Պատմագրութիւն

Իսկ Յովհաննու վանաց Առաջնորդացն ՚ի խնդիր ելաք գտանել զամենայն, եւ ոչ կարացաք հասու լինել ամենեցուն: Սակայն զոր ինչ լուաք ՚ի համբաւոյ եւ ՚ի պատմագրաց, եւ ՚ի յիշատակարանաց գրոց եւ յարձանաց, զնոսին գրեցաք եւ նշանակեցաք` թէ ուստի՞ գտաք: Այլեւ զվարս եւ զգործս նոցունց` աստ բացայայտեցից, նաեւ զթուականսն ՚ի սկիզբն անուանց նոցա, որպէս թէ ՚ի թուին այսքան` Հայր այս անուն ոք: Եւ որոց ոչ գտի թուական, եւ ես ոչ գրեցից, այլ միայն նշանակեցից, զթիւն եւ զտեղի որքանութեանն թողից, զի ո'վ զկնի մեր գտանէ` նա գրեսցէ զորքանութիւն թուոյն: Եւ որոց գտի ուստի' լինելն, յայտ արարից` թէ այս ինչ Հայր` այս ինչ տեղացի:

Եւ որոց ոչ գտից, թողից զտեղին, զի որք զկնի մեր գտցեն, գրեսցեն. իսկ թուականքն ոչ սկիզբն Հայր լինելոյ նորա, այլ յորո'ւմ ժամանակի պատահեցաք, զայն գրեցաք, որք են այսոքիկ Առաջնորդք եւ Հարք կոչեցեալք:

Նախ սուրբն Գրիգոր Լուսաւորիչ, զոր շինեաց զսուրբ Ա Կարապետն, եւ եդ անդ ՚ի մասանց նորա, եւ ինքն լինէր յապահովս անդ: Եւ ՚ի կենդանութեան իւրում կարգեաց Հայր եւ վերակացու զոմն յաշակերտաց իւրոց` Սիւղիոս անուն. Բ ուստի կոչեցաւ Սիւղի վանք, եւ մինչեւ ցայսօր կոչի ՚ի մէջ Մարտիրողոք ճառընտրին: Ղազար Փարպեցի եղեւ հայր` Հրամանաւ Գ Սրբոյն Սահակայ եւ Մեսրոպայ, որ եղեւ դպրապետ եւ թարգմանիչ, եւ արար զպատմութիւնն: Եւ ՚ի կենդանութեան իւրում Ղազար կարգեաց Հայր եւ վերակացու Յօհան ոմն, Դ որով անուանեցաւ Յօհաննու վանք, եւ ասի մինչեւ ցայսօր. այսոքիկ լուաք յԱռաքել վարդապէտէ, զոր յառաջագոյն ասացաք:

Այսքան յառաջ քան զթուականն: Այսուհետեւ գրեսցուք թուականաւն, որ է այս:
Ե Թուին Բ. եղեւ Հայր Աշոտ Դըւնացի: Ի սորա ժամանակս շինեցաւ քարամբ զսուրբ Կարապետի գլուխն. զի յառաջն փայտեայ էր: Զայս ուսաք ՚ի յիշատակարանաց գրոց:

Զ Թուին ՃԾԲ. եղեւ Հայր Յօհան: Ի սորա աւուրս եղեւ մարտիրոսութիւն Վահանայ Գողթան Տեառն: Այս Յօհան եդ ընդ նմա զմիայնակեացն կրկնում (՞) գալստեան նորին: Զայս լուաք ՚ի Մարտիրողոք ճառընտրէն եւ Յայսմաւուրքէն:

Է Թուին ՆՁԲ. եղեւ Հայր Մխիթար: Ի սորա աւուրս եկն Երեմիա հայրն Մարմարաշինու, եւ եղեւ կրօնաւոր, եւ (արար) միաբանութիւն ՚ի մէջ Յօհաննու վանից եւ Մարմարաշինու: Եւ անդ մեռաւ սքանչելին Երեմիա, եւ ահա գերեզման նորա կայ. եւ այլ բանք սորա գրեալ եմք յառաջագոյն: Զայս ուսաք ՚ի պատմագրէ ՚ի սուրբ ուխտն Սանահին:

Ը Թուին Ու. եղեւ Հայր Խաչիկ: Եւ զայս ուսաք յարձանաց խաչի, որ է ՚ի հասարակաց գերեզմանատունն:

