Յայսմ
հետէ
ապա
եթէ
թեթեւթուեսցի
քեզ
զառ
՚ի
ծերունեացն
անցեալ
բան
՚իպարզագունիցն
չափաբերապէս
հանդիպեցայց.
վասն
զիհաճեցաւ
բանս
ոչ
երկրորդել
միւսանգամ
զհետեւանսզրուցաց
Շապհոյ
Բագրատունւոյ
եւ
մերումս
ժամանակիպատմագրի,
որ
յայտապատում
իսկ
արարեալ
է
զրոյցսպայազատութեան
որդւոյ
Աշոտոյ
սպարապետին
Սմբատայզիշխանական
պատմութիւնն,
եւ
զթագաւորացնզհանգամանացն
զկարգս,
եւ
կամ
զդարձ
գերելոցն
՚իԲուխայէ
զՀայաստանեայցս
իշխանաց
եւ
նախարարացյիւրաքանչիւրն
սեպհական
իշխանութիւնս
ածեալկացեալ
հաստատեալ.
եւ
թէ
ո՛յք
՚ի
նոցանէ
հոյակապքեւ
հարուստք
եւ
ուժեղակք
ընդդէմ
հակառակորդացհինից
գտան.
եւ
կամ
ո՛յք
յումեքէ
եղենհարստահարեալք,
եւ
կամ
զվախճան
նոցայիւրաքանչիւրումն
տեղ։
Զի
թէպէտ
ստուգութիւնսահմանական
բանի
բացատրութեան
եւ
զբոլորովինբաժանումն
ապացուցից
ոչ
կարացեալ
ըստ
քերթողականհրահանգացն
համառօտաբար
ընձեռել.
սակայն
ըստիւրումն
ժամանակի
ընտանի
գոլով
նորա
զրուցացնամենայնի՝
գեղջուկ
բանիւ
բաւական
քեզ
տայ
պատճառստեղեկութեան։
Արդ
այսպէս
ես
աստանօրզբովանդակն
՚ի
նա
թողացուցեալ՝
եւ
որ
ինչհարկաւորաբար
այժմ
ինչ
պիտոյ
է
ճառիս
պատմութիւն,
զայն
եւեթ
համառօտ
քեզ
ընձեռութիւն
առնելով,
փորձեցայց
սակաւուք
իբր
ներածութեան
եղանակաւ՝որպէս
վերագոյն
ասացաւ,
՚ի
մանկութենէ
մինչեւցերեւոյթս
երիտասարդութեանն
զԱշոտոյ՝
որդւոյՍմբատայ
սպարապետի,
զզօրութիւնս
եւ
զքաջութիւնսեւ
զպատերազմունս
եւ
զհրոսմունս
յայլս
եւ
զայլոցեւս
՚ի
նա՝
բաւական
բերցի
քեզ
առ
՚ի
Շապհոյպատմեալքն։
Իսկ
յորժամ
փոխանակ
Սմբատայհօր
իւրոյ
պայազատէ
զսպարապետութիւն
Հայոց,
գրեթէամենեցուն
քան
զնա
նախագունիցն
վեհագոյնճանաչիւր.
վասն
զի
ընկալեալ
զմեծարանս՝
՚ի
բացարհամարհէր
զանարգանս
եւ
միշտ
՚ի
հրահանգս
բարւոյկրթութեան
զինքն
վարժէր,
եւ
բարի
ազդումն
իւրոյհոգւոյն
տայր՝
ընդ
ամենեսեան
կալեալ
սերտ
սէր.
եւոչ
՚ի
հակառակութիւնս
ինչ
կամ
՚ի
կռիւս
ընդթշնամիսն
մաքառեալ,
քան
թէ
բարեզգեաց
բանիւք
եւբարի
օճանաւ
ածեալ
զնոսա
յուղղութիւն
եւ
՚ի
կամսիւր։
Իսկ
զպաճարանս
սնոտի
շահուց
վնաս
իւր
վարկեալեւ
առատաձեռն
առ
ամենեսեան
գտեալ՝
յինքն
զբազմացմիտս
յանգուցանէր
սիրալիր
սրտիւ,
որպէս
զի
յայսմսակի
ամենեքեան
իսկ
նմա
հաճեալ
հաւանեալ
էին։
Եւայսպէս
ապա
զկարգ
սպարապետութեան
քաղաքավարեալ՝մինչեւ
համբաւ
բարւոյն
՚ի
դուռն
արքունի
հասանէր։Ապա
ոստիկան
ոմն
՚ի
Հայս
արաքեալ,
որ
Ալի
արմանիանուանիւր՝
ըստ
հրամանի
ամիրապետին
իշխանիշխանացս
Հայոց
զնա
կացուցանէր,
բազում
զզգեստիւքեւ
արքունական
պատուով
ճոխացուցեալ՝
՚ի
նահաւատալով
զսակս
Հայոց
եւ
զամենայն
բեկար
արքունի։Եւ
այսպէս
պատուականագոյն
եւ
առաջին
նա
գտեալ
եղեւքան
զամենայն
նախարարութիւնս
Հայոց.
եւ
ամենեքեանդաշինս
ընդ
նմա
դնէին՝
որպէս
արդարեւ
ընդթագաւորական
զարմի։
Այլեւ
՚ի
մտի
ամենեցուն
եդեալ,
զի
թէ
դէպ
ինչ
պիտոյից
գացի՝
նաեւ
՚ի
տոհմ
իւրարժանի
լիցին
մատչել
՚ի
թագաւորութեան
ցեղս՝
զնոսաորոշել
յայլոց
նախարարութեան
ցեղից։
Բայց
զայսու
ժամանակաւահագին
իմն
շարժմանց
եղելոց
՚ի
Դվին
քաղաքի,
բազում
սասանութիւնս
եւ
փլուզմունս
տանց
եւպարսպաց
եւ
ապարանից
լինէր,
եւ
առհասարակ
քանդումնեւ
դղրդումն
առնոյր
քաղաքն.
այլ
եւ
մահ
յոլովիցմարդկան
՚ի
վերայ
հասանէր.
եւ
այնպէս
ահագին
իմնլինէր
վտանգ
տագնապին՝
մինչեւ
ոչ
ոք
մնալ
ընդյարկաւ,
այլ
՚ի
հրապարակս
եւ
՚ի
փողոցս
ելեալհաշեալ
հառաչէին։
Իսկ
ցրտաշունչ
սառնամանիքձմեռայնւոյն
առաւել
բերէր
զլքացումն
հեծութեան,
զի
յոլովք
մսեալք
եւ
ծայրատեալք
լինէին։
Իսկ
սուրբհայրապետն
Զաքարիա
ուժգին
աղօթիւք
եւ
պաղատանօքմշտնջենամռունչ
եւ
աղերսալի
աղօթս
առ
բարեգութնԱստուած
մատուցանէր,
եւ
երկնային
ազդեցութեամբն՚ի
բաց
բառնայր
զաստուածասաստ
բարկութիւնն՝անվնաս
զեկեղեցի
Քրիստոսի
պահեալ
՚ի
բազմաբերցասմանէ
վտանգին։
Բայց
իշխանք
եւ
նախարարք,
որք
ըմբռնեալք
գերեցան
՚ի
Բուխայէ՝
զայսուժամանակաւ
մի
ըստ
միոջէ
՚ի
կարգ
անկեալ
չուէինյաշխարհ
տէրութեան
իւրեանց
եւ
՚ի
սեպհականութիւնսեւ
՚ի
տունս.
եւ
ապա
մերկացեալ
յանձանց
իւրեանցզակամայ
ուսմունս
պիղծ
օրինացն
Մահմէտի՝զքրիստոսաւանդ
օրէնս
հայրենիս
առհասարակբարձրացուցեալ
բերէին
յանձինս
իւրեանց,
ոչ
՚իծածուկ
երկիւղիւ
ինչ՝
այլ
իբրեւ
՚ի
վերայ
բարձրտանեաց
քարոզէին
զՔրիստոսի
աստուածպաշտութիւնն։Ընդ
որս
հաճեալ
Տէրն՝
բնակեցոյց
յուսով
զնոսա,
յորում
եւ
օրհնութեամբ
Տեառնն
օրհնեցան
եւ
նովիմբգովեցան.
հերկեցին
հերկս
եւ
ո՛չ
՚ի
վերայ
փշոց։
Եւապա
ձայն
խրախճանաց
ցնծացելոց
՚ի
յարկս
նոցալինէր՝
եւ
ձայն
հարսին
եւ
փեսայի։
Ծնան
որդիս
եւարարին
պտուղ,
եւ
բնակեցան
իւրաքանչիւրօք
՚իժառանգութեան
իւրեանց։
Եւ
այց
արար
Տէր
նոցա
եւաջողեաց
՚ի
բարութիւնս։
