Պատմագրութիւն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Իսկ ի սոյն ժամանակի էր երջանիկ եւ երանելի վարժապետն Հայոց Յոհաննէս՝ մականուն Կախիկ՝ կախեալ ի սէրն Յիսուսի գոլով ի գաւառէն Որոտնու ի գեղջէն Վաղանդնու՝ որդի մեծի իշխանին Իւանէի, - որ էր ի զարմէ առաջին իշխանացն Սիւնեաց, յորմէ Վասակն էր, որ չարախօսեցին առաջի Պարսից թագաւորին Յազկերտի, թէ զհօրեղբայրն մեր Վաղինակ սպանեալ է, - յոյժ իմաստուն եւ գիտնական հին եւ նոր կտակարանաց, լուծիչ աստուածաշնչից, նրբից եւ արտառնոց, յաշակերտաց մեծին Եսայեայ եւ Տիրատրոյ վարժապետացն մերոց, յորմէ ժողովեցան առ ինքն բազում աշակերտք յամենայն գաւառաց։ Եւ լուսազարդեալ պայծառացոյց զազգս հայոց վարդապետօք եւ քահանայիւք, գեղեցիկ կարգաւորութեամբ եւ ուղղափառ դաւանութեամբ, մանաւանդ տիւ եւ գիշեր մաքառելով ընդդէմ քրիստոսատեաց աղթարմայիցն գաւառին Երնջակու։ Եւ ի սոյն աւուրս հանգեաւ իՔրիստոս, եւ խաւարումն եղեւ։ Եւ բարձեալ աշակերտաց իւրոց՝ տարեալ եդին ի վանքն Երնջակու մերձ սուրբ ճգնաւորին Մաղաքիա՝ աշակերտի իւրոյ, որ էր նա ի ծովահայեաց քաղաքէն Ղրիմու՝ յոյժ մեծատան որդի, եւ թաղեալ էր զհայրենի ժառանգութիւնն եւ եկեալ առ մեծ վարդապետն Յոհաննէս։ Եւ առեալ ի նմանէ զվարդապետական իշխանութիւն՝ եկն ի Նախճաւան գաւառ, շինեաց զվանորայս Հայոց, եւ բազում հակառակութիւնս կրեաց յաղթարմայից՝ սուտ քրիստոնէիցն. եւ յետոյ դեղակուր եղեալ ի սանամօրէն իւրմէ՝ յաղթարմայէ, եւ սուգ մեծ եթող ազգիս մեր, վասն զի զերկու վարդապետացն դասատունն՝ զՅոհաննուն եւ զՍարգսին, նա պահէր ի շինութեան՝ զԱպրակունեացն եւ զԱստապատուն։ Եւ զամենայն ժամանակս կենաց իւրոց միս ոչ եկեր եւ գինի ոչ էարբ։Եւ Բ. (2) քուրձ զգեցեալ էր՝ զմինն հանէր ի յանձնէն եւի հուր անցուցանէր, եւ մինն ոչ ելաւ յանձնէ նորա։Եւ երկաթ զանձամբն ունէր՝ Դ. (4) մատամբ լայն, եւ քըքով աւազակաց պատեալ էր զանդամս իւր, մինչ իծունկսն. եւ ի ժամ մահուն տեսին զնա հոգեւոր հարքն մեր՝ վարդապետն Յոհաննէս եւ Մատթէոս կրօնաւորն, որ պատեալ էին զնա. եւ յայտնեցին ամենեցուն. եւ հիացեալ, զարմացեալ՝ փառս ետուն Աստուծոյ։ Եւ կամեցան խաչ ձեւացուցանել. եւ մեծ վարդապետն Յոհաննէս ոչ ետ թոյլ, այլ ընդ ինքեան եդին ի գերեզմանի։ Եւ ասէին տեսողքն, ի մեծ նահատակին սուրբ Սարգսի տօնէն մինչ ի տօն Վարդավառին ջուր ոչ էարբ, եւ ի մեծի պահոցն ի կիրակիէ ի կիրակի միայն փոշեջուր ճաշակէր։ Անդ եդին զմեծ վարդապետն Յոհաննէս ի պատիւ եւ ի փառս սուրբ եկեղեցոյ, երկոքին ամոլքն հաւատոյ ի միասին։ Որ էր ծնեալ սա ի Նաւասարդի Լ. (30), եւ ի նոյն օր հանգեաւ ի Քրիստոս ըստ նմանութեան մեծ հայրապետին Սահակայ, զի այս է օրինաւոր մահ մաքուր քրիստոնէից ազգի, որոց յիշատակն օրհնութեամբ եղիցի, եւ աղօթք նոցա ի վերայ ամենայն աշխարհի։ Եւ մաղթանօք սորա Տէր Աստուած ամենայն ազգիս մեր ողորմեսցի։ Եւ մահ սորաԳ. (3) ամաւ յետոյ է քան զճգնաւորին Մաղաքիայ։

Եւ յաջորդեաց զաթոռ նորա քրիստոսածաւալ աղբիւրն, անմուտ արեգակն՝ երկրորդ լուսաւորիչն Գրիգորիոս վարդապետն Տաթեւացին, հաւանութեամբ եւ կամօք մեծ վարդապետին Սարգսի սուրբ ուխտին Խառաբաստայ, եւ համշիրակ եղբարց իւրոց՝ Յակոբայ Սաղմոսավանիցն Այրարատեան գաւառի եւ Գէորգեայ Եզնկացւոյ, եւ ամենայն աշակերտաց գնդին՝ Յոհաննէս վարդապետին Մեծոփայ, Յակոբայ եւ Մխիթարայ Ըռըշտունեաց։ Այսքան առ այս։