Պատմագրութիւն

Հեղինակ

Բաժին

Թեմա

Եւ որբ մնացեալ աշակերտաց նորա՝թողեալ գնացաք ի գաւառն Սիւնեաց, առ մեծնԳրիգորիոս վարժապետն ամենայն Հայոց, երկրորդլուսաւորիչն եւ աստուածաբանն, գեր ի վերոյ գոլովամենայն իմաստասիրաց եւ վարդապետաց հնոց եւ նորոց։Որ եւ նա ուրախացեալ յոյժ եւ սիրով ընկալաւ զմեզիբրեւ զորդի իւր սիրելի հոգեւոր եւ բաղձալի, զիհայր նորա էր ի գաւառէն Քաջբերունեաց ի քաղաքէնԱրճիշու։ Եւ նորա ժողովեալ զբազումս ի յաշակերտացիւրոց՝ զՄխիթարն ի Տաթեւու, զՅովհաննէսն իյԵղեգեաց ի վանիցն Հերմոնի, զԳալուստն ի Վաղանդնուսուրբ Կարապետէն, զՍիմէոնն ի Սիւնեաց, զՅակոբնԲըստացի, զԳրիգորն Այրարատեան, զԳրիգոր եւզՄատթէոսն Ջուղեցի, զԱւետիսն ի յԱստապատու, զԵղիայն ի յՈծոպոյ, զՅովհաննէսն ի Վաղանդնուվանիցն, զՈւնան ի Շամախու, զՅովհաննէս կարմիրն իԿապանաց։ Եւ էին Գ. (3) յաշակերտացն յայլ տեղիս. Մատթէոս Տփխեաց ի սուրբ ուխտն Գանձասար, Մկրտիչն իՓայտակարան, Ստեփանոսն ի Թաւրէզ, եւ քահանայսբազումս՝ աւելի քան զԿ. (60) ոգի։

Եւ սկսաւ ուսուցանել զգիրս արտաքինիմաստասիրացն, եւ ապշեցոյց զամենեսեան առաւել քանզիմաստունսն հելլենացոց, եւ ապա զհնգետասանթուղթսն Պօղոսի առաքելոյն եւ զԱռ որս գիրսԱստուածաբանին Գրիգորի։ Եւ էր սուրբ ուխտինառաջնորդ հեզահոգին եւ ընտրեալն յորովայնէ սուրբեպիսկոպոսն տէր Առաքելն եւ մեծ իմաստասէրն՝քուերորդի մեծ վարժապետին, որ ունէր զմիտքն իբրեւզհրեղինաց, եւ սիրող էր ամենայն առաքինութեանց։ Եւերկոտասան եղբարք աշակերտք մեծին Սարգսի մեք էաք, որ յետ մահուան նորա գնացաք յաշակերտութիւն նորա. առաջինն Յակոբ Մարգարէ, Յովհաննէս, Գ. (3) Մկրտիչ, Կարապետ, Մելքիսէթ. Սարգիս, Մատթէոս, Կարապետ եւես անարժանս Թումայ։ Եւ Բ. (2) ամ զմեզ մխիթարեացԱստուածաշունչ գրովք։ Եւ ի հալածմանէ անօրինացնշարժեցաւ ի գաւառէն Սիւնեաց, առեալ զմեզ եկն իգաւառս Արճիշու, եւ արարեալ իւր բնակութիւնզաստուածապահ ուխտն Մեծոփայ՝ առ հեզահոգի եւաստուածաբան եւ երջանիկ այրն Աստուծոյ վարդապետնՅովհաննէս, եւ յոյժ ուրախացաւ, վասն զի ի նոյն ամինաւարտեալ էր զնորաշէն տաճարն սուրբ Աստուածածնին։Եւ ժողովեցան առ նա բազումք ի վարդապետաց. Գրիգորնահատակն եւ սուրբ այրն Խլաթեցի, Յակոբ Ովասնանց իյԸռըշտունեաց, Մարգարէն ի Վարագայ, Յակոբ իյԱսպիսընկու, Յովհաննէս ի Փափկըշինու, Ստեփանոս իԲերկրոյ, Մկրտիչն ի Հիզնայ, Յովհաննէսն ի Բաղիշու, Սարգիս վարդապետն ի Յարութենէն, Մելքիսէթն իյԵզընկու, եւ ի քահանայից եւ յաշակերտաց աւելի քանզՁ. (80) աբեղայ, եւ զամ մի լման մխիթարեաց զամենայնեղբարսն անճառելի մխիթարութեամբ։ Եւ զերիս գիրսմեկնեաց դասիւ՝ զԱւետարանն Յովհաննուաւետարանչին, զգիրս Յոբայ նահատակին եւ զգիրսգրչութեան երկոքին վարդապետացն՝ ԳէորգայԼամբրոնացոյն եւ Արիստակիսի։

Եւ ի սոյն ժամանակի ի խնդիր ելեալ վասնկապանացն Աղթամարայ. եւ մեծահանդէս ժողով արարեալ՝արձակեաց զամենեսեան ի կապանաց հնոց կաթողիկոսացնեւ վարժապետացն մերոց։ Եւ վերակացու եւ նախախնամօղէր երջանիկ եւ երանելի ճգնաւոր վարդապետնՅովհաննէս Մեծոփայ վանիցն, որ կայր ի վերայբազմութեան եղբարցն եւ կերակրէր զամենեսեան հացիւեւ հանդերձիւ. եւ կայր ի մեծի փառաւորութեանսքանչելի այրն՝ Յովհաննէս վարդապետն մեր։ Եւ այսէր ի թվականիս մեր ՊԾԸ. (=1409)։ Իսկ յետ ամաց միոյեկեալ աշակերտք նորա կացին ժամանակ ինչ եւգաղտագողի առեալ գնացին ի գաւառն Այրարատեան, առմեծ վարժապետն Յակոբ Սաղմոսավանից՝ հոգեւորհարազատն իւր։ Եւ մեք ամենեքեան՝ վարդապետք եւաշակերտք, ելեալ գնացաք առ նա։ Եւ եկեալ դարձեալաշակերտք նորա ի Սիւնեաց ի սուրբ ուխտէն առաքելոյնՏաթեւու իմաստասէր եպիսկոպոսն եւ վարդապետն տէրԱռաքել՝ տարաւ զնա։ Եւ յետ Ը. (8) աւուր գնալոյ նորահիւանդացաւ եւ փոխեցաւ յաստի կենացս իհանդերձեալն. որոյ յիշատակն եղիցի օրհնութեամբ, եւաղօթք նորա ի վերայ ամենայն աշխարհի, եւ մաղթանօքսորա Տէր մեզ ողորմեսցի, ամէն։ Իսկ սքանչելի այրնԱստուծոյ Յովհաննէս վարդապետն մեր ի սոյն աւուրսհանգեաւ ի Քրիստոս, եւ տարեալ եդաք ի մեծահանդէսուխտն Հաւուց թառ՝ գերեզմանակից նոր վկայինՅովսեփայ եւ Եղիայ վարդապետի նոցա։ Եւ սուգանբժշկելի մնաց ի վերայ երկրի մերում, մեզ եւամենայն բնակչաց անապատին եւ գաւառին, զի ոչ եղաքարժանի սուրբ նշխարաց նորա, թէպէտ եւ աղօթք նորա եւբարեխօսութիւն է ընդ ամենայն ծագս երկրի, ամէն։

Վասն Յովհաննէս վարդապետին Մեծոփայ