Պատմութիւն Հայոց

Ապա փոխանակ նորակացուցանեն զԵզր ՚ի Նիգ գաւառէ ՚ի Փառաժնակերտգեղջէ, որ էր փակակալ սրբոյ Գրիգորի։ Յաւուրս սորավախճանի Կաւատ Պարսից արքայ՝ թողլովզթագաւորութիւնն Արտաշրի տղայագիտակ որդւոյիւրոյ։ Իսկ ապա Հերակլ սակս ըղձակերտութեանքրիստոսընկալ նշանի խաչին թագաւորեցուցանէ ՊարսիցզԽոռեմ, եւ զխաչն սուրբ փոխարէն իւր առ ՚ի նմանէհայցեալ, որոյ երթեալ եւ սպանեալ ՚ի Տիզբոն զտղայթագաւորն Արտաշիր՝ վաղվաղակի առաքէ զտէրունեանխաչն առ կայսրն Հերակլ։ Եւ իսկ եւ իսկ ապա զօրքնԽոռեմայ սպանանեն զԽոռեմ ՚ի ճեմարանի իւրոյասպարիսին՝ կացուցեալ թագաւոր զԲբոր՝ դուստրԽոսրովու, որ էր կին Խոռեմայ, որ յետ մահու նորազԽոսրով ոմն յազգէ Սասանայ. իսկ յետ նորա զԱզրմիկդուստր Խոսրովայ եւ յետ նորա զՈրմիզդ՝ թոռնԽոսրովայ, զոր խեղդամահ արարին. եւ զկնի նորաթագաւորէ Յազկերտ՝ թոռն Խոսրովայ։

Իսկ Հերակլայզքրիստոսընկալ խաչն տարեալ դնէ յԵրուսաղէմ ՚իտեղւոջ իւրում։ Բայց Մաժեժ Գնունի զօրավարի ՚իՀերակլեայ եւ առաքի ՚ի Հայս. ապա պատուէր տայհայրապետին Եզրի երթալ լինել կցորդակից եւ հաղորդԿայսեր ՚ի գործ մասին խոստովանութեան հաւատոյ. «եւեթէ ոչ՝ ասէ, կամիցիս երթալ միակցիլ, արասցուք մեզա՛յլ կաթողիկոսե։ Եւ Եզրի՝ վասն զի ոչ կարացեալզատանիլ յիւրոց հաւատացեալ հօտիցն, յանձն առնուերթալ առ Կայսր։ Եւ իբրեւ չոգաւ՝ ոչ տանէր ընդ իւրզՅոհան փակակալ սրբոյն Գրիգորի, որ էր յայնմժամանակի փիլիսոփայ կատարեալ եւ Աստուածային Գրոցգիտութեան բանիբուն ճանաչէր. այլ զա՛յլ ոմն զիւրքեռորդի՝ կիսակատար ուսմամբ, առեալ գնայր նովաւվճարել զգործ իրին։ Եւ ՚ի հանդիպել Կայսերն՝խնդրեն առ ՚ի նմանէ ձեռնարկ հաւատ նամակի. որ եւվաղվաղակի իսկ գրեալ ետ նոցա՝ նզովեալ զամենայնհերձուածողս բայց ՚ի ժողովոյն Քաղկեդոնի։ Իսկ Եզրիեւ իւրայոցն տգիտաբար իմն իբր անծանօթ ԳրոցԱստուածայնոց՝ ոչ կարացեալ ՚ի միտ առնուլզխորամանկ հնարիմացութիւն հերձուածոյն, որ ընդկայսերական ձեռագրիւն իբր ընդ գրուանաւ էրթագուցեալ, դաւաճանեալ խաբեցան ընդ նոսա ըստ օրինիտօմարին Լեւոնի։ Եւ ապա մեծարեալ յարքայէ եւընկալեալ պարգեւս զերիր մասն գիւղաքաղաքին Կողբայեւ զաղս նորուն բովանդակաբար՝ դառնայ մեծաւ շքով՚ի տեղի իւր։ Իսկ ՚ի չուել գալ նորա՝ ըստ օրինիսովորական կարգացն կղերք եկեղեցւոյն իւրոյփութացեալ ընդառաջ լինէին։ Բայց փիլիսոփոսնՅոհան, զոր վերագոյն ասացաք՝ ոչ եւս ընդ այլսներթալով լնուլ զսակ հարկին, որ ՚ի վերայ կայր։ Եւմտեալ ՚ի տաճարն՝ խնդիր Յոհաննու լինէր ՚իհայրապետէն Եզրէ։ Եւ պատմեցաւ ապա յոմանցՅոհաննու՝ հանդերձ մեղադրութեամբ, «Եթե ընդէ՞ր ոչչոգար ընդ առաջ նորա յերկրպագութիւն. ե առ որսպատասխանի տուեալ ասէ, «Զիա՞րդ պարտ վարկանիմյողջոյն կամ յերկրպագութիւն նմա երթալ, որ քակեացնիսկ զսահման կանոնի Հարցն մերոց ուղղափառացե... Ապա հրամանն Եզրի սաստկանայր ՚ի վերայ. եւ ակամայկամօք մուծանէին զՅոհան ՚ի սենեակն։ Եւ իբրեւյանդիման եղեւ՝ ասէ կաթողիկոսն, «Խրոխտաբար իմնամբարհաւաճութեամբ ընդվզեալ թուիս, վասն այնորիկախտակրեալ սրտիւ ոչ ելեր ընդառաջ մեր եւ ոչ տեսերզմեզե։ Եւ նա ասէ. «Խրոխտումն եւ ամբարհաւաճութիւնյիս ոչ գտանի, այլ ջատագով ճշմարտութեանն լինելհաւանիմ։ Բայց քո յիրաւի կոչեցաւ անունդ Եզր, վասնզի յեզր տարեալ հաներ տրոհեցեր զՀայաստանեայսս՝քակեալ զսահման հաւատոյ Հարցն մերոց ուղղափառաց եւխրամատեալ զցանկն առաքելական եւ ՚ի մարդադաւանտօմարն Լեւոնի կործանեալ։ե Ապա հրամայէ Եզրմուրցացի տանջել զպարանոց նորա եւ զկզակս. իսկՅոհան ձեռս ՚ի վեր ամբարձեալ ասէ, թէ «Ահաւասիկգնացի խնդալով յերեսաց ատենին, զի վասն անուաննՏեառն արժանի եղէ անարգելոյե։ Եւ զայս ասացեալ՝ելեալ գնաց։ Եւ երթեալ առկայանայր ՚ի Մայրոյ վանս, որ ՚ի ծործորս լերինն ամրոցին Բջնւոյ. եւ սակս ՚ինմա բնակելոյն Յոհաննու՝ փոխեալ Եզրի զանունտեղւոյն Մայրոյ վանաց, Մայրեգոմ զնա անուանէր, եւզՅոհան՝ Մայրոգոմեցի։

Բայց վասն զի յայնմ տեղւոյեւս հրամայէր զնա հալածել, ապա չուէ գնայ ՚ի գաւառնԳարդմանայ. եւ անդ ապա խստամբեր վարս իւր ստացեալ՝նեղ եւ անձուկ պողոտայիւ հետեւի զկնի ամենայնառաքինի վարուց։ Զսմանէ ապա համբաւամբաստանութեան պատմի, իբր դառն հերձուածս իմն նմամուծանել յեկեղեցի սուրբ. սակայն ես ոչ կարեմհաւանութիւն իմոց կարծեացս տալ վասն այնպիսւոյառնն, թէ զիա՛րդ նա կարէր խորհիլ առ ՚ի փլուզանելզուղիղ հաւատոյ շինուածս։ Այլ կարծիս իմն ընդունիսիրտ իմ ՚ի հակառակադիր եւ յոխորիմաց այլոց կամացայս գործ համբաւոյ լեալ։ Բայց եթէ սակս Սարգսիաշակերտի նորա համբաւէ ոք զայնպիսի չար հերձուածսընծիւղեալ՝ եւ ես եւս ոչ վասն նորա հակառակիմ. զիիմ իսկ ընթերցեալ է գիր վնասու նորա։ Այլ վասն զիՅոհան ՚ի բաց յիւրմէ հալածեաց զՍարգիսն, սակսայնորիկ արտաքոյ կամաց նորա ասեմ զնորայնհերձուած։

Իսկ ապա հայրապետն Եզրզվկայարան սրբոյն Գայիանեայ, զոր երբեմն խրթին եւմթին էր զնա շինեալ՝ քակեալ զայն, եւսընդարձակագոյն եւ պայծառագոյն զնա շինեաց՝կոփածոյ քարամբք եւ կրով ձուլելով. եւ արտաքուստյարդարէր կայանս բնակութեան քահանայական դասուց՚ի պաշտօն աստուածային խորանին։