Պատմութիւն Հայոց

Յետ այսորիկ ոստիկանն Ափշնիդարձեալ դաւանս յինքեան բերեալ յոմանց ուղղակարծլեզուագարաց, եւ նենգապատիր խաբէութիւն ՚ի սիրտիւր նիւթեալ՝ սկսաւ շրջիլ զքաղաքօք ոմամբք իբրեւնուաճեալ զնոսա։ Եւ ապա գնայր չուէր հասանէր ՚իՏփխիս քաղաք, եւ անտի ապա իբր հողմավար փոթորկեալյանկարծակի դիմէր գայր զկողմամբք Շիրակ գաւառի՝դարձուցեալ զմիտս իւր ՚ի հին մոլութիւն եւյուսացեալ ՚ի կախարդս գաղտնիս, թերեւս մարթասցէդրժել դաւողական հնարիմացութեամբ զարքայն Սմբատ։Իսկ թագաւորն ստիպով սուղ ինչ գունդ կազմեալ՝սաստիկ տագնապաւ անկանէր ՚ի կողմանս ամրոցացնՏայոց ՚ի կալուածս կուրապաղատին Ատրներսեհի՝սիրեցելոյն իւրոյ։ Իսկ ոստիկանն իբրեւ ետես, եթէանհնար է արքայի դաւաճանիլ առ ՚ի նմանէ, եւ զիմիանգամ եւ երկիցս եւ երիցս զփորձ առեալ էր՝դարձեալ ապա յայնց բարուց թուեցուցանէր սակսբարեխորհրդութեան եւ սիրալիր գթոց զգալն իւր առարքայ. եւ ապա չուեալ գնայր ՚ի Դվին մարաքաղաք, եւանդ առ ՚ի հաւատարմացուցանել ջանայր զաննենգ սիրոյզդաշինս. եւ փոխանակ իւր թողեալ զԴեւդատն զորդիիւր եւ զմեծ ներքինապետն, եւ ինքն հապճեպ տուեալգնայ յԱտրպատական։ Անդ ապա ընդ յառաջ աճապարէրտիկինն մեծ՝ կինն Սահակայ եղբօր արքայի, զկնի իւրտարեալ ոսկի եւ արծաթ եւ կարասի բազում. եւհանդիպեալ ՚ի Շարուր դաշտի՝ առաջի ընծայէր տրիտուրնմա զպատարագսն տարեալս ընդ իւր. եւ ընդգճեալառաջի՝ արտօսրաթոր կականմամբ խնդրէր զորդեակն իւրզՍմբատ, զոր պատանդ իսկ առեալ էր յառաջագոյնոստիկանին յարքայէն Սմբատայ. եւ առաջի դնելով նմազեղուկ աւաղումն այրութեան իւրոյ՝ յայտ ածէրզաղէկոտոր խնամսն։ Ընդ որ յաւէտ իմն ճմլեալ սիրտոստիկանին՝ ողորմեալ բարեխնամէր. վասն զի բազումանգամ մարդիկ որ չար են՝ երբեմն եւ բարի ըստդիպուածոց ինչ լինին։ Եւ առեալ ապա զպատարագս ՚իձեռաց տիկնոջն՝ տայ նմա զորդին իւր։ Եւ նորաընկալեալ զմեծապարգեւութիւնն՝ դառնայ ՚ի տունիւր։ Իսկ արքայ Սմբատ ՚ի դառնալն իւր ՚ի Տայոցերթայ հանդիպի ներքինապետին մեծի մերձ յամուրն Անիյեզր Ախուրեան գետոյ ՚ի պայման սիրոյ ընդ միմեանսբերեալք։ Ընդ որ յաւէտ հաճեալ ներքինապետն ՚իտեսանել զարքայ՝ խոստովանէր ոչ զոք թերեւս համեմատնմա տեսանել. եւ ապա համախորհ եւ համակամ եւհամագործ յայնմ օրէ եւ անդր ներքինապետն արքայիլինէր։ Եւ բազում պարգեւս եւ պատիւս ընկալեալ ՚ինմանէ՝ գնայր ներքինապետն ՚ի Փայտակարան քաղաք։Իսկ որդի Ափշնի Դեւդատն կաց մնաց ՚ի Դվին քաղաքի՝ռոճիկս պատրաստեալ նմա թագաւորին Սմբատայ սուղ ինչպակաս քան զամ մի։

Բայց ՚ի գնալ ներքինապետինյարքայէ՝ զճանապարհայն ՚ի հրապոյրս ցոփութեանբերեալ ՚ի բանից բանսարկութեանց ոմանց, որք ՚իչարն հակամիտեալք էին, չուէ զօրու ծանու հրոսակԳէորգայ նահապետին Սեւորդեաց, (որ սակս Սեւկոչեցելոյ հաւուն իւրեանց ազգն յայն անունՍեւորդիք անուանէին), եւ ապա յեղակարծումն ժամուհասեալ ՚ի վերայ տարմաբար՝ թէպէտ եւ յարի արանցնքաջապէս պատերազմ ընդդէմ ներքինւոյն զինեալ. սակայն սակս յանկարծահասն գալոյ ոչ կարացեալ զդէմունել, ձերբակալ զԳէորգ առնէին հանդերձ եղբարբնիւրով, որ Արուեսն անուանիւր, եւ առեալ գնաց ՚իՓայտակարան քաղաք։ Բազում ապա հարցուփորձմօտալուտ դահիճքն դառնութեան նոցա մատուցանէին՝ջանացեալ դարձուցանել զնոսա ՚ի քրիստոսանուէրօրինացն յանօրէն օրէնս Մահմետին իւրեանց։ Որում ոչբնաւ տուեալ տեղի բանիցն եւ ոչ հաւանեալ աղաւաղելկամ փոխանակել զերկնաւոր կենացն զփրկութիւն ընդանգիւտ կորստեանն եւ ընդ սնոտիասէր կենացս՝ սրովկատարեցան եւ զանուն իւրեանց գրեցին ՚ի դպրութիւնկենաց։

Իսկ յետ այսորիկներքինապետն խուճապեալ եւ հատուածեալ յԱփշնէ եւընդ իւր առեալ զԱշոտ որդի արքայի, որ էրն իսկ ՚իպատանդի եւ ՚ի դիպահոջ առ ներքինւոյն, այլ եւ զկինեղբօր նորին Մուշեղայ, զոր գերեալ տարեալ էր ՚իբերդէն Կարուց՝ վաղվաղակի գայ հասանէ առ արքայՍմբատ եւ ետ նմա զորդի իւր հանդերձ նուովն։ Ընդ որյաւէտ իմն խրախ լեալ սակս այցելութեանն Աստուծոյեւ փրկութեան գերելոցն՝ պատուասիրապէս յինքն ածէրյանձանձէր զներքինապետն մեծաւ շնորհակալութեամբեւ առատաձեռն ձրիւք եւ պատարագօք ընծայեալ զնա՝յուղարկէ ՚ի կողմանս Ասորեստանի։- Չուեալ գնացեալներքինւոյն ՚ի սահմանս Եգիպտոսի՝ եւ անդ ըմբռնեալսպանանի յամիրապետէն իւրմէ։

Զայս ամենայն լուեալոստիկանն Ափշին իբրեւ զանգայռագեղ գազանզայրագնութեամբ մռմռեալ ընդդէմ Սմբատայ՝ իբր թէզնա գոլ խրատտու եւ պատճառ գործեցեալ իրին չարի ՚իներքինւոյ իւրոյ, եւ մեծագոյն իմն ամպրոպ եւ ուղխչարի ՚ի վերայ խրոխտայր հասուցանել արքայի. հրովարտակս ընդ բոլոր ոլորտս իշխանութեան իւրոյսփռեալ, զի առ նա վաղվաղակի հասցեն արի արք քաջքերիվարօք, զինուք եւ զարդուք եւ լեգէօնհետեւակախումբ զօրօք։ Արդ՝ մինչդեռ եկեալ դիմեալհասեալ ժողովեալ գումարեալ էին բազմութիւնքզօրացն, եւ հանդերձեալ էր ելանել չուել գալ եւմղձկեալ սրտին զդառնութեան թոյնսն յարքայն թափել՝յանկարծակի անկեալ յախտ դժնդակ ցաւոց, ջեռաւ փորնորա եւ տրորեալ գոգոց նորա ՚ի վայր քամեալ մղէինյորովայնէ անտի կոտորումն աղեաց նորա. եւ նախ քանզքակտիլ հոգւոյ նորա ՚ի մարմնոյ՝ բղխեաց ՚ի նմանէհոտ մահու։ Եւ այսպէս հեղձամղձուկ սատակեալ՝ էջ ՚իդժոխս անհնարին դառնութեամբ։ Ընդ նմին եւս եւ ՚իզօրաց անտի նորա ՚ի նոյն ցաւս դառնիճ տաղտկութեանհարեալք բազումք սատակէին, եւ մնացեալքն ցանեալցրուէին յիւրաքանչիւր տեղիս։ Եւ այսպէս ապաաղօթահայց պաղատանք առ Աստուած թագաւորին Սմբատայեւ բովանդակ ընդ մեզ եւս կղերց եկեղեցեացՔրիստոսի՝ արտօսրաթոր խնդրուածք լսելի լինէրյականջս Տեառն զօրութեանց. եւ ոչ եկն ՚ի վերայ մերոտն ամբարտաւանութեան նորա եւ ոչ մեղկաշօշոփ ձեռքնորա կարաց դողացուցանել զմեզ. եւ ոչ ուրախ եղեւ ՚իկեանս իւր խաւարասէր թշնամին, այլ կորեաւյունայնութեան յուսոյ. եւ հաւատացեալ հօտՔրիստոսի հանդերձ հօտապետօք առաջնորդեալք՝զօրացան ՚ի նոյն ինքն ՚ի հանդիսադիրն Քրիստոս, որկամի, զի ամենայն ոք կեցցէ եւ ՚ի գիտութիւնճշմարտութեան եկեսցէ։

Իսկ Դեւդատն՝ որդի Ափշնի, իբրեւ լուաւ զսատակումն հօր իւրոյ՝ ելեալ գիշերիգաղտաբար, գնաց փախստեայ յԱտրպատական յաշխարհ։