Տարեգիրք

Ի թուին ՇԺԹ [519=1070] երեւեցաւ աստղ գիսաւոր յերկինս, զոր տեսեալ բազմաց ասէին. այս այն նշանն է որ եղեւ յառաջ, եւ ապա արիւնհեղութիւն զկնի. եւ դարձեալ ի գիշերի միում երեւէր որպէս թէ ամենայն աստեղք յերկիր հեղուին, եւ այնպէս կարծեցին թէ այս Տեառն հրամանն է, թէ ի կատարածի աշխարհիս եղիցի նշան յարեգակն եւ ի լուսին եւ յաստեղս։ Ի սոյն ամի շարժէր Աբասլան սուլտանն բազում զօրօք, եւ հասանէր ի վերայ Մանծկերտոյ. եւ զի ոչ գոյր պահապան, յաւուր միում առին զնա եւ կոտորեցին զամենեսեան, վասն առաջին հայհոյութեան եղբօրն իւրոյ Տուղրիլ սուլտանին։ Եւ յարուցեալ անտի եկն յԱմիթ եւ սիրով բանակեցաւ ի դուռն քաղաքին. եւ ի նմին բանակին ծնանէր կինն նորա որդի. եւ կոչեաց զանուն նորա Դդուշ։ Եւ անտի յարուցեալ գայր ի գաւառն Թլմխոյ, եւ պատեալ զնա մեծաւ նեղութեամբ, եւ ամենայն հնարիւք պատերազմեալ ի վերայ նորա, եւ զաւուրս բազումս ոչ ինչ կարաց առնել բերդաքաղաքին Թլմխոյ. սկիզբն սիրոյ արարին եւ հարկս ուզեալ. եւ բնակչացն թուլացեալ եւ յանհոգս լինէին, եւ թողին զպարիսպն անպահապանս։ Եւ տեսեալ զօրք այլազգեացն զանպատրաստութիւն նոցա, եւ յոչ կամաց սուլտանին դիմեաց ամենայն բանակն ի վերայ նորա, եւ պատեալ սաստիկ պատերազմաւ, եւ առին զքաղաքն եւ կոտորածս բազումս արարին, եւ անթիւ գերութիւնս։ Եւ լուեալ սուլտանն եւ զարմանայր եւ ապաշաւէր զկոտորած նոցա, վասն զի ունէր երդումն ընդ նոսա. եւ անտի յարուցեալ սուլտանն գայր խաղայր ահագին բազմութեամբն իւրով, եւ հասանէր ի գաւառն Ուռհայոյ. եւ արար ասպատակ զամենայն աշխարհն մինչեւ ի դուռն քաղաքին, եւ բանակ հարկանէր ի վերայ անուանի բերդին որ կոչի Թլթովրաւ, մերձ ի Սեւերակն, եւ սաստիկ պատերազմաւ առեալ զբերդն զԹլթովրաւ եւ զԱռիւծաթիլն, եւ արար սաստիկ կոտորածս եւ ելից արեամբ զամենայն սահմանս նոցա. եւ բազում աւարաւ եւ գերութեամբ գնայր խաղայր ի վերայ քաղաքին Ուռհայոյ, եւ պատեալ շուրջանակաւ զամենայն քաղաքն, եւ ելից բանակաւ ծայրէ ի ծայր։ Եւ էր յաւուրս ձմերայնի, ի մարերի ամսոյ ի տասն, եւ էր տուկն ի քաղաքն Ուռհա Վասիլն, Ալօսիանին որդին, Բուլղարաց թագաւորին. եւ տեսեալ քաղաքացեացն զանթիւ բազմութիւն զօրաց այլազգեացն, ահաբեկեալ սասանեցան ամենայն բազմութիւն հաւատացելոցն որք էին ի քաղաքն Ուռհա, վասն զի բազմութիւն զօրացն սուլտանին ելից զդաշտս եւ զգագաթունս լերանցն, եւ դողաց երերալով քաղաքն ի չարաշունչ վիշապէն, եւ ի դառն գազանէն այն, վասն զի էր այր արիւնարբու. եւ կացեալ զաւուրս ութ եւ ոչ ետ պատերազմ, եւ քաղաքն կայր յիմարեալ անպատրաստական։ Եւ ապա մի ոմն ի զօրաց սուլտանին տեսեալ զանմտութիւն քաղաքացեացն, եւ ձայն տուեալ գաղտաբար եթէ զի՞ կայք յիմարեալք, ամրացուցէք զպարիսպդ եւ թամբեցէք զձի ձեր։ Եւ ապա իմացեալ սկսան շուրջանակի զպարիսպն ասպարափակ առնել, եւ կազմեցին ամենայն ամրութեամբ, եւ քաջացան այր իւրաքանչիւր ի պատերազմ։ Եւ Վասիլն որ էր տուկ քաղաքին, այր քաջ եւ պատերազմօղ, սկսաւ զօրացուցանել զամենայն քաղաքն. եւ տեսեալ զայս սուլտանին զայրացաւ յոյժ, եւ հրամայեաց հարկանել զփող պատերազմին, եւ գազանաբար դիմեաց ի պատերազմ. եւ դղրդեալ ամենայն զօրք այլազգեացն եւ շուրջանակաւ պատեալ զամենայն քաղաքն Ուռհա. եւ եղեւ օրն այն օր մեծ եւ ահաւոր պատերազմ սաստիկ, եւ լցաւ ամենայն քաղաքն նետաձգութեամբ, եւ առ հասարակ դասք հաւատացելոցն կային լալով եւ ողբալով յաղօթս առ Աստուած, զերծանել ի չար գազանէն. եւ զմեծ մասն աւուրն պատերազմեալ ամենայն զօրք տանն Պարսից ի վերայ Ուռհայոյ, եւ ոչ ինչ կարացին առնել, վասն զի Տէր յաղթահարեաց զնոսա եւ յամօթ արար։ Եւ զկնի այսորիկ կանգնեաց բաբանս եւ փիլիկպանս ընդդէմ պարսպին, եւ կոտորեաց զամենայն դրախտս եւ զայգիս եւ այնու ելից զխանդակս քաղաքին, եւ կանգնեաց փայտէ բերդս ի վերայ տասն սայլից զի առցէ զքաղաքն Ուռհա. եւ եղեւ յորժամ շարժեցին զսայլսն, զի բերցեն մօտ ի պարիսպն, յանկարծակի փլեալ կործանեցաւ փայտէ բերդն, եւ ի քաղաքէն պատառեցին ի ներքոյ գետնոյն, եւ ելան ի խանդակն յարեւելից կողմանէն, եւ զամենայն փայտն արկին ի քաղաքն եւ զմնացեալսն հրով այրեցին։ Յայնժամ սկսան այլազգիքն եւ փորեցին եօթն ծակ ի խորու խանդակն, վասն զի զպարիսպն կործանեսցեն. եւ յայնժամ քաղաքացիքն արարին ընդդէմ նոցա փորուածս եւ կալան յայլազգեացն եւ սատակեցին զնոսա։ Եւ զօրացոյց Տէր զքաղաքն ի վերայ այլազգեաց. եւ զաւուրս յիսուն կացեալ սուլտանն ի վերայ Ուռհայոյ, սաստիկ պատերազմաւ, եւ ոչ ինչ կարաց առնել. եւ խոստանայր սուլտանն տալ գանձս եւ իշխանութիւնս, եթէ ոք հանցէ քար ի պարսպէն, զի տարցէ ի Պարսիկս ի յիշատակ իւր. եւ ասէ ցնա Ապուսուար ամիրայն Դվնայ, եթէ ահա յօտ ի միջի մերում խորանդ եկեղեցւոյ, եւ ի վերայ ոչ ոք է որ պատերազմի։ Եւ ջանացին եւ ոչ կարացին հանել քար ի խորանէն սրբոյն Սարգսի եւ յարեւելից դիհէն. եւ տեսեալ սուլտանն ամաչեաց յոյժ։ Յանժամ Խուրէշն աւագ ամիրայն Արապկաց, /46ա/ առեալ զսուլտանն զօրօք իւրովք գնաց ի վերայ Հալպայ, եւ ուրախացան Եդեսացիքն Եւ լուեալ թագաւորն Տիօժէնն զհամբաւ բարկութեանս այսորիկ, մրմռեալ իբրեւ զառեւծ, ժողովէր զամենայն արեւմտից զօրսն, զԲուլղարաց, զՊածինկաց, զԳամրաց, զԲիւթանացւոցն, զԿիւլիկեցւոցն, զՏրապիզոնացւոցն, զԱնտիոքացւոցն, եւ զայլս բազումս։