինակ
որ
զճշմարտութիւնն
թողու,
եւ
ընդ
նորին
օրինակն
պշնու։
Ո՜հ
թէ
ո՛րքան
է
թմբրութիւնս։
Ո՞չ
գիտէք
եղբարք՝
զձայնս
աշխարհականաց
պարարիչ
երաժշտական
զօրութեամբն
յեկեղեցի
սահմանեալ,
որպէս
զի
զօրութիւն
արհեստին
քաղցրացեալ
սրտից
նոցա՝
կակղացուսցէ
զնա
եւ
մեղկացուսցէ.
ըրպէս
մրմունջք
խաղուցն
՚ի
չարն,
այսպէս
եւ
այս
՚ի
յերկիւղն.
իսկ
՚ի
մեր
եղանակացս
այսպիսի
համեղութիւն
ամենեւին
տեղի
ետ,
ընդ
որս
թէ
միայն
չքաղցրանան
լսողքն,
այլ
եւ
ընդ
լսելն
տաղտապեալ
տագնապին
եւ
տեղի
տան.
եւ
մեք
անզեղջ
կամօք
որպէս
բարեկարգութիւն
զնոյն
համարիմք,
եւ
զնուազութիւն՝
աստուածային
պատուիրանացն
թերութիւն։
Չէ
եղբարք՝
ոչ
է
ընթացս
մեր
ընդ
ճանապարհն
ճշմարտութեան,
եւ
ոչ
՚ի
հետս
սրբոց
հարցն,
որք
զյաս
կրօնաւորութեան
ճանապարհս
գտին,
նոքա
զորակութիւն
աղօթիցն
խրատեցին
գիտել,
եւ
ոչ
զքանակութիւն։
Այլ
մեք
հակառակ
այնմ՝
զչափ
համարոյ
սաղմոսերգութեան՝
երագութեանն
գրեմք,
եւ
անպտուղ
՚ի
յերկար
ժամանակաւ
սերմանելոյ
զնոյն
գտանիմք.
քանզի
պտուղ
աղօթից
է
սէրն
եւ
խնդութիւնն
եւ
խաղաղութիւնն
առ
Աստուած։
Իսկ
մեք
զայս
եւ
ոչ
ընդ
երկար
ժամանակաւ
կարողացաք
ստանալ,
զոր
հարքն
մեր
՚ի
դոյզն
ժամանակս
ընդգրկեցին։
Պարտ
է
ապա
զգալ
զտկարութիւնս,
եւ
մի՛
լիցուք
անբան
պաշտօնեայք
Աստուծոյ,
իբրեւ
զնոսա՝
որք
առ
կուռսն
անմռունչս
երթային
եւ
գային։
Ո՞րպէս
կարողանամք
զայս
ուղղել՝
ասիցէ
ոք.
կարծեմ
ոչ
ինչ
այլ
այնպէս
մարզիչ
զմեզ
յուղիղս
ճանապարհ,
ըստ
որում
յեկեղեցի
աղօթելն.
զոր
՚ի
հակառակէն
ստուգեսցուք.
զի
արտաքոյ
սորա
լինիմք
մտածելով՝
թէ
հեռի
լինիմք
յԱստուծոյ,
ըստ
որում
ծառայն
արտաքոյ
տաճարին
յերեսաց
արքային։
Եւ
առ
այս
կարծիս
անզգոյշ
լինիմք
յաղօթելն,
խառնելով
ընդ
սաղմոսելն
գործ
եւ
ընդ
գործն
շատախօսութիւն,
ուստի
ծնանի
դատարկաբանութիւն,
եւ
անտի
խեղկատակութիւն.
լեալ
այնուհետեւ
փոխանակ
հեշտալոյն
ընդ
Աստուծոյ
աղօթիւքն՝
խռովութիւն
կրկին,
ըստ
որում
զեկուցանէ
Պօղոս.
«Մի՛
տգեղ
բանիւք
տրտմեցուցանէք
զհոգին
սուրբ
Աստուծոյ,
որով
կնքեցարուքն
»։
Եւ
զիա՞րդ
հնար
է
ոչ
միայն
զմիտս՝
այլ
եւ
զլեզու
տուեալ
նանրութեան
ծառայ՝
մտաւորաբար
աղօթել.
ուստի
զգուշացեալ՝
հարկաւորապէս
զեկեղեցի
տեսցուք
խօսակցութեան
Աստուծոյ
պատշաճ,
ուր
հպատակեմք
լեզուոյ
առ
լռութիւն,
եւ
մարմնոյ
առ
արիութիւն։
Զի
յամենայն
տեղի
է
Աստուած,
հաւատարիմ
եւ
ես,
բայց
ես
ոչ
յամենայն
տեղւոջէ
առ
նա՝
այլ
միայն
աստ
հաւատամ
կացեալ
զանձն
առաջի
նորա.
ուր
եւ
զպտուղ
հաւատոցն
տամ
զգուշութիւն
մարմնոյս .
իսկ
յորժամ
սա
զգուշանայ
օր
ըստ
օրէ,
առաջնորդ
լինի
մտացս
մաքրութեան
առ
՚ի
կարող
լինելոյ
եւ
սմա
մտանել
յիմանալի
կայանսն
Աստուծոյ,
ըստ
որում
մարմինս
՚ի
զգալիս.
ապա
թէ
ոչ՝
եւ
դեռ
եւս
մարմինս
զգուշանայ
երկնչի
եւ
խնդրէ
զգալի
տունս,
ո՞րպէս
հաւատացից,
թէ
հրեշտակ
աղօթիցն
տեսանէ
զերեսս
Հօրն
իմոյ
որ
յերկինս
է.
իսկ
նորա
ոչ
արարեալ
զերթեւեկութիւն
անդր
՚ի
խաղաղութենէն
որ
ընդ
Աստուծոյ,
դեռ
եւս
բացատրութեամբ
հեռի
եմ,
ոչ
ունելով
ապա
զծանոթութիւն
խաղաղութեամբն՝
որպէս
հայր
առ
Որդի,
անպտուղ
եմ
՚ի
խօսելոյն
առ
նա,
եւ
դեռ
եւս
ընդ
ծառայութեամբ
երկիւղին
գրաւեալ.
եւ
որ
երկնչի,
չէ
կատարեալ
՚ի
սէրն,
աստուածաբանն
գրեաց
Յովհաննէս։
Արդ
որ
դեռ
եւս
զմեր
սէրն
չեմք
կատարեալ
առ
աստուած
ուղղել
կամ
զխաղաղութիւն,
այլ
՚ի
ներքոյ
եմք
տանջանաց,
ո՞րքան
ժպրհութիւն
է
այլոց
բարեխօեսլ
պատարագաւն։
Զի՞նչ
պարտ
է
ասել,
բայց
թէ
զլեզուս
՚ի
քիմս
կցել.
եւ
որ
ոչ
եմս՝
որպէս
նայն
էր
յաշխարհիս
յայսմիկ,
զիա՞րդ
առ
նա
համարձակաբար
խօսել
կարիցեմ։
Այլ
պարտ
է
զծառայական
երկիւղ՝
որոց
՚ի
բարեկամաց
կարգի
Աստուծոյ
դասեցաք,
՚ի
բաց
ընկենուլ,
եւ
սիրել
զԱստուած,
վասն
զի
նա
նախ
սիրեաց
զմեզ,
ամաչել
՚ի
նմանէ
պատուիրանազանցութեամբն,
եւ
ոչ
երկնչել
միայն.
զի
այսքան
անօսրութիւն
առաքինութեան
քննել
եւ
ունել
քահանայից
հարկաւոր
է,
որք
ծայրագոյն
խորհրդոյն
են
պաշտօնեայք,
եւ
Աստուծոյ
սակս
փրկութեան
մարդկան
խորհրդակիցք։
Ոչ
մոռանամ
զտէրունականն
առ
իս
ասացեալ.
«Ի
բերանոյ
քումմէ
դատեցայց
զքեզ
ծառայ
չար
».
սակայն
անձամբ
անձինս
յօժարիմ
գրել
զդատապարտութեանս
կռուփ՝
քան
պաճարապէս
լռել,
եւ
ընդ
լոյս
պատուիրանին՝
որպէս
ընդ
խաւար
սլանալ։
Առ
որ
եւ
ասացից
իսկ.
Ո՜վ
անձն,
թերեւս
բռնադատեցա՞ր
յումեքէ.
ոչ
լուար
՚ի
կամս
ապաստանեալ
զկուսութիւնն,
ասելով,
«Որ
կարողն
է
տանել
տարց։
Դու
ինքնին
գերազանց
օրինացն
հասարակակնի
կարգեցեր
զքեզ
շաւիղս,
ընտրեցեր
զտեառն
հոգալ
եւ
ոչ
զմարդոյ,
սուրբ
լինել
ոչ
միայն
մարմնով
այլ
եւ
հոգւով,
եւ
հաճոյ
Աստուծոյ,
ընդ
այնր
եւ
՚ի
սոսկալիդ
ժպրհեցար
աստիճան։
Արդ
եկ
եւ
կացուցից
զքեզ
ըննդէմ
բանիս
դատախազ.
զի՞նչ
է
որ
խափանէ
զքեզ
՚ի
հոգալոյն
զԱստուծոյ,
այսմ
առաջի
բազում
վկայից
եղեալդ
պարտական։
Ոչ
ինչ
ըստ
ճշմարտութեան,
այլ
թէ
ըստ
քում
կամացդ
դանդաղութեան։
Ո՜վ
թշուառական,
եւ
թէ
հեշտութեանդ
սիրէիր
ծառայել
եւ
աշխարհի
լինել
կենդանի,
մեռար՝
՚ի
յումմէ՞
բռնադատելոյ
նմին
ձեւով
եւ
կրօնիւք
անձնիշխան
կամացդ
տիրող.
ո՞ր
փառք,
ո՞ր
հեշտութիւնդ,
ո՞ր
պատիւ
կամ
իշխանութիւն,
երախատիք,
կամ
սիրելիութիւն,
մշտենջենաւորութիւն
կամ
անմահութիւն
առ
՚ի
զԱստուած
սիրելոյն
զքեզ
զղջացոյց։
Այր
անմաքուր,
եւ
ատենին
Քրիստոսի
իրաւամբք
պատժապարտ,
թէրեւս
ո՞չ
տեսեր,
եւ
կամ
լուար
խաւարեալդ
յիմաստութենէ,
զի
նմին
վասն
թագաւորք
զփառս
երկրորդ
վարկան՝
իբր
զանցաւոր
առ
մշտենջենաւոր.
եւ
իշխանք
տնանկացան ,
մարդիկ
առոյգք
եւ
զուարթք
ընդ
սուր
եւ
ընդ
հուր
որպէս
ընդ
շուշանս
հովտաց
խաղացին,
հաստատուն
զյոյս
անվախճան
կենացն՝
առաջի
արթուն
մտացն
արձանացուցեալ։
Թերեւս
դու
իմաստացար
քան
զնոսա,
վերջինդ
ծնունդ՝
ժամանակի
վերջնոյ՝
ապաբան
մշակ
անպիտան։
Ո՞չ
գիտես
՚ի
հանդէս
կարգեալ
զքեզ,
եւ
ոչ
՚ի
հանգիստ։
Հանգիստն
անդանէր
է,
ու
Պօղոս
բազում
աշխատութեամբ
ասէր
մտանել։
Նա
ընժ
սուր
մարտեաւ,
եւ
դու
յարհամարհանաց
յաղթիս.
նա
գազանամարտիկ
եղեւ,
եւ
դու
՚ի
սրտմտութենէ
պարտիս.
նմա
՚ի
ծովէ
եւ
՚ի
ցամաքէ
վիշտ
եւ
տառապանք,
դու
յամենայնի
զփառս
եւ
զհանգիստ
խնդրես.
նա
աշխարհ
խաչեալ,
եւ
դու
նմին
տրտմեցուցիչ։
Հրեշտակք
պահապան
շուրջանակի,
եւ
դու
անզգուշութեամբ՝
նոցին
զարհուրեցուցիչ։
Կեանքդ
երագ
ցնդմամբ
խուսափեալ
՚ի
քէն,
եւ
դու
բռնութեամբ
կամաց
նմին
ընկրկիչ։
Ո՜վ
յիմարութեամբ
քան
թէ
յանցանօք
թշուառացեալ,
հայեաց
յայսկոյս
եւ
յայն,
թէ
զո՞վ
տեսանես
՚ի
սորին
ըմբռնողացն
առանց
դրժելոյ
պահապանս.
տես
զի
բազումք
ջանացան
եւ
ոչ
կարացին
զայս
գանձս
հողմոց
ինքեանց
սեփականել.
այնպէս
եւ
դու
ես
նժդեհ
եւ
անցաւոր,
ըստ
որում
ամենայն
հարքն
քո։
Թոյլ
արա
քեզ
զհանգչելն
՚ի
մեղաց,
մինչ
չեւ
երթեալ
իցես.
եւ
մի՛
որպէս
պատկերի
շրջողդ՝
այդքան
՚ի
զուր
յամենայն
տեսակս
ախտից
խռովիր.
ծանիր
ստուգապէս
՚ի
ճշմարտութեան
հօրէ՝
զի
համար
ունիս
տալ
ընդ
ամենայնի
մինչեւ
՚ի
չնչին
դատարկաբանութիւն
եւ
՚ի
մորոսն
անուանադրութիւն
գիտեա
զլի
քոյին
չափովս՝
յահեղն
ատեան
չափելոց
է
քոցդ
գործոց
քննութիւն
յարդարն
դատաւորէ։
Գերանակիր
ակն
թշուառացեալ՝
դարձո՛
ապա
զդատաստան
քո
առ
քեզ.
ուսիր,
զի
չես
ապրելոց
՚ի
դատաստանաց
Աստուծոյ՝
որ
խիստ
եւ
անզեղջ
սրտիւ
գանձեցեր
քեզ
զբարկութիւն։
Արձանացիր
՚ի
յոյսն,
մինչ
դեռ
ժամանակիս
՚ի
ձեռս
է,
մատիր
առ
արքայն
ահաւոր,
մինչ
դեռ
՚ի
շնորհացն
աթոռ
է,
հաւատայ
գտանել
շնորհս
՚ի
դէպ
ժամանակի
օգնականութեան։
Դաշմամբք
ուխտեցեր
ծառայել,
մի՛
հեղգանար.
հրաժարեցեր
յամենայնէ,
մի՛
կարծեր
ողորմութեամբ
արդարանալ.
յաշակերտութեանդ
ես
կարգի,
մի՛
՚ի
տեառն
ընթացակցութենէ
նահանջիր.
մաչին
ես
աւետարանիչ,
մի՛
քեզ
առօրեայս
քաղցրասցի։
Նեղութեամբն
առ
մահն
վարժեա՛ց,
հանգստեամբն
զհանդերձեալսն
իմաստասիրեա,
փառօք
զանվախճանն
կշռեա,
եւ
այսպէս
յամենայն
իրս
զփանապարհս
ոտից
քոց
ուղղեա,
անաչառ
մատնեալդ
դատասատանի։
Այլ
դու
նայեա
յիս
ամենակարող
տէր
իմ
Յիսուս
յաթոռոյ
փառացդ
եւ
շնորհաց,
տալով
անարժան
քո
ծառայիս
զանխռով
միտս՝
՚ի
յոյս
հանդերձեալ
քո
յուսոյդ։
Տես,
տէր,
թէ
ո՛րքան
վտանգիմք
յաղցաւոր
կենացս
կրից՝
՚ի
զանազան
հողմոց
բքաբեր
շնչմանց՝
երեքալեանն
խռովութեամբ
թշուառացեալ
մտացս
երերեալ.
չունիմ
տէր
պտուղ
գորոծոյ՝
քեզ
նուէր
հաշտութեան,
քանզի
զոր
ունել
կարծէի,
մաշեալ
պակասեաց
՚ի
քում
ահաւորութեանդ
եկեալ
գիտութիւն.
եւ
ես
մերկ
եւ
թափուր
կիսամեռ
եւ
ոգեկործան,
միայն
զմարդասիրութեան
ոտիցդ
կախիմ՝
բուռն
հարեալ
զդմանէ,
եւ
ոչ
երբէք
զթողուլն
ախորժեմ։
Հան
զիս
՚ի
չարս
շաւիղաց՝
զորս
բերանով
իմով
աղարտեմ.
եւ
ուսոյ
զճանապարհս
քո
ուղիղս՝
որում
կամօք
սրտիս
վկայեմ։
Անկայ
՚ի
մահիճս
մեղաց,
եւ
ես
ինձէն
զգարշութիւն
մեղացս
բողոքեմ.
տուր
զբժշկութիւն
ախտացեալ
հոգւոյս,
որ
զառողջացուցանել
զայլս
խաբեմ։
Զուխտս
հոծեալս
բանի
յեկեղեցիդ
անդրանկաց՝
առաջի
ամենայն
երկիւղածաց
քոց
խնդրեն։
Զաղօտացեալ
քո
լոյս
բարեկամացն
ցուցանեմ.
յիշեսցեն
սովաւ,
եւ
դարձին
առ
տէրդ,
որք
՚ի
ծագաց
երկրէ
քումդ
գիտութեան
փափագեն։
Քեզ
փառք,
պարծանք
եւ
գրաւ
աշխարհի,
՚ի
յերկինս
փառաւորեալ
յաւիտեանս.
ամէն։
