Պատմագրութիւն

Իբրեւ լուաւ խանն Թահմազ-ղուլի, թէ` մօտեալ է Օսմանցին գալ յերկիրս Արարատեան, հրաման եհան ամենայն աշխարհին Երեւանայ ցրուեալ եւ գնալ, ուր եւ կամիցին` փախիցեն, զի Օսմանցին եկեալ աւեր տեսցէ. եւ ոչ կարգեաց նոցա վարիչս` եւ ասէ, ամենեքեանքն իւրեանց կամօքն գնասցեն ուր եւ կամին: Եւ ելին ՚ի բնակութենէ իւրեանց` եւ ցրուեցան, ոմանք յաշխարհն Վրաց, ոմանք յԱղուանս, ՚ի Զակամ, ՚ի Գեանճայ, ՚ի Խաչէն, ՚ի Վարանդ, եւ այլ ուր եւ կարացին: Իսկ Կարբեցիքն ելին միահաղոյն ՚ի Վարդավառի բարեկենդանի շաբաթի օրն` եւ դիմեցին դէպ յերկիրն Քաշթաղու, եւ հասին մինչ ՚ի գիւղն Հօչէս. եւ անդ բնակեալ էին սեաւ վրանօք բազում տունք Քրտաց. իբրեւ տեսին զնոսա, եւ ասացին, սոքա փախստականք են, եկա'յք կոտորեսցուք զսոսա, եւ կողոպտեսցուք զինչսն: Իսկ Կարբեցիքն իմացան զխորհուրդս Քրտացն, զինեցան նոքա ընդ դէմ նոցա ՚ի պատերազմ. եւ անկան Քուրտքն ՚ի վերայ Կարբեցւոցն սաստիկ բախմամբ, եւ սպանին Ե այր, զտէր Մխիթարն, զՏաթլու-Բաբն, զԴաւիթն, զԳիլառն եւ զԱյվազն: Զի թէպէտ եւ Կարբեցիք եւս սպանին ՚ի նոցանէ, սակայն յաղթեցան. քանզի նոքա հանգիստ էին եւ անաշխատ, եւ սոքա վաստակեալք եւ անպատրաստ. եւ կողոպտեցին զնոսա. եւ զկանայս մերկացուցին, եւ հասուցին ՚ի վերջին թշուառութիւնն. եւ գերեցին զերիս մանկունս. եւ այնպէս կային մերկ եւ կողոպուտ. քանզի գեղականքն եւս ձեռնտու եղեն Քրտացն: Վասնզի երկեան ՚ի նոցանէ` զի մի' գուցէ եւ զինքեանս եւս թալանեսցեն: Իսկ Կարբեցիք մնացին անդէն հայելով ՚ի կատարածն: Եւ էր այր մի ՚ի Կարբւոյ` որում ասէին Ժանտենց Միրզայ, եւ էր նա յայնմ աւուր ՚ի Թաւրէզ` վաճառականութեան աղագաւ. լուաւ զկողոպտումն գեղին իւրոյ, եւ կսկծայր յոյժ. լուաւ եւս թէ Շահն հանդերձեալ է գնալ ՚ի վերայ Երեւանայ. եւ գրեաց թուղթ գանգատանաց ՚ի Քրտացն առ Շահն: Եւ էր պատճէն այս: Շահի ոտաց հողի յայտնի լիցի ՚ի Կարբւոյ ողորմելի շինականացս: Զի մեք լուաք` թէ Օսմանլու է գալիս յաշխարհս մեր, մեք Ղզլբաշի եմք սովոր, գեղով ելանք փախանք` թէ Օսմանցւոցն ծառայ չեմք կարօղ լինել. եւ եկաք դէպ ՚ի սահմանս քոյոյ տերութեանդ, զի ՚ի ներքոյ ոտաց քոց կեցցուք. եւ հասաք ՚ի Հօչէս գիւղն. եւ անդ եկեալ Քուրտք կողոպտեցին զմեզ, եւ զբազումս ՚ի մէնջ կոտորեցին. եւ զկանայս մերկացուցեալ խայտառակեցին. եւ զմանկունս մեր գերեցին. եւ զամենայն ինչս մեր յափշտակեցին. եւ մնացեալ կանայք մեր եւ մանկունք կան մերկ եւ ողորմելի: Այլ չունիմք ոք` որ օգնէ մեզ` բաց յԱստուծոյ եւ ՚ի քէն. զի տէրութիւն քո խնամեսցէ մեզ` որք եմք հնազանդեալք ծառայք եւ կոխան ոտից Շահին. ողջ լե'ր: Եւ առեալ զթուղթս այս միրզայն` եւ գնաց ընդ առաջ Շահին. եւ ողորմութիւնն Աստուծոյ յօգնութիւն եհաս. զի առեալ Շահն զթուղթն ընթերցաւ, եւ եհաս ՚ի վերայ իրաւանցն. եւ առաքեաց բազում զօրս ՚ի վերայ Քրտացն. եւ ետ պատուէր ասելով, մի' ողորմիք նոցա. եթէ ուլ մի առեալ են ՚ի Հայոց, առցեն ուղտս. փոխանակ հաւին` ձիս առցեն. եւ ամեն մի սպանելոց առցեն Ժ թուման. փոխանակ խայտառականաց կանանցն` խայտառակեսցին կանայքն նոցա: Արդ զոր ինչ եւ պատուիրեցի ձեզ` արասջի'ք անպակաս: Եւ Քուրտքն այնոքիկ էին դաւանութեամբ Օսմանցւոց. վասն այն այսպէս պնդութեամբ պատուէր ետ Շահն ՚ի նախատինս ազգին: Եւ ընկալեալ զպատուէրս զայս զօրականացն` գնացին նախ առ Կարբեցիսն. եւ նոքա եկեալ եւ անկան յոտս զօրականացն, լային գոռալով` եւ աղաղակէին, եւ ցուցանէին զմերկութիւնս իւրեանց: Իսկ զօրականքն գրեցին զամենայն` զոր ինչ վնասեալ էին առ քրիստոնեայսն: Եւ ապա ելեալ գնացին առ Քուրտսն: Տեսէ'ք այժմ եւ լուարո'ւք` զի ոչ մնաց չարիս` զոր ո'չ արարին Քուրտքն առ Կարբեցիսն: Եւ ոչ մնաց փոխարէնն` զոր ոչ ընկալան ՚ի զօրականացն` բազմապատիկն: Քանզի կալան զարսն Քրտացն ամենայն, եւ կապեցին զձեռս յետս ամենեցուն, եւ ձաղէին անողորմ. եւ զկանայս նոցա ապականեցին խայտառականօք. յափշտակեցին եւ կողոպտեցին զինչսն եւ զստացուածսն, եւ թափուր արարին յամենայնէ: Եւ ապա կոչեցին զԿարբեցիսն, եւ բաժանեցին առ նոսա զինչս Քրտացն. եւ զգերեալ մանկունս յետս դարձուցին. եւ զարեան գինսն սպանելոց առին ինքեանք. այլեւ զաղջկունս զոմանս` զորս գեղեցիկ էին` ՚ի Քրտացն գերեալ եւ տարին առ Շահն: Եւ այսպէս եղեւ զրաւ գործոյն. եւ մնացին անդէն Կարբեցիք` մինչեւ էառ Շահն զԵրեւան. եւ ապա դարձան եւ եկին, եւ բնակեցան ՚ի գիւղն իւրեանց Կարբի: