Պատմագրութիւն

Զի որպէս ասացաք` ամենայն զօրքն Երեւանայ յարեան ՚ի վերայ երկրորդ Սաֆի խանին, եւ մուծին զնա ՚ի ծակ, եւ ոչ թողին զնա ելանել արտաքս. եւ ինքեանք գրեցին առ Շահն. որ եւ բազումք գանգատեալք` որպէս եւ առաջ գրեցաք: Վասնորոյ կոչեաց զՄիրզայ Իպրահիմն, որ ասէինն Հատրբէճան-վազրի, եւ եդ ընդ նմա Վալի խանն, որ էր ազգաւ Վրացի, եւ փեսայ էր Աբաս խանին` որ էր իշխան Երեւանայ. եւ Զալս այս ընդ նմա եկն յԵրեւան: Սա վարէր ամենայն գործն իշխանութեան. որ եւ հմուտ եւ տեղեակ էր ամենայն իրացն Երեւանայ, եւ գիտէր եւ ճանաչեր զամենայն արսն Երեւանայ, թէ ո'վ ոք էին վնասակարք եւ աւերիչք Երեւանայ: Եւ եկին ՚ի սահմանս Արարատեան. ոչ ծանուցին զգալուստն իւրեանց ումեք, զի մի' ելցեն բազմութիւնք ընդ առաջ նորա, որ ինքեանք ռատաթ ասեն, որպէս սովորութիւն էր Ղանորէիցն առնել. սա ոչ արար այնպէս. այլ ՚ի գաղտնի եմուտ ՚ի բերդն. ետ բերել զդուքսն` որ է Շխ-Իսլամ, եւ ոմանք եւս ՚ի մեծամեծացն. եւ առաջի նոցա ընթերցան ռաղամ թագաւորին: Եւ որք անդ էին` համբուրեցին զծունկն. եւ մունետիկն ելեալ աղաղակէր, ահա Զալ խան եղեւ տէր Երեւանայ. ումրի չօխ օլսուն: Եւ ՚ի նմին ժամու հրամայեաց ըմբռնել այր մի ազգաւ Ղաճար` ՚ի ցեղէն որ ասի Քուրտ, որոյ անուն էր Հիմաթ-բէկ` Դ որդւովքն, որոց անւանքն էին` Իսա-խան, Զաման-խան, Սալա-խան, Ղասիմ-խան. զի նոքա էին վնասակարք աշխարհին. զնոսա ըմբռնեալ` ետ կունդ ՚ի պարանոց նոցա, եւ եդ ՚ի բանտի. եւ յետ աւուրց առաքեաց առ Շահն. այլ ոչ եւս կարացին կալ հաստատ` թէպէտ եւ արձակեցան: Յետ սոցա ըմբռնեաց այր մի Այրումլու Տաշտամուր անուն. վասն զի յառաջին զանորէիցն ապստամբեալ էր, եւ Զալս այս այլ հնարիւք իմն ըմբռնեաց զնա, եւ կախեալ ՚ի ոտանէն` բրածեծ արարին ա'յնքան` մինչեւ մերձ ՚ի մահ լինել. եւ ապա արկին ՚ի բանտ. եւ բազում տուգանս առին, եւ արձակեցին. եւ գնաց ՚ի տուն իւր ՚ի Շիրակ. եւ ՚ի բազում հարուածոց անտի մեռաւ: Բայց վասն այս խանիս ոչ կարեմ ասել վատ ինչ. վասնզի ծնունդ քրիստոնէից էր, գթայր ՚ի քրիստոնեայս: Յառաջին ամի սորա եղեւ ահագին շարժն Արարատեան երկրին. զոր յառաջիկայս պատմելոց եմ: Սա հրամայեաց շինել զամենայն աւերեալ եկեղեցիսն. զոր եւ շինեցին բազում եկեղեցի` ՚ի բազում տեղիս: Եւ յաւուրս այսոսիկ ելեալ գնաց ՚ի Կոտէս գաւառն լեռնանալ. եւ ՚ի Քանաքեռ գիւղն ելեալ ՚ի բլուր գեղջին` եւ հայէր յաւերեալ տեղիսն, եւ ափսոսայր: Եւ դարձաւ ՚ի թիկանց կողմն` եւ ետես զեկեղեցին, եւ եհարց` թէ զի՞նչ է այս. եւ ասեն, թէ եկեղեցի էր: Ասէ խանն, ընդէ'ր ոչ շինէք զդա: Ասեն գեղականքն, քանզի ոչ ունիմք կարողութիւն: Ասէ խանն, ա'յնքան ոչ ունիք կարողութիւն` զի փայտիւ ալութայ առնել, զի պառաւունք ձեր աղօթեսցեն. ահա ես շնորհեցի Ժ թուման ՚ի հարկէ ձերոյ, եւ դուք շինեցէ'ք զեկեղեցիս: Եւ ՚ի նոյն օր սկսան շինել զհողն. եւ ծածկեցին ըստ հրամանի խանին: Եւ այսպէս կայր սիրով ընդ քրիստոնեայս` մինչ էր նա յԵրեւան: