Խորհրդածութիւնք ի կարգս եկեղեցւոյ

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա
ԶԻ երկին յերկիր է սուրբ՝ ահա ցուցաւ որպէս կարծեմ. պարտ է գիտել զի եւ բնակչաց սորա դասք՝ ըստ նոցա սահմանեցան ՚ի սրբոցն, զոր համառօտաբար դնել իրաւացի է. սակայն զնոսա նախ պարտ է ՚ի մէջ առնուլ՝ որոց մերս ապացոյց է։ Երիս դասս զնոսա ուսաք ՚ի միմեանց անջրպետեալս կայանօք տեղւոյ. իսկ զերիսն դարձեալ զանազանեալ յիւրաքանչիւր կայանս յերիս երիս, ոչ կայանօք՝ այլ միայն անուամբ եւ պատուով։
       Արդ նախ քան զամենեսեան եւ առաջին դաս որք շուրջ զԱստուծով կան անընդմիջաբար աթոռքն եւ սերոբէքն եւ քերովբէքն, յինքնակատար աստուածութենէն սոցա լուսաւորեալ եւ իմաստնացեալ՝ իջուցանեն աննախանձ կամօք զլուսաւորութիւն գիտութեանն եւ զշնորհս ՚ի խոնարհագոյն դասսն, կցորդս արարեալ զնոսա իւրեանց գիտութեանն։ Երկրորդ զզկնի նոցա դաս՝ իշխանութիւնք եւ զօրութիւնքն եւ տէրութիւնք, որք յառաքեալ լուսագիտութիւնն ՚ի վեհագունիցն ըստ չափոյ զօրութեան իւրեանց վայելեալ՝ տան յեւս կրսերագոյնսն։ Երրորդն գոլով յետ նոցա եւ վերջին դաս՝ պետութիւնքն եւ հրեշտակապետքն եւ հրեշտակք, առ որս իջեալ լուսաւորութիւնն ՚ի նախակացելոցն՝ ՚ի նոսին նահանջի. եւ այսպէս ՚ի ձեռն միմեանց միջնորդութեան ամբառնան եւ յետինքն ՚ի գիտութիւն աստուածութեանն ըստ կարի ընդունելութեան, որով եւ կատարեալք լինեն եւ անուանին։ Իսկ յետ սոցա քահանայականս կարգաց՝ ամենառատ բարեգործութիւնն կամեցաւ եւ զմարդկան ազգ հաղորդեցուցանել այսպիսի կարգաց եւ շնորհաց, որպէս զի եւ զմեզ իւր գիտութեան ստասցի հաղորդս եւ զարդարեսցէ փառացն շնորհօք, ուսոյց ՚ի ձեռն վերնոցն խորհրդազգածաց՝ զներքին եկեղեցի իւր այնպէս յօրինել յերիս դասս եւ յինն իշխանութիւնս պատւոյ եւ անուանց։
       Արդ ուսոյց բանս զսեղանն պատկեր Աստուծոյ, եւ զբեմն տեղի նմին. ՚ի տեղի իսկութեանն Աստուծոյ , եւ զբեմն տեղի նմին. ՚ի տեղի իսկութեանն Աստուծոյ շուրջ զնովաւ դասակարգէ բարեզարդութիւնն զեպիսկոպոսապետս, զեպիսկոպոսս, եւ զքահանայս, որք թէպէտ եւ անուամբ զանազանին եւ իշխանութեամբ, սակայն ՚ի մի դաս քանակին հաւասարապէս կալ շուրջ զսեղանովն, եւ անընդմիջաբար խօսել ընդ նմին խորհրդականն աղօթիւք, եւ ՚ի նմանէ ընկալեալ զլուսափայլն գիտութիւն՝ իջուցանեն բարեյօժար կամօք ՚ի խոնարհագոյն դասսն, այսինքն զխաղաղութիւնն, զհաղորդութիւնն՝ եւ զայլ քահանայական կատարմունքն։ Երկրորդ յետ նոցա անջրպետութեամբ բեմին որոշեալ՝ սարկաւագք եւ կէս սարկաւագք եւ սաղմոսերգուք, լցեալ ՚ի նոցա շնորհացն՝ հեղուն յեւս յետինսն զնոյն. ոմն զքարոզութեանն վարդապետութիւն, ոմն զընթերցողութիւնն, այլ ոմն սաղմոսերգութեամբն զնոսա լուսաւորեալ։ Իսկ վերջին դաս կրօնաւորացն եւ զժողովրդոցն եւ երախայիցն զանազանութիւն՝ ընկալեալ ՚ի սոցանէ զշնորհ գիտութեան իմաստիցն՝ ըստ իւրաքանչիւր չափոյ լուսաւորին, եւ առ ինքեանս զնոյն նահանջեն։
       Այսպիսի աստուածաւանդ կարգօք զարդարեալ մերս եկեղեցի՝ երկնայնոցն եկեղեցւոյ համատեսակք զաստուածատեսակութիւն նոցա մարմնական մասամբք նկարագրեալ։ Այլ թէրեւս ասիցես, թէ ոչ գոյ առ երկնաւորսն կարգ որմաքրութեան կարօտին, որպէս զերախայքն. եւ զայս ճշմատեմք ոչ գոլ առ նոսա անսուրբ կամ կարօտ մաքրութեան, այլ մաքրութիւն ՚ի վերայ երկնայնոցն ասեմք զառաջնոցն հեղեալ առ յետինսն զլուսափայլութիւն, որովք աստուածային հանճարոյն գան սոքա ՚ի գիտութիւն եւ ՚ի լուսաւոր տեղեկութիւն։