Պատմագրութիւն

Մինչ էաք մեք ՚ի Զմիւռին քաղաք ՚ի թուին ՌՃԼ ՚ի մայիս ամսոյ Է, ՚ի յԵրրորդ ժամու աւուրն եկն յարեւելից կողմանէ մարախ` սաստիկ յոյժ` եւ որպէս անձրեւ կարկտախառն, ըստ ասելոյն Սողոմոնի, առանց թագաւորի է մարախ. եւ իբրեւ ՚ի միոջէ հրաման առնեն. եւ ա'յնքան եկն` որ ստուեր արար երկրի, եւ զճառագայթս արեգական արգելեաց. եւ տիւն եղեւ գիշեր: Եւ անկաւ ահ ՚ի վերայ ամենայն ումեք, եւ ամենայն արուեստաւորք խափանեցան, եւ աղխեցին զդրունս խանութից եւ տանց. եւ թռչունքն որք կային ՚ի քաղաքին` նոքա ոչ կարացին շարժել ՚ի տեղւոջէ իւրեանց, եւ լռեցին ՚ի խօսից: Եւ ՚ի Ե ժամէ աւուրն մինչեւ ցԸ ժամն եկն, եւ գնացեալ թափեցան ՚ի ծովն. եւ ալիք ծովուն ձգեցին արտաքս, եւ նեխեցաւ գէշն. եւ ՚ի գարշ հոտոյն տագնապէին քաղաքն. վասնորոյ փորեցին զաւազն` եւ լցին ՚ի փոսն, եւ ծածկէին աւազով. եւ արգելաւ հոտն: Եւ յետ աւուրց դարձեալ եկն մարախն, բայց ո'չ որպէս զառաջինն, այլ սակաւ, եւ կէս ժամու չափ: Յետ երից ամաց եղեւ սով սաստիկ երկրին Լիկիացծւոց, մանաւանդ ՚ի Զմիւռին քաղաք: Քանզի Ֆռանգքն կալան զճանապարհս ծովուցն, եւ ոչ գնաց ցորեան ՚ի Կոստանդնուպօլիս, եւ եղեւ սղութիւն. եւ ծանուցին թագաւորին` թէ ցամաք ճանապարհաւ երթայ ցորեան ՚ի Զմիւռին: Եւ ապա արար հրաման եւ պնդապատուէր, թէ այլ ուրեք մի' երթիցէ ցորեան, բայց միայն ՚ի Ստամպօլ: Վասնորոյ անկաւ սովն ՚ի Զմիւռին, եւ սաստկացաւ առաւել յոյժ. եւ կերին ամենայն անսուրբ կենդանի. եւ ՚ի պակասիլ կենդանեացն, ժողովէին զթրիք ձիոց` եւ աղային, եւ առնէին հաց: Այլեւ ոսկր ժողովէին, եւ մանրէին կացնաւ` եւ աղային, եւ առնէին հաց. եւ մինչ ջերմ էր` ՚ի կեր գայր. եւ երբ հնանայր` ոչ գայր ՚ի կեր. մանրէին` եւ ապա ուտէին: Այլեւ զփտեալ ծառս եւ զտերեւ ծառոց չորացուցանէին, եւ փշրէին եւ ուտէին. եւ ոչ օգնէր նոցա զայն, այլ առաւել վնասէր զկերողսն. բազում քրիստոնեայք զուստերս եւ զդստերս իւրեանց սակաւ գնոյ վաճառէին տաճկաց առ ՚ի կեցուցանէլ զինքեանս. եւ բազումք զմանկունս իւրեանց տարեալ արկանէին առ դրունս տաճկաց` եւ փախչէին. եւ տաճիկքն առեալ զնոսա տանէին առ ինքեանս` եւ առնէին զնոսա տաճիկ: Բարձաւ սէր եւ գութ բարեկամաց, ողորմութիւնք եւ տուրքեւառք եւ խնամք վերացան. բարեկամք եւ սիրելիք օտարացան ՚ի միմեանց: Եւ այսպէս տառապէին ամենեքեանք. եւ եկաց սովն տարի մի: Եւ յետ երկուց ամաց ել եւ աստուածասաստ բարկութիւն ՚ի վերայ Զմիւռնոյ. զի հայեցաւ Աստուած բարկութեամբ յարարածս իւր, եւ եղեւ շարժ սաստիկ եւ ահագին. եւ փլան ամենայն գեղեցիկ շինուածք, եկեղեցիք եւ պանդոկք, մզկիթք եւ մինարայք անկան. եւ ծովն եռայր` որպէս կաթսայ, եւ բազում նաւք հարան ընդ միմեանս` եւ խորտակեցան. եւ որք կային անդ` ջրասուզ եղեն: Եւ բազումք մնացին ՚ի ներքոյ հողոյն` եւ ոչ կարացին հանել. եւ տունք նոցա գերեզմանք ինքեանց եղեն ըստ մարգարէին: Եւ ՚ի նոյն աւուր եղեւ կրկին բարկութիւն Աստուծոյ ՚ի վերայ նոցա. վասնզի անկաւ հուր` եւ այրեաց զմնացեալն` զոր ՚ի շարժէն եղեն կրկին պատժեալ. որ եղեւ կատարեալ առ նոսա ասացեալն` թէ մնացեալն ՚ի կարկտէն` կերիցէ մարախ. զայնոսիկ ՚ի վերայ Զմիւռնոյ եկն. զի նախ եկն մարախն, եւ ապա սովն, զկնի շարժն, եւ ապա հուրն: Բայց քակեալն ՚ի շարժէն զեկեղեցիսն` գեղեցկայարմար շինեցին վերստին: Քանզի վաճառականքն յարեւելից ծանուցին թագաւորին Օսմանցւոց. եւ նոքա եղեն պատճառ ոչ միայն Հայոց, այլեւ Յունաց եւ Ֆռանգաց եւ ամենայն քրիստոնէից` որք կային ՚ի Զմիւռին: