1874

770.

[ Ս. Ղազար ], 8 ա [ Յունուար ] 1874

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Հին բարեկամն իմ ուսատու զայրացեալ՝ չթողու գալ եւ անձամբ խօսել, ըստ յանձնարարութեան Վեհի. վասն որոյ յղեմ զթուղթ խնդրոյն եւ խնդրողին. քանզի թուեցաւ մեզ թէ դիւրագոյն է միոյ յեղելոցդ ի վարժարանիդ կատարել զխնդիր բանասիրին՝ քան վանականացս։ Արդ եթէ արժան համարիցիք ումեք ի Ձէնջ յանձն առնուլ զգործդ եւ որպէս, ծանուսջիք, զի ըստ այնմ գրեսցի պատասխանին կամ թէ Ձեր ինքնին շարագրեալ զայն ի դիմաց Վեհի՝ առաքեսջիք այսր. եւ կամ եթէ յարմարեսջիք Ձեզ զգործդ եւ զպայմանսն՝ կարէք ուղղակի գրել առ գերմանացին՝ իբրեւ ի յանձնարարութենէ Վեհի։

Խնդրեմ ասել առ ՊՊ. [Պատուական] ՀՀ. [Հարս] Սահակ եւ Սրապիոն ՝ չհարցանել զ Նիգոլեդդի քահանայ վասն ազգականին, զոր գիտենն. քանզի ինքնին այրն այն խնդրէ գամ մի գալ ի վանս. եւ յայնժամ առնումք ի նմանէ տեղեկութիւն։

Ողջ լինել մաղթեմ Քեզ եւ որոց ընդ Քեզ ընդերկար ամս, երրեկի բարգաւաճանօք։

Հոգեկից եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

771.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 23 Յուն[ուար] 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Խնդրեմ զծրարեալս հասուցանել յ Այտըն[եան] [1], համարեալ ստուգագոյն ճանա­պարհ, ընդ Կ. Պօլիս յղել զթուղթ իմ առ Պիւլպիւլճին, զոր ոչ ճանաչեմ, եւ հարցեալ էր ինչ զիս զգրոց հնադրամոց։ Որպիսի՞ ոք իցէ. գուցէ ճանաչէ զնա հարազատն իմ Սերովբէ։ - Խնդամ զի առեւտուր առնես ընդ նմա, յուսալով յօգուտ երկոցուն կողմանց, կարծեմ թէ վճարեցեր արդ նմա եւ զգումարն գրեալ ի Վեհէս, յոր սակս վճարեցի ես աստ Վեհի 1031 ½ թղթեայ, զի յայնժամ նաբոլ. ոսկի արժէր թղթեայ 23։15. ես ոչ ժամանեցի գրել առ Քեզ յայնժամ, նախ, զի գրելոց էր Վեհ եւ երկրորդ, զի ցաւէր ուս իմ, վասն որոյ եւ զաւուրս ութ կացի ի սենեկի. իսկ արդ երթամ եւ ի քաղաք։

Հեթմոյ դրամք արծաթիք են եւ առ մեզ, հայ եւ արաբ գրութեամբ, եւ բաւական լաւք։ - Կարօտ մնացաք Արարատ լրագրի Էջմիածնի, զերիս եւեթ առաջին հատորսն ունելով եւ այն ոչ անթերի։ - Ողջ լեր

Հոգեկից եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

772.

Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ - Վիեննա [2]

Վենետիկ, Ս. Ղազար, 4 Փետր[ուար] 1874

Մեծարգոյ Տէր,

Զոր դուք պարտս կոչէք Ձեզ՝ մեք, ընկերակիցք իմ Հարք եւ ես, ազնիւ մտաց եւ սրտի նուէր ծանեաք, զյօժարութիւնդ՝ յընձեռել մեզ զՆերսիսեան Կանոնս, ի լրումն հաւաքմանս մերոյ. վասն որոյ եւ առաւել քան ընդ տուրսդ՝ հաճիմք ընդ յօժարութիւնդ։ Եւ զի յետ հրատարակման պատմութեան Շնորհալւոյն եւ Պարագային՝ նոր ինչ այլուստ ոչ ընկալաք, շնորհակալութեամբ ընկալցուք զոր խոստանայք ընդօրինակել եւ առաքել մեզ, մանաւանդ եթէ արդարեւ նոր ինչ Կանոնք իցեն, որպէս յուսամ, եւ ոչ բանք վասն Ազգականութեան աստիճանաց, զորոց գրեալ եմ (յէջ 266-8), եւ որոյ սկիզբն է, «Ընթեռնլով իմ զխրատ աշտիճանաց ազգականութեան», եւն. որ եւ արդարեւ խրատ իմն է եւ ոչ Կանոն [3] ։ Իսկ զոր յետ այնր նշանակէք «Կանոնք զգուշաւոր քահանայից» գտանի եւ առ մեզ. վասն որոյ զառաջին միայն հաճեսջիք տալ ընդօրինակել, եթէ, որպէս ասացի, չիցէ խրատն այն կամ մասն յԸնդհանրական Թղթոյն։

Հաճեսջիք տալ ինձ ծանօթս եւ զ Յակովբայ Ամասիացոյ եւ զգրուածոյ նորա, զի ցարդ անգէտ էի զնմանէ [4] ։

Ընդ սոսին եթէ հաճիք ծանուցանել թէ քանիք եւ որպիսիք այլ Ձեռագիր մատեանք իցեն առ Ձեզ, շնորհ մի եւս առնէք մեզ, մանաւանդ եթէ եւ շնորհեսջիք գաղափարելով զՅիշատակարանս գրոցն. եւ ես, որպէս այժմս գրովս, ջանացայց եւ ապա որպէս կարեմս լինել ձեզ շնորհակալ եւ երախտագէտ, մաղթելով Քեզ եւ հօտիդ բարգաւաճանս յանդորրու։

ն[ուաստ] ծ[առայ]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

773.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 13 Փետր[ուար] 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Խնդրեմ ընթեռնուլ զգրեալս առ հարազատն իմ, վասն 1000 լիրայից թղթեայց (կամ 984։40) զոր ունիմ առ իս ի հաշիւ նորա, եւ ծանուցանել ինձ թէ ու՞մ տաց աստ ի վանս։

Աւուրբք յառաջ եկն գրավաճառ ոմն Ռուս եւ յանձնեցաք նմա առաքել մեզ զ Այրարատ օրագիրն, զորմէ գրէի առ Քեզ նախընթացիւս։

Ներեա համառօտութեանս, եւ կնքեալ զԲարեկենդանն շնորհաւորեա զՄեծ Պահս, ողջունելով զուխտակիցքդ, յորոց եւ ես

Հոգեկից եղբ[այր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

774.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 13 Մարտի 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ետու առ Վեհ զկշիռ 840 ոսկի ֆրանգաց՝ թղթէիւքն։ Մնան առ իս քանի մի ֆրանգք ի հաշիւ եղբօր իմոյ, եթէ խնդրիցէ՝ տալ հաճեսջիք, ապա թէ ոչ՝ մի՛. զի թերեւս թողցէ առ իս յայլ ինչ հաշիւ կամ ի ծախս։

Յարկեղ գրենոյն որ այսօր առաքի՝ կայ ծրարեալ եւ գրքոյկ մի, զոր խնդրեմ տալ թղթովս հանդերձ առ Յակովբ Տամատեան [5], երբեմն աշակերտ մեր ի Մուր[ատեան] վարժարանի ի Բարիզ։

Յեկաւոր տղայոցն ընկալայ եւ զհին դրամսն ինչ։

Մաղթելով զմնացորդ Մեծի պահոցդ փոքրապէս անցուցանել եւ բարելից զատկի հասանել, մնամ դրակից եւ հոգեկից

Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

775.

Կարապետ Եզեանին [6]

Ս. Ղազար, 17 Մայիս 1874

Պատուական Տէր,

Ի սկիզբն ապրիլի ամսոյս ընկալայ զգրեալդ ի 15/27 յունուարի, զոր գրավաճառն Մարտինով փոխանակ անձամբ տալոյ ի գալն այսր, յետոյ ուրեմն առաքեալ էր։ Ի 11 ամսոյն պատասխանեցի, եւ զարմացմամբ եւ ցաւով ծանուցի, զի ոչ միայն իբր երկամաւ յառաջ ընկալաք զտուփս խաւիարին, այլ եւ գրեցի գիր շնորհակա ­ լութեան առ Ազնիւ առաքողն Սանասարեան. եւ ի վերջում գրիս աղա ­ չէի զՔեզ, տէր, առնել ինձ փութով պատասխանի, զի անդորրացայց։ Արդ, զի ամիս մի եւ աւելի էանց եւ չընկալայ պատաս­խանի, կորեաւ ուրեմն եւ այն թուղթ իմ, որպէս զնախ այլսն. վասն որոյ գրեմ եւ զայս միւս անգամ, խորհելով պարտաւորաբար յանձնել ի թղթատունն կամ առ հիւպատն Ռուս. եւ դարձեալ խնդրեմ՝ զի եթէ յաջողեսցի սա ժամանել ի ձեռսդ՝ հաճեսցիս ծանուցանել եւ հանգուցանել զոգիս մեր։ Զի՞նչ աշխարհ է այդ կամ ճանապարհ ՝ որ կլանէ զթուղթս մեր. կամ թէ գուցէ՞ այլ ճանապարհ յապահովի հասանելոյ թղթոց, աղաչեմ ծանո ինձ ։

Ի վերջում անդ թղթիս գրեալ էի, թէ ծրար մի գրոց առաքեցաւ աստի յանուն Միանսարեան տեառն [7], յորում կայր ինչ եւ վասն Քո եւ վասն Սանասարեան տեառն. կորեա՞ւ արդեօք եւ այն ։

Դարձեալ ըստ վաղ ուրեմն հարցմանդ՝ նշանակեալ էի երկրորդ անգամ զցուցակ կամ զթիւ Կովկասեան Աշխարհացուցի, զոր շնորհեաց ինձ Սանասարեան տէրն, որպէս զի, ասէիք, լցցի պակասորդն. եւ արդ այս երրորդ անգամ նշանակեմ յառանձին թղթեկի ։

Աղաչեմ եւ յուսամ, զի ծանուցանէք առ Սանասարեան տէր զիմաստ թղթոյս եւ անբասիր ունիք զմեզ յուղի՝ ընդունելով զ ողջոյն մեծարանաց Ուխտիս:

խ[ոնարհ] ծ[առայ]
Հայր Ղ ե ւոնդ Մ [արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

Յառաջնում անդ գրիս շնորհակալեալ էի եւ վասն գաղափարի Յիշատակարանացն զոր տուեալ էիք ընդօ րինակել յԷջմիածին, եւ կ րկնեմ զնոյն շնորհակալիս ։

776.

* Գերպ. Եդուարդ Հիւրմիւզին - Հռոմ

Ս. Ղազար, 1 յունիս 1874

Արհիապատիւ Տէր եւ Սիրելի Հայր,

Լուաք ուրախութեամբ, զի շնորհեսջիք մեզ ի մօտ աւուրքս, ընդ Պ[ատուական] Հ[օր] Մատաթայ. յանձնեալ էի սմա ակն մի, ընդելուզանել ի ձեռն ծանօթ ականագործի. եթէ վասն այնր պիտոյ լիցի նմա՝ հաճեսջիք տալ 60 լիրէ, զոր հատուցից աստ։

Եթէ յազգային հիւրատանդ ( ի Ս. Վլաս ) [8] գտանին գրուածք հնագոյնք զազգային կամ զեկեղեցւոյ իրաց ( Ս. Մար[իամ] Եգիպ[տացւոյ] ) [9], կտակք, ցանկ անուանց քահա­նայից հոգաբարձուաց եկեղեցւոյն եւ նմանիք, խնդրեմ բերել կամ տալ բերել ի միասին, ի քննութիւն. միայն եթէ չիցէ անդէպ եւ ապօրէն։

Մաղթելով յաջող ուղի, համբուրիւ աջոյդ մնամ

ն[ուաստ ծ[առայ] եւ հոգեկից
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

777.

* Հայր Մանուէլ Վրդ. Քաջունիին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 18 յուլ[իս] 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Յարկեղ գրոց (Թ. Թերզեան) որ առաքեցաւ յեօթնեկիս՝ եդի ծրար մի յանուն եղբայ­րու­թեանդ, յորում են պէսպէս գրուածք Եագոպի քիմիքոսի † որ՝ զի առաքեալ էր մեզ, կամ պատուիրեալ առաքել զայնոսիկ եւ երկուս եւ երիս օրինակս եդեալ էր զմիոյ միոյ, կալեալ օրինակ մի վասն մատենադարանիս, առաքեցի տիւս զայդոսիկ Սիրողիդ եւ Գրողիդ Տարրաբանութեան։ Առաքեալ է եւ երկուս պատկերս կալվանաստեղծս իբր երկթզաչափ յերկայնութիւն, եւ առաւել քան թզաւ ի լայնութիւն։ Վասն ամենեցուն սոքին՝ քանզի բերողն առ մեզ եդեալն է եւ հատուած մի ի լրագրի քաղաքիս, եկն փողարն շնորհաւորող, փո­ղեաց եւ գոչեաց, եւ առեալ զձեռագիրն կամ զձայնաձիրն գնաց։ Այլ եւ ի ծախս ճանա­պարհի հատուցաւ ի մէնջ իբր 26 իտալ[ական] լիրայ. կայ ի ծրարին եւ լուսագիր պատկեր Եագոպեայ ։

Ողջունելով զՅ[արգոյ] ուխտակիցս մեր, մնամ

Հոգեկից Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

778.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ – Փարիզ՞

Ս. Ղազար, 25 Յուլ[իս] 1874

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Լսեմ, զի ի մեծամեծ գործս դատաստանականս զբաղեալ ես, եւ չտաս մեզ լուրս գրականս. վասն որոյ ի սթափել զՔեզ՝ ես հարցից. Albert Dumont ոմն հրատարակեալ է գրուած մի Les jeunes gens étrangers dans l'Ephébie Attique եւ գտանի յ՚ Compte rendu de l'académie des inscriptions et Belles Lettres, 1871. համարիմ թէ գտցի եւ ուրոյն թերթ, եւ խնդրեմ առաքել թղթաբերաւ (sous-bande) կամ որպէս օրագիր։

Դարձեալ կամիմ գիտել թէ նոյն այր հրատարակեա՞լ իցէ զ Voyage Archéologique en Thrace. զբուն Ուղեւորութիւնն ասեմ հանդերձ արձանագրութեամբք, եւ ո՛չ զ՚ Rapport sur un Voyage Archéologique եւն. որ հրատարակեալ յ՚ Archives des Missions Scientifiques, 1871, զոր եւ ունիմ իսկ։ Լօ՛ տես։

Ֆիրմէն Տիտոյ [10] հրատարակեալ է յամի 1860 զ Vecellio [11]. Costumes Anciens et modernes [12]. կամիցի՞ ընծայել մեզ օրինակ մի կամ թեթեւագնոյ տալ։

Ցո՛յց նմա եւ զկարմրագիծ նշանակս տպագրի, որ գտանի ի վերջ հայերէն գրոց միոյ տպագրելոյ, որոյ ոչ նշանակի ոչ ամ եւ ոչ տեղի տպագրութեան. չունի եւ թուանշան իջից, այլ ի վերջին իջի զթիւ թերթից, ա, բ, գ, եւն., եւ որպէս թուի մեզ հնագոյն է հայերէն տպագրութեանց ծանուցելոց։ Արդ փափագեմք ստուգել ի հնագէտ լրագրէ այտի Տիտոյ, ճանաչիցէ՞ զնշանակս այս, յորու՞մ քաղաքի կամ աշխարհի եւ յորու՞մ ամի (à peu près) [13] տպագրեալ իցէ։ Ուրեք ուրեք եւ գլխատառք գրոցն կարմրագիրք են. դիրք գրոցն է իբր թղթոյ նամակիս։

Զեկեալն այտի եօթնեկաւ յառաջ կամէի տեսանել ի Ռափ[այէլեան] վարժարանի եւ միւսանգամ ողջունել. ոչ ներեաց երեկոյն հողմնասաստ. գնացի յերկրորդում աւուր, այլ մեկնեալ էր նորա։ Հեռուստ օրհնեցի։

Ողջունեմ զ Թընկըրեանն եւ զորս ողջունեն զ՚

Հոգեկից Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

779.

* Մխիթարեան միաբանի մը, անունը անյայտ

Ս. Ղազար, 10 Օգոս[տոս] 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Հայր,

Արկեղաւ եօթնեկիս առաքեցի եւ յանձնեցի Պ[ատուական] Եղ[բայր] Ստեփանոսի աւանդել Ձեզ գրքոյկ մի անպաճոյճ՝ որպէս զխորհրդածու նորին, զոր մեծարելով ընկալ­ցիս, որչափ եւ ներէ տեսութիւն աչացդ ի՚ մանրագիր տառսն։

Փափագէր եւ նստողն Ընդ եղեւնեաւն [14] գիտել զխորհրդածութիւնս Քո զՔո իսկ վիճակէ՝ ըստ կրօնական դատման. զի լուաք թէ խնդրեալ է եւ Քո արձակումն ի բանադրա­նաց, եւ ապա ոչ գիտեմք զի՞նչ. եւ ես խիթամ թէ յերկարեսցին խառնակութիւնքն ցամս եւս, եւ ո՞ գիտէ զժամանակ եւ զսահման կենաց մերոց. եւ եթէ յանկարծ հասցէ յափշ­տա­կողն՝ ներեսցե՞ն մեզ դատաւորք լալ եւ աղօթել ի վերայ գերեզմանաց սիրելեացն մերոց. ամե­նայն համարձակութեամբ սիրոյ, որով մնամս

Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

780.

* Հայր Մանուէլ Վրդ. Քաջունիին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 22 Օգոստ[ոս] 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ռուս տարրաբանին կալվանեան ձոյլքն կան առ մեզ, ոչ առաքեցաք զայնոսիկ. զայս ասեմ, զի երկբայութեամբ իմն հարցանէիք։

Վասն Պ[ատուական] Հ[օր] Սրապիոնի եղեն բանք ի Ժողովիս, այլ ոչ ինչ սահմա­նե­ցաւ, խիթալով զի մի՛ սակաւ ժամանակեայ երթն լիցի առիթ սովորական դժուարու­թեանց, զոր գիտես. այլ եթէ յաջողեսցէ Տէր զդարձ Քաղկ[եդոնեան] վարժարանի յօրինա­ւոր ձեռս՝ դիւրին եւ հարկաւոր եւս եղիցի երթ նորա։

Վասն թանգարանիդ կամ Մեծի դահլըճին՝ չգիտեմ թէ ախորժէիր դնել անդ կամ ի դարանի ուրեք կամ արտաքոյ եւ գիրս ինչ պատկերազարդս, պատուականս, որպիսիք են ընծայեալքն ի Նաբոլէոնէ. եւ խառն ի խուռն իմն կան մնան իբր բարձի թողի. ցաւ մեծագոյն, զի ոմանք պակասաւորք են եւ լրումն թերեւս անմարթ։ Արդ են եւս անթերիք ոմանք. եթէ կամիցիս մուծանել զնոսին ի դահլիճդ ծանո ինձ, միանգամայն եւ հոգալով զծախս կազմին, զի անկազմք են, եւ արժան է չափաւոր իմն վայելչութեամբ կազմել. գիտես իսկ, զի հասք գրատանս չեն բաւական առ այդ։

Ողջունելով զուխտակիցս՝ մնամ

Հոգեկից Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշանեան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

781.

* Հայր Աթանագինէս Վրդ. Երեմեանին - Փարիզ

Ս. Ղազար, 26 Օգոս[տոս] 1874

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ընկալայ զՀաւաքումն տեղեկութեանցդ. արդ ե՛լ հաւաքել միւսանգամ։ Ալպերդ Տիւմոն [15] հրատարակեալ է, ասես, զ Voyage Archéologique en Thrace [16]. կամէի գիտել զքա­նակ մատենին եւ զգին։

Զկարմիր տպանշանն կարես ցուցանել եւ առ այլ հնագէտ գրավաճառս, երբ լիցի պատեհ։

Զ Վեչելլիոյ Costumes եթէ դիւրագին գտցես առ գրավաճառս Quai ից, այսինքն Գետեզերեայց, կարես գնել ի հաշիւ գրատան վանացս։

Գիտես, զի բազում պատկերազարդ գրեանս ունիմք պարգեւեալս ի Պաշտօնէէ Ուսմանց Փռանկացդ. այլ շատք կամ ոմանք պակասաւորք են. յորոց սակի է La légende de Sainte Ursule գեղեցիկ cromolithographe պատկերօք, յորոց միայն պակասէ (եթէ չիցէ քո գողացեալ) պատկերն ԺԴ (14) որ է Le Pape Cyriaque accompagne la Légion à B â le. - եւ ի բնագրէն ( Texte ) թերթն 40դ, որ են էջքն 157=160 փոխանակ նորա եդեալ է կրկին 41դ թերթն։ Այս փոքր պակասորդ արգել լինի կազմելոյ զգիրսն։

Flandin [17] L ' Orient, չորք հատորք կամ մասունք են, երեքն անթերիք, իսկ մին որ է Բն, եւ յորում նախ հայրենիք քո ցանկայի Պոնտոս, պակասորդ է. այսինքն նախ բովան­դակ բնագիրն ( Texte ) պակասէ, եւ ապա 15 վերջին պատկերքն, զի իւրաքանչիւր հատոր 50 պատկերս ունի, յԲիս յայսմ կան 35 առաջինքն. (քանզի փոխանակ վերջին 15իցն սխալմամբ եդեալ են այլ պատկերք)։

Արդ առ ի փորձ՝ ի ձեռն ճարտարախօսաց՝ տե՛ս թէ մա՞րթ է խնդրել յայժմու Պաշտօնէէ Ուսմանց զլրումն պակասիցն, զի կարողասցուք եւ զայնոսիկ կազմել, եւ մի՛ թողուլ որպէս դի տապաստ, որպէս կան եւ այլք յոլովք։

Ողջունելով զհարազատդ եւ զծանօթս, մնամ

Հոգեկից Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

782.

* Հայր Մանուէլ Վրդ. Քաջունիին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 21 Նոյեմբ[եր] 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Կարծեմ թէ գրեաց եւ Վեհ, այլ յաւելից եւ ես զգլխացաւութիւն, որպէս թէ պակասիցեն Քեզ եւ մեզ ցաւք։ - Հոլասեանց խնդիր. - թերեւս խօսելդ ընդ Պօղոսի կամ ընդ Վիջենի ՝ ազդեսցէ եւ առ անգամ մի. գոնեա իմասցին, զի իրաւացի են բանք մեր եւ տուայտանք ընտանեացն՝ զոր թողեալ են աստ։ Պակասութիւն դրամոյ, որով եւ ամենայն կարեւոր պիտոյից ոչ միայն նեղէ հոգով եւ հիւանդութեամբ զմայրն, զի կեալն իսկ նորա զարմանք թուին, այլ եւ ի կարճմտութիւն կամ յանհամբերութիւն հատանէ երբեմն կամ յաճախ, առ զաւակս իւր, նովին կրիւք ըմբռնեալ եւ սոցա՝ վրդովի եւ ընտանի խաղաղու­թիւն. եւ նիւթականն առթէ զբարոյական վնաս։ Լուայ զի եւ ոչ անթերի զվերջին վեցամ­սեայ տնավարձն առաքեալ է այտի՝ վասն որոյ զթերին լցեալ են սոքա զպարտս ինչ մնացեալս՝ դստերն երիցու՝ ի գրաւ դնելով եւ առնելով 100 ֆր[անգ] եւ տուեալ են առ տանուտէրն. այլ պարտք բազումք են նոցա առ այլեւ այլս. եւ ձմեռն ողջոյն առաջի կայ. եւ որպէս տեսանեմ՝ տակաւին ամարային զգեստուք զոփան [18], եւ պատառեալ կօշկօք շրջին. եւ խիթամ թէ մի՛ չար ինչ պատահիցէ հիւանդութիւն մարմնոյ կամ մտաց, եթէ յայսմ վիճակի թողցին իրքն եւ առ ժամանակ մի։ Թուի թէ Պօղոս ոչ որպիսի ենն զգայ զիրսն, թէպէտ եւ տնանկ եւ սնանկ եւս իցէ։

Աւելորդ է երկարաբանել ինձ, զի լաւ եւս կարէ եղբայրութիւնդ խօսել, որպէս եւ իմա­նալ. գոնեա մեք զպարտս ծանուցանելոյ կատարեսցուք։ - Ողջ լեր ուխտակցօքդ, որպէս եմս

Հոգեկից Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

783.

* Հայր Աթանագինէս Վրդ. Երեմեան - Փարիզ

Ս. Ղազար, 9 Դեկտ[եմբեր] 1874

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Զբաղեալ Քո զդատաստանօք՝ մոռանաս զանդաստան, զոր կամիմ ես յիշեցուցանել, եւ խնդրել զի գէթ ի ձեռն հարազատի քո որ պարապի յուսումն մշակութեան՝ տեղեկասցիս կամ տեղեկասցի, եւ ծանուսցի ինձ, ըստ կարի փութով.

1. Գոյ գիրք մի երկրագործութեան, գործ հնոց արանց Geoponica կոչեցեալ, յոյն եւ լատին, եւն. կամիմ գիտել թէ գուցէ՞ նոր տպագրութիւն՝ յետ տպագրելոյն ի Լիբսիա [19] յամի 1787 ի Նիգլասայ [20] ։

2. Գուցէ՞ արաբերէն թարգմանութիւն գրոցն։

3. Գտանի համառօտեալ իմն գաղղիարէն թարգմանութիւն ի հատոր ԺԳդ ( 13e) des Mémoires de la Société d'Agriculture. նոյն եւ առանձինն տպագրեալ է. արդ կամ զառանձին տպագրեալն կամ զյիշեալ ԺԳդ հատորն կամիմ ունել, վաղագոյն. եւ եթէ մեծ իցէ հատորն (շատ է թէ գտցի) մարթի զխնդրեալ մասնն զայն անթերի (յառաջաբանիւ ինձ կտրել հանել եւ իբրեւ տպագիր (sous-bande) առաքել։ Տեսնեմ զՔեզ։ Ողջ լեր.

Հոգեկից Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

784.

* Հ[այր] Աթանագինէս Վրդ. Երեմեանին - Փարիզ

Ս. Ղազար, 21 Դեկ[տեմբեր] 1874

Արգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Ընդ շնորհաւորութեանց խառնեմ եւ զշնորհակալիս. զմին վասն ինքնաշնորհ տօնից Փրկչին եւ մերձեցելոյ նորոյ տարւոյն, եւ զմիւս՝ վասն փութոյդ եւ առաքելոյ գրոյդ (տեսի զքեզ)։

Զգին գրոցն (որպէս եւ զայլոց՝ թէ յանձնեցից) նշանակեսցես ի հաշիւ մատենա­դարանիս։

1. Հարցեալ եւ տեղեկացեալ ես, զի գոյ նոր տպագրութիւն Geoponica մատենին. դարձեալ շարժես հետաքննութիւն յիս, գիտելոյ թէ որպիսի՞ ինչ իցէ տպագրութիւնն այն, յո՞ր լեզու, ու՞ր, ե՞րբ, ծանօթութեա՞մբք թէ ոչ, լաւագո՞յն քան զ Նիկլասայն տպագրեալն ի Լիբսիա, 1781։ Կարեւոր է ինձ գիտել եւ զայս եւ թէ արժան համարեսցի ստանալ զտպագիրն, քանզի պատրաստեալ եմք ի մօտոյ առաքել ի տպագրատուն զԳիրս վաստա­կոց [21], որ է Հայ Geoponica, վասն որոյ եւ ըստ կարի կատարեալ գործել զոր գործելոցս եմք։ - Արդ լեր դարձեալ միջապնդիկ. եւ եթէ գտցես պարապ, կամ ի ձեռն այլոյ, տեղեկանալ եւ յարաբագէտ վարդապետաց Institut ին, թէ արդարեւ չիցէ՞ ծանօթ արաբերէն թարգմանու­թիւն գործոյն. քանզի մեր հայերէնս թարգմանեալ է յարաբերէնէ, եւ հարկ է թէ իցէ արաբացին, մինչ գտեալ է եւ ասորի թարգմանութիւն։

2. Յայսմ ամի սկսեալ է այդր հրատարակութիւն օրագրի միոյ յայս անուն Revue Bib­lio­graphique de Philologie et d'Histoire. առ Le Roux [22] տպագրողի կամ գրավաճառի. - խնդրեմ առաքել զառաջին թերթսն, քանի մի, զի քննեալ թէ արժանի համարեսցի, ընկերագրեսցուք։

3. Կարծեմ գրեալ եւ այլ նուագ, այլ յաւելից. ի մեծի մատենադարանի քաղաքիդ, ի կարգի հայ գրչագրաց՝ գոն տակաւին գաղափարելիք, որպէս նշանակեալ էր այլոց այդր յառաջ քան զքեզ եղելոց, այլ ոչ ժամանեցին ցայնքան ամս. չունիս եւ դու այժմ պարապ. վասն որոյ ետու ցանկ մի առ Թերզոնցն (Հ[այր] Յարութիւն) որ ամսօք յառաջ էանց ընդ մեր քաղաքս եւ յօժար էր ընդօրինակել, առաքել եւ մեզ։ Արդ չգիտեմ իցէ՞ նա անդ, եւ արասցէ զայս։ Կարեւոր ինձ ի ժամուս է գրքոյկն՝ թիւ 109 Հայ Ձեռագրաց, անուանեալ Զեպեռ Փիլիսոփայի Քիմիաբանութիւն. փոքրիկ ինչ է, որպէս յիշեմս. այլ պիտանի թուի վասն բառից. եւ մարթ է ի սակաւ աւուրս գաղափարել, եթէ չիցէ ցարդ ընդօրինակեալ Թերզոնց. այլ չիք օգուտ յօրինակէ նորա. եթէ ոչ առաքեսցէ այսր, եւ ոչ անագան։ - Պնդեա եւ ողջ լեր։

Հոգեկից Եղ[բայր]
Հ[այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

785.

* Հ[այր] Մանուէլ Քաջունիին - Կ. Պոլիս

Ս. Ղազար, 26 Դեկտ[եմբեր] 1874

Մեծարգոյ եւ Սիրելի Եղբայր,

Շնորհաւոր մաղթեմ նախ զնոր տարի՝ որ առ դրան կայ, եւ նախագոյն եւս զշնորհս ամենամեծի անուանակցիդ. ըստ մեծութեան նորին զեղցին շնորհքն ի գլուխդ, մինչեւ ի գրապանակս։ Եւ ի Քո ձեռն շնորհաւորեմ զՈւխտակիցսդ, եւ որոյ՝ մեզ այսօր՝ Ձեզ ի մօտոյ՝ յիշատակ է, զ Եղ[բայր] Ստեփանոս։

Ընթերցայ զգրեալդ առ Վեհ զՀօլասեանց, եւ շնորհ ունիմ, զի որ ինչ ի քեզն էր արա­րեր. յաջողեսցէ Տէր զդիտաւորութիւն առնն դարձուցանելոյ այդր զընտանիսն յառա­ջիկայ Մայիսի. այլ յիշեսցէ, զի երիւք ամսօք յառաջ անկ է ծանուցանել տանուտեառնն, ըստ դաշնադրութեան իւրեանց, եւ կայ մնայ միայն յունուար ամիս միջոց ժամանակի ծանօթութեանդ. թէ վրիպի եւ այս նուագ, ոչ գիտեմ զի՞նչ լինիցի նոցա. զի առաւել քան զառաւել տուայտին. եւ տիկինն դարձեալ յանկողնի կայ ցաւօք։ Ինձ այսպէս թուի թէ այրն ոչ ըմբռնէ ըստ բաւականին զտառապանս եւ զպէտս սոցա. ապա թէ ոչ՝ ոչ գրէր զայնպիսի բանս որ առաւել զայրացուցանեն զվէրս. որպէս թէ՝ առաքեալ իցէ 100 ֆր[անգ] ի լրումն վարձուց տան, յորմէ չիք օգուտ նոցա կամ 150 ֆր[անգ] զոր անմիջապէս վճարեցին ի գին փայտի եւ ածխոյ. իսկ յետ այնր առաքեալ է նոր 100 ֆր[անգ] պատուիրելով, զի մի՛ զամենայն ծախեսցեն! մինչդեռ միայն վասն կօշկաց անցելոյ ամի պարտական են 96 ֆր[անգ] եւ ամենեքին իսկ կարօտ են նոր ագանելեաց ոտից։ Դարձեալ, ստէպ գրէ, զի առաքեսցեն նմա զհաշիւ պարտուցն. առաքեն սոքա, նա դարձեալ փոխանակ զվճարն առաքելոյ՝ կրկնէ առաքել ինքեան զհաշիւն։ Մաղթեսցուք, զի Տէր Յիսուս ի նորընծայ գանձուց իւրոց լցցէ զպէտս նոցա եւ զմեր։

Հոգեկից Եղ[բայր] Հ[այր]
Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո[րդեգիր] Կ[ուսին]

[Յ. Գ. ] Գարեգին Սրուանձտեան [23] ոմն Վարդապետ հրատարակեալ է գրուած ինչ զՀայաստանեայց [24], յղել մեզ աղաչեմ օրինակ մի կամ երկու. եւ եթէ փոքրիկ իցէ՝ թղթաբերաւ՝ զմին։