1857

275.               

* Հայր Ռափայէլ Վրդ. Թրեանցին - Փարիզ

Վենետիկ, 13 Օգոստ [ ոս ] 185 7

Վերապատուեալ եւ Սիրեցեալ Հայր,

Շնորհ ունիմ ընդ շնորհընկալ գիւտ սիրոյդ, զի զչնչին եւ զմանկական գրքոյկն իմ ընկալար որպէս զյօժարութիւնս իմ, որ ոչ է չնչին:

Զյիշեալ բեւեռանշան արձանագիրսդ չիք իմ տեսեալ, զի զօրագիրն զայն չունիմք. (մի՛ գայթակղիր, զի եւ ոչ այլս ունիմք կարեւորս), եւ ոչ գիտեմ թէ զի՞նչ եւ ո՞ր իցէ Չէմպրսի պատմութիւնն. նշանակեա՛ ինձ ի լինել պատեհի, զի թէպէտ ես չեմ ի քաջ հաւատացելոց ի բեւեռանշան ընթերցուածս, սակայն, զի կարծիք իմն են ինձ ի վաղուց թէ Հայոց եւ Եգիպտացւոց գործ կալեալ է ընդ իրեար եւ պատերազմաւ եւս, կամէի գիտել զկարծիս կամ զզրոյց հեղինակիդ:

Երեկ յիշեցաք, զի ի հերուն Պարոն ոմն Դէյլոր [1] գաղղիացի եկեալ այսր եւ բազում ինչ խօսեցաւ ոչ միայն բերանով, այլ եւ ձեռամբ բռամբ եւ ոտիւք, ի գովութիւն Միաբանութեանս եւ վարժարանաց եւ ասէր գտանել ի հարցաքննութիւնս Մ [ ուրատեան ] վարժարանիդ եւ բարեկամ լինել Ձեր. եւ խոստացաւ յղել եւ մեզ գիրս ինչ զիւր եւ պատկերս ուրուագծականս եւն եւն.: Արդ եթէ արդարեւ բարեկամ եւ ծանօթ ոք է այրն, յիշեցուցանեմք զմեծախօսութիւնսն:

Կարծելով թէ Վ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Բարսեղ մեկնեալ իցէ այտի՝ ոչ գրեցի եւ նմա, այլ եթէ իցէ տակաւին այդր, առցէ զողջոյնս իմ եւ փութասցի յետ Ձերոյդ լսել եւ զմերս մանկտւոյ դոյզն հարցաքննութիւն ուսմանց: Ողջունիւ ընկերացս եւ աշակերտաց, ողջունեմ եւ ես զարգոյ գործակիցքդ եւ զՎ[երապատուեալ] Հ [ այր ] Յովհաննէս, եւ յանձն եղեալ յարժանաւոր աղօթսդ մնամ

Հոգեկից եղբայր
Հ [այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Մ [իանձն] Մ[խիթարեան]

276.               

22 Օգոստոս, 1857, Վենետիկ

Սիրելի եղբայր իմ Հեթում Աղայ,

Երկու գրերդ ալ առի, որոնցմէ ոտքիդ ցաւին լուրը իմացուց որ Վեննա շատ պտըտելուդ պատիժէն պիտի ըլլայ, կամ Ստամպօլը դժոխքի պէս կոխելուդ. յիրաւի ինծի ալ վախ եկաւ որ այնպիսի տեղ ոտք չի ցաւցընեմ, եւ Գաթինկոյին իրաւունք տուի. սակայն երբ Աստուած կամի, ես ալ կը յուսամ որ դժոխք տեղւոյն մէջ ալ մենք արքայութեան մասեր գտնանք:

Բիէր Րուին գիրքը ուզեր ես, թէ որ մեր օրինակը տալ չուզէի, ուրիշ օրինակ չէի բնտռեր խաւրելու համար. ինչուան որ քեզմէ նոր հաւանութիւն չառնուի. վասն զի այդ գիրքը ես հազիւ քանի մը էջ կարդացի, ոչ ոք կրցաւ բոլոր կարդալ. եւ իմացուեցաւ որ ափեղցփեղ բաներ են ըսածները, թէ եւ մէջը հմտութիւն շատ ըլլայ: Ինչ որ է նէ ուզելուդ համար եւ խենթութեանց նոր կերպի մը ճաշակին համար, կամ գոնէ թուհաֆութեան [2] համար՝ խաւրեցի գիրքը այս թղթաբերաւ, ասկէ եկաւորի ձեռք յանձնելով: Գրքին հետ դրի Մասեաց նկարագրութիւնն ալ, չեմ գիտեր թէ քեզ հաճոյ կըրնա՞յ ըլլալ. եթէ բանի մը պիտի գայ, չեմ ուզեր որ իմացուի թէ իմ ձեռքէս անցած է:

Շատ բարեւ սիրելի եղբարց եւ քերց, եւ հարսխաթունին, որ թող դարձընէ՞ վարդարանը ինչուան որ ես մէկտեղ դարձընեմ:

Յակոբն ալ բարեւ կ՚ընէ եւ ծնողացմէն նամակի կը սպասէ. կ՚ուզէի որ նամակի մը մէջ ասանկ բան մը գրուէր իրեն, թէ նայէ՝ որ յօժար եւ սիրով կենաս դպրոցին մէջ ինչուան որոշեալ ժամանակը, մանաւանդ եթէ կարելի ըլլար տարիէ մ՚ալ աւելի երկայն ատեն մնալով աւելի զարգացեալ մտօք դառնայիր. կամ անկատար ուսմամբ դառնաս կամ անկատար ժամանակով երկուքն ալ մեզի անհաճոյ է, եւն.: Բայց չըլլայ որ ծանր բան մը գրուի, կամ մօրը սիրտը խռովի, եւ խռոված բան մը զրուցէ. Այս ըսելուս պատճառն այս է, որ այս որ դպրոցէս երկու աշակերտ կը ճամբուին, որոնց մէկուն քիչ մը բարեկամ ըլլալով մերինը, բնականապէս կ՚ալէկոծուի: Ուստի խոհեմութեանդ կը յանձնեմ որ զգուշութեամբ եւ թեթեւ կերպով մը այս բանիս դպչիք: Ողջ կեցիր:

Հարազատդ
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Մ[խիթարեան] մ[իաբան]

277.               

29 Հոկտեմբեր, 1857, Վենետիկ

Սիրելի եղբայր իմ Հեթում Աղայ,

Ամսոյս սկիզբը գրած նամակդ զիս շատ գոհացուց՝ մեր հարազատաց ողջութեան եւ յաջողութեան վրայօք, որուն յաջորդութիւնն կամ շարունակութիւնն ալ կ՚ուզեմ լսել, ինչպէս որ խոստացեր ալ ես թղթիդ մէջ: Իմ առողջութեանս վրայօք ալ մանրամասն լուր ուզեր ես, փոխանակ գրի ես բերնուց խաւրեցի Ձեզի մեր թէյզէապատիւը, ուսկից բաւական լսած կ՚ըլլաս. ինքն ինչպէս որ զիս տեսաւ վերջի օրը՝ դեռ այնպէս եմ. բաւական զբաղած եմ կարդալու գրելու, եւ այս զբաղմունքը զիս առողջ կը պահէ. Ձմեռը զիս չի վախցըներ, միայն երեկոյեան կանթեղին լոյսը արեւու լուսոյն կարօտ բերել կու տայ:

Րու՚ ին գրքին նման չէ նէ՝ ուզածիդ յարմար ալ դեռ բան մը չանցաւ ձեռքս, երբ որ գտնեմ կը խաւրեմ. իսկ անոր գնոյն տեղ ես ալ գիրք մը յանձնեմ քեզի բնտռելու հոն ի Կ. Պօլիս տպուած 1818-ին, մէկ դոմինիկեան կրօնաւորէ մը, որուն անունը չեմ յիշեր, բայց գրքին անունն է այս Storia della regione del Curdistan. 1818 [3]. թէ որ այդ տեղի վանաց կրօնաւորաց քով գտուի այդ գիրքդ եւ կարենաս ձեռք բերել՝ ինծի շնորհք մ՚է. ասկէց զատ՝ Ստամպօլի վրայ ալ քիչ մը համարմունք կ՚առնում:

Սիրելի եղբարց եւ քերց եւ հօրեղբօր եւ քրոջ եւ ամենայն ծանօթից, եւ ի մասնաւորի նորադարձ թէյզէին [4] ՝ շատ բարեւ: Յակոբն ալ կ՚ողջունէ զՁեզ:

Հարազատ քո
Հ. Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան

278.               

* Հայր Ռափայէլ Վրդ. Թրեանցին - Փարիզ

Վենետիկ, 31 Դեկ [ տեմբեր ] 1857

Վերապատուեալ եւ Սիրեցեալ Հայր,

Մինչչեւ աւարտեալ տարւոյս՝ զյետին ժամքս պատեհ առնում ի շնորհաւորութիւն յաջորդին, զոր եւ պարզ սրտիւ մաղթեմ Վեր [ ապատուեալ ] Հօրդ երանագոյն՝ կրկին կենաց բ աստիւք: Զնոյն մաղթանս ընծայեմ եւ որոց ընդ Քեզդ են եղբարք, եւ յեղբայրակցացս աստի:

Ներելով ընտանեկան համարձակութեան եւ զարտաքնովք գալ, աղաչեմ զՎեր [ ապատուեալ ] Հայրութիւնդ յանձն առնուլ աշխատանս մի ի ձեռն որոյ եւ պատշաճ դատիցիք, եւ յանձնել հրատարակողաց կամ բաժանողաց Illustration [5] լրագրի, որ ի 60 թիւ Ռիշըլէօ փողոցի, զի թղթատարաւ եօթնեկի եօթնեկի յղեսցեն օրինակ մի ի նորատիպ թերթից՝ սկսեալ ի յունուարէ առաջիկայ տարւոյս, առ որ եւ ընկերագրիմք վեցամսեայ պայմանաւ, զոր եւ վճարել այդր խնդրեմք, եւ մեք հատուսցուք առ Վ[երապատուեալ] Հ[այր] Անանիա: Թերթքն ուղղեսցին յանուն Ռափ[այէլեան] վարժարանի՝ անյապաղ ի հրատարակողացն, եւ շնորհս ընկալցի Վեր [ ապատուեալ ] Հայրութիւնդ, որում եմս

Հոգեկից եղբայր
Հ [այր] Ղեւոնդ Մ[արգար] Ալիշան
Ո [րդեգիր] Կ[ուսին]