Պատմագրութիւն

Բայց եւ զայս գիտելի է, զի ի սոյնաւուրս պիղծ իշխանն Փիր - Ալի անուն, որ նստէր իքարն Ամկու, Գ. (3) անգամ ի սոյն ամի զերկիրն Արճիշուեւ Արծկու գերեաց եւ կողոպտեաց, եւ ի գեղն Երիշատզձեռնաւորն Մկրտիչ անուն՝ Ը. (8) մարդով ընտանեօքտան իւրոյ, ի հուրն այրեաց, եւ բարեպաշտ ձեռնաւորմի Յովաննէս անուն՝ սպան ի գեղն Ասպիսնակ։ Եւեղբայր մի ծառայիս՝ Արիստակէս անուն, ի հուրնխորովեցին իբրեւ զգառն անմեղ։ Եւ սոքա այսպէսնահատակեալ՝ ընկալան ի Քրիստոսէ զպսակն անապական, որ եւ գործեցեալ մեղաց սոցա թողութիւն առնէ ՏէրԱստուած Յիսուս Քրիստոս, ամէն։

Եւ զամենայն գաւառս այնքան այնքանկողոպտեցին եւ յընչից մերկացուցին՝ մինչ զիամենայն քրիստոնեայք, որ այժմ կան՝ մեծամեծք եւփոքուն, խոտեն զինքեանս եւ ոչ ինչ համարին, եւառանց ամօթոյ խոտով ծածկեն զինքեանս, եւ մերկ եւբոկ շրջին իբրեւ զանասունս։ Եւ զկանայսհաւատացելոցն, որ էին մտեալք ի կղզին Լիմնկոչեցեալ, աւելի քան զերկու եւ երեք հարիւր թանկայվաճառեաց ի վերայ աղքատացն մերոց, որ մին դարմի տէրոչ գոյր։

Եւ այն իշխանն, որ կործանեաց զաշխարհսմեր, այժմ իշխան եւ տէր է կարգեալ ի վրեայ աշխարհիսմեր վասն մեղաց մերոց պատուհասի եւ ի բարկութենէնԱստուծոյ։ Եւ այժմ ձգեալ է զամենայն հաւատացեալս իներքոյ հարկապահանջութեան՝ մինչ զի յամենայնմարդագլուխ Խ. (40) թանկայ առնուն, թո՛ղ զբահրայ եւզչարեք, ի ծերէ եւ ի տղայէ, ի կաղաց եւ ի կուրաց, յորբոց եւ յայրեաց, յաղքատաց եւ ի տնանկաց։ Եւամենեքեան կենդանի մեռեալ եւ սովեալ կան։

Եւ մեք զայս ամենայն տեսանելով եւլսելով՝ զողբումն եւ զհառաչանս մերկացելոց եւաղքատաց եւ զգանգատ ի սուտանուն տանուտերաց, որթուլութեամբ եւ անփոյթ առնելով կորուսինզտառապեալ ազգս մեր՝ ոչ միայն ի դառն աղքատութեան, այլ եւ ի գործս անլսելիս եւ անպատմելիս, եւ յանառակարբեցութիւնս ծերոց եւ տղայոց, որպէս յայտ էտեսանել ի քաղաքն Արճէշ, զոր եւ կամիմ սակաւ միծանուցանել։

Քահանայ մի Ստեփանոս անուն, ի յերկրէնԱմկու, սակաւ աւուրբք եկեալ բնակեցաւ ի կղզին Լիմնկոչեցեալ, եւ անտի եկեալ ի քաղաքն Արճէշ, տեսեալանտեսուչ եւ անառաջնորդ, ո՛չ հոգեւոր առաջնորդունելով եւ ո՛չ մարմնաւոր, ո՛չ եպիսկոպոս եւ ո՛չվարդապետ, ո՛չ ձեռնաւոր եւ ո՛չ տանուտէր, յափշտակեալ կին մի ի քաղաքայնոցն հրամանաւ եւկաշառօք անօրինաց։ Եւ յետոյ եղեւ ձեռնաւոր քաղաքինկաշառօք անհաւատից, եւ բազում ժամանակս եղեւառաջնորդ քաղաքին։ Եւ նենգեալ անօրինաց եւ ստախօսքրիստոնէից՝ մատնեն զնա քաղաքապետին ԱրծկուՍահանդ անուն, եւ տանուտէր մի աստուածասէր եւերկիւղած Մուսեֆիր անուն. եւ հեղին զարիւն նոցա, եւզգլուխս նոցա ի պարսպէն ի վայր կախեցին։ Եւ այնթէպէտ եւ պատիժ էր ի Տեառնէ. զի ամենայն կարգաւոր իկարգի իւրում կացցէ, այլ անմեղ արեամբ իւրեանցլուացին զաղտեղութիւն մեղաց իւրեանց, զի աստիկենաց պատիժս ազատէ ի պատժոյ տանջանաց դժոխոցն։ Եւդարձեալ՝ եթէ ձեռօք անհաւատից մեռանինհաւատացեալք՝ այնպէս է, որպէս Աբէլ մեռաւ իԿայենէ, եւ Կայէն պատժեցաւ ի Տեառնէ, զի ասէ Գլուխնհաւատոյ. «Մի ոք ի ձէնջ չարչարեսցի իբրեւ զգող կամիբրեւ զչարագործ կամ իբրեւ զօտարատեսուչ, -այսինքն է կախարդ, - ապա եթէ իբրեւ զքրիստոնեայ՝ միամաչեսցէե։ Նոյնպէս եւ սոքա՝ մի ամաչեսցեն առաջիՔրիստոսի, այլ ընկալցին զանապական պսակն ըստնմանութեան մարտիրոսական դասուցն, եւ թողութիւնմեղաց արասցէ սոցա Տէր Աստուած Յիսուս Քրիստոս, ամէն։ Եւ այս էր ի ՊԽԴ. (=1395) թվականիս մերում։