Պատմութիւն Հայոց

Իսկ յետչուելոյն Գագկայ՝ ապա ոստիկանին եկեալ ՚ի Դվինքաղաք եւ զրահետ վարեալ տարապարտ ՚ի վերայ արքայինՍմբատայ, յայնմհետեւ խոկայր նմա զդաւաճանութիւնանհնարին մահու. եւ ընդ կեանս զմահ խառնեալ՝ ՚իբանտ արգելոյր, եդեալ զոտս նորա ՚ի պաշարումներկաթի շղթայից. եւ դժոխըմբերելի իմն զտուն բանտինմա պատրաստեալ ՚ի միգի, ըստ բանին Յոբայ՝տարածանէին զանկողինս նորա, եւ զտիւ՝ գիշեր նմաեդեալ. լոյս մերժեցաւ յերեսաց նորա ՚ի նսեմութենէկայանին։ Եւ այս առարկութիւն չարչարանաց եւկապանաց եւ խոշտանգանաց գրեթէ զամ մի բովանդակձգեալ ընդերկարէր։ Եւ զկնի այսորիկ ապա ոստիկաննիբրեւ զկատսայ յեռանդեան ՚ի չար միտս իւրբորբոքեալ՝ գնայր չուէր յամրոցն, որ կոչի Երընջակ՝՚ի խլել բրել եւ կորուսանել եւ յատակել. վասնզի անդղօղեալ ամրացեալ կային տիկնայքն բարեպաշտօնք՝մայր մեծ իշխանին Սիւնեաց Սմբատայ եւ կին նորուն՝քոյր Գագկայ, եւ կին Սահակայ եղբօր Սմբատայ, եւ այլեւս պատուականք յազատաց արք եւ կանայք։ Ապա առեալընդ իւր տանէր եւ զարքայն Սմբատ պարաւանդեալ ՚իշղթայս. եւ անդ ապա զամրոցաւն ահագին իմն մարտսպատերազմաց շուրջանակի պատէր՝ անդուլ եւ անդադարզգրգռումն աղմկին ՚ի վերայ յաճախեալ։ Եւ ապաարքայի Սմբատայ զմահ անհնարին ըղձացեալոստիկանին՝ տակաւին սկսանէր ՚ի կտտանսդատապարտութեան զնա դատել եւ ՚ի բարկութիւնսվրիժուց հատուցման վառեալ, եւ կրճտեալ ՚ի վերայզատամունս՝ մատնէր զնա անօրէն դահճաց. յորմէ եւտանջանս չարաչարս գտեալ՝ թափէին ՚ի նա զթոյնսդառնութեան իւրեանց։ Եւ ՚ի վերայ յաճախէինսպառազէնքն ՚ի գան հարկանել եւ ՚ի կոճեղս պնդել եւգելոցօք վարակել եւ խորտակել։ Այլ եւ սաստիկ սովովեւ ծարաւով ծնկեալ եւ անաւագեալ՝ ոչ միայն զիդահիճքն արգելուին զհարկաւոր պէտս ճաշակոցն, քանթէ առաւել յիւրոց իսկ կամաց անսուաղացեալ՝Աստուծոյ ընծայէր զպիտելի զճաշակսն, որպէս ուրեմներբեմն Դաւիթ՝ ՚ի ծարաւս իւր զջուրն, որ ՚իջրհորոյն Բեթղահէմի, եւ այսպէս ոչ գոյր նմա ՚ինոցանէ եւ ոչ սակաւ ինչ մասն խնայութեան. եւ եթէ էրերբէք ուրեք մեկուսի լինել եւ կամ ժամուց ինչ ՚իվերայ անցանել ՚ի մենամարտիկն լինելոյ ընդդէմդահճացն՝ զայն ՚ի մշտնջենամռունչ յաղօթս եւյաղերսալի գոհութիւնս եւ յօրհնութիւնս Քրիստոսիծախէր։ Եւ ըստ անշարժ հաւատոցն որ ՚ի Քրիստոս՝ ապաեւ աստուածային գոհութեան խորհրդոյն արժանիգտանէր հաղորդիլ ՚ի վերակացուէ ումեմնէ օրինացնՏեառն ըստ տեսչութեան Տեառն անդ հանդիպելոյ։ Իսկիբրեւ ՚ի վախճան անդ զնա տարեալ մղէին՝ տեսիլնտուեալ չարչարանաց նորա ՚ի հայեցողսն առաւելողորմելի եւ սարսափելի էր քան զգործսն գլխովին. որեւ յիշատակաւս իսկ ես կշտամբեալ ցնդիմ յարտասուս։Վասնզի յոգնաբիծ եւ մարդախանձ գազանացն զնենգաւորշունչ թունից օձին առեալ, որ ընդ նմին իսկ զմահբղխէր արտաքոյ մարդկային ընտանի բնութեանս բերան։Եւ ապա զսէր դիւին ՚ի վշտասէր չարասէր դեղ կորստեանփոխարկելով, եւ զիւր իսկ զանձեռոցիկն ՚ի նմանէ ՚իզատ յափշտակելով՝ հարստապէս նովին իսկ լնուինզբերան նորա. եւ զփողսն վարոցօք ՚ի ներքս տարեալմղեալ՝ եւ գրեթէ մինչեւ ՚ի ներքս յառագաստ սրտինզեղեալ լցեալ այնպէս իմն հնարէին արգելուլզտուրեւառ շնչոյ կենդանութեան որ ՚ի նմա։ Եւ ապագելոց կապանաց արկեալ ՚ի կզակսն եւ ՚ի պարանոցնորա՝ պնդէին անհնարին առատկօք իբրեւ ՚ի հիւսանցմամուլս. եւ բազում կարասիս յարաբարդեալ ՚ի վերայգլխոյ նորա, եւ աւելի քան զտասն այր ըստ նմանութեանվիմաց յոլովաբար ՚ի վերայ անկեալ՝ այնպէսհեղձամղձուկ մեքենայիւք հնարէին զնա կորուսանել։Իսկ իբրեւ յայնմ եւս մասին պարայածեալ եւ շունչնորա ընդյերկարեաց՝ այնուհետեւ դարձեալ յանդամսծածուկս եւ յարուութիւնս նորա տանջանս եւչարչարանս անպատումս եւ անողորմս հասուցանէինմինչեւ ՚ի շունչն վերջին։ Իսկ յետ այսպիսիանհնարին եւ դառն կտտանացն եւ խոշտանգանաց եւքրտնահար աշխատութեանց՝ հատանէին սրով զգլուխնորա՝ վճարեալ ՚ի կենաց աստի, որ թագաւորեաց ամսիբ։

Իսկ լին ապականութեամբ եւանսուրբ պղծութեամբ ոստիկանն ոչ հրամայէ զնա թաղելեւ զմարմին նորա յերկրի տալ. այլ ՚ի վերայ փայտիտարածեալ բեւեռակապ պրկէին ՚ի Դվին քաղաքի։ Զի որթաղեալն էր ընդ Քրիստոսի մկրտութեամբ ՚ի մահ, պարտէր նմա՝ զի ընդ նմին եւ խաչակցեսցի իսկ. եւ մի՛մերժեսցի վկայօրէն համարձակութիւնն առ ՚ի նմանէն, յորում եւ կայ մեծաց վարձուց հատուցումն։ Իսկ ՚իտեղւոջ անդ, յորում զերանելի եւ զերջանիկ թագաւորնբեւեռակապ ՚ի փայտին բարձու պրկեալ էին՝ ոմանք ՚իհաւատացելոց եւ յանհաւատից եւս ասէին տեսանել լոյսճառագայթաւէտ վառեալ իբրեւ զճրագ ճաճանչաւորնշողիւք հարուստ ՚ի վեր քան զգլուխ թագաւորինկշռադատեալ հաւասար նմին. եւ որք ասէին զայս՝ստուգութեամբ իմն հաւաստի զբանն առնէին։ Բայց մեքզայսոսիկ ՚ի տեսողս անդր թողացուցեալ, եւ զորսաչօք իսկ տեսեալ է մեր՝ ոչ դանդաղեսցուք պատմել. վասնզի հող երկրին, յորում ՚ի պատուական մարմնոյնաւիշք կորանի կաթեալ իջեալ էր, բազում բժշկութիւնսհիւանդաց եւ վտանգելոց եւ ախտաժետաց կատարէր։ Եւսակս այսորիկ նշանաց ոմանք ՚ի հեթանոսաց անտի ՚իհաւատս քրիստոսականս զանձինս վերածէին, եւաւազանին լուսով վերստին ծնանէին ՚ի Հոգին ՍուրբԱստուծոյ։