Թ Թուին ՈՂԲ. եղեւ Հայր Մկրտիչ: Ի սորա ժամանակս էր Կոստանդին Կաթուղիկոս. եւ սորա յաւուրս շինեցաւ գաւիթն: Զայս ուսաք յարձանաց. եւ սմա առաքեաց Կաթուղիկոսն աղերս:

Ժ Թուին ՉԻԸ. եղեւ Հայր Համազասպ: Այս Համազասպ բազում արդիւնս արար, եւ բազմացոյց զգրեանս Աստուածային. որ եւ բազումք կան դեռ եւս: Սա էր յաւուրս որդւոց իշխանին Քրդոյ, եւ վարէր զԱռաջնորդութիւնն մարմնաւոր իշխանութեամբ. եւ էր ինքն յազգէ Մամիկոնէից, այր փառահեղ եւ ահարկու տեսողացն: Զայս ուսաք ՚ի բազում գրոց յիշատակարանաց եւ յարձանաց ՚ի բազում տեղիս:

ԺԱ Թուին ՉԿ. եղեւ Հայր Վասիլ: Զայս ուսաք յարձանաց խաչին` յորում գրեալ էր, «զՎասիլ հայր Յօհաննու վանից` Առաջնորդ Շիրակայ եւ ամենայն Անբերդու, յիշեցէք ՚ի Քրիստոս: թուին ՉԿե:

ԺԲ Թուին ՉԿԷ. եղեւ Հայր Ներսէս: Սա ազգական էր Համազասպայ. զայս ուսաք ՚ի յիշատակարանաց գրոց, զոր ետ գրել. եւ բազումք կան գրոց նորա առ մեզ:

ԺԳ Թուին ՊԱ. եղեւ Հայր Աբրահամ: Ի սորա աւուրս ամենայն ինչ եղեւ հասարակաց, եւ ոչ ոք ստացաւ առանձին ինչ. զայս ուսաք յարձանաց եկեղեցւոյ:

ԺԴ Թուին ՊՂ. եղեւ Հայր Կարապետ: Ի սորա աւուրս եղեւ նորոգումն սուրբ Էջմիածնի, եւ նստաւ Կաթուղիկոս Կիրակոս Ճգնաւորն Վիրապեցի: Ի սորա աւուրս հաստատեցաւ լինիլ Աթոռակալ սուրբ Էջմիածնայ Հայրն Յօհաննու վանից, եւ տասանորդել յամենայնէ, եւ տալ Յօհաննու վանից: Զայս ուսաք ՚ի Թումայ պատմագրէն եւ յԱռաքել վարդապետէն. վասնզի յորժամ առնէր պատմագիր Առաքել վարդապետն, մեք օգնէաք նմա ՚ի սրբագրելն` եւ յընթեռնուլն զգրեանս. վասն այնորիկ մեք հարցանէաք նմա, եւ նա տայր պատասխանի. եւ զայս եւս ուսաք ՚ի նմանէ, թէ` տասանորդն եկեալ է ՚ի Յօհաննու վանք:

ԺԵ Թուին ՊՂԲ. եղեւ Հայր Գաբրիէլ Վաղարշապատեցի, եւ Յօհան վարդապետ. սոքա Աթոռակալք էին ՚ի Սուրբ Էջմիածին, եւ տմարդութիւն ցուցին առ երթեւեկսն. վասնորոյ դժկամակ եղեալ առ այն, եւ արարին ժողով բազմութեան. եւ հալածեցին զսուրբ Կաթուղիկոսն Կիրակոս, եւ եդին Կաթուղիկոս զՄակուեցի Գրիգոր Եպիսկոպոսն: Զայս ուսաք ՚ի Թումայ պատմագրէ: Այս Գաբրիէլ էր գրագիր, եւ գրեաց զբազում գիրս` Յայսմաւուրք, Ճաշոց, Գանձարան, Շարակնոց, եւ ահա ՚ի բազում տեղիս երեւի ՚ի գրոց նորա:

ԺԶ Թուին . . . եղեւ Հայր Գրիգոր Յօհաննու վանից եւ Բջնւոյ, եւ էր սա ՚ի նոյն գեղջէն Բջնւոյ, եւ Հայր երկուց վանացն: Սա բազում գիրս ետ գրել, եւ ահա ուսաք զայս ՚ի գրոց անտի:

ԺԷ Թուին . . . եղեւ Հայր Խաչատուր, մականուն Ալթի-ղօլաճ: Սա շինեաց ջրաղաց մի` եւ երկուս ձիթահանս ՚ի միում տան ՚ի գիւղն իւր Քասաղ, եւ ետ յիշատակ ՚ի սուրբ Կարապետն: Եւ է այժմ ջրաղացն շէն, եւ կոչի Խրխնճան. զայս ուսաք ՚ի Դայլ Եպիսկոպոսէն` զոր յառաջն գրեցաք:

ԺԸ Թուին . . . եղեւ հայր Նահապետ, եւ էր սա ՚ի Նգայ, եւ եղեւ հայր Յօհաննու վանից, Սաղմոսավանից, եւ Յուշւոյ վանից: Սա բազում գրեանս յաւել ՚ի Սաղմոսավանք. զայս ուսաք ՚ի նոյն Գայլէ:

ԺԹ Թուին . . . եղեւ Հայր Միքայէլ. զսա գտաք ՚ի բանադրանաց թղթէ. բայց ոչ գիտեմք յորում ժամանակի:

Ի Թուին ՌԺԹ. եղեւ Հայր Գրիգոր վարդապետ Կարբեցի. սա այն Գրիգորն է, զոր յառաջն յիշեցաք: Զայս ուսաք ՚ի Գալուստ անուն բարեպաշտ քրիստոնէէ. զոր յիշեցաք յառաջագոյն վասն այս Գրիգորիս, եւ քննեցաք սակս թուոյն, եւ այն էր զոր գրեցաք:

ԻԱ Թուին ՌԽԲ. եղեւ Հայր Մատթէոս. սա կանգնեաց խաչ մի ՚ի գաւիթ եկեղեցւոյն, այր խոհեմ եւ երկիւղած: Զայս ուսաք ՚ի յիշատակարանաց աւետարանի:

ԻԲ Թուին ՌԽԸ. եղեւ Հայր Ղուկաս Յօհաննու վանից, եւ Տեղերոյ եւ Վժանայ: Սա գրեաց աւետարան մի, եւ եդ յիշատակ ՚ի դուռն Յօհաննու վանից, եւ գոյ այժմ ՚ի գիւղն Փարպի: Զայս ուսաք մեք ՚ի նոյն աւետարանէ:

ԻԳ Թուին ՌԿԵ. եղեւ Հայր Յովասափ, ՚ի բնիկ գեղջէ վանացս, եւ ահա կոչին Սեթենք: Սա կազմել ետ Ճաշոց մի, եւ անտի ուսաք մեք զնա եւ զթուական նորուն. եւ գիրքն կայ ահաւասիկ:

ԻԴ Թուին ՌՀԸ. եղեւ Հայր Յովհաննէս Կարբեցի, որ է Գայլն. զոր յիշեալ եմք բազում անգամ: Սա յոյժ տեղեակ էր տօմարի. ՚ի սորա աւուրս աւար առաւ սուրբ ուխտս յելուզակաց, զոր Ջալալի կոչեն, որպէս պատմէ Առաքեալ վարդապետ: Զայս ուսաք ՚ի նոյն Գայլէ:

ԻԵ Թուին ՌՁ. եղեւ Հայր եւ դպրապետ Ղուկաս բազմահեանճար վարդապետ` հրամանաւ Մովսէս Կաթուղիկոսի: Զայս ուսաք յաշակերտաց նորա:

ԻԶ Թուին ՌՁԳ. եղեւ Հայր Յովհաննէս Եպիսկոպոս Կարբեցի, այր ճգնաւոր եւ սուրբ, եւ գիտուն ամենայն հին եւ նոր կտակարանաց եւ պատմութեանց: Սա այն Յովհաննէսն է` զոր եօթն ամ պայքարեալ ընդ դիւաց, եւ յաղթեաց նոցա ՚ի յանապատն Լմա: Եւ ելեալ անտի, եւ գայ լինի Հայր ՚ի Յօհաննու վանք` ամս Բ: Եւ … … ՚ի գիւղաքաղաքէն Կարբու, այր խոհեմ եւ հեզ, հրամանաւ Զաքարիայի, որ բարւոք կարգաւորեաց զամենայն: Եւ սորին որպիսութիւնն եւս ճառեցից յետոյ:

Լ Թուին ՌՃԻԸ եղեւ Հայր Սարգիս վարդապետ` հրամանաւ Յովհաննէս վարդապետի. եւ սա եւս էր ՚ի քաղաքագեղէն Կարբու. սորին եւս ճառեցից յետոյ. եւ է այժմ, եւ վարէ զԱռաջնորդութիւնն` ըստ բերմանց ժամանակիս. յորոյ տէր լիցի սատար եւ օգնական, եւ ինքն օրհնեալ եղիցի յամենայն ժամ. ամէն: