Պատմութիւն Հայոց

Զայսու ժամանակաւ մեծ իշխանն Արծրունեաց Աշոտ, որ՚ի բողբոջից բուսոյ Սենեքերիմայ արքայի՝ ելեալզգնայր շրջէր զկողմամբք իւրոյ տէրութեանն փոքր ինչգնդով. եւ հասեալ ՚ի ձորակ մի, զոր Փորակ Լմբայանուանեն՝ երեկօթս անդ առնէին յագարակի միոջ, յորում բնակէին Գաբաւոնացիք՝ ընդ յարկաւ շինուածիտանցն մտեալ զետեղեալ սակս ձմեռային ժամանակին։Իսկ Հասանն Արծրունի՝ որդի Վասակայ ուրացելոյզՔրիստոս եւ հօրաքեռ որդի նոյն իշխանին Աշոտոյ, բնակութիւն կայանի իւրոյ ունէր զամրոցն անուանեալՍեւան։ Իսկ իբրեւ լուաւ զիշխանէն յայնմիկ Փորակիգալ յիջեւանս՝ դաւաճանեալ ՚ի չար դիւէ անտի եւկամաւոր կուրութիւն յինքն կրեալ, զօր ՚ի գաղտնիսիմն կազմէր, սրիկայս պատրաստէր, աղեղնաւորսշեշտաւորս սուսերաւորս վահանավառս կորովիս զէնսշարժեալ. եւ ինքն իսկ հուպ ընդ նոսին տրեխաւորեալեւ յաղակարծս դիմեալ չուեալ գիշերի հասանէին ՚իվերայ իշխանին. եւ պարայածեալ պատեալ շրջափակեալպաշարեալ պահէին զդրունսն տանցն, յորումօթագայեալն լինէր իշխանն Աշոտ իւրայօքն ՚ի դիպահոջիմն զնոսա բերեալ եւ ՚ի ձեռս կարծեցեալ ըմբռնեալ։Իսկ ապա Հասանն յեցեալ ՚ի նիզակն զոր ունէր՝ եւկիցս իբրեւ զայծեամն ընկեցեալ ՚ի տանիսն, յորումիշխանն կայր՝ վազէր. եւ ՚ի տրոփական դոփմանէ ոտիցնթնդեալ տանիքն եւ ՚ի վայր փլուզեալ՝ հոսեալանկանէր զկնի փլուզմանն Հասանն ՚ի տուն անդ։ Իսկապա ՚ի հագագասփիւռ ձայնէ խօսիցն Հասանայ՝ զնածանուցեալ եւ վաղվաղակի ըմբռնեալ ածէին զնա առիշխանն։ Իսկ աղխատրոյզ շփոթմանն իրազգած եղեալզօրացն Հասանայ՝ իբրեւ զծուխ ՚ի մրրկէ հալածեալ եւփախստեայ անհետ կորնչէին։ Եւ այսպէս զգուբն, զորեւ փորեաց եւ պեղեաց Հասանն՝ ՚ի նոյն ընկլուզաւ, զոր եւ գործեաց։ Իսկ իշխանն Աշոտ ՚ի շղթայսկապարանի զնա արկեալ՝ եւ առեալ տարեալ յամրոցնՍեւան, ՚ի դուրս առ ինքն զամրոցն տալ հայցէր։ Իսկմայրն Հասանայ եւ եղբայր նորուն, որ առ ՚ի մօրէ եւոչ ՚ի հօրէ՝ բռնազբօսեալ՝ ոչ կամեցան տալ զբերդն, ոչ կարացեալ վստահ լինիլ ՚ի խոստացեալ բանսիշխանին վասն ողջանդամ զկապեալն Հասան թողլոյ։ Ապազգացուցեալ արքայի Սմբատայ՝ հարկ առնէր ինձ երթալյամբոկ գործոյն, թերեւս կարողութիւն լիցի փակելզկորստական դուռն, զոր անձամբ անձին եբաց Հասան։Իսկ իմ երթեալ չուեալ եւ համոզեալ զտիկինն վասնզամրոցն տալոյ եւ փրկելոյ զՀասան ՚ի մահու երկիւղէեւ ողջանդամ զնա լուծանել ՚ի կապարանէն՝ ընկալայապա եւ յիշխանէն յետկար սաստիկ երդմանց՝ լուծանելթողուլ ողջանդամ եւ անվնաս զՀասան։ Իսկ ես իբրեւառեալ ետու զամրոցն ՚ի ձեռն իշխանին, ապա ՚ինանրական չար խորհրդոց ազատաց ոմանց հրապուրեալ՝փորէ զաչսն Հասանայ, կուրացուցեալ զնա տգիտաբար ՚իկորուստ անձին իւրոյ. վասն զի որք երդմանց օրինացեւ միջնորդաց առաջնորդաց հեստեալք եւ դիւրափոփոխքգտանին ՚ի հակամիտութիւն հակառակացն բերեալ՝այնպիսիքն մահու անձանց առիթք գտեալք, ոչ կարենհաստատուն կեանս իւրեանց ստանալ։ Իսկ իմզաւետարանական իշխանութիւնն ՚ի գործ արկեալ եւբանիւ սահմանականաւ կապեալ զիշխանն՝ տրտումթախձանօք անցեալ գնացի։ Ապա յետ ամի միոյ անցելոյ՝տգիտութիւն յանդգնութեան արկաւ իբրեւ զօթոցզբարեվայելուչ եւ զպատկառող եւ զչքնաղատեսակդիտակաւն Աշոտոյ։ Եւ այսպէս զվախճան կենացընկալեալ ՚ի տիս երիտասարդութեան՝ սաստիկ սուգտրտմութեան զմեօք զեղեալ յարդարէր։ Զկնի ապաեղբայր նորուն Գագիկ պայազատէ զիշխանութիւնն զայնմեծ. եւ զկրտսեր եղբայր նորուն զԳուրգէն կացուցանէմարզպան Հայոց արքայն Սմբատ